بررسی آموزه های تمثیلی ـ تعلیمی در تحفـةالاحرار جامی

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

مالک شعاعی ¹

1 - عضو هیأت علمی دانشگاه

تاریخ دریافت : 1401/11/16 تاریخ پذیرش : 1402/02/31 تاریخ انتشار : 1402/02/01

کلید واژه: تمثیل, جامی و تحفـةالاحرار, آموزه های تعلیمی,

چکیده مقاله :

نورالدین عبدالرحمن جامی، نام‌آورترین شاعر و عارف قرن نهم هجری است. در میان 45 اثر برجا مانده از وی، مثنوی تحفـةالاحرار به داشتن مضامین تمثیلی ـ تعلیمی متمایز است. این کتاب، مرام‌نامه‌ای حاوی دستورهای اخلاقی و نصایح پدر برای فرزند خردسال خویش بوده سؤال اصلی این است که جامی چـه مسـائلی از این حوزه ودر چه حدودی بیان کرده‌است؟ لذا هدف این پژوهش، تبیین و بررسی مضامین تعلیمی از قبیل: تأکید بر علم‌اندوزی، توجّه به اصول و فروع دین، قناعت، مبارزه با هوس، بی‌اعتباری دنیا، یاد مرگ، نکوهش آزمندی، پرهیز از مداهنت، دوری از مصاحبت فرومایگان، توجه به عدل و انصاف، پیروی از پیر و ... است که از دریچة تمثیل بدان کم‌تر نگریسته شده‌است. در میان مبانی مختلف تمثیلی ـ تعلیمی، توجه به دین، پرهیز از مداهنت و یاد مرگ، بسامد بالاتری دارند. پژوهش حاضر با روش توصیف و تحلیل، به بررسی این آموزه‌های پرداخته، روش گردآوری اطلاعات، اسنادی و کتاب‌خانه‌ای است. جامعه آماری شامل بیت‌های تحفـةالاحرار جامی است. نمونه های آماری، بیت‌هایی از تحفـةالاحرار است که علاوه بر مبانی تعلیمی، مبتنی بر صنعت تمثیل، حسب کتب فنون و صناعات ادبی است.

چکیده انگلیسی:

Nuruddin Abdulrahman Jami is the most famous poet and mystic of the 9th century. Among the 45 works left by him, the Masnavi of Tuhfah-al-Ahrar is distinguished by having allegorical-didactic themes This book is a manifesto containing the moral instructions and advice of a father for his young son. The main question is what issues Jami has expressed in this area and to what extent? Therefore, the purpose of this research is to explain and examine educational themes such as: emphasis on knowledge, paying attention to the principles and branches of religion, contentment, fighting against lust, discrediting the world, remembering death, condemning temptation, avoiding criticism, avoiding the company of lowly people, paying attention to Justice and fairness, following the elders and Isکه It has been viewed less from the point of view of allegory. Among the various allegorical-didactic bases, attention to religion, avoiding drunkenness, and remembrance of death have a higher frequency. The current research investigates these teachings with descriptive and analytical method, the method of collecting information is documentary and library . The statistical community includes verses of Tohfa-ul-Ahrar Jami. Statistical examples are verses from Tohfa-ul-Ahrar, which, in addition to educational principles, are based on the art of allegory, according to the books of literary techniques and industries.

منابع و مأخذ:

آمدی، عبدالواحد. (1387). غررالحکم و دررالکلم. ترجمة محمدعلـی انصـاری. قـم: دفتـر تبلیغـات اسلامی.

افصح­زاد، اعلاخان. (1378). نقد و بررسی آثار و شرح احوال جامی. تهران: مرکز مطالعات ایرانی.

الهی­قمشه­ای، حسین. (1390). در صحبت قرآن. تهران: سخن.

جامی، نورالدین عبدالرحمن بن احمد. (1378). مثنوی هفت اورنگ. تصحیح جابلقا دادعلی­شاه و دیگران. تهران: میراث مکتوب.

جلالی، محمد. (1384). عارف جام. تهران: شرکت توسعه کتاب­خانه­های ایران.

حاکمی، اسماعیل. (1382). طیران آدمیت. تهران: باز.

حکمت، علی­اصغر. (1389). جامی. چ سوم. تهران: توس.

دانش­پژوه، منوچهر. (1388). نقد روان جامی (مروری بر زندگی و آثار نورالدین عبدالرحمان جامی). تهران: همشهری.

دشتی، محمد. (1383). ترجمه نهج‌البلاغه. چ بیست­و­چهارم. قم: مؤسسة فرهنگی تحقیقاتی امیرالمؤمنین.

ریپکا، یان. (1382). تاریخ ادبیات ایران. ترجمه ابوالقاسم سری. تهران: سخن.

سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود بن آدم. (1380). دیوان حکیم ابوالمجد مجدود بن آدم سنایی غزنوی. تهران: سنایی.

شمیسا، سیروس. (1373). انواع ادبی. تهران: فردوس.

صفا، ذبیح­الله. (1383). تاریخ ادبیات ایران. ج 4. تهران: فردوس.

صدرحاج­سیدجوادی و دیگران. (1380). دایرة­المعارف تشیع. چ دوم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

صدقی، حسین. (1380). «اندیشه­های جامی در مثنوی هفت اورنگ». نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی. 153-119.

فروزانفر، بدیع­الزمان. (1386). تاریخ ادبیات ایران (بعد از اسلام تا پایان تیموریان). به کوشش عنایت­الله مجیدی، چاپ دوم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

قدامه بن جعفر. (1385). نقد شعر. ترجمه ابوالقاسم سر. چ دوم. تهران: بی­نا.

کاشانی، عزالدین محمود. (1383). مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه. تصحیح عفت کرباسی و محمدرضا برزگر خالقی. تهران: زوار.

محمدی­ری­شهری، محمد. (1384). میزان الحکمه. ج 5. تهران: دارالحدیث.

محمودی، مریم. (1391). «دیدگاه­های اخلاقی و تربیتی جامی در مثنوی هفت اورنگ». پژوهش­نامه ادبیات تعلیمی. سال چهارم. ش 14. ص 235-213.

مشرف، مریم. (1389). جستارهایی در ادبیات تعلیمی ایران. تهران: علمی.

مقدادی، بهرام. (1378). فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی از افلاطون تا عصر حاضر. تهران: فکر روز.

همایی، جلال­الدین. (1388). فنون بلاغت و صناعات ادبی. چ بیست و نهم. تهران: نشر هما.

یاحقّی، محمّدجعفر و عبدالحسین فرزاد. (1392). تاریخ ادبیات ایران و جهان (2). چ سیزدهم. تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب­های درسی ایران.

یوسفی، غلامحسین. (1371). گزیدة قابوس­نامه. تهران: شرکت سهامی کتاب­های جیبی.

Amadi, Abdul Wahid. (1387). Gharral al-Hakm and Darr al-Kalam. Translation by Mohammad Ali Ansari. Qom: Islamic Propaganda Office.

Afsahzad, Alakhan. (1378). Criticism of works and description of Jami's life. Tehran: Iranian Studies Center.

Elahi-Qamshe-ai, Hossein. (1390). Speaking of the Qur'an. Tehran: Sokhn.

Jami, Nuruddin Abdulrahman bin Ahmad. (1378). Masnavi Haft Aurang. Correction of Jabalqa Dad Ali Shah and others. Tehran: Written Heritage.

Jalali, Mohammad. (1384). Arif Jam Tehran: Iran Library Development Company

Hakimi, Ismail. (1382). Your people. Tehran: Open.

Hekmat, Ali Asghar. (1389). cup Third edition. Tehran: Tos.

Scholar, Manouchehr. (1388). Criticism of Rowan Jami (a review of the life and works of Nooruddin Abdulrahman Jami). Tehran: Hamshahri.

Dashti, Mohammad. (1383). Translation of Nahj al-Balagha. Twenty-fourth edition. Qom: Amirul Mominin Cultural Research Foundation.

Ripka, Jan. (1382). History of Iranian literature. Translated by Abolghasem Siri. Tehran: Sokhn.

Sana'i Ghaznavi, Abu al-Majd Majdod bin Adam. (1380). Diwan Hakim Abul Majd Majdod bin Adam Sanai Ghaznavi. Tehran: Sanai.

Shamisa, Cyrus. (1373). Literary types. Tehran: Ferdous.

Safa, Zabih Allah. (1383). History of Iranian literature. C. 4. Tehran: Ferdous.

Sadrhaj Sidjavadi and others. (1380). Encyclopaedia of Shiism. second edition. Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance.

Sedki, Hossein. (1380). "Jami's Thoughts in Haft Aurang Masnavi". Journal of Faculty of Literature and Human Sciences. 153-119.

Farozanfar, Badi al-Zaman. (1386). History of Iranian literature (after Islam until the end of Timurids). by Inayatullah Majidi, second edition. Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance.

Qudameh bin Jafar. (1385). Criticism of poetry. Translated by Abul Ghasem Sir. second edition. Tehran: Bi‌na.

Kashani, Ezzeddin Mahmoud. (1383). Misbah al-Hadaya and Miftah al-Kafayah. Edited by Efat Karbasi and Mohammad Reza Barzegar Khaleghi. Tehran: Zovar.

Mohammadi-ri Shahri, Mohammad. (1384). The amount of wisdom. Volume 5. Tehran: Dar al-Hadith.

Mahmoudi, Maryam. (2011). "Ethical and educational views of Jami in Haft Aurang Masnavi". Educational literature research paper. forth year. Vol. 14. pp. 235-213.

Musharraf, Maryam. (1389). Essays in Iranian educational literature. Tehran: Scientific.

Miqdadi, Bahram. (1378). Dictionary of terms of literary criticism from Plato to the present day. Tehran: Thought of the day.

Homai, Jalaluddin. (1388). Rhetoric techniques and literary industries. Twenty-ninth edition. Tehran: Homa Publishing.

Yahaghi, Mohammad Jaafar and Abdul Hossein Farzad. (2012). History of Iranian and World Literature (2). 13th edition Tehran: Iran Textbook Publishing Company

Yousefi, Gholamhossein. (1371). Excerpt from Qaboos name. Tehran: Pocket Books Joint Stock Company.