زبان، صور و اسباب ایجاد طنز

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

ابوالقاسم رادفر ¹ (استاد زبان و ادبیات فارسی پژوهشگاه)

تاریخ دریافت : 1388/03/02 تاریخ پذیرش : 1388/06/18 تاریخ انتشار : 1388/09/01

کلید واژه: زبان, طنز, محتوا, language, Content, طنزپردازی, صورواسباب, Joke, Joke- speeching, tools and cases,

چکیده مقاله :

طنز و طنزپردازی یکی از شیوه های خاصّ برای بیان مسائل انتقادی جامعه است. از این رو،طنزآور پاسدار ارزش های انسانی است و با حربة بیان از تزلزل و تباهی معنویات در روزگار خود دفاع می کند. طنز بیش از هر چیز انسان را به ما می شناساند و هم آنان را که مورد طنز قرار گرفته- اند. از نظر اهل ادب، طنز شیوة خاص بیان مفاهیم تند اجتماعی و انتقادی و سیاسی و طرز افشای حقایق تلخ و تنفّرآمیز ناشی از فساد و بی رسمی های فرد یا جامعه است. عنصری که بیش از همه در بیان مسائل طنز کارآمد است، خود کلمه است که دردهای درونی را نشان می دهد. کلمه در طنز، هم ظرف معنی شاعر است و هم برانگیزندة خیال. در طنز باید کلمات دقیق و کم و با بیش ترین مفهوم انتخاب شود. عوامل ایجاد طنز، علاوه بر خنده که پایه و اساس آن است، عبارتند از: زبان خاص ـ که با توجّه به انواع طنز و مقتضای حال فرق می کند ـ ضرب المثل ها، گوشه و کنایه ها، تعریض ها، بهره جویی از انواع آرایه های لفظی و معنوی و بیانی چون ذمّ شبیه به مدح، تشبیهات، استعارات، مجازها، اغراق،‌ تمثیل، کاربردهای عامیانه ای و لهجه ای و کنار هم قرار دادن دو چیز نامناسب در کنار هم که ایجاد خنده کند. همچنین هدف طنز استفاده از ترکیبات بجا و مناسب و درخور مقام و مقتضای حال برای شخصیت بخشی به مردمی است که در طی سال های طولانی در عرصة سیاسی و ... به بازی گرفته نشده اند.

چکیده انگلیسی:

Abstract:   Joke and joke speeching is one of special methods for stating society critical issues thus a Joky conserves human values and by state tool defends decrease of instinctual in his day, Joke recognizes human tours more than anything, and also the persons with Joke problems. Factors of making Jokes beside to laugh i.e. its base including special language that's different in respect to types of Joke, proverbs, idioms terms and expressions, using types of state and intellectual and talk decorations like blame like appraise, similarities, expressions, authorized, describing, proverbs, accent and folk uses and setting aside two unsuitable things causes laughing, also goal of Joke is using suitable combinations with position and adaptive with time for respecting people personality who have not been played during many years in field of politics etc.    

منابع و مأخذ:

اصلانی، محمد رضا،‌ 1385. فرهنگ واژگان و اصطلاحات طنز،‌تهران،‌ کاروان.

انجوی شیرازی، ابوالقاسم، 1352. بازی­های نمایشی، تهران،‌ امیرکبیر،‌ چ 1، (مقدمه امیرحسین جهانبگلو).

براون، ادوارد، 1358. تاریخ ادبی ایران، ترجمة علی پاشا صالح،‌ تهران،‌ امیرکبیر.

بهزادی اندوهجردی، حسین، 1378. طنز و طنزپردازی در ایران، تهران،‌ صدوق،‌ چ 1.

پناهی سمنانی، محمد احمد، 1369. شعر کار در ادب فارسی، تهران، مؤلف.

جمال­زاده، محمد علی، 1321. فرهنگ لغات عامیانه،‌ تهران،‌ ابن سینا.

رادفر، ابوالقاسم،‌ 1364. «طنز چیست؟» در گسترة تاریخ و ادب ، ش 1، تهران،‌ نشر گستره، ص­ص 109- 122.

رحیمی، مصطفی، 1348. مجلة جهان نو،‌خرداد، صص 4 و 5.

زرویی نصرآباد، ابوالفضل، 1374. «معجونی از نیش و نوش،‌گفتگو با ابوالفضل زرویی نصرآباد»، سروش،‌ ش 771، شنبه 16 دی ماه،‌ ص 44.

زرّین­کوب، عبدالحسین، 1355(2535). شعر بی­دروغ، شعر بی­نقاب، تهران،‌ جاویدان – علمی، چ2.

سارتر، ژان پل، 1356 (2536). ادبیات چیست، ترجمة ابوالحسن نجفی و مصطفی رحیمی، تهران،‌ زمان.

صفوی، کورش، 1384. «پیش درآمدی بر طنز از منظر زبان­شناسی»، الفبا، دو ماه­نامة داخلی، مرکز آفرینش­های ادبی حوزة هنری،‌ س 2، ش 7، مرداد و شهریور، ص 26.

ظریفی، سیامک، 1374. «گفتگو با سیامک ظریفی»، سروش، ش 771، شنبه 16 دی، صص 51،52.

کیمیاگر، مسعود،‌1374. «نقد سازنده نه سوزنده؛ گفتگو با مسعود کیمیاگر»، سروش، ش 771، شنبه 16 دی ماه، ص 46.

گویا، محمد علی، 1374. «طنز یعنی خندة پر اشک و آه»، سروش، ش 771، شنبه 16 دی، صص 30، 31- 32.