معرفی و نقد دراسات فی‌الشاهنامه

محورهای موضوعی : تکتونواستراتیگرافی

آرمان کوهستانیان ¹

1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانش‌کده ادبیات و علوم انسانی، دانش‌گاه ولایت، ایران‌شهر، ایران

تاریخ دریافت : 1401/01/22 تاریخ پذیرش : 1401/04/25 تاریخ انتشار : 1401/05/01

کلید واژه: واژه‌های کلیدی: دراسات فی‌الشاهنامه, طه ندا, معرفی, دیدگاه‌های نو, لعزش‌ها,

چکیده مقاله :

گرچه سده‌هاست، مترجمان و پژوهش‌گران بیگانه نیز پیرامون شاهنامه دست به قلم می‌برند ولی کنگرۀ هزارۀ فردوسی بود که در سال ۱۳۱۳ خورشیدی، شاهنامه را کانون پژوهش‌های جهانی گردانید. دراسات فی‌الشاهنامه، گسترده‌ترین پژوهش جهان عرب دربارۀ شاه‌کار فردوسی، یکی از آن تلاش‌هاست. طه ندا این کتاب پر برگ را نزدیک به بیست سال پس از آن کنگره در دو بخش و پانزده فصل به نگارش درآورد. شوربختانه اثر یاد شده تا کنون در ایران، ناشناخته مانده است. از این روی، پس از خوانش سراسر کتاب، تلاش می‌کنیم، با بهره‌گیری از روش توصیفی- تحلیلی، کوتاه آن را شناسانده و برجستگی‌ها و کاستی‌هایش را به خوانندگان، نشان دهیم تا از جای‌گاه کتاب، آگاه شوند.

چکیده انگلیسی:

Although for centuries translators and foreign scholars had conducted studies on Shahnameh, yet it was in 1313 when the congress of the millennium of Ferdowsi took place that Shahnameh became the focal point for the world researchers.  Derasat fi alShahnameh, the most comprehensive research in the Arab world regarding Shahnameh is one such attempt.  Taha Neda wrote this prolific book in two sections and fifteen chapters nearly twenty years after the congress.  Unfortunately this work is not fully recognized in Iran, therefore after reading the whole work attempt is made in this article to introduce this work briefly and to reveal its outstanding aspects and to refer to its drawbacks by using descriptive analytic method so that the readers become aware of the standpoint of this work.

منابع و مأخذ:

- آیدنلو، سجاد. (۱۳۸۸). مردم کدام فردوسی و شاهنامه را می‌پسندیدند (بررسی تلقیات عامیانه دربارۀ فردوسی و شاهنامه)، مجلۀ پژوهش‌های زبان و ادبیَات فارسی، دانشکدۀ ادبیَات و علوم انسانی، دانش‌گاه اصفهان، دورۀ جدید، شمارۀ چهارم، ، صفحات 78- 59.

- آیدنلو، سجاد. (۱۳۹۸). نارسیده ترنج: بیست مقاله دربارۀ شاهنامه و ادب حماسی ایران، تهران: نشر سخن.

- براون، ادوارد. (1342). تاریخ ادبیَات ایران از فردوسی تا سعدی، به ترجمه و حواشی فتح‌الله مجتبایی، تهران: سازمان کتاب­های جیبی.

- پیرنیا، حسن؛ اقبال آشتیانی، عبّاس؛ طاهری، علی اصغر. (1395)، تاریخ ایران، چاپ پنجم، مشهد داریوش.

- تبریزی، محمدحسین بن خلف. (1341). برهان قاطع، به اهتمام دکتر محمد معین، تهران: انتشارات زوار.

- ثعالبی نیشابوری، محمّد بن عبدالملک بن اسماعیل. (1368). تاریخ ثعالبی (مشهور به غرر اخبار ملوک الفرس و سیرهم)، مترجم محمّد فضائلی، تهران: نقره.

- جنیدی، فریدون. (1387). پیش‌گفتار بر ویرایش شاهنامۀ فردوسی، انتشارات بلخ.

- خالقی مطلق، جلال. (1381). «دربارۀ عنوان داستان دوازده‌رخ»، سخن‌های دیرینه (سی گفتار دربارۀ فردوسی و شاهنامه، صص 58-53 ، به کوشش علی دهباشی، تهران نشر افکار.

- رادفر، ابوالقاسم. (۱۳۹۱). فردوسی و شاهنامه در آن سوی مرزها؛ تهران: امیرکبیر.

- رجایی بخارایی، احمد علی. (1346). «شاهنامه برای دریافت صله سروده نشده است»، مجله دانش‌کده ادبیَات مشهد، سال سوم، شماره چهارم، صص 293-255.

- رستگار فسایی، منصور. (1390). حماسۀ رستم و سهراب، تهران: انتشارات جامی.

- رضی، هاشم. (1382). پژوهشی در گاه‌شماری و جشن‌های ایران باستان، تهران: انتشارات بهجت.

- ریپکا، یان؛ کلیما، اوتاکار؛ سیپک، یرژی؛ بیچکووا، دراکو؛ هربک، ایوان. (1385). تاریخ ادبیَات ایران از دوران باستان تا قاجاریه، مترجم عیسی شهابی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ سوم.

- زند، زاگرس. (۱۴۰۰). شاهنامه و پایان ساسانیان، تهران: انتشارات سخن.

- سیدی، مهدی. (۱۳۷۱). سرایندۀ کاخ نظم بلند، مشهد: آستان قدس رضوی.

- صفا، ذبیح الله. (1333). حماسه‌سرایی در ایران، تهران: امیر کبیر.

- صفا، ذبیح الله. (1382). تاریخ ادبیّات ایران، تهران: ققنوس.

- الطّبری، محمّد­بن­جریر. (1939). تاریخ الرّسل و الملوک، قاهره: طبع الاستقامه.

- الفردوسی، ابوالقاسم. (1932).الشاهنامه، ترجمۀ فتح‌بن علی البنداری صحح‌ها و علق علیها عبدالوّهاب عزام، الطبعه  الاولی، دارالکتب مصریه بالقاهره.

- الفردوسی، ابوالقاسم.  (1350). شاهنامه (از روی نسخه­ی خطّی بایسنغری)، به کوشش شورای مرکزی جشن شاهنشاهی ایران: تهران.

- الفردوسی، ابوالقاسم. (۱۳۶۶)، شاهنامه، تصحیح جلال خالقی مطلق، ج.۱، نیویورک، Bibliotheca.

- الفردوسی، ابوالقاسم.  (۱۳۶۹)، شاهنامه، تصحیح جلال خالقی م۱۳۸۶طلق،ج.۲، کالیفرنیا: انتشارات مزدا.

- الفردوسی، ابوالقاسم.  (۱۳۷۱)، شاهنامه، تصحیح جلال خالقی مطلق، ج.۳، کالیفرنیا: بنیاد میراث ایران.

- الفردوسی، ابوالقاسم. (۱۳۷۳)، شاهنامه، تصحیح جلال خالقی مطلق، ج. ۴، کالیفرنیا: بنیاد میراث ایران.

- الفردوسی، ابوالقاسم.  (۱۳۷۵)، شاهنامه، تصحیح جلال خالقی مطلق، ج. ۵، کالیفرنیا: انتشارات مزدا با هم‌کاری بنیاد میراث ایران.

- الفردوسی، ابوالقاسم. (۱۳۸۴)، شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق و محمود امیدسالار، ج. ۶، نیویورک: بنیاد میراث ایران.

- الفردوسی، ابوالقاسم. ( ۱۳۸۶)، شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، ج. ۷، تهران: دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.

- الفردوسی، ابوالقاسم.  ( ۱۳۸۶)، شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، ج. ۸: تهران: دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.

- کوهستانیان، آرمان؛ مریم خلیلی جهان‌تیغ و محمد بارانی. (۱۳۹۵)، «نقد محققان بر شاهنامۀ فردوسی و پاسخ بدان (با تکیه بر آرای طه ندا)، دوره 5، شماره 2، صفحه 205-۲۲۴.

- کوهستانیان، آرمان. (۱۳۹۹ الف ). «شاهنامه، شالودۀ تاریخ ایران کهن»، چهارمین همایش بین‌المللی زبان و ادبیات فارسی همدان، صص : ۱۰-۱.

- کوهستانیان، آرمان. (ب). «فرّه رستم»، فصل‌نامۀ علمی- ادبی لبخند کویر، شماره هفتم، ۱۸ تا ۱۲.

- گردیزدی، ابوسعید عبدالحسین بن ضحّاک بن محمود. (1363). تاریخ گردیزی، به  تصحیح، تشحیح و تعلیق عبدالحّی حبیبی، دنیای کتاب.

- گیرشمن، رومن. (1395). تاریخ ایران از آغاز تا اسلام، ترجمه­ی محمّد معین، چاپ هفتم، تهران: سپهر ادب.

- مهراد، حامد. (۱۴۰۰). سخن­های دانندگان (گفت‌وگو با شاهنامه‌شناسان)، تهران: نشر نگاه معاصر.

- ناردو، دان. (1386).  اسطوره­های یونان و روم، ترجمۀ عسکر بهرامی، تهران: ققنوس.

- ندا، طه. (1954). دراسات فی­الشاهنامه، اسکندریه: دارالطّالب.

- ندا، طه. (1383) . ادبیَات تطبیقی، بازگرداندۀ هادی نظری منظَم، تهران: نشر نی.

- ندا، طه. (1384). ادبیَات تطبیقی، بازگرداندۀ حجَت رسولی، تهران: نشر آوام.

- نظامی عروضی سمرقندی، احمدبن عمر. (1385). چهار مقاله، تصحیح مجدّد رضا انزابی‌نژاد و رضا قره‌بگلو، تهران:جامی.

- نولدکه، تئودور .(1379). حماسۀ ملّی ایران، ترجمۀ بزرگ علوی، تهران: نگاه.

• Aidenloo, sajad. (2009). «Which Ferdowsi and Shahnameh did the people like»? Journal of Persian Language and Literature Research, Faculty of Literature and Humanities, University of Isfahan. New series. No. 4. 78-59. [In Persian]
• Aidenloo, Sajad( 2020). Narsideh Toranj Twenty articles about Shahnameh and Iranian epic literature, Tehran: Sokhan. [In Persian]
• Brown, Edward. (1964). History of Iranian literature from Ferdowsi to Saadi. trans. Fathollah Mojtabaei. Tehran: Sazman ketabhaye jibi. [In Persian]
• Pirnia, Hassan et al. (2017), History of Iran.  5th ed. Mashhad:   Dariush. [In Persian]
• Tabrizi, Mohammad Hussein bin Khalaf. (1963) Borhane ghate. by Dr. Mohammad Moein. Tehran: Zavar. [In Persian]
• Tha'labi Neyshabouri, Muhammad ibn Abdul Malik ibn Ismail. (1990). Tarikh Thalabi (known as Gharr Akhbar al-Muluk al-Fars and Sirham). Mohammad Fazaeli. Tehran: Noghreh. [In Persian]
• Junidi, Fereydoun. (2009). Introduction to the editing of Ferdowsi Shahnameh.   [In Persian]
• Khaleghi Motlagh Jalal (2002). «On the title of the story of the twelve faces».Ancient speeches (thirty speeches on Ferdowsi and Shahnameh) by Ali Dehbashi. Tehran:   53-58. [In Persian]
• Radfar, Abolghasem. (2013). Ferdowsi and Shahnameh across borders. Tehran: Amirkabir. [In Persian]
• Rajaee Bukharaee, A. Ali. (1968). «Shahnameh was not written to win a reward». Journal of Mashhad Faculty of Literature. 3rd year.    4   293-255. [In Persian]
• Rastegar Fasaei, Mansour. (2012). The Epic of Rostam and Sohrab. Tehran: Jami. [In Persian]
• Razi, Hashem. (2004). Research on the Calendar and Celebrations of Ancient Iran. Tehran: [In Persian]
• Ripka, Yan et al. (2007). History of Iranian Literature from Antiquity to Qajar.    Issa Shahabi.  3^rd ed.  Tehran: Elmi farhangi. [In Persian]
• Zand, Zagros. (2022). Shahnameh and the end of the Sassanids, Tehran: Sokhan. [In Persian]
• Syedi, Mehdi. (1993). Composer of the high order poetry. Mashhad: Astan Quds Razavi. [In Persian]
• Safa, Zabihullah. (1955). Epic writing in Iran. Tehran: Amir Kabir. [In Persian]
• Safa, Zabihullah (2004). History of Iranian Literature. Tehran: Ghoghnoos. [In Persian]
• Al-Tabari, Muhammad Ibn Jarir. (1939). History of Messengers and Kings, Cairo: Al Esteghama. [In Persian]
• Ferdowsi, Abu al-Qasim. (1932). Shahnameh, trans. Al-Fath Bin Ali Al-Bandari.   Abdel-Wahhab Azzam, 1st ed.   Cairo:  Dar Al-Kutub Masriya. [In Persian]
• Ferdowsi, Abu al-Qasim (1972). Shahnameh (from Baysanghari manuscript). Tehran: Central Council of the Iranian Imperial Celebration. [In Persian]
• Ferdowsi, Abu al-Qasim.(1988), Shahnameh.   Jalal Khaleghi Motlagh, vol. 1, New York:  Bibliotheca. [In Persian]
• Ferdowsi, Abu al-Qasim (1991), Shahnameh.   Jalal Khaleghi Motlagh 2007, vol. 2, California: Mazda. [In Persian]
• Ferdowsi, Abu al-Qasim .(1993), Ed. Jalal Khaleghi Motlagh, vol. 3, California: Iranian Heritage Foundation. [In Persian]
• Ferdowsi, Abu al-Qasim.(1995), Ed.  Jalal Khaleghi Motlagh, vol. 4, California: Iran Heritage Foundation. [In Persian]
• Ferdowsi, Abu al-Qasim.(1996), Shahnameh Jalal Khaleghi Motlagh, vol. 5, California: Mazda in collaboration with the Iranian Heritage Foundation. [In Persian]
• Ferdowsi, Abu al-Qasim (2005), Shahnameh.     Jalal Khaleghi Motlagh and Mahmoud Omid Salar. Vol. 6.  New York: Iranian Heritage Foundation. [In Persian]
• Ferdowsi, Abu al-Qasim (2007), Shahnameh.   Jalal Khaleghi Motlagh, vol. 7.  Tehran: The Great Islamic Encyclopedia. [In Persian]
• Ferdowsi, Abu al-Qasim (2008), Shahnameh.   Jalal Khaleghi Motlagh. vol. 8.  Tehran: The Great Islamic Encyclopedia. [In Persian]
• Koohestanian, Arman, Maryam Khalili Jahantegh and Mohammad Barani. (2017), «Researchers' Critique of Ferdowsi's Shahnameh and presenting a reply (Based on Taha Neda's Opinions», Journal of Literary Criticism, Series 5, N0 2. 205-224. [In Persian]
• Koohestanian, Arman. (2021 A). «Shahnameh, the foundation of the history of ancient Iran», the 4th International Conference on Persian Language and Hamedan  1-10. [In Persian]
• Koohestanian, Arman. «Rostam’s Farr», Scientific-Literary Quarterly Journal of Labkhande Kavir.  7  12-18. [In Persian]
• Gardizi, Abu Saeed Abdul Hussein bin Zahak bin Mahmoud. (1985). Tarikh Gardizi.  Abdolhai Habibi, Donyae ketab. [In Persian]
• Ghirshman, Roman. (2017). History of Iran from the earliest times to the Islamic Conquest.    Mohammad Moin. 7th ed.  Tehran: Sepehr Adab. [In Persian]
• Mehrad, Hamed. (2022). Discourses of Scholars (Conversation with Shahnameh Scholars). Tehran: Negahe Moaser. [In Persian]
• Nardo, Dan. (2008). Greek and Roman Myths, trans. Askar Bahrami. Tehran: [In Persian]
• Neda, Taha. (1954). Derasat al shahnameh , Alexandria: Dar al-Talib. [In Persian]
• Neda, Taha. (2015). Comparative Literature, trans. Hadi Nazari Monazzam. Tehran: [In Persian]
• Neda, Taha (2016). Comparative Literature, trans. Hojjat Rasouli, Tehran:   [In Persian]
• Nezami Aroozi Samarghandi, Ahmad Ibn Omar. (2007). Chahar maghaleh. Reza Anzabinejad and Reza Qara Begloo. Tehran: Jami. [In Persian]
• Noldeke, Theodore (2001). The National Epic of Iran, Trans. Bozorg Alavi, Tehran: Negah. [In Persian]