تمثل در غزلیات شمس با تکیه بر 200 غزل نخست
محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی
پروین درویشی
1
,
مصطفی سالاری
2
*
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.
2 - گروه زبان و ادبیات فارسی- واحد زاهدان، دانشگاه ازاد اسلامی، زاهدان، ایران.
کلید واژه: مولوی, غزلیات, تمثیل.,
چکیده مقاله :
شاعران و نویسندگان برای بیان غیرمستقیم مفاهیم از شگردهای مختلفی استفاده میکنند. یکی از این روشها تمثیل است. مولوی از برجستهترین قلههای ادبیات عرفانی، در آثار خود از تمثیل به بهترین شکل برای بیان اندیشههای عرفانی، شرح و تفسیر آیات و احادیث و توضیح و تبیین اصطلاحات و اندیشههای عرفانی استفاده کرده است. غزلیات مولوی با اینکه مثل سایر آثارش جنبۀ تعلیمی ندارد؛ اما متأثر از شیوۀ بیان او در استفاده از تمثیل است. در این پژوهش برآنیم تا با بررسی 200 غزل آغازین دیوان غزلیات مولوی به این پرسش پاسخ دهیم که آیا مولوی در غزلیات خود از تمثیل استفاده کردهاست؟ هدف پژوهش این است که میزان و نحوۀ استفادۀ مولوی از انواع تمثیل در غزلیات را مورد بررسی قرار دهد. روش پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی است و با ابزار کتابخانهای و فیشبرداری از منابع و اسناد مکتوب انجام شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد مولوی در غزلیات نیز از تمثیل برای بیان اندیشههای خود استفاده کرده است. تمثیلهای بهکار گرفته شده در غزلیات، هم شامل تمثیلهای فشرده و کوتاه است و هم تمثیلهای روایی. موضوع تمثیلها نیز تعلیم مسائل حکمی، اخلاقی و عرفانی است و در آنها انسان را به ترک آلایشهای جسمانی و توجه به احوال نفسانی فرامیخواند.
Maulavi, one of the most prominent peaks of mystical literature, has used allegory in his works in the best way to express his mystical thoughts in the explanation and interpretation of verses and hadiths and the explanation of mystical terms and thoughts. Even though Molavi's sonnets do not have a didactic aspect like his other works; But it is influenced by his way of expression in the use of allegory. In this research, we intend to answer this question by examining the first 200 ghazals of Molavi's Ghazliat Divan, whether Molavi used allegory in his sonnets. The aim of the research is to investigate the extent and manner of using allegory in Ghazalyat by Molavi. The method of the current research is descriptive-analytical and it was done with library tools and extracting files from sources and documents. The results of the research show that Molavi also used parables to express his thoughts in Ghazalyat. Parables used in sonnets are both compact and short parables and narrative parables
فهرست منابع و مآخذ
حکمت، نصرالله، (1385)، «فلسفة تمثیل ازنظر ابن‌ترکه»، پژوهشنامة دانشکده ادبیات و علوم انسانی، شماره 49، صص 108-85...
.........................، (1385)، متافیزیک خیال، در گلشن راز شبستری، تهران، فرهنگستان هنر.
شامیان ساروکلائی، اکبر، (1392)، آینۀ معنی «تمثیل در بلاغت فارسی و عربی»، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
شفيعي¬كدكني، محمدرضا. (1375)، صور خيال در شعر فارسي، تهران، آگاه.
شهیدی، سید جعفر، (1380)، شرح مثنوی، دفتر دوم جزء اول و دوم، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
علامی، ذوالفقار و مریم رجبی¬نیا، (1397)، تمثیل داستانی در غزلیات شمس تبریزی، نخستین همایش ملی تحقیقات ادبی با رویکرد مطالعات تطبیقی در سال 1397.
لاهیجی، محمدبن‌یحیی، (1387)، مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز، تهران، سنایی.
محجوب، محمدجعفر، (1342)، «مطالعه در داستان‌هاي عاميانه فارسي» در كتاب هفته، تهران، ش 77.
مک¬کوئین، جان، (1389)، تمثیل، ترجمۀ حسن افشار، تهران، نشر مرکز.
مولوی، جلال¬الدین، (1388)، غزلیات شمس تبریز، مقدمه، گزینش و شرح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، سخن.
--------------، (1389)، مثنوی معنوی، شرح کریم زمانی، دفتر اول، چ سی و دوم، تهران، اطلاعات.
--------------، (1374)، کلیات غزلیات شمس، تصحیح بدیع¬الزمان فروزان فر، تهران، نشر راد.
نجار نوبری، عفت، (1399)، تحلیل تمثیل¬های عرفانی در «فیه مافیه»، فصلنامۀ علمی عرفان اسلامی، سال شانزدهم، شمارۀ 63، بهار 1399، 230-250.
همایی، جلال‌الدین(1387)، غزالی نامه، هما، تهران.
یوسف¬¬پور، محمدکاظم و علیرضا محمدی کله¬سر، (1390)، پیوندهای معنایی تمثیل¬های وحدت وجود در مثنوی، فصلنامه مطالعات عرفانی، شماره 13، بهار و تابستان 1390، 211- 235)
Abrams, M. H.(1993). Glossary of Literary Terms; sixed Ed, Harcourt: New York.