بررسی جلوه های تمثیلی مراحل هفتگانه ی سلوک عرفانی عطار با تأثیر پذیری از مراحل هفتگانه ی سلوک مهری(میترایسم)
محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی
1 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی ،کرج، ایران.
کلید واژه: تمثیل, سلوک, هفت وادی, میترایسم, عطار,
چکیده مقاله :
تمثیل یکی از گسترده ترین شیوه های بیان مطلب است که اندیشه ها و پیام های اخلاقی، تعلیمی،اجتماعی و سیاسی را به خواننده القا می کند. در آیین مهری که جزو اولین آیین های باستانی ایران است،شاید برای نخستین بار در هفت مرحله سلوک مهری از تمثیل برای بیان مقصود،که همان رسیدن به مرحله والای انسانیّت بود،صحبت به میان آمد. هفت مرحله سوک به شکل تمثیلی مطرح گردیده که به نوعی می توان گفت این مراحل آداب تشرّف انسان به مراتب عالی وجود انسانی است. عطار هم از جمله شاعرانی است که در سرودن تمثیلات گسترده مشهور است.با اینکه نمی توان هفت وادی عرفانی عطار را به طور کامل برگرفته از آیین میترائیسم برشمرد، امّا در صدد هستیم حقیقت عرفان را با زبان تمثیل و رمز برای سیر و سلوک و کشف حقیقت در این دو مشرب متفاوت بررسی نماییم.زبان تمثیل در سلوک و گذر عرفانی عطار با تأثیر پذیری از سلوک مهری، موضوع تازه ای است که در این پژوهش مورد بررسی قرار خواهد گرفت. پژوهش حاضر که به شیوة توصیفی-تحلیلی و به روش کتابخانه ای انجام شده است و هدف از آن بیان مراحل سلوک و گذر انسان با زبان تمثیل به مراحل پختگی و مراتب عالی انسانیّت است.
Allegory is one of the most widespread ways of expressing a subject, which conveys moral, educational, social, and political ideas and messages to the reader. In the Mehri ritual, which is one of the first ancient rituals of Iran, perhaps for the first time in the seven stages of the Mehri path, allegory was used to express the purpose, which was to reach the highest level of humanity. The seven stages of Suq are presented in an allegorical form, which in a way can be said to be the etiquette of man's ascension to the highest levels of human existence. Attar is also among the poets who are famous for composing extensive allegories. Although Attar's seven mystical valleys cannot be considered to be completely derived from the religion of Mithraism, we are trying to examine the truth of mysticism with the language of allegory and mystery for the journey and discovery of truth in these two different paths. The language of allegory in Attar's mystical path and transition, influenced by Mehri's path, is a new topic that will be examined in this research. The present research, which was conducted in a descriptive-analytical manner and using a library method, aims to express the stages of human path and transition through the language of allegory to the stages of maturity and higher levels of humanity.
1. قرآن مجيد. ترجمه بر اساس المیزان. ترجمه ی سیّد محمّد رضا صفوی.(1388). قم: دفتر نشر معارف
2. ابوالقاسمی، مریم.(1383). اصطلاحات و مفاهیم عرفانی دیوان شمس. تهران: انتشارات ارشاد اسلامی
3.آموزگار،ژاله.(1374).تاریخ اساطیری ایران.تهران:سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها(سمت)
4. حافظ، شمس الدین محمّد(1392). دیوان.به اهتمام محمّد قزوینی و دکتر قاسم غنی. تهران: کتابفروشی زوّار
5.حسینی کازرونی،سیّد احمد.(1394).تمثیل وادبیات تمثیلی. فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادبیات فارسی.7(23).13-24
6. حلبی،علی اصغر.(1389).جلوه های عرفان و چهره های عارفان. تهران: نشر قطره
7. رضی، هاشم.(1381).آیین مهر(آیین راز آمیز میترایی در شرق و غرب از آغاز تا امروز)، جلد دوم. تهران: انتشارات بهجت
8.زمانی، کریم.(1383). میناگر عشق. تهران: انتشارات نی
9. سجّادی، سیّد جعفر.(1389). فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی. تهران: انتشارات طهوری
10.عراقی،فخرالدین.(1397).لمعات.تصحیح محمد خواجوی،تهران:انتشارات مولی
11. فروزافر،بدیع الزمان.(1367). شرخ مثنوی شریف(جزو نخستین از دفتر اوّل،). تهران: انتشارات زوّار
12. فرضی پور،داریوش.(1388).راهی به جهان راز(نگاهی به مانندگی ها و آمیختگی های اساطیر ایران،یونان،ر.م،چین و بین النهرین).تهران: انتشارات هنارس
13. قشیری، ابوالقاسم.(1359). رساله ی قشیریه. تهران: انتشارات امیرکبیر
14.کومن،فرانتس.(1380).آیین پر رمز و راز میترایی.ترجمه هاشم رضی.تهرانانتشارات بهجت
15. مولوی بلخی، جلال الدین محمّد(1385). فیه مافیه. با تصحیحات و حواشی بدیع الزمان فروزانفر. تهران:مؤسسه ی انتشارات نگاه
16. ---، ---.(1381).کلیات دیوان شمس تبریزی. با تصحیحات و حواشی بدیع الزمان فروزانفر.انتشارات دانشگاه تهران
17. ---، ---. (1375). مثنوی معنوی. به تصحیح رینوالدالین نیکلسون. تهران: انتشارات بهزاد
18. نیشابوری ،شیخ فرید الدین عطار.(1362). دیوان،به اهتمام تقی تفضلی،تهران:انتشارات علمی-فرهنگی
19.--- ،---. (1389).منطق الطیر.تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی،تهران:انتشارات سخن
20.---،---.(1369).پندنامه و بی سرنامه.تصحیح و مقدمة احمد خوشنویس(عماد).تهران:انتشارات سنایی
21.یاحقی، محمد جعفر.(1398).فرهنگ اساطیر و داستان واره ها در ادبیات فارسی.تهران: انتشارات فرهنگ معاصر