داستان عشق محمود به غلام خود، اَیاز از دریچۀ داستان‌های تمثیلی با محوریّت متون عرفانی
محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی
عسکری ابراهیمی جویباری
1
(استادیار زبان و ادبیات فارسی
دانشگاه آزاد اسلامی- واحد ساری - ایران)
کلید واژه: تمثیل, mystical texts, Allegory, متون عرفانی, محمود, اَیاز, داستان‌های تمثیلی, Mahmud, Ayyaz,
چکیده مقاله :
تمثیل، همچون ابزاری تأثیر گذار، همواره در متون ادبی و بویژه عرفانی سبب آفرینش آثاری ارشمند و بدیع است، گاه یک حقیقت تاریخی و کم نمود، مانند دلبستگی سلطان محمود به روی و موی غلام خود، اَیاز موجب آفرینش زیباترین جلوۀ هنری و فکری می‌شود. آنچه که بیش از همه بر غنای این داستان‌ها می‌افزاید، خلّاقیت و هنر آفرینی شاعران عارف مسلک، نظیر عطار و مولوی است که در تشریح اندیشه‌های بلند عرفانی خود، با بیان افسانه‌های تمثیلی و جذّاب به این عشق صوری، جنبۀ آسمانی و الهی دادند و محمود را تمثیلی از حضرت حق و ایاز را نمادِ بنده‌ای مجذوب دانستند که یک دم از حضور غافل نیست و رشک و غیرت او به محبوب هم مثال زدنی است و در عین حال، فراست و کیاست اَیاز سبب شد که به واسطۀ عبرت از گذشتۀ بی مقدار خود، آفت غرور را از خود دور کند و با عنایت حضرت حق که محمود تمثیلی از آن است، به ارج و قربی برسد و گاه محمود، تمثیل انسان کامل است و اَیاز مثال سالک و توجّۀ بیش از حدّ سلطان به او حسادت اطرافیان را بر می‌انگیزد که یادآور ارتباط تنگاتنگ مولانا و شمس و حسادت اطرافیان است.
Miracle as an effective tool in literary and especially mystical texts, has created a valuable and original work. Sometimes a historical and rare fact like attachment of the king Mahmud to the face and hair of his servant Ayyaz caused creation of the most beautiful artistic and intellectual masterpiece. What adds to the richness of these stories is the creativity and art of the most famous mystical poets such as Attar and Molavi who, in the description of their long mystical thoughts by expressing the allegorical and fascinating legends, bestowed this formal love, the divine and divine and heavenly aspect. Mahmud is considered as the allegory of God and Ayyaz as a symbol of a attracted slave.Ayyaz never forgets God even for a second and his envy ad prejudice to beloved is wonderful.Meanwhile intelligence and intuition of Ayyaz caused that due to lessons from the past, he took away the pride and with the help of God who Mahmud is allegory of this, be honored. Sometimes Mahmoud is analogy of perfect man and Ayyaz is example of devotee, so king’s overwhelming attention to him caused jealous of people around him, which reminds close relationship between Maulana and Shams.
_||_