کلمه و سخن در جهان بینی ناصرخسرو

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

فاطمه حیدری ¹

1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد کرج

تاریخ دریافت : 1390/10/09 تاریخ پذیرش : 1390/11/10 تاریخ انتشار : 1391/03/01

کلید واژه: نفس, عقل, کلمه, god, سخن, soul, word, ایزد, Intellect,

چکیده مقاله :

ناصرخسرو قبادیانی بلخی، فیلسوف و شاعر ایرانی قرن پنجم هجری پس از کسب علوم مختلف با داعیان اسماعیلی مذهبآشنا گشت و در اغلب علوم عقلی و نقلی زمان خود تبحر پیدا کرد وی بر اساس نگرش مذهبی خود به نظریه‌ای خاص درباره‌ی کلمه و سخن دست یافت او کلمه را وجودی می‌داند که با دو نوع آفرینش ابداعی و انبعاثی، ابتدا عقل و سپس نفس را هویدا می‌سازد. به نظر ناصر خسرو کلمه هدیه‌ی آسمانی و مبدأ ظهور کثرات است و کثرات از عقل کل تا افلاک و موالید و انبیا و... کلمات بی‌نهایتی هستند که در کتاب آفرینش ثبت شده‌اند. در این مقاله کارکرد کلمه و سخن در برابر عقل و نفس، لوح و قلم، هستی و انسان بررسی می‌گردد.

چکیده انگلیسی:

  Naserkhosro Ghobadiani Balkhi, poet and philosopher in fifth Hejara century, after searching and acquiring different sciences, became familiar with'' the Propagandists of Ismailia sect'' .He mastered of his age in intellectual knowledge and traditional knowledge. According to his opinion he obtained to special theory about word and speech. Word as a being has two kinds of creation –creation from nothing and emanation-with which it reveals firs intellect and then soul. According to him, word is divine gift and beginning of manifestation of diversities. Diversities from Universal Intellect to heavens and mothers and births are infinite words that were written in creation book. In this article the function of   word and speech versus Intellect and Soul, Table and Pen, and Existence and Man is going to be investigated.  

منابع و مأخذ:

1- قرآن کریم (1387) ترجمه مهدی الهی قمشه ای، قم، نشر لقا، چ دوم .

2- دفتری، فرهاد ( 1375) تاریخ و عقاید اسماعیلیه، ترجمه‌ی فریدون بدره‌ای، تهران، نشر و پژوهش فرزان روز، چ اول .

3- سبحانی، جعفر (1419 ق) تاریخ الاسماعیلیه، بیروت، دارالاندلس للطباعه و النشر و التوزیع.

5- فروزان فر،بدیع الزمان(1370)احادیث مثنوی، تهران ،امیر کبیر، چ پنجم.

6- فلوطین (1366) دوره ی آثار فلوطین «تاسوعات» جلد دوم، ترجمه محمد حسن لطفی ، تهران،انتشارات خوارزمی، چ اول.

7- کرمانی، حمیدالدین (1952 م) راحه العقل، تحقیق و تقدیم الدکتور محمد کامل حسین والدکتور محمد مصطفی حلمی، قاهره، دارالفکر عربی.

8-گمپرتس، تئودور ( 1375 ) متفکران یونانی، جلد دوم، ترجمه‌ی محمد حسن لطفی، تهران، انتشارات خوارزمی، چ اول.

9- محبتی، مهدی ( 1388) از معنا تا صورت، جلد اول،تهران،انتشارات سخن، چ اول.

10- ناصر خسرو قبادیانی ، حکیم ابومعین ( 1363)، جامع الحکمتین، به اهتمام محمد معین و هنری کربین، تهران، انتشارات طهوری، چ دوم .

11- ناصر خسرو قبادیانی ، حکیم ابومعین ( 1359 ) خوان الاخوان ، مقدمه و تصحیح یحیی الخشاب، القاهره، مطبعه المعهد العلمی الفرنسی للآثار الشرقیه.

12- ناصرخسرو قبادیانی، حکیم ابومعین ( 1387) دیوان اشعار، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران، موسسه‌ی انتشارات و چ دانشگاه تهران، چ هفتم.

13- ناصر خسرو قبادیانی، حکیم ابومعین ( 1385) زادالمسافرین، تصحیح محمد بذل الرحمن ، تهران، انتشارات اساطیر، چ دوم.

14- ناصر خسرو قبادیانی، حکیم ابومعین ( 1998 ) گشایش و رهایش، ویرایش و ترجمه‌ی انگلیسی محمد هونزایی، ‌لندن.

15- ناصر خسرو قبادیانی، حکیم ابومعین ( 1384 ) وجه دین ، تهران ،انتشارات اساطیر، چ دوم.

 

 

 

 

مقالات

1- گروهی از نویسندگان ( 1381 ) اسماعیلیه، به کوشش فرهاد دفتری، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، قم.

2- دادبه ، اصغر « نگاهی به اسماعیلیه و نظریه‌های کلامی ـ فلسفی در مکتب اسماعیلی» مجله‌ی دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم، دوره ی جدید، س 3 ش 9-12.

3- دفتری، فرهاد سال نهم مقاله‌ی ناصر خسرو، شماره 1 و 2 ، مجله‌ی تحقیقات اسلامی.