• صفحه اصلی
  • سنجش و ارزیابی ابعاد سرزندگی شهری در منطقه 10 کلانشهر مشهد

اشتراک گذاری

آدرس مقاله


کد مقاله : 14020704783292 بازدید : 687 صفحه: 30 - 47

نوع مقاله: پژوهشی

سنجش و ارزیابی ابعاد سرزندگی شهری در منطقه 10 کلانشهر مشهد

محورهای موضوعی : جغرافیای نابرابری

مجید اکبری 1 , زهرا منتظری 2 , مرضیه طالشی انبوهی 3

1 - دانشگاه پیام نور
2 - دانشجوی دکتری، شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران دانشگاه هنر اصفهان
3 - کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه گیلان

تاریخ دریافت : 1402/07/04 تاریخ پذیرش : 1402/07/06 تاریخ انتشار : 1402/08/01

کلید واژه: سرزندگی, زیست پذیری, فضاهای شهری, منطقه 10 کلان شهر مشهد.,

چکیده مقاله :

سرزندگی یکی از مهم‌ترین کیفیت های سازنده فضاهای شهری برای ارتقاء کیفیت فضاهای شهری و خلق مکان می باشد و افول حيات و سرزندگي در محلات شهري را مي توان به‌عنوان يكي از نتايج پيروي از ديدگاه مدرنيسم دانست كه همواره طرفدار كمي گرايي بوده است و به مباحث كيفي بي توجهي نموده است. هدف اين نوشتار ارزیابی میزان سرزندگی در نواحی سه¬گانه منطقه 10 کلان¬شهر مشهد است. تحقيق حاضر از لحاظ هدف¬گذاری کاربردی و روش آن توصبفی- تحليلي است و براي گردآوري داده¬ها از پرسش¬نامه محقق ساخته استفاده ‌شده است. جامعه آماري پژوهش ساکنین منطقه 10 کلان¬شهر مشهد و روش نمونه¬گیری تصادفی ساده بوده است. براي تحليل اطلاعات به¬دست آمده از آزمون¬های تی¬تک نمونه¬ای، آزمون واریانس یک طرفه و از آزمون فریدمن در نرم¬افزار Spss استفاده شده است. سرزندگی فضاهای شهر، مفاهیمی چون عدالت، کارآمدی، سازگاری، انعطاف¬پذیری، کیفیت محیطی را نیز دربر می¬گیرد که در نهایت سرزندگی شهر در صورت پایداری به زیست¬پذیری منجر خواهد شد. نتایج تحقيق نشان داد در منطقه 10 کلان¬شهر مشهد به ترتیب ابعاد کالبدی با میانگین 3527/3، اجتماعی با میانگین 3350/3، زیرساختی با میانگین 3112/3 و اقتصادی با میانگین 1111/3 بیش¬ترین و کم-ترین ارزش را دارند. میانگین¬های ابعاد اقتصادی، اجتماعی، زیرساختی و کالبدی در سه ناحیه شهرداری منطقه 10 برابر نیستند و اختلاف معناداری با هم دارند به¬طوری که در ابعاد کالبدی، اقتصادی و اجتماعی، ابتدا ناحیه 1 سپس 2 از ناحیه 3 اختلاف میانگین بالاتری دارند. اما در بعد زیرساختی ناحیه 2 به مراتب نسبت به سایر نواحی در وضعیت مطلوبی قرار دارد. به طوری¬که بعد کالبدی ناحیه 2 در حدود 13/0 از ناحیه یک و در حدود 7/0 از ناحیه 3 بیشتر و مطلوب تر است. در کل سرزندگی منطقه 10 در حد متوسط به بالا است.

چکیده انگلیسی:

Statement of the problem: Vitality is one of the most important constructive qualities of urban spaces for improving the quality of urban spaces and creating a place, and the decline of life and vitality in urban areas can be seen as one of the results of following the modernist point of view, which is always in favor of quantity. It has been biased and has ignored qualitative issues. The purpose of this article is to evaluate the level of vitality in the three areas of District 10 of Mashhad. The current research is applied in terms of targeting and its method is descriptive-analytical, and a researcher-made questionnaire was used to collect data. The statistical population of the research was the residents of the 10th district of Mashhad and the random sampling method was simple. To analyze the information obtained from sample t-tech tests, one-way variance test and Friedman test were used in Spss software. The vitality of city spaces also includes concepts such as justice, efficiency, adaptability, flexibility, environmental quality, which will eventually lead to livability if the vitality of the city is sustainable. The results of the research showed that physical dimensions with an average of 3.3527, social with an average of 3.3350, infrastructure with an average of 3.3112, and economic with an average of 3.1111 are respectively the highest and lowest in the 10th region of Mashhad metropolis. They are worth it. The averages of economic, social, infrastructure and physical dimensions in the three municipal districts of Region 10 are not equal and have a significant difference, so that in terms of physical, economic and social dimensions, first District 1 then District 2 has a higher average difference than District 3. have. But in terms of infrastructure, District 2 is far better than other districts. So that the physical dimension of area 2 is about 0.13 more than area 1 and about 0.7 more than area 3. In general, the vitality of zone 10 is medium to high.

منابع و مأخذ:

منابع
اخوان، آرمین، صالحی، اسماعیل و طغیانی، شیرین (1397). ارزیابی تأثیر عوامل محیطی - کالبدی بر سرزندگی و کیفیّت خیابان‌های شهری(مطالعه موردی: خیابان‌های نادر و انقلاب شهر ساری). فصلنامه جغرافیا و پادیاری محیط. 8(2)، 29-15.
پامیر، سای (1389). آفرینش مرکز شهری سرزنده. ترجمه: بهزادفر، مصطفی و شکیبامنش، امیر. تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت.
پوراحمد، احمد، زنگنه شهرکی، سعید و صفایی رینه، مصطفی (1395). تحلیل نقش پیاده‌راه‌های شهری در ارتقای سرزندگی فضاهای شهری (مطالعۀ موردی: پیاده‌راه 17 شهریور، تهران). پژوهش¬های جغرافیای برنامه¬ریزی شهری. 4(2)، 195-175.
پوراحمد، احمد، زنگنه شهرکی، سعید، و صفایی رینه، مصطفی (1398). تحلیل فضایی سرزندگی در فضاهای شهری مطالعه موردی پیاده‌راه 17 شهریور تهران. فصلنامه شهر پایدار. 2(2)، 195-175.
پورمحمدی، محمدرضا، روستایی، شهریور، و اسدی، احمد (1398). بررسی سرزندگی و رابطه آن با انتخاب نواحی مسکونی (مطالعه موردی؛ بافت فرسوده مرکزی شهر زنجان). نشریه جغرافیا و برنامه¬ریزی. 23(67)، 65-45.
جیکوبز، جین (1388). مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکایی. ترجمه: پارسی، حمیدرضا و افلاطونی، آرزوِ، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
حبیبی، کیومرث، نسترن، مهین و محمدی، مهرداد (1395). سنجش و ارزیابی سرزندگی فضاهای عمومی شهری و نقش آن در ارتقای کیفیت زندگی جوانان موردشناسی: خیابان نظر شرقی شهر اصفهان. فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری. 6(19)، 180-161.
خستو، مریم، و سعیدی رضوانی، نوید (1389). عوامل مؤثر بر سرزندگی فضای شهری. نشریه هویت شهر. سال چهارم، شماره 6، 74-63.
ذاکر حقیقی، کیانوش (1397). سنجش میزان سرزندگی در چهارراه ولیعصر شهر تهران بر مبنای تحلیل الگوهای فعالیتی موجود در آن. باغ نظر. 16(71)، 5-18.
زیاری، کرامت¬الله، ضرغام فرد، مسلم، و خادمی، امیرحسین (1394). برنامه¬ریزی شهری: با رویکرد بیوفیلیک (شهر طبیعت‌محور). تهران: انتشارات آراد.
ستاری فرد، شهرام (1394). بررسی نقش مراکز مذهبی در افزایش سرزندگی شهرهای معاصر؛ مطالعه موردی: محدوده امامزاده صالح تجریش، تهران. مدیریت شهری. شماره 40، 158-141.
شمس¬الدینی، علی، و نصیبی،ساسان (1397).، نقش و جایگاه چیدمان مبلمان شهری در شادابی و سرزندگی فضاهای شهری (مطالعه موردی: مناطق 11 گانه شهرداری شیراز). فصلنامه پژوهش و برنامه¬ریزی شهری. سال 10، شماره پیاپی 37، 96-83.
شیخی، حجت، رضایی، و محمدرضا (1396). ارزيابي كيفيت محيطي فضاهاي شهري پياده مدار و پاسخدهي اجتماعي (نمونه موردی: خیابان فردوسی شهر ایلام). نشریه پژوهش و برنامه¬ریزی شهری. 8(29)، 98-83.
صداقتی، عاطفه، و فارسی، جواد (1395). طيف¬سنجي سرزندگي در بافت¬ها و محلات شهري با تلفيق رويكردهاي توسعه¬ي پايدار، رشد هوشمند و نوشهرگرايي و كاربرد مدل الكتر (نمونه¬ی موردی: محلات شهر مرودشت). جغرافیا و توسعه. شماره 44، 254-229.
ضرابی، اصغر، علی¬زاده، جابر، رنجبرنیا، بهزاد، کاملی¬فر، محمدجواد، و احمدیان، مهدی (1394). ارزیابی سطح رضایت شهروندان از کیفیت محیط شهری (نمونه موردی: مناطق شهری ده گانه کلانشهر تبریز). نشریه جغرافیا و برنامه¬ریزی. 19(15)، 219-193.
فرازمند، راحله، و صحی¬زاده، مهشید (1392). بررسی و تحلیل مؤلفه‌های تأثیرگذار بر سرزندگی از دیدگاه تعاملات اجتماعی در ارزیابی عملکرد فضاهای عمومی شهری(نمونه مطالعاتی: محدوده¬ی پارکینگ شهرداری کرمانشاه). پژوهش¬های شهری هفت حصار. 6(2)، 42-29.
قربان¬پور، مریم، زالی، نادر، یوردخانی، مختار، و آزاده، سیدرضا (1397). ارزیابی مؤلفه¬های مؤثر بر تقویت سرزندگی در مسیرهای پیاده شهری در پیاده¬روی علم الهدی شهر رشت. مطالعات برنامه¬ریزی سکونتگاه¬های انسانی. 13(1)، 123-105.
گلکار، کوروش (1386). مفهوم کیفیت سرزندگی در طراحی شهری. نشریه صفه. شماره 16 (44)، 75-66.
لینچ کوین (1389). سیمای شهر. ترجمه: منوچهر مزینی، تهران :انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
مرتاض مهربانی، الناز، منصوری، سید امیر، و جوادی، شهره (1396). رویکرد منظر در ایجاد سرزندگی خیابان ولی¬عصر با تأکید بر ایجاد حس مکان (نمونه موردی: خیابان ولی‌عصر (حدفاصل میدان ونک و پارک‌وی). باغ نظر. سال 14، شماره 55، 6 16-5.
مرکز آمار ایران (1395). سرشماری نفوس و مسکن سال 1395.
References
Akhan, A., Salehi, E., & Taghiani, S. (2017). Evaluating the impact of physical-environmental factors on the vitality and quality of city streets (case study: Nader streets and revolution in Sari city). Quarterly Journal of Geography and Environmental Protection. 8(2), 15-29. (in Persian)
Appleyard, D. (1981). Livable streets, Berkeley. CA, University of California press.
Calthorpe, P. (1993) .The next American metropolis: Ecology, community, and the American dream. Princeton Architectural Press.
Carmona Group (2003). Public Places urban spaces. Architectural press, New York, Paris.
Chapman, D. (1996). Creating neighborhoods and places in the built environment. Taylor & Francis (April 15, 1996)
Chion, M. (2009). Producing urban vitality: The case of dance in San Francisco. Urban Geography, 30(4), 416–439.
Eisazadeh, N. Vahdani, H. (2017). The Role of Urban Spaces and Structures in Increasing the Social Vitality of Citizens with an Emphasis on Urban Design Approaches. Journal of Ecophysiology and Occupational Health,Vol 17(3&4), DOI : 10.18311/jeoh/2017/18296, July-December 2017, 77-86,
Farazmand, R., & Sahizadeh, M. (2012). Investigating and analyzing the factors affecting vitality from the perspective of social interactions in evaluating the performance of urban public spaces (case study: Kermanshah Municipality parking area). Urban researches of Haft Hesar. 6(2), 29-42. (in Persian)
Gehl, J. (1987). Life Between Buildings: Using Public Space. translated by Jo Koch, New York: Van Nostrand Reinhold.
Gehl, J. (2010). Cities for People. Island Press. First edition (September, 2010).
Golkar, K. (2007). The concept of quality of life in urban design. Safa magazine. No. 16 (44), 75-66. (in Persian)
Gurbanpour, M., Zali, N., Yordkhani, Mukhtar, and Azadeh, S. R. (2017). Evaluation of the effective components on enhancing the vitality in the urban pedestrian paths in Alam Al-Hadi walk in Rasht city. Planning studies of human settlements. 13(1), 105-123. (in Persian)
Habibi, K., Nastern, M. & Mohammadi, M.d (2015). Measuring and evaluating the vitality of urban public spaces and its role in improving the quality of life of young people. Quarterly Journal of Geography and Urban Planning. 6(19), 161-180. (in Persian)
He, Q., He, W., Song, Y., Wu, J., Yin, C., & Mou, Y. (2018). The impact of urban growth patterns on urban vitality in newly built-up areas based on an association rules analysis using geographical “big data.” Land Use Policy, 78, 726 738.
https://sia.mashhad.ir/portal_content/5507798
Iran Statistics Center (2015). Population and housing census of 2015. (in Persian)
Jacobs, J. (1961).The death and life of great American cities. New York: Vintage
Jacobs, J. (1961).The life and death of great American cities. New York, NY: Random House
Jacobs, J. (1993).The Death and Life of Great American Cities. The Modern Library, New York.
Jacobs, Ja. (2008). Death and life of big American cities. Translation: Parsi, Hamidreza and Aflatouni, Arzoo, Tehran: Tehran University Press. (in Persian)
Jalaladdini, S. Oktay, D. (2011). Urban Public Spaces and Vitality: A Socio-Spatial Analysis in theStreets of Cypriot Towns. Procedia - Social and Behavioral Sciences 35 (2012). 664 – 674
Jenks, M. & Dempsey, N. (2005(. Future Forms of Design for Sustainable Cities. Oxford, Architectural Press.
Jin, X., Long, Y., Sun, W., Lu, Y., Yang, W., Tang, J. (2017). Evaluating cities' vitality and identifying ghost cities in China with emerging geographical data. Cities. Vol: 63, 98–109.
Khosto, Maryam, and Saeedi Rizvani, Navid (2009). Factors affecting the vitality of the urban space. Hoyt Shahr magazine. 4(6), 63-74. (in Persian)
Kim, Y.-L. (2018). Seoul’s Wi-Fi hotspots: Wi-Fi access points as an indicator of urban vitality. Computers, Environment and Urban Systems.
Krier, R. (1993). Urban Space. Publisher: Rizzoli.
Landry, C., (2000). Urban vitality: a new source of Urban competitiveness. Prince Claus Fund J ARCHIS issue’ Urban Vitality / Urban Heroes’ December 2000.
Landry, Ch. (2000). Urban Vitality: A New Source of Urban Competitiveness. Prince Claus Fund Journal, ARCHIS issue 'Urban Vitality / Urban Heroes'.
Lavrusheva, O. (2020). The concept of vitality. Review of the vitality-related research domain. New Ideas in Psychology, 56, 100752.
Long, Y., & Huang, C. C. (2017). Does block size matter? The impact of urban design on economic vitality for Chinese cities. Environment and Planning B: Urban Analytics and City Science, 46(3), 406–422.
Lopes N. M., and S. Camanho, A. (2012). Public Green Space Use and Consequences on Urban Vitality: An Assessment of European Cities. Social Indicator Research, 1-17.
Lynch, Q. (2009). The face of the city. Translation: Manouchehr Mozini, Tehran: University of Tehran Publications and Press. (in Persian)
Montgomery, Ch. (2013). Happy City: Transforming Our Lives through Urban Design. Farrar, Straus and Giroux press.
Montgomery, J. (1995). Editorial: Urban vitality and the culture of cities. Planning Practice and Research, 10(2), 101–110.
Montgomery, J. (1995). Urban vitality and the culture of cities. Planning Practice and Research, 10(2), 101–110.
Mortaz Mehrabani, E., Mansouri, S. A., & Javadi, S. (2016). The landscape approach in creating the vitality of Vali-Asr Street with emphasis on creating a sense of place (case example: Vali-Asr Street (between Vanak Square and Parkway). Nazar Bagh. 14(55), 5-6. (in Persian)
Pamir, S. (2010). Creation of a lively urban center. Translation: Behzadfar, Mustafa and Shakibamanesh, Amir. Tehran: University of Science and Technology Publications. (in Persian)
Paumier, C. (2007). Creating a Vibrant City Center. (ULI) Urban Land Institute, Washington, D.C.
Pourahmad, A., Zanganeh Shahraki, S., & Safai Reine, M. (2015). Analysis of the role of urban sidewalks in improving the vitality of urban spaces (case study: Shahrivar 17 sidewalk, Tehran). Urban planning geography researches. Volume 4, Number 2, 175-195. (in Persian)
Pourahmad, A., Zanganeh Shahraki, S., & Safai Reine, M. (2018). Spatial analysis of vitality in urban spaces, a case study of Tehran's 17 Shahrivar Pedestrian Street. Stable City Quarterly. 2(2), 175-195. (in Persian)
Pourmohammadi, M., Rausti, S., & Asadi, A. (2018). Investigating the vitality and its relationship with the selection of residential areas (case study; worn-out fabric in the center of Zanjan city). Journal of geography and planning. 23(67), 45-65. (in Persian)
Salingaros, N. (2005). Principle of urban structure. Amsterdam: techne press.
Salzano, T. (2007). Seven Aims for the Livable City from Making Cities Livable Goals, http://www. Livable Cities.
Satari Fard, S. (2014). Examining the role of religious centers in increasing the vitality of contemporary cities; Case study: Imamzadeh Saleh area of Tajrish, Tehran. Urban Management. No. 40, 158-141. (in Persian)
Sedaghati, A., & Farsi, J. (2015). Spectroscopy of vitality in urban contexts and localities by combining the approaches of sustainable development, smart growth and neo-urbanism and the application of the Electr model (case example: Marodasht city neighborhoods). Geography and development. No. 44, 254-229. (in Persian)
Selezneva, E. (2011). Urban vitality: Exploring the centrality of conditions. Delft University of Technology, department of Urbanism, 2010-2011.
Shams-al-Dini, A., & Nasibi, S. (2017)., The role and place of urban furniture arrangement in the freshness and vitality of urban spaces (case study: 11 districts of Shiraz Municipality). Quarterly journal of research and urban planning. 10. 37, 83-96. (in Persian)
Sheikhi, H., & Rezaei,M. R. (2016). Evaluation of the environmental quality of pedestrian-oriented urban spaces and social responsiveness (case example: Ferdowsi St., Ilam). Research and urban planning journal. 8(29), 83-98. (in Persian)
Sitte, C. (1945). The Art of Building Cities. Translatedby Charles T. Stewart, New York: Van Nostrand Reinhold.
Speck, J. (2013). Walkable City: How Downtown Can Save America, One Step at a Time. North Point Press; Reprint edition.
Sunga, H., and Leeb, S. (2015). Residential built environment and walking activity: Empirical evidence of Jane Jacobs’ urban vitality. Transportation Research Part D. 41 (2015) 318–329.
Wilson, E.O. (1984). Biophilia. Cambridge, Massachusetts.Harvard University Press.
Xia, C., Yeh, A. G.-O., & Zhang, A. (2020). Analyzing spatial relationships between urban land use intensity and urban vitality at street block level: A case study of five Chinese megacities. Landscape and Urban Planning, 193, 103669.
Yarahmadi, N and Tirandaz, M.Z. (2013). Standards to achieve sustainable vitality in urban areas (Case Study: Comparison of two parks in the city of Abadan). Architecture and Sustainable Urban Spaces Conference Mashhad, Iran, December 2013.
Ye, Y., Li, D., & Liu, X. (2018). How block density and typology affect urban vitality: An exploratory analysis in Shenzhen, China. Urban Geography, 39(4), 631–652.
Zakir Haghighi, K. (2017). Measuring the level of vitality in the Valiasr intersection of Tehran city based on the analysis of activity patterns in it. Bagh Nazar Volume 16, Number 71, 18-5. (in Persian)
Zarrabi, A., Alizadeh, J., Ranjbarnia, B., K., Mohammad Javad, & Ahmadian, M. (2014). Evaluation of citizens' level of satisfaction with the quality of the urban environment (case example: ten urban areas of Tabriz metropolis). Journal of geography and planning. 19(51), 219-193. (in Persian)
Zhou, J. (2012), Urban Vitality in Dutch and Chinese New Towns: A comparative study between Almere and Tongzhou. TU Delft, Faculty of Architecture, Urbanism department.
Ziari, K., Zargham Fard, M., & Khademi, A. H. (2014). Urban planning: with a biophilic approach (nature-oriented city). Tehran: Arad Publications. (in Persian)
متن کامل:
عنوان مقاله

 

 

Measuring and evaluating the dimensions of urban vitality in District 10 of Mashhad metropolis

 

 

 

Majid Akbari 1*, Zahra Montazeri 2 And Marzieh Taleshi Anbohi 3

1. PhD in Geography and Urban Planning, Payam Noor University, Tehran, Iran:

2. PhD student, Urban Planning, Faculty of Architecture and Urban Planning, Isfahan University of Art, Isfahan, Iran

3. MSc of Geography and Urban Planning, Gilan University, Gilan, Iran

 

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Article type:

Research Article

Introduction: Statement of the problem: Vitality is one of the most important constructive qualities of urban spaces for improving the quality of urban spaces and creating a place, and the decline of life and vitality in urban areas can be seen as one of the results of following the modernist point of view, which is always in favor of quantity. It has been biased and has ignored qualitative issues.

Objectives: The purpose of this article is to evaluate the level of vitality in the three areas of District 10 of Mashhad.

Methods: The current research is applied in terms of targeting and its method is descriptive-analytical, and a researcher-made questionnaire was used to collect data. The statistical population of the research was the residents of the 10th district of Mashhad and the random sampling method was simple. To analyze the information obtained from sample t-tech tests, one-way variance test and Friedman test were used in Spss software.

Results and Discussion: The vitality of city spaces also includes concepts such as justice, efficiency, adaptability, flexibility, environmental quality, which will eventually lead to livability if the vitality of the city is sustainable. The results of the research showed that physical dimensions with an average of 3.3527, social with an average of 3.3350, infrastructure with an average of 3.3112, and economic with an average of 3.1111 are respectively the highest and lowest in the 10th region of Mashhad metropolis. They are worth it.

Conclusion: The averages of economic, social, infrastructure and physical dimensions in the three municipal districts of Region 10 are not equal and have a significant difference, so that in terms of physical, economic and social dimensions, first District 1 then District 2 has a higher average difference than District 3. have. But in terms of infrastructure, District 2 is far better than other districts. So that the physical dimension of area 2 is about 0.13 more than area 1 and about 0.7 more than area 3. In general, the vitality of zone 10 is medium to high.

History Article:

Received; 

26 August 2023

Revised;

26 September 2023

                Accepted;

03 October 2023

 

 

Keywords:

 Vitality,

Livability,

Urban Spaces, District 10 Of Mashhad Metropolis

 

 

 

 

Highlight:  

·       Identifying the most important theorists of urban vitality between 1898 and 2014.

·       The vitality of the city will lead to livability if it is sustainable.

 

Cite this article:

Akbari, M., Montazeri, Z. & Taleshi Anbohi, M. (2023). Measuring and evaluating the dimensions of urban vitality in District 10 of Mashhad metropolis. Organization Of Space Economy, 1(1), 30-47.

 

 

* Corresponding Author: Majid Akbari

Email: akbari.majid191@gmail.com

 

 

سنجش و ارزیابی ابعاد سرزندگی شهری در منطقه 10 کلان‌شهر مشهد

 

 

 

 

مجید اکبری*، زهرا منتظری 2 و مرضیه طالشی انبوهی3   

 

1. دانش آموخته­ دکتری جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران   

2. دانشجوی دکتری، شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

3. کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشگاه گیلان، گیلان، ایران  

 

مشخصات مقاله

چکیده  

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

بیان مسئله: سرزندگی یکی از مهم‌ترین کیفیت­های سازنده فضاهای شهری برای ارتقاء کیفیت فضاهای شهری و خلق مکان می­باشد و افول حيات و سرزندگي در محلات شهري را مي­توان به‌عنوان يكي از نتايج پيروي از ديدگاه مدرنيسم دانست كه همواره طرفدار كمي­گرايي بوده است و به مباحث كيفي بي­توجهي نموده است.

هدف: هدف اين نوشتار ارزیابی میزان سرزندگی در نواحی سه­گانه منطقه 10 کلان­شهر مشهد است.

روش: تحقيق حاضر از لحاظ هدف­گذاری کاربردی و روش آن توصبفی- تحليلي است و براي گردآوري داده­ها از پرسش­نامه محقق ساخته استفاده ‌شده ­است. جامعه آماري پژوهش ساکنین منطقه 10 کلان­شهر مشهد و روش نمونه­گیری تصادفی ساده بوده است. براي تحليل اطلاعات به­دست آمده از آزمون­های تی­تک نمونه­ای، آزمون واریانس یک طرفه و از آزمون فریدمن در نرم­افزار Spss استفاده شده است.

یافته‌ها و بحث: سرزندگی فضاهای شهر، مفاهیمی چون عدالت، کارآمدی، سازگاری، انعطاف­پذیری، کیفیت محیطی را نیز دربر می­گیرد که در نهایت سرزندگی شهر در صورت پایداری به زیست­پذیری منجر خواهد شد. نتایج تحقيق نشان داد در منطقه 10 کلان­شهر مشهد به ترتیب ابعاد کالبدی با میانگین 3527/3، اجتماعی با میانگین 3350/3، زیرساختی با میانگین 3112/3 و اقتصادی با میانگین 1111/3 بیش­ترین و کم­ترین ارزش را دارند.

نتیجه‌گیری: میانگین­های ابعاد اقتصادی، اجتماعی، زیرساختی و کالبدی در سه ناحیه شهرداری منطقه 10 برابر نیستند و اختلاف معناداری با هم دارند به­طوری که در ابعاد کالبدی، اقتصادی و اجتماعی، ابتدا ناحیه 1 سپس 2 از ناحیه 3 اختلاف میانگین بالاتری دارند. اما در بعد زیرساختی ناحیه 2 به مراتب نسبت به سایر نواحی در وضعیت مطلوبی قرار دارد. به طوری­که بعد کالبدی ناحیه 2 در حدود 13/0 از ناحیه یک و در حدود 7/0 از ناحیه 3 بیشتر و مطلوب­تر است. در کل سرزندگی منطقه 10 در حد متوسط به بالا است.

تاریخ دریافت:

04/06/1402

تاریخ بازنگری:

04/07/1402

تاریخ پذیرش:

11/07/1402

کلیدواژه‌ها: 

سرزندگی،

زیست­پذیری،

فضاهای شهری،

منطقه 10 کلان­شهر مشهد

نکات برجسته:

·       شناسایی مهم‌ترین نظریه­پردازان سرزندگی شهری بین سال­های 1898 تا سال 2014 

·       سرزندگی شهر در صورت پایداری به زیست­پذیری منجر خواهد شد.

ارجاع به این مقاله: اکبری، مجید، منتظری، زهرا و طالشی انبوهی، مرضیه. (1402). سنجش و ارزیابی ابعاد سرزندگی شهری در منطقه 10 کلان‌شهر مشهد، ساماندهی اقتصاد فضا، 1(1)، 47-30.

(مطالعه موردی: شهر بناب)

 

 

        

* نویسنده مسئول: مجید اکبری

پست الکترونیک:  akbari.majid191@gmail.com

 

بیان مسئله

امروزه ما در قرن شهری زندگی می­کنیم به­طوری که شهرها منزلگاه بیش از نیمی از انسان­ها شده­اند و روند شهرنشینی کنونی نشان از آن دارد که در سال 2050 سه میلیارد نفر در شهرها ساکن خواهند شد و سهم جمعیت شهری به دو ­سوم جمعیت جهان افزایش خواهد یافت. با این روند شهرها توانایی تبدیل­شدن به بخشی از برنامه­های ملی را دارند و همچنین می­توانند در تحولات منطقه­ای و جهانی نقش مهمی بازی کنند. در این امتداد شهرها دارای متابولیسم هستند، ایجاد می­شوند، رشد می­کنند، تکامل می­یابند و برای ادامه زندگی خود نیاز به فضا­های شهری سرزنده و زیست­پذیر دارند. امروزه این محیط­های شهری، بهترین و ارزشمندترین ماحصل فن­شناختی، هنری، فرهنگی و اجتماعی انسان­ها است (حبیبی و همکاران، 1395: 181). به عبارتی دیگر، فضاهای شهری از مهم­ترین بخش­هایی شکل­دهنده شهر هستند. با این حال، فضاهای شهری امروزی با توجه به افزایش جمعیت شهری علیرغم اینکه با رشد و توسعه اقتصادی توأم بوده، گریبان­گیر چالش­ها و مسائل اجتماعی، سیاسی، مدیریتی و زیست­محیطی شده­اند. در واقع، رشد فزاینده جمعیت در نقاط شهری، پیامدهای منفی اجتماعی- اقتصادی، کالبدی و زیست محیطی زیادی را برای فضاهای شهری به وجود آورده­است (قربان­پور، 1397: 106). به­طوری که دیگر فاقد جذابیت و کارایی لازم برای فعالیت­ها و روابط اجتماعی سالم و پاسخگویی نیازهای کاربران نیستند و کیفیت مناسبی ندارند. از سوی دیگر این فضاها نمی­توانند محرک فعالیت­های اجتماعی باشند. به طور کلی رشد روز افزون صنعت و تکنولوژی در جوامع امروزی تغییراتی را در شیوه زندگی به همراه داشته است. این تغیرات از جنبه­های مختلف زندگی انسان­ها را به چالش کشیده است و به روی همه ابعاد زندگی وی تأثیر گذاشته است. در این میان یکی از مفاهیمی که در راستای کم­کردن دامنه این چالش­ها و مسائل فضاهای شهری و در خصوص فضاهای پاسخگو از سوی اندیشمندان حوزه مطالعات ­شهری و نظریه­پردازان مورد توجه قرارگرفته «سرزندگی شهری1» است. سرزندگی، سوختی است برای زندگی روزمره که در دسترس همگان است (Lavrusheva, 2020: 1). 

سرزندگی در حوزه شهری، کیفیت مهمی است؛ زیرا میزان جرم و جنایت را کاهش می­دهد، همچنین موجب بادوام­تر شدن منافع تجاری، تعاملات اجتماعی و تبادلات فرهنگی را فراهم می­کند ( اخوان و همکاران، 1395: 1397). امـروزه شـهرهای موفـق شـهرهایی هسـتند کـه متناسـب بـا ارزش­هـا، هنجارهـا و خواسـت­های سـاکنینش توسـعه­یافتـه و فضاهایـی خالق، پویـا و سـرزنده را بـرای حضـور آنـان فراهـم می­آورنـد (ستاری فرد، 1394: 141). و برای همه سنین جاذب باشد (شمس­الدینی و نصیبی،1398: 84). بنابراین مداخله درباره محیط­های شهری امروزه به­عنوان یک ضرورت در برنامه­های توسعه شهری تبدیل ‌شده است. شناسایی محیطی سرزنده ملزم به برقراری ارتباط منطقی و در مسیری هدایت‌شده بین افراد است. بدون لحاظ نمودن مؤلفه‌های سرزندگی در هر جامعه، استراتژی­های توسعه شهری پایدار نخواهد توانست در برنامه­ریزی فضایی محقق شود (فرازمند و صحی­زاده، 1392: 29). یکی از مهم­ترین اهداف طراحی فضاهای شهری سرزنده فراهم آوردن بستری جهت کسب تجربه زندگی و درک بی­واسطه از احساس ورود به زندگی می­باشد (حبیبی و همکاران، 1395: 163). هدف از ایجاد سرزندگی شهری، ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان است و با ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و کالبدی مرتبط است (گلکار، 1386: 74). لازمه سرزندگي فضاهاي شهري حضور مردم در شهر است (Khasto and Saidirezvani, 2010). امروزه سرزندگی شهری تأمین نشاط و سرزندگی شهری به یکی از دغدغه­های اصلی نظام مدیریت به ویژه در کشورهای در حال توسعه شده­ است (لطیفی و همکاران، 1393: 28). در این بین، در ایران به دنبال گسترش شهرنشینی و سرعت بالای تغییرات در بافت­های شهری به دلایل مختلف، کیفیت محیط سکونتی در نواحی شهری به شدت تنزل یافته ­است (ضرابی و همکاران، 1394: 195؛ پورمحمدی و همکاران، 1398: 46).

متاسفانه امروزه به دلايل گوناگون در شهرهای کشور هم به ایجاد فضاهای سرزنده توجه نمي­شود. زیرا جایگاه چنین فضاهایی به درستی تعریف نشده است. و همچنین در سوی دیگر برنامه­های توسعه شهری كشورمان با تفکرات مدرنیستی و جزءنگر در دهه­های گذشته سبب شده تا شهرها به‌مثابه موجودی زنده، شادابی و سرزندگی خود را از دست ‌داده ­است (مرتاض مهربانی و همکاران، 1396: 5) و در گسستي عميق با سنت گذشته خود، خودرو مدار و بر مبناي تسهيل هرچه بيشتر حركت سواره بوده و آن‌چنان‌که بايد به فضاهاي شهري، اهميت آن‌ها در ايجاد سرزندگي و پويايي شهري و ارتقاي كيفيت­هاي محيطي در فضاهاي شهري توجه نشده است (شیخی و رضایی، 1396: 85). عدم وجود سرزندگي و حيات در فضاهای شهري کشورمان، هر روز بیش از بیش در آن­ها بازخوردهای منفی مشاهده می­گردد به­طوری­که نشاط و سلامتي در زندگي روزمره شهروندان به یک حلقه مفقوده تبدیل شده است و با ايجاد مانع بر سر راه رشد مشاركت عمومي و تعاملات اجتماعي، هزينه­هاي زيادي را در ابعاد مختلف اجتماعي، فرهنگي، روحي و رواني و...  به جامعه کشورمان تحميل کرده ­است. بنابراين يافتن عوامل بسترساز اين مشكلات در زندگی‌های امروزه، بسيار حياتي و تلاش براي از بين بردن آن‌ها و فراهم كردن زمينه سرزندگی شهری ضروري است. 

کلان­شهر مشهد به عنوان پایتخت مذهبی کشور از این قاعده مستثنی نیست با افزایش جمعیت آن در طی 4 دهه و ورود جمعیت به این شهر مشکلاتی زیادی در آن بروز نموده است. این­گونه افراد فقط به جنبه سکونتی شهر توجه می کنند و به سایر مباحث آن توجهی ندارند یکی از این مباحث «سرزندگی شهری» است. نگاه کالبدی و دوقطبی (دوآلیسم دکارتی) باعث عدم ایجاد حس مکان و در نتیجه به عدم شکل­گیری فضاهای جمعی سرزنده، گسترش بی­عدالتی اجتماعی از دست­دادن هویت کالبدی، تنزل بافت زندگی اجتماعی و ... شده است. اما متأسفانه امروزه به دلايل گوناگون در این شهر به ایجاد فضاهای سرزنده توجه نمي­شود. از سوی دیگر فضاهاي شهري در آن‌ها بدون هیچ­گونه بار فرهنگی و اجتماعی به حیات خود ادامه می­دهند و این امر باعث تشدید بحران هویت و عدم سرزندگی در آن‌ها شده است. در این‌ بین امروزه منطقه 10 کلان­شهر مشهد، با افزایش جمیعت و مهاجرپذیری بالا، سرزندگی شهری با حس مکان برای زیست­پذیری، فعالیت­ها و تعاملات اجتماعی و فرهنگی اهمیت بسیاری یافته است. با نگاهی گذرا به ناحیه موردمطالعه به‌وضوح مشخص است که فضاهای شهری موجود در این منطقه فاقد جذابیت لازم و کارایی از منظر مؤلفه‌های سرزندگی (اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و فضایی) است. و همین مسئله مؤید ضرورت و اهمیت این پژوهش است. در این راستا پژوهش حاضر باهدف ارزیابی میزان سرزندگی در منطقه 10 مشهد صورت گرفته است. در این باب این نوشتار به دنبال پاسخگویی به سؤالات ذیل است.

1- میزان شاخص­های سرزندگی شهری در نواحی منطقه 10 کلان­شهر مشهد چگونه است؟

2- جایگاه نواحی سه­گانه منطقه 10 کلان­شهر مشهد از نظر شاخص­های سرزندگی شهری چگونه است؟

مبانی نظری 

در حوزه شهری، بحث در خصوص سرزندگی شهری از دهه­ی 1960 با کتاب جین جیکوبز (مرگ و زندگی شهرهای آمریکایی) آغاز شد و در دهه‌ی 1980 شدت یافت. این مفهوم از ایده­های علمی مربوط به علوم طبیعی و اجتماعی نشأت گرفته­است. و در این رابطه نظریه­ها و مباحث متعددی در ارتباط با فضا و جامعه و اشکال مناسب شهری وجود دارد. تمامی این نظریه­ها زندگی بانشاط و سرزنده شهری را ترویج می‌کنند و باوجود همه این مباحث و نظریه­ها مفهوم «سرزندگی شهری» مبهم باقی‌ مانده ­است. «سرزندگی شهری» یک مفهوم کیفی  است (Zhou, 2012: 25) و با توجه به میان رشته­ای بودن دارای تعارف متعددی می­باشد. در دیکشنری شهرسازی رابرت کوان2 مفهوم سرزندگی را مناسب برای زیست­پذیری و فراهم آورنده کیفیت زندگی مطلوب و خوشایند تعریف می­کند. سرزندگی شهری بر کیفیت منحصربه‌فرد شهرها تأکید دارد و در مکان­هایی صادق است که مردم با یک تراکم خاص به دورهم گردآمده‌اند و تحرک و نشاط تمام یا بخشی از یک شهر را نشان می­دهد. اصطلاح «سرزندگی شهری» در رشته­های مختلف برنامه­ریزی شهری، جغرافیای شهری، طراحی و جامعه­شناسی (Long & Huang, 2017) به طور گسترده­ای مورد استفاده قرار گرفته­است تا نشانگر درک­های مختلف از عملکرد اقتصادی-اجتماعی شهرها باشد (Xia et al, 2020: 3). به عبارتی هر مکان شهری باید دارای ویژگی پویایی و سرزندگی باشد. سرزندگی قبلاً توسط کوین لینچ در کتابGood City Form بحث شد و برای ارزیابی عملکرد شهرها به‌کار رفته بود. سرزندگی شهری را می­توان یک فرایند اجتماعی هم قلمداد کرد که با نهادهای فیزیکی شهری گره خورده است و به­طور عمده سرزندگی شهری از نظر اجتماعى با تجمع انسان­ها ساخته شده است (Ye et al., 2018: 634) و تا حد زیادی به ویژگی­های مورفولوژیکی یک شهر هم بستگی دارد (Xia et al, 2020: 3).

 توسعه پایدار، سرزندگی و رقابت­پذیری، ازجمله اصطلاحاتی هستند که برنامه‌ریزی و توسعه شهری در قرن 21 را تحت­الشعاع قرار داده­اند. در تفسیر سرزندگی شهری باید به نظریه هاروارد رجوع کنیم. ایشان در سال 1898 ایدۀ «Self-containment» را بیان می­کند و عقیده دارد که شهروندان تمام نیازهای خود را در شهر برآورده می‌کنند. ازنظر وی شهر مکانی سرزنده است زیرا مردم در آن به تعامل می­پردازند. نشاط شهری اصطلاحی است که در ارزیابی عملکرد شهر به کار رفته است (He et al, 2018: 726). در فرم خوب شهری3، لینچ (1984)، سرزندگی شهری را تا حدی نشان می­دهد که شکل شهری از توابع حیاتی، الزامات بیولوژیکی و قابلیت­های انسان پشتیبانی می­کند. این به عنوان قدرت و انرژی اصلی توسعه شهری در نظر گرفته شده­است (Landry, 2000).  مونتگمری4 (1995)، استدلال می­کند که شهرها به فضاهایی نیاز دارند که تعاملات اجتماعی در آن صورت گیرند. طبق این استدلال «سرزندگی شهری» سبب می­شود تا این تعاملات به نحو احسن برقرار شوند. از نظر جیکوبز (1961)، به عقیده­ی آلن جیکوبز و دانلد اپلیارد5 سرزندگی عبارت است از امکان زندگی راحت در یک شهر.

سرزندگی شهری به­طور کلی به ظرفیت القاء مشاغل سرزنده و فعالیت­های انسانی اشاره دارد (Jacobs, 1961). به عقیده یال گل6 (1987) یک مکان سرزنده، جایی است که مردم را برای درنگ، ماندن و ملاقات ترغیب نماید و مانع از عبور سریع آن‌ها شود (Gehl,2010: 107 & Gehl,1987: 87). با توجه به نظرات سالزانو7 (1997) سرزندگی عبارت است از: هویت داشتن، وجود زندگی اجتماعی در شهر، خوشبختی، و پیشرفت اجتماع و اشخاص، و پایداری اکولوژیکی. چارلز لاندری سرزندگی و زیست­پذیری را مجزا تعریف کرده­است. انواع سرزندگی از دید وی: سرزندگی اقتصادی، سرزندگی اجتماعی، سرزندگی محیطی و سرزندگی فرهنگی می­باشد. از نظر دیوید چپمن (1996)، سرزندگی به معنای پویایی و تحرک است. و هر چه میزان فعالیت افراد در مرکز شهر بیشتر باشد شهر سرزنده‌تر است (Chapman,1996: 74). می­توانیم نظر وی را چنین تفسیر کنیم که فعالیت فیزیکی افراد به‌تنهایی ملاک سرزندگی نیست بلکه پویایی مرکز شهر در تبادلات تجاری و تعاملات انسانی تعیین‌کنندۀ میزان سرزندگی شهر است. از نظر ریونکرافت (2000) و کیم (2018)، سرزندگی شهری به «چگونگی شلوغ بودن یک مرکز شهری در زمان­ها و مکان­های مختلف» اطلاق می­شود (Ravenscroft ,2000, 2534; Kim, 2018: 2) و نشان­دهنده ترتیب پیچیده و متنوع فعالیت­ها و محیط­های ساخته شده­ است (Chion, 2009: 419; Jacobs, 1961). و تعامل بین فعالیت­ها و فضا در شهرها (Montgomery, 1995: 102). چارلز لاندری (2000)، در مقاله «سرزندگی شهری؛ خاستگاه رقابت شهری»، سرزندگی را با رویکرد اقتصادی، اجتماعی، محیطی و فرهنگی بررسی کرده ­است و معیارهای یک شهر سرزنده را مطرح کرده ­است (Landry, 2000: 4). در مطالعات گروه کارمونا8، که در سال 2004 انجام شده، سرزندگی موردتوجه بوده و به‌عنوان میزان سازگاری یک محل با فعالیت­های غالب آن تعریف ‌شده ­است. انجمن معماران ایالات‌متحده (AIA) در سال 2005 مفهوم عام سرزندگی یک مکان را به داشتن هویت، پویایی، انعطاف­پذیری و قابلیت تطابق با نیازهای جدید مربوط داشته‌اند. از دیدگاه لوپز و کامانو (2012)، سرزندگی مناطق زنده و پویای شهر را از سایر مناطق غیرفعال متمایز می‌کند(Lopes & Camanho, 2012: 14).

 امروزه، سرزندگی شهری منحصراً یک هدف فانتزی در معماری و فضاهای شهری نیست، بلکه متخصصان علوم شهری به دنبال اجرای اصول آن در فضاهای شهری هستند. در سوی دیگر سرزندگی به‌شدت در اصول نوشهرگرایی مورد تأکید­است. اندیشمندان مختلف هم در خصوص اهمیت «سرزندگی شهری» تأکید داشته­اند و هرکدام در نظریه خود به آن اشاره داشته‌اند. یکی از این افراد جین جیکوبز هست وی معتقد است فعالیت­های پیاده­روی متضمن "سرزندگی" شهرهاست (Jacobs, 1993: 341). از نظر ایشان چهار شرط اصلی و دو شرط ثانویه به‌منظور حفظ سرزندگی شهری و تنوع شهری حیاتی است. کاربری مختلط زمین، بلوک­های کوچک سایز، همزیستی بین بافت­های قدیم و جدید، توسعه متراکم، چهار شرط اصلی برای سرزندگی شهری می­باشند. دو شرط ثانوی نیز عبارت­اند از: دسترسی به پارک­ها و ایستگاه­های حمل‌ونقل، کاهش فضاهای خالی (Sunga & Leeb, 2015: 320). لینچ «سرزندگی» را به‌عنوان یکی از هفت عامل اساسی کیفیت می­داند. ازنظر لینچ سرزندگی، تناسب، دسترسی، نظارت، قدرت، بهره­وری، سرزندگی و عدالت هفت عامل اصلی در افزایش کیفیت شهر است9. ازنظر لینچ عواملی که سبب سرزندگی فضاهای شهری می­شوند عبارت­اند از: بقا، امنیت و سازگاری.10

هانری لنارد و راب کریر11 سرزندگی را با ابعاد اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، فضایی و تجربی و زیست­محیطی توصیف می­کنند. پیتر کالتورپ (1993)، نیز در نظریه خود تحت عنوان «توسعه حمل‌ونقل محور» به‌شدت به سرزندگی شهری تأکید دارد (Calthorpe,1993: 37). کالتورپ به ایجاد مسیرهای زنده و جذاب در اطراف ایستگاه‌های حمل‌ونقل تأکید دارد. شاید نظریه‌ای که به‌شدت با مفهوم سرزندگی شهری گره‌خورده باشد نظریه «بیوفیلیک شهری12» اثر ویلسون است (Wilson, 1984: 94). وی در کتاب خود به خلق فضاهای طبیعی و جذب افراد جامعه به فضاهای طبیعی و زنده تأکید می‌کند و به‌شدت به استفاده از نمادهای طبیعی در داخل شهرها تأکید می‌کند. تأکید بر زندگی باکیفیت و خلق جوامع و محلات باکیفیت بالا و همچنین ترویج زندگی سالم در شهرها از ویژگی‌های مهم شهرهای بیوفیلیک است (زیاری و همکاران، 1394). در نظریه منتسب به انگلدرینگ تحت عنوان «رشد هوشمند» نیز به سرزندگی شهر توجه شده است. در این نظریه به کاربری مختلط زمین، ساختمان‌های فشرده، خلق فضاهای سبز تأکید شده­است. که تمامی این موارد در سرزندگی یک شهر نقش کلیدی بازی می‌کنند. پامیر13 (2007)، را نیز می­توان در زمره نظریه­پردازان سرزندگی قرار­داد. و در کتاب خود با عنوان «خلق یک مرکز شهری پرجنب­وجوش» عوامل مؤثر بر یک مکان عمومی موفق و پرجنب‌وجوش را در موقعیت مکان، اندازه مکان و برنامه­ریزی مکان معرفی می­کند. گلکار (1386)، در پژوهشی به بررسی مفهوم کیفیت سرزندگی شهری در طراحی شهری پرداخته است. وی سرزندگی شهری را معادل واژه­ی Livability و Liveliness دانسته و آن را به‌عنوان يكي از مؤلفه­هاي سازنده­­ي كيفيت طراحي شهري تعريف مي­نمايد. از نظر وی یک فضای عمومی موفق بایستی به‌گونه‌ای باشد که جاذب و تولیدکنندۀ فعالیت پیاده شود. اما آخرین نظریه­ای که به سرزندگی­شهری مربوط می­شود، نظریه­ای است که توسط مونتگومری در سال 2013 تحت عنوان "شهر شاد" ارائه شده است. وی براین عقیده است که ایجاد فضاهای عمومی مناسب به همراه امکانات کافی زمینه را برای سرزندگی یک شهر فراهم می­کند (Montgomery, 2013: 321). جف اسپک14 در سال 2013 در کتاب خود«ییاده­­روی» را سبب سرزندگی مراکز شهرهای آمریکایی می­شود (2013:14 ,Speck). در کل با توجه به دیدگاه­ها و نظرات مطرح در مورد سرزندگی شهری می­توان گفت که اندازه­گیری منظم سرزندگی شهری می­تواند به سیاست­هایی برای کیفیت بهتر زندگی کمک کند در حالی که تعریف سرزندگی ممکن است از احساس ذهنی گرفته تا اقدامات عینی باشد. در شکل زیر مهم‌ترین نظریه­پردازان سرزندگی شهری بین سال­های 1898 تا سال 2014 را نشان می­دهد.

img0 

شکل1. نظریه­پردازان سرزندگی شهری

 

در جدول زیر مهم‌ترین مفاهیم مربوط به سرزندگی شهری در نظریه‌ی هر یک از نظریه­پردازان شکل 1 مشخص‌شده است.

جدول1. نظریه­پردازان سرزندگی شهری

نظریه‌پرداز

عوامل سرزندگی محیط

نظریه‌پرداز

عوامل سرزندگی محیط

هاروارد

تعاملات اجتماعی

سالزو

هویت/ زندگی اجتماعی

جاکوبز

تعاملات میان افراد

لاندری

نیکبختی شهری

ساتی/دانتیزینگ

شهر فشرده (ایجاد محیط­های سرسبز و مشوق تعامل)

کارمونا گروپ

سازگاری و هماهنگی

لینچ

فرم مکان­ها (ایمنی- امنیت)

انجمن معماران ایالات‌متحده

هویت، پویایی، انعطاف­پذیری، قابلیت تطابق با نیازهای جدید

ویلسون

عشق به طبیعت

پامیر

محرک پیاده‌روی

اپلیارد

آسایش شهری

سایت

تعاملات اجتماعی

کالتورپ

خلق محیط­های جذاب برای پیاده­روی

کریر

دسترسی­های پیاده

مونتگمری

فضاهای باز و آرام / شهر شاد

اسپک

پیاده‌روی

گیل

خلق فضاهای جذاب/ فعالیت‌های اختیاری و اجتماعی جذاب

مونتگمری

شهر شاد

سالزانو

هویت/ زندگی اجتماعی

 

 

در این پژوهش چهار شاخص اصلی مشخص گردید و سپس برای هر کدام از آن­ها زیر شاخص­هایی متناسب با شرایط شهرهای ایران انتخاب شده­است. این زیر شاخص­ها با مطالعه آثار نظریه­پردازان مختلف احصاء و انتخاب شده­اند. شاخص­ها و زیر شاخص­های به­کار گرفته در این پژوهش به شکل زیر است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل2. نمودار مفهومی سرزندگی شهری پژوهش

پیشینه تحقیق

پرداختن به مفهوم سرزندگی از اواخر دهه 1960 مورد توجه قرار گرفت و اولین با دانلد اپلیارد واژه سرزندگی را در سال 1981 مطرح ساخت (حبیبی و همکاران، 1395: 164) در این زمینه در ذیل به چند مورد از بروزترین مطالعات اشاره می­گردد.

شیا15 و همکاران (2019)، در مقاله­ای تحت عنوان «تحلیل روابط مکانی بین شدت کاربری اراضی شهری و و سرزندگی شهری در سطح خیابان: یک  مطالعه موردی از شهرهای مگاسیتی چینی» پرداخته­اند. در این مقاله میزان شادابی روز و شبانه شهری به ترتیب با استفاده از داده­های غذایی کوچک و داده­های نوری در شب اندازه گیری شد. و همچنین روابط مکانی بین شدت کاربری اراضی شهری و نشاط شهری با استفاده از یک نشانگر محلی انجمن فضایی (LISA) مورد بررسی قرار­گرفت. نتایج این پژوهش نشان داد همبستگی مکانی مثبت و معنادار بین شدت استفاده از اراضی شهری و سرزندگی شهری در محدوده مورد مطالعه مطابق آمارها وجود دارد؛ بنابراین، فعالیت­های اقتصادی-اجتماعی به احتمال زیاد در مناطق پرجمعیت شهری هستند. با این حال، عدم تطابق فضایی محلی در پنجاه منطقه بزرگ یافت شد که حاکی از فضای شهری پر ازدحام یا کم مصرف در همه شهرها است.

روابط با مناطق مختلف شهری (شهرنشینی قبل از سال 1995 و در طی سال 2015-2015)، شرایط کاربری اراضی (عملکرد و مخلوط) و دوره های زمانی (روز و شب) همراه بود. نتایج این کار درک کاملی از شهر فشرده و پایداری را ارائه می­دهد.

کیم16 (2018)، در پژوهشی تحت عنوان «نقاط مهم Wi-Fi سئول: نقاط دسترسی Wi-Fi به عنوان نشانگر نشاط و سرزندگی شهری» پرداخته است. این مقاله دو هدف (1) اندازه­گیری منظم از سرزندگی شهری در ابعاد اجتماعی، اقتصادی و مجازی و (2) بررسی تجربی رابطه بین فضاهای فیزیکی و مجازی در مکان­های کوچک را مد نظر داشت. در ادامه سه شاخص مختلف سرزندگی شهری، تردد عابرپیاده براساس فعالیت­های تلفن همراه (نشاط اجتماعی)، تراکنش­های کارت بانکی (نشاط اقتصادی) و محل دسترسی نقاط به نقاط(Wi-Fi) مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج این پژوهش نشان داد که همبستگی بین شاخص­های مورد مطالعه وجود دارد و همچنین دو فرضیه پژوهش تایید شدند: (1) ارتباط مکانی بین سه اقدامات مختلف سرزندگی شهری وجود دارد و (2) توزیع مکانی نقاط دسترسی Wi-Fi می­تواند نشانه­ای از سرزندگی شهری باشد.

جین17 و همکاران (2017)، در مقاله «ارزیابی سرزندگی شهرها و شناسایی شهرهای متروکه در چین بر اساس داده­های جغرافیایی» به بررسی و تصویرسازی شهرهای متروکه بر اساس نظریه سرزندگی شهری می­پردازد. نتایج، یک پیشرفت چشمگیری از توسعه­های مسکونی و شهرهای متروکه چین را نشان می­دهد. شواهد نشان دهنده ی این است که شهرهای متروکه در مناطق تازه توسعه­یافته چین در حال گسترش است. همچنین در شهرسازی مدرن چین که درقالب توسعه مجتمع­های مسکونی خود را نشان داده ­است سرزندگی شهری دیده نمی­شود، به طوری­که شهروندان با فضاهای بی­روح و مرده شهری روبه رو می­شوند و تفاوت چندانی از لحاظ سرزندگی بین مناطق جدید و مناطق قدیم شهر وجود ندارد.

پوراحمد و همکاران (1398)، در مقاله­ای به «تحلیل فضایی سرزندگی در فضاهای شهری مطالعه موردی پیاده‌راه 17 شهریور تهران» پرداخته­اند. نتایج این پژوهش نشان می­دهد بیش از نیمی از مساحت محدوده را کاربری‌های نامناسب برای پیاده‌روی و فراغت تشکیل می‌‌دهد و نزدیک به 65 درصد فعالیت‌های ارائه شده در محدوده جاذب جمعیت نیستند. نتایج دیگر پژوهش نشانگر این بود که برنامه‌ریزی و طراحی محیط ساخته‌شده نقش بسزایی در گسترش پیاده‌روی دارد، زیرا در قسمت‌های شمالی محدوده با توجه به اینکه کاربری‌ها و فعالیت‌های متنوع و منعطف‌تری نسبت به بخش‌های میانی و جنوبی دارد، تراکم جمعیت بیشتر و عابران پیاده بیشتری در آن بخش تردد می‌کنند و دیگر اینکه برای افزایش قابلیت پیاده‌روی و سرزندگی محیط علاوه بر محدودیت دسترسی اتومبیل باید به ساختار محیط و کالبد آن‌هم توجه شود.

قربان­پور و همکاران (1397)، در مقاله­ای تحت عنوان «ارزیابی مؤلفه­های مؤثر بر تقویت سرزندگی در مسیرهای پیاده شهری در پیاده روی علم الهدی شهر رشت»، با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با کاربست تکنیک برنامه­ریزی راهبردی Swot و مدل AHP به ارائه مدل مفهومی پژوهش با چهار شاخص (کاربری و فعالیت، کالبدی، دسترسی و ارتباطات اقلیمی و زیست محیطی) و 16 شاخص پرداختند. نتایج این پژوهش نشان داد که راهبرد تجهیز محیط بر اساس اقلیم رشت در راستای افزایش حضور افراد در فضا رتبه­ اول و راهبرد افزایش پیوستگی حرکت پیاده رتبه آخر را دارد.

ذاکر حقیقی (1397)، در مقاله خود به «سنجش میزان سرزندگی در چهارراه ولیعصر شهر تهران بر مبنای تحلیل الگوهای فعالیتی موجود در آن» پرداخته است. نتایج این پژوهش نشانگر این بود که متغیر ابعاد عملکردی در جهات چهارگانه چهارراه ولیعصر شهر تهران به عنوان متغیری حیاتی در تعیین میزان تعاملات اجتماعی و در نتیجه ایجاد سرزندگی در آن ایفای نقش می­کند. همچنین نتایج یافته­های دیگر پژوهش نشان داد که غفلت از برنامه­ریزی خردمقیاس مبتنی بر دو عامل ایستایی/ پویایی در هر دو جبهه شمالی و جنوبی و تنوع در الگوی فعالیتی به خصوص در جبهه جنوبی چهارراه ولیعصر به عنوان عوامل تضعیف کنندۀ  عاملات اجتماعی و سرزندگی شهری عمل کرده است.

پوراحمد و همکاران (1395)، در پژوهش تحت عنوان «تحلیل نقش پیاده‌راه‌های شهری در ارتقای سرزندگی فضاهای شهری (مطالعۀ موردی: پیاده‌راه 17 شهریور، تهران)» با روش روش توصیفی- تحلیلی پرداخته­اند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد پیاده‌راه 17 شهریور با توجه به کارکرد و ساختار کنونی خود نتوانسته موجب سرزندگی محیط شود و در ایجاد فضایی برای تداوم حضور عابران و فعالیت‌های انسانی ناموفق بوده­است، زیرا میزان اثرگذاری هر کدام از ابعاد پیاده‌راه به حدی نبوده است که در کنار سایر عوامل بتواند موجب سرزندگی محیط شود. در بین ابعاد مورد بررسی در این پژوهش دسترسی با ضریب 226/0 بیشترین اهمیت را در سرزندگی داشته است.  

با بررسی و واکاوی پیشینه در رابطه با موضوع سرزندگی شهری، قوام بخش این فرضیه است که پژوهش­های صورت گرفته تاکید متفاوتی بر ابعاد اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و کالبدی داشته­اند لذا در این نوشتار با استفاده از دیدگاه بین رشته­ای سعی بر آن دارد تا مهم­ترین ابعاد جنبه­های سرزندگی شهری را در نظر بگیرد. برای نیل به این هدف از مفاهیم و مولفه­های مورد استفاده شده در ادبیات روانشناسی، معماری، جغرافیا شهری، طراحی و  برنامه­ریزی جهت دستیابی به مدل مفهومی بهره­مند شده­است

روش تحقیق

پژوهش حاضر از نظر روش‌شناختی با توجه به اهداف موضوع از نوع کاربردی و به لحاظ روش توصیفی تحلیلی است. برای گردآوری اطلاعات از روش اسنادی کتابخانه‌ای و میدانی استفاده ‌شده ­است. برای تدوین چهارچوب نظری نیز به مطالعات مربوط به سرزندگی شهری مراجعه شده ­است. پس از ارزیابی پژوهش­ها، بررسی نظریه های مربوط به رویکرد پژوهش و شناخت وضعیت کنونی جامعه، شاخص­ها و متغیرهای تحقیق استخراج شد. ابزار اندازه­گیری مورد استفاده در این پژوهش پرسشنامه است. ارزش­گذاری داده­ها نیز با استفاده از طیف پنج گزینه­ای لیکرت انجام شده است. برای اطمینان از روایی پرسشنامه، پس از تهیه پرسشنامه مقدماتی، پرسشنامه ای در اختیار متخصصان و صاحب­نظران مربوط قرارگرفت و پس از اصلاحات لازم، برای سنجش اعتبار آن طی یک پژوهش آزمایشی (Piolet Test) پایایی آن بررسی شد که ضریب آلفای کرونباخ به­دست آمده برابر (%90-%61=α) است (جدول2). جامعه آماری این پژوهش تمام شهروندان منطقه 10 شهرداری مشهد و سه ناحیه متعلق به آن در سال 1401 است. طبق سرشماری سال 1395، تعداد جمعیت این منطقه حدود 296823 نفر است. به منظور محاسبه حجم نمونه، با استفاده از فرمول کوکران (5/0p= و 5/0q=)، 383 نفر به عنوان نمونه و با روش نمونه گیری تصادفی ساده و متناسب با تعداد جمعیت هر سه ناحیه توزیع و تکمیل شده است (جدول3). در این پژوهش جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات به­دست آمده از آزمون­های تی­تک نمونه­ای(جهت مقایسه میانگین­ها)، آزمون واریانس یک طرفه (جهت تحلیل میانگین هر بعد در هر ناحیه) و از آزمون فریدمن (جهت رتبه­بندی نواحی و ابعاد آن) در نرم افزارهای 22 Spss  و Excel استفاده شده است.

 

جدول 2. ضریب آلفای کرونباخ پرسشنامه پژوهش

ردیف

شاخص های سرزندگی شهر در منطقه 10

الفای کرونباخ

1

اقتصادی

61/0

2

اجتماعی

90/0

3

زیرساختی

88/0

4

کالبدی

87/0

5

ضریب آلفای کل

76/0

 

جدول 3. جامعه آماری شهروندان و حجم نمونه نواحی منطقه 10 شهرداری مشهد

ناحیه

جمعیت (براساس سرشماری 1395)

پرسشنامه های توزیع شده

1

71309

93

2

96409

124

3

129105

166

مجموع

296823

383

شاخص­های تعیین شده در سنجش و ارزیابی سرزندگی منطقه مورد مطالعه براساس مطالعات و مبانی پیرامون سرزندگی­شهری تعیین شده ­است. که ترکیبی از 4 شاخص کلی اجتماعی، اقتصادی، امکانات و زیرساختی و کالبدی است. هر کدام از این شاخص­ها به معیارهایی تجزیه شده­اند که در سنجش و ارزیابی سرزندگی نواحی منطقه 10 مورد استفاده قرار گرفته­اند. این شاخص ها در شکل 2 ارائه شده ­است.

قلمرو تحقیق

شهرداری منطقه ده با 12 محله در محدوده خدماتی 2 هزار و 349 هکتار و جمعیت حدود 312 هزار و 889 نفر در سال 1371 شروع به کار نمود. قابل ذکر است شهرداری منطقه ده با وسعتی درحدود 2336هکتار و جمعیتی بالغ بر 296823 نفر در شمال­غربی مشهد واقع شده ­است. تراکم جمعیت در منطقه چیزی درحدود 127 نفر در هکتار است و براساس سرشماری سال 95 نسبت جنسیتی منطقه 100/6 بوده، یعنی به ازای هر 106نفر مرد 100 نفرزن در منطقه وجود دارد. این شهرداری در اجرای سیاست طرح ناحیه­محوری و درجهت تکریم ارباب رجوعان و شهروندان محترم منطقه درتسریع و سهولت پاسخگویی درسال86 به سه ناحیه تقسیم گردید،که این سه ناحیه به نوعی وظایفی که در شهرداری منطقه قبلا انجام می­گرفت را درحال انجام و پاسخگویی است (https://zone10.mashhad.ir). این منطقه، از معدود مناطق شهر مشهد است که دارای طرحی از پیش­اندیشیده شده است و براساس برنامه­ریزی قبلی بوجود آمده و یا در حال شکل­گیری است. طرح­های تهیه­شده برای این قسمت از شهر جزء اولین طرح­های آماده­سازی در شهر مشهد می­باشد که با هدف سکونتگاهی برای ارتقا کیفیت زیست و سکونت در شهر مشهد برنامه­ریزی شده است. کاربری­های شاخص این منطقه شامل: دانشگاه آزاد اسلامی، فروشگاه­ها و مجتمع­های تجاری بزرگ مقیاس مانند فروشگاه رفاه، مجتمع ابریشم، مجتمع تجاری آکسین، منسا، فضاهای فرهنگی مانند: سینما سیمرغ، فرهنگسراهای خانواده و شهر ایمن و فضاهای تفریحی و ورزشی مانند مجموعه ورزشی تفریحی موج­های آبی، ایرانیان، پارک سیمرغ می­باشد، که در مقیاس شهر و فراشهری خدمات­دهی می­کنند. این عناصر در کنار سایر عوامل منطقه، دارای نقش قابل توجهی در توسعه این حوزه و معرفی آن در سطح شهر مشهد است.

img0 

شکل3. نواحی شهرداری منطقه 10 و نواحی آن

برگرفته از: سامانه محلات مشهد https://sia.mashhad.ir)

یافته‌ها

با توجه به نتایج پژوهش، متوسط سن شهروندان منطقه 10 و نواحی آن در گروه سنی 30 سال است که جوان­ترین آن­ها 15 سال و مسن­ترین آن­ها 68 سال دارند. از نظر جنس، 59% از شهروندان این منطقه مرد و 41% از آنان زن هستند.

-       سنجش میزان سرزندگی شهری در ناحیه­ها و منطقه 10 شهرداری مشهد

میانگین نمونه با میانگین جامعه در حالتی به کار می­رود که انحراف معیار جامعه مجهول باشد یا هنگامی که میانگین متغیر کمی از نمونه را داشته باشیم و بخواهیم با عدد فرضی مقایسه کنیم. برای ارزیابی فرضیه اول تحقیق از آزمون تی تک نمونه­ای استفاده شد. به این صورت که نظرهای نمونه مورد مطالعه درباره هر یک از شاخص­های سرزندگی شهری در 3 ناحیه منطقه 10 با حد متوسط (با توجه به برخورداری پرسشنامه از طیف لیکرت و حد متوسط 3 برای گویه­ها) محاسبه شد تا میزان شاخص­های سرزندگی شهری در سه ناحیه و منطقه 10 ارزیابی شود (جدول4).

شاخص اقتصادی: برای ارزیابی شاخص اقتصادی در سه ناحیه این منطقه، 6 متغیر در نظر گرفته شد. با توجه به طیف لیکرت و در نظرگیری حد متوسط 3 برای همه متغیرها، پس از بررسی نظرهای پاسخگویان و مقایسه میانگین این بعد (11/3) با حد متوسط می­توان گفت در سطح متوسط و نسبتاً مطلوبی قرار­دارد. همچنین سطح معناداری 000/0 محاسبه­شده و بیانگر توافق معنادار پاسخگویان در این زمینه است. حال با مقایسه این شاخص در سطح سه ناحیه با حد متوسط (3)، به ترتیب ناحیه 1(33/3)، ناحیه 2(13/3) با سطح معناداری 000/0 نشان از تفاوت و مطلوبیت را دارد. اما ناحیه 3 با میانگین 96/2 و سطح معناداری 2/0 نشان از نبود تفاوت معناداری نسبت به حد متوسط و قرار گیری در سطح پایین تری نسبت به دو ناحیه قبل دارد.

شاخص اجتماعی: برای ارزیابی این شاخص 11 گویه در نظر گرفته شده ­است. پس از بررسی نظرهای پاسخگویان و مقایسه میانگین (35/3) با حد متوسط و سطح معناداری 000/0 می توان این شاخص را در سطح مطلوبی نسبت به اقتصادی در نظر­گرفت. با مقایسه میانگین هر ناحیه با حد متوسط به ترتیب ناحیه 1 (میانگین 75/3)، و ناحیه 2 (میانگین 47/3) با سطح معناداری، 000/0 وضعیت مطلوبی قرار دارند. اما در ناحیه 3 با مقدار میانگین 99/2 و سطح معناداری 87/0 نشان از نبود تفاوت با حد متوسط و قرارگیری در سطح پایین­تر را نشان می­دهد.

شاخص زیرساختی: برای این شاخص 9 گویه یا معیار در نظر گرفته شده ­است. پس از بررسی نظرهای پاسخگویان و مقایسه میانگین (31/3) با حد متوسط می­توان گفت، این شاخص در سطحی بالاتر از حد متوسط قرار­دارد. اما مقدار مطلوبیت این شاخص به ترتیب در ناحیه 1 (با میانگین 64/3) و ناحیه 2 (با میانگین 51/3) با سطح معناداری 000/0 هستند. اما همچنین در ناحیه 3 میانگین 94/2 و سطح معناداری 15/0 نشان از نبود تفاوت با حد متوسط بلکه در سطح پایین­تری نیز قرار دارد.

شاخص کالبدی: برای ارزیابی این شاخص 8 گویه در نظر گرفته شده ­است. میانگین کل این شاخص برای منطقه 35/3 و با مقدار معنادار 000/0 نشان از مطلوبیت و تفاوت نسبت به حد متوسط را دارد. همچنین این شاخص در مقایسه با سایر شاخص­های در سطح مطلوب­تری قرار دارد. اما مطلوبیت از شاخص به ترتیب برای ناحیه 1 با میانگین 69/3 و ناحیه 2 با میانگین 47/3 و سطح معناداری 000/0 است. اما این شاخص با میانگین 06/3 و سطح معناداری 13/0 نشان از نبود تفاوت با حد متوسط و مطلوبیت نسبی را دارد.

جدول 4. آزمون تی تک نمونه­ای میزان سرزندگی شهری در ابعاد نواحی منطقه 10 کلان­شهر مشهد

مقیاس

شاخص­ها

آزمون تی

درجه آزادی

سطح معناداری

تعداد

میانگین

تفاوت میانگین

سطح اطمینان 95%

پایین ترین حد

بالاترین حد

ناحیه1

بعد اقتصادی ناحیه 1

856/7

92

000/0

93

3393/3

33931/0

2535/0

4251/0

بعد اجتماعی ناحیه 1

241/47

92

000/0

93

7596/3

75960/0

7277/0

7915/0

بعد زیرساختی ناحیه 1

394/9

92

000/0

93

5113/3

51131/0

4032/0

6194/0

بعد کالبدی ناحیه 1

064/23

92

000/0

93

6968/3

69677/0

6368/0

7568/0

ناحیه2

بعد اقتصادی ناحیه 2

799/4

123

000/0

124

1317/3

13172/0

0774/0

1861/0

بعد اجتماعی ناحیه 2

773/9

123

000/0

124

4735/3

47350/0

3776/0

5694/0

بعد زیرساختی ناحیه 2

478/26

123

000/0

124

6490/3

64896/0

6004/0

6975/0

بعد کالبدی ناحیه 2

166/9

123

000/0

124

4763/3

47634/0

3735/0

5792/0

ناحیه3

بعد اقتصادی ناحیه 3

065/1-

165

288/0

166

9680/2

03204/0-

0914/0-

0273/0

بعد اجتماعی ناحیه 3

158/0-

165

875/0

166

9937/2

00629/0-

0848/0-

0722/0

بعد زیرساختی ناحیه 3

439/1-

165

152/0

166

9468/2

05315/0-

1261/0-

0198/0

بعد کالبدی ناحیه 3

489/1

165

138/0

166

0675/3

06747/0

0220/0-

1569/0

منطقه

بعد اقتصادی منطقه

465/5

382

000/0

383

1111/3

11115/0

0712/0

1511/0

بعد اجتماعی منطقه

707/11

382

000/0

383

3350/3

33502/0

2788/0

3913/0

بعد زیرساختی منطقه

259/11

382

000/0

383

3112/3

31122/0

2569/0

3656/0

بعد کالبدی منطقه

758/11

382

000/0

383

3527/3

35265/0

2937/0

4116/0

برگرفته از: یافته­های پژوهش، 1402

وضعیت میانگین هر شاخص در میان نواحی در منطقه 10 شهرداری مشهد

برای مقایسه میانگین هر شاخص در نواحی مختلف از آنالیز واریانس یک راهه (ANOVA) استفاده شده است. ساختار فرض­های آماری در این موارد به این صورت است که فرضیه H0 نشانگر برابری میانگین شاخص مورد بررسی در تمام نواحی منطقه 10 است. در صورتی که نتیجه این آزمون به رد این فرضیه منجر شود، می­توان گفت میانگین­های این شاخص در ناحیه­های مختلف با یکدیگر برابر نیستند (جدول5).

جدول 5. نتایج آنالیز واریانس (ANOVA) برای مقایسه میانگین رویکرد سرزندگی شهری

ابعاد

مجموع مربعات

درجه آزادی

میانگین مربعات

آزمون F

سطح معناداری

بعد کالبدی - منطقه 10

بین­گروهی

411/26

2

205/13

699/47

000/0

درون­گروهی

202/105

380

277/0

 

 

جمع

613/131

382

 

 

 

بعد اقتصادی - منطقه 10

بین­گروهی

297/8

2

149/4

184/30

000/0

درون­گروهی

230/52

380

137/0

 

 

جمع

528/60

382

 

 

 

بعد اجتماعی- منطقه 10

بین­گروهی

481/38

2

240/19

881/89

000/0

درون­گروهی

344/81

380

214/0

 

 

جمع

825/119

382

 

 

 

بعد زیرساختی - منطقه 10

بین­گروهی

907/39

2

953/19

474/105

000/0

درون­گروهی

888/71

380

89/0

 

 

جمع

795/111

382

 

 

 

برگرفته از: یافته­های پژوهش، 1402

در جدول اول با توجه به آماره Sig کمتر از 5صدم، می­توان به تفاوت معناداری میان هر گروه پی برد و فرض برابری میانگین میان 4 گروه اقتصادی، اجتماعی، زیرساختی و کالبدی رد می­شود. بنابراین براساس جدول فوق؛ میانگین­های ابعاد اقتصادی، اجتماعی، زیرساختی و کالبدی در سه ناحیه شهرداری منطقه 10 برابر نیستند و اختلاف معناداری دارند(541/0 P-value=). اما برای این میزان تفاوت باید به خروجی دوم آنالیز واریانس (تحلیل تعقیبی LSD) در جدول 6 توجه شود.

جدول 6. تحلیل تعقیبی LSD واریانس ابعاد در ناحیه­های منطقه 10

متغیر مستقل

ناحیه

ناحیه

تفاوت میانگین

خطای واریانس

سطح معنا داری

سطح اطمینان 95%

پایین ترین حد

بالاترین حد

بعد کالبدی- منطقه

1

2

*22043/0

07218/0

002/0

0785/0

3623/0

3

*62930/0

06815/0

000/0

4953/0

7633/0

2

1

*22043/0

01218/0

002/0

3623/0-

0785/0

3

*40887/0-

06245/0

000/0

2861/0

5317/0

3

1

*62930/0-

06815/0

000/0

7633/0-

4953/0

2

*40887/0-

06245/0

000/0

5317/0

2861/0-

بعد اقتصادی - منطقه

1

2

*20759/0

05086/0

000/0

1076/0

3076/0

3

*37135/0

04802/0

000/0

2769/0

4658/0

2

1

*20759/0-

05086/0

000/0

3076/0-

1076/0-

3

*16377/0-

04401/0

000/0

0772/0

2503/0

3

1

*37135/0-

04802/0

000/0

4658/0-

2769/0-

2

*16377/0-

04401/0

000/0

2503/0-

0772/0-

بعد اجتماعی- منطقه

1

2

*28610/0-

06347/0

000/0

1613/0

4109/0

3

*76589/0-

05993/0

000/0

6481/0

8837/0

2

1

*28610/0-

06347/0

000/0

4109/0-

1613/0-

3

*47979/0-

05492/0

000/0

3718/0

5878/0-

3

1

*76589/0-

05993/0

000/0

8837/0-

6481/0-

2

*47979/0-

05492/0

000/0

5878/0-

3718/0-

بعد زیرساختی منطقه

1

2

*13765/0-

05966/0

000/0

2550/0-

0203/0

3

*56446/0

05634/0

000/0

4537/0

6752/0

2

1

*13765/0

05966/0

000/0

0203/0

2550/0

3

*70211/0-

05163/0

000/0

6006/0

8036/0

3

1

*56446/0-

05634/0

000/0

6752/0-

4537/0-

2

*70211/0-

05163/0

000/0

8036/0-

6006/0-

برگرفته از: یافته­های پژوهش، 1402

براساس نتایج تحلیل تعقیبی تحلیل واریانس آنوا، در ابعاد کالبدی، اقتصادی و اجتماعی مربوط به سرزندگی فضاهای شهری، ابتدا ناحیه 1 سپس 2 از سایر ناحیه 3 اختلاف میانگین بالاتری دارد و از این حیث مطلوب به نظر می­رسد، همچنین سطح معناداری 000/0 این تفاوت را تایید می­کند، اما در بعد زیرساختی ناحیه 2 به مراتب نسبت به سایر نواحی در وضعیت مطلوبی قرار دارد. به طوری­که بعد کالبدی ناحیه 2 در حدود 13/0 از ناحیه یک و در حدود 7/0 از ناحیه 3 بیشتر و مطلوب­تر است. نیز سطح معنا­داری کمتر از 5صدم به تأیید یافته­های جدول می­پردازد. در ادامه به طور کلی ابعاد سرزندگی فضاهای شهری در منطقه 10 برای هر ناحیه تفکیک و در نمودار زیر مشخص شده است. همچنین در ادامه این نمودار براساس آزمون فریدمن (سطح معناداری کمتر از 5 صدم و ضریب Chi_Square معادل 212/40) میانگین کلی هر ناحیه رتبه­بندی شده است. براساس نمودار زیر ناحیه 1 براساس معیارهای سرزندگی­شهری بررسی شده توسط جامعه آماری و تحلیل­های حاصل از آزمون های آماری در اولویت و رتبه 1 قرار دارد.

 

 شکل4. رتبه­بندی نواحی سه گانه منطقه 10 کلان­شهر مشهد از منظر سرزندگی شهری

برگرفته از: یافته­های پژوهش، 1402 

بحث و نتيجه‌گيري

سرزندگی شهری مفهومی است که دارای تعاریف متعدد و برداشت­های متفاوتی از آن می‌توان داشت. برخی آن را معادل نشاط و شادی دانسته، برخی از آن به‌عنوان زنده‌بودن و القای حس زندگی قلمداد نموده و برخی از آن به‌عنوان مناسب بودن برای زندگی قابل زندگی بودن محیط شهر یاد می‌کنند. علاوه بر سرزندگی فضاهای شهر، مفاهیمی چون عدالت، کارآمدی، سازگاری، انعطاف­پذیری، کیفیت محیطی را نیز دربر می­گیرد که در نهایت سرزندگی شهر در صورت پایداری به زیست­پذیری منجر خواهد شد.

در این پژوهش کوشیده شد تا میزان سرزندگی شهری در منطقه 10 کلان­شهر مشهد مورد ارزیابی و سنجش قرار بگیرد. نتایج نشان داد که در منطقه 10 کلان­شهر مشهد به ترتیب ابعاد کالبدی با میانگین 3527/3، اجتماعی با میانگین 3350/3، زیرساختی با میانگین 3112/3 و اقتصادی با میانگین 1111/3 بیش­ترین و کم­ترین ارزش را دارند. در ادامه یافته­ها نشان از آن داشت که در سطح نواحی میزان سرزندگی ناحیه­های 1 و 2 بالاتر از ناحیه 3 بوده و در سطح کلی سرزندگی منطقه 10 در حد متوسط به بالا است. در این بین بهره­مندی ساکنان از آب سالم، سرویس­های حمل و نقل عمومی همچون ناوگان اتوبوسرانی و مترو، ترافیک، فضاهای مناسب تعامل­پذیر و خدماتی نظیر رستوران­ها، سالن­های ورزشی، پیاده راه­های فعال، کیفیت­های آموزشی و زیرساخت­های شهری و غیره از گویه­های بارزی بودند که ارزش­گذاری هر کدام از آن­ها از دید شهروندان متنوع و رضایت شهروندان، نقش مهمی در ارتقاء کیفیت سرزندگی شهری داشت. در تحلیل معیارهای سرزندگی این سه ناحیه باید گفت، اکثر عناصر شاخص از جمله مجتمع­های تجاری ابریشم، رفاه و اکسین، دانشگاه آزاد، پارک سیمرغ و غیره ابتدا در ناحیه 1 سپس در ناحیه 2 واقع شده­اند. در همین راستا این عناصر با کارکرد مختلف تا حدودی به سرزندگی و پویایی محیط اقتصادی، کالبدی، اجتماعی و غیره منطقه کمک می­نماید. اما ناحیه 3 با واقع شدن در میان کریدور اصلی شهر مشهد (بزرگراه آسیایی) و جاده قدیم (محدوده توس) و اخذ ماهیت صنعتی و کارگاهی، با وجود برخورداری از شاخص موج­های آبی تا حدودی ناحیه­ای ناسازگار با بافت سکونتی معرفی می­شود. نیز برخورداری ناحیه 1 و 2 از دو مرکز ناحیه بسیار قوی و فعالی از جمله چهارراه مخابرات و چهارراه ورزش، باعث شده تا تحرکات اجتماعی زیادی به همراه کیفیت سطح و سطوح کاربری­های مورد نیاز شهروندی دیده ­شود. از طرفی مشکلات ساختاری در منطقه 10 کلان­شهر مشهد و به خصوص ناحیه 3 شامل مواردی چون: عدم وجود تصویر روشن در ذهن ساکنین و مراجعین به محدوده، عدم وجود هویت در محلات و بافت مسکونی، کمبود نشانه­های شهری، نبود پیوستگی فضایی بین محلات مسکونی، بافت ناخوانا، ایجاد سردرگمی برای مراجعین، مناظر نامناسب شهری به دلیل قرارگیری نادرست مجتمع­های مسکونی در مقابل ساختمان های تک واحدی، عدم وجود سرزندگی و شادابی، عدم وجود فضاهای باز شهری، کمبود فضاهای سبز تفریحی است.

در عین‌ حال بررسی­ها نشان می­دهد که وضعیت فضاهای عمومی در هر سه ناحیه از حیث خاطره‌انگیز بودن فضا نیز نامناسب است و عدم وجود عناصری مانند المان، فواره و مبلمان شهری مطلوب در منظر کلی محدوده، بر نامناسب ارزیابی شدن آن تأثیر داشته است. در عین‌حال نامناسب بودن فضا برای بروز فعالیت­های اجتماعی نیز این موضوع را تأکید می­نماید. نازیبا بودن محیط و ناهماهنگی نمای ساختمان­های علی­الخصوص در لبه­های اصلی محلات جاده قدیم، امامیه، شاهد از دید استفاده­کنندگان بسیار نامناسب ارزیابی‌شده است. بنابراین ضروری می­نماید تا راهکارهایی در جهت افزایش حس سرزندگی شهری و احساس خاطره‌انگیزی فضا از طریق ابعاد طبیعی و محتوایی فضا در این محلات صورت پذیرد. در خاتمه شایسته است که با بهره­گیری از شاخص­ها و نتایج به دست آمده از تحلیل سرزندگی شهری در منطقه 10 کلان­شهر مشهد مقدس پیشنهادهایی برای ارتقاء سطح سرزندگی با توجه به شاخص های ارائه شده ارائه کرد.

-       ارتقاء کیفیت تجهیزات آموزشی و فضاهای بازی - سرگرمی باز برای کودکان

-       ارتقاء و گسترش فرهنگ استفاده از حمل و نقل عمومی

-       افزایش فضاهای سبز خطی، پیاده راه­های سبز با کیفیت و تجهیز شده

-       گسترش فرهنگ استفاده از انرژی­های تجدید­پذیر و بدون دود

-       تشویق تأکید بر تکفیک زباله­ها به منظور آماده­سازی برای بازیافت از در منازل

-       برگزاری مراسم­های فرهنگی جذاب در پارک­ها و فضاهای سبز محلی جهت حضور­پذیری مردم

-       استفاده از نمایشنامه­ها جذاب، شاهنامه خوانی، نقاله خوانی، بازی­های مفرح در مراسم­های فرهنگی

-       افزایش مهارت­های اجتماعی در سطح محلات با کمک شوراهای اجتماعی

-       استفاده از تجربه و کارایی ریش­سفیدان و نمایندگان هر محله در تصمیم­گیری­های محلی

-       ساخت المان­هایی در مسیر و لیه­های اصلی هر سه ناحیه که معرف فرهنگ مردم شهر باشند و زیبایی را برای این محورها نیز به ارمغان آورند.

-       افزایش تنوع در کاربری­های تجاری، فرهنگی، آموزشی، بوستان­های محله­ای

-       نورپردازی مناسب لبه خیابان­های اصلی و فضاهای عمومی در راستای ایجاد سرزندگی در شب

-       ایجاد فضاهای عمومی دل نشین و همچنین فضاهای مکث با چشم انداز مناسب در خیابان­های اصلی در جهت افزایش تعاملات اجتماعی میان شهروندان

-       ایجاد پارکینگ­های طبقاتی و زیرزمینی در نواحی مورد مطالعه

-       بهسازی پیاده­رو­ها و ایجاد مبلمان خوب شهری در راستای تردد همه شهروندان از جمله سالمندان، معلولان و غیره

-       ایجاد سایبان­هایی در مسیر پیاده­روها و فضاهای عمومی برای رفاه عابران و شهروندان.


 

حامی مالی

بنا به اظهار نویسندة مسئول، این مقاله حامی مالی نداشته است. 

سهم نویسندگان

این مقاله مستخرج از کار گروهی است، کارهای میدانی، تحلیل و نگارش مقاله توسط نویسندة اول و دوم مقاله انجام شده است؛ صحت، تأئید و راهنمایی در تدوین مقاله توسط نویسندة سوم صورت گرفته است. 

تضاد منافع 

نویسندگان اعلام می­دارند که هیچ تضاد منافعی در رابطه با نویسندگی و یا انتشار این مقاله ندارند. 

تقدیر و تشکر 

نویسندگان، از همة افراد، به دلیل مشاوره و راهنمایی علمی و مشارکتشان در این مقاله تشکر و قدردانی می­نمایند. 

منابع

اخوان، آرمین، صالحی، اسماعیل و طغیانی، شیرین. (1397). ارزیابی تأثیر عوامل محیطی - کالبدی بر سرزندگی و کیفیّت خیابان‌های شهری(مطالعه موردی: خیابان‌های نادر و انقلاب شهر ساری). فصلنامه جغرافیا و پایداری محیط. 8(2)، 29-15.

پامیر، سای. (1389). آفرینش مرکز شهری سرزنده. ترجمه: بهزادفر، مصطفی و شکیبامنش، امیر. تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت.

پوراحمد، احمد، زنگنه شهرکی، سعید و صفایی رینه، مصطفی. (1395). تحلیل نقش پیاده‌راه‌های شهری در ارتقای سرزندگی فضاهای شهری (مطالعۀ موردی: پیاده‌راه 17 شهریور، تهران). پژوهش­های جغرافیای برنامه­ریزی شهری. 4(2)، 195-175.

پوراحمد، احمد، زنگنه شهرکی، سعید، و صفایی رینه، مصطفی. (1398). تحلیل فضایی سرزندگی در فضاهای شهری مطالعه موردی پیاده‌راه 17 شهریور تهران. فصلنامه شهر پایدار. 2(2)، 195-175.

پورمحمدی، محمدرضا، روستایی، شهریور، و اسدی، احمد. (1398). بررسی سرزندگی و رابطه آن با انتخاب نواحی مسکونی (مطالعه موردی؛ بافت فرسوده مرکزی شهر زنجان). نشریه جغرافیا و برنامه­ریزی. 23(67)، 65-45.

جیکوبز، جین. (1388). مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکایی. ترجمه: پارسی، حمیدرضا و افلاطونی، آرزوِ، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

حبیبی، کیومرث، نسترن، مهین و محمدی، مهرداد. (1395). سنجش و ارزیابی سرزندگی فضاهای عمومی شهری و نقش آن در ارتقای کیفیت زندگی جوانان موردشناسی: خیابان نظر شرقی شهر اصفهان. فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری. 6(19)، 180-161.

خستو، مریم، و سعیدی رضوانی، نوید (1389). عوامل مؤثر بر سرزندگی فضای شهری. نشریه هویت شهر. 4(6)، 74-63.

ذاکر حقیقی، کیانوش. (1397). سنجش میزان سرزندگی در چهارراه ولیعصر شهر تهران بر مبنای تحلیل الگوهای فعالیتی موجود در آن. باغ نظر. 16(71)، 5-18.

زیاری، کرامت­الله، ضرغام فرد، مسلم، و خادمی، امیرحسین. (1394). برنامه­ریزی شهری: با رویکرد بیوفیلیک (شهر طبیعت‌محور). تهران: انتشارات آراد.

ستاری فرد، شهرام. (1394). بررسی نقش مراکز مذهبی در افزایش سرزندگی شهرهای معاصر؛ مطالعه موردی: محدوده امامزاده صالح تجریش، تهران. نشریه مدیریت شهری. شماره 40، 158-141.

شمس­الدینی، علی، و نصیبی،ساسان (1397). نقش و جایگاه چیدمان مبلمان شهری در شادابی و سرزندگی فضاهای شهری (مطالعه موردی: مناطق 11 گانه شهرداری شیراز). فصلنامه پژوهش و برنامه­ریزی شهری. سال 10، شماره پیاپی 37، 96-83.

شیخی، حجت، رضایی، و محمدرضا (1396). ارزيابي كيفيت محيطي فضاهاي شهري پياده مدار و پاسخدهي اجتماعي (نمونه موردی: خیابان فردوسی شهر ایلام). نشریه پژوهش و برنامه­ریزی شهری. 8(29)، 98-83.

صداقتی، عاطفه، و فارسی، جواد. (1395). طيف­سنجي سرزندگي در بافت­ها و محلات شهري با تلفيق رويكردهاي توسعه­ي پايدار، رشد هوشمند و نوشهرگرايي و كاربرد مدل الكتر (نمونه­ی موردی: محلات شهر مرودشت). فصلنامه جغرافیا و توسعه. شماره 44، 254-229.

ضرابی، اصغر، علی­زاده، جابر، رنجبرنیا، بهزاد، کاملی­فر، محمدجواد، و احمدیان، مهدی. (1394). ارزیابی سطح رضایت شهروندان از کیفیت محیط شهری (نمونه موردی: مناطق شهری ده گانه کلانشهر تبریز). نشریه جغرافیا و برنامه­ریزی. 19(15)، 219-193.

فرازمند، راحله، و صحی­زاده، مهشید. (1392). بررسی و تحلیل مؤلفه‌های تأثیرگذار بر سرزندگی از دیدگاه تعاملات اجتماعی در ارزیابی عملکرد فضاهای عمومی شهری(نمونه مطالعاتی: محدوده­ی پارکینگ شهرداری کرمانشاه). پژوهش­های شهری هفت حصار. 6(2)، 42-29.

قربان­پور، مریم، زالی، نادر، یوردخانی، مختار، و آزاده، سیدرضا. (1397). ارزیابی مؤلفه­های مؤثر بر تقویت سرزندگی در مسیرهای پیاده شهری در پیاده­روی علم الهدی شهر رشت. مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی. 13(1)، 123-105.

گلکار، کوروش. (1386). مفهوم کیفیت سرزندگی در طراحی شهری. نشریه صفه. شماره 16 (44)، 75-66.

لینچ کوین. (1389). سیمای شهر. ترجمه: منوچهر مزینی، تهران :انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.

مرتاض مهربانی، الناز، منصوری، سید امیر، و جوادی، شهره. (1396). رویکرد منظر در ایجاد سرزندگی خیابان ولی­عصر با تأکید بر ایجاد حس مکان (نمونه موردی: خیابان ولی‌عصر (حدفاصل میدان ونک و پارک‌وی). نشریه باغ نظر. 14(55)، 6 16-5.

مرکز آمار ایران. (1395). سرشماری نفوس و مسکن سال 1395.

References

Akhan, A., Salehi, E., & Taghiani, S. (2017). Evaluating the impact of physical-environmental factors on the vitality and quality of city streets (case study: Nader streets and revolution in Sari city). Quarterly Journal of Geography and Environmental Protection. 8(2), 15-29. (in Persian)

Appleyard, D. (1981). Livable streets, Berkeley. CA, University of California press.

Calthorpe, P. (1993) .The next American metropolis: Ecology, community, and the American dream. Princeton Architectural Press.

Carmona Group. (2003). Public Places urban spaces. Architectural press, New York, Paris.

Chapman, D. (1996). Creating neighborhoods and places in the built environment. Taylor & Francis (April 15, 1996)

Chion, M. (2009). Producing urban vitality: The case of dance in San Francisco. Urban Geography, 30(4), 416–439.

Eisazadeh, N. & Vahdani, H. (2017). The Role of Urban Spaces and Structures in Increasing the Social Vitality of Citizens with an Emphasis on Urban Design Approaches. Journal of Ecophysiology and Occupational Health, Vol 17(3&4), July-December 2017, 77-86,

Farazmand, R., & Sahizadeh, M. (2012). Investigating and analyzing the factors affecting vitality from the perspective of social interactions in evaluating the performance of urban public spaces (case study: Kermanshah Municipality parking area). Urban researches of Haft Hesar. 6(2), 29-42. (in Persian)

Gehl, J. (1987). Life Between Buildings: Using Public Space. translated by Jo Koch, New York: Van Nostrand Reinhold.

Gehl, J. (2010). Cities for People. Island Press. First edition (September, 2010).

Golkar, K. (2007). The concept of quality of life in urban design. Safa magazine. No. 16 (44), 75-66. (in Persian)

Gurbanpour, M., Zali, N., Yordkhani, Mukhtar, & Azadeh, S. R. (2017). Evaluation of the effective components on enhancing the vitality in the urban pedestrian paths in Alam Al-Hadi walk in Rasht city. Planning studies of human settlements. 13(1), 105-123. (in Persian)

Habibi, K., Nastern, M. & Mohammadi, M.d (2015). Measuring and evaluating the vitality of urban public spaces and its role in improving the quality of life of young people. Quarterly Journal of Geography and Urban Planning. 6(19), 161-180. (in Persian)

He, Q., He, W., Song, Y., Wu, J., Yin, C., & Mou, Y. (2018). The impact of urban growth patterns on urban vitality in newly built-up areas based on an association rules analysis using geographical “big data.” Land Use Policy, 78, 726 738. 

https://sia.mashhad.ir/portal_content/5507798 

Iran Statistics Center (2015). Population and housing census of 2015. (in Persian)

Jacobs, J. (1961). The death and life of great American cities. New York: Vintage

Jacobs, J. (1961). The life and death of great American cities. New York, NY: Random House

Jacobs, J. (1993). The Death and Life of Great American Cities. The Modern Library, New York.

Jacobs, Ja. (2008). Death and life of big American cities. Translation: Parsi, Hamidreza and Aflatouni, Arzoo, Tehran: Tehran University Press. (in Persian)

Jalaladdini, S. & Oktay, D. (2011). Urban Public Spaces and Vitality: A Socio-Spatial Analysis in theStreets of Cypriot Towns. Procedia - Social and Behavioral Sciences 35 (2012). 664 – 674

Jenks, M. & Dempsey, N. (2005(. Future Forms of Design for Sustainable Cities. Oxford, Architectural Press.

Jin, X., Long, Y., Sun, W., Lu, Y., Yang, W., & Tang, J. (2017). Evaluating cities' vitality and identifying ghost cities in China with emerging geographical data. Cities. Vol: 63, 98–109.

Khosto, M., & Saeedi Rizvani, N. (2009). Factors affecting the vitality of the urban space. Hoveyt Shahr magazine. 4(6), 63-74. (in Persian)

Kim, Y.-L. (2018). Seoul’s Wi-Fi hotspots: Wi-Fi access points as an indicator of urban vitality. Computers, Environment and Urban Systems. 

Krier, R. (1993). Urban Space. Publisher: Rizzoli.

Landry, C., (2000). Urban vitality: a new source of Urban competitiveness. Prince Claus Fund J ARCHIS issue’ Urban Vitality / Urban Heroes’ December 2000. 

Landry, Ch. (2000). Urban Vitality: A New Source of Urban Competitiveness. Prince Claus Fund Journal, ARCHIS issue 'Urban Vitality / Urban Heroes'.

Lavrusheva, O. (2020). The concept of vitality. Review of the vitality-related research domain. New Ideas in Psychology, 56, 100752. 

Long, Y., & Huang, C. C. (2017). Does block size matter? The impact of urban design on economic vitality for Chinese cities. Environment and Planning B: Urban Analytics and City Science, 46(3), 406–422. 

Lopes N. M., & S. Camanho, A. (2012). Public Green Space Use and Consequences on Urban Vitality: An Assessment of European Cities. Social Indicator Research, 1-17.

Lynch, Q. (2009). The face of the city. Translation: Manouchehr Mozini, Tehran: University of Tehran Publications and Press. (in Persian)

 Montgomery, Ch. (2013). Happy City: Transforming Our Lives through Urban Design.  Farrar, Straus and Giroux press.

Montgomery, J. (1995). Editorial: Urban vitality and the culture of cities. Planning Practice and Research, 10(2), 101–110.

Montgomery, J. (1995). Urban vitality and the culture of cities. Planning Practice and Research, 10(2), 101–110.

Mortaz Mehrabani, E., Mansouri, S. A., & Javadi, S. (2016). The landscape approach in creating the vitality of Vali-Asr Street with emphasis on creating a sense of place (case example: Vali-Asr Street (between Vanak Square and Parkway). Bagh Nazar. 14(55), 5-6. (in Persian)

Pamir, S. (2010). Creation of a lively urban center. Translation: Behzadfar, Mustafa and Shakibamanesh, Amir. Tehran: University of Science and Technology Publications. (in Persian)

 Paumier, C. (2007). Creating a Vibrant City Center. (ULI) Urban Land Institute, Washington, D.C.

Pourahmad, A., Zanganeh Shahraki, S., & Safai Reine, M. (2015). Analysis of the role of urban sidewalks in improving the vitality of urban spaces (case study: Shahrivar 17 sidewalk, Tehran). Urban planning geography researches. 4(2), 175-195. (in Persian)

Pourahmad, A., Zanganeh Shahraki, S., & Safai Reine, M. (2018). Spatial analysis of vitality in urban spaces, a case study of Tehran's 17 Shahrivar Pedestrian Street. Stable City Quarterly. 2(2), 175-195. (in Persian)

Pourmohammadi, M., Rausti, S., & Asadi, A. (2018). Investigating the vitality and its relationship with the selection of residential areas (case study; worn-out fabric in the center of Zanjan city). Journal of geography and planning. 23(67), 45-65. (in Persian)

Salingaros, N. (2005). Principle of urban structure. Amsterdam: techne press.

Salzano, T. (2007). Seven Aims for the Livable City from Making Cities Livable Goals, http://www. Livable Cities.

Satari Fard, S. (2014). Examining the role of religious centers in increasing the vitality of contemporary cities; Case study: Imamzadeh Saleh area of Tajrish, Tehran. Urban Management. No. 40, 158-141. (in Persian)

Sedaghati, A., & Farsi, J. (2015). Spectroscopy of vitality in urban contexts and localities by combining the approaches of sustainable development, smart growth and neo-urbanism and the application of the Electr model (case example: Marodasht city neighborhoods). Geography and development. No. 44, 254-229. (in Persian)

Selezneva, E. (2011). Urban vitality: Exploring the centrality of conditions. Delft University of Technology, department of Urbanism, 2010-2011.

Shams-al-Dini, A., & Nasibi, S. (2017)., The role and place of urban furniture arrangement in the freshness and vitality of urban spaces (case study: 11 districts of Shiraz Municipality). Quarterly journal of research and urban planning. 10. 37, 83-96. (in Persian)

Sheikhi, H., & Rezaei, M. R. (2016). Evaluation of the environmental quality of pedestrian-oriented urban spaces and social responsiveness (case example: Ferdowsi St., Ilam). Research and urban planning journal. 8(29), 83-98. (in Persian)

Sitte, C. (1945). The Art of Building Cities. Translatedby Charles T. Stewart, New York: Van Nostrand Reinhold.

Speck, J. (2013). Walkable City: How Downtown Can Save America, One Step at a Time. North Point Press; Reprint edition.

Sunga, H., and Leeb, S. (2015). Residential built environment and walking activity: Empirical evidence of Jane Jacobs’ urban vitality. Transportation Research Part D. 41 (2015) 318–329.

Wilson, E.O. (1984). Biophilia. Cambridge, Massachusetts.Harvard University Press.

Xia, C., Yeh, A. G.-O., & Zhang, A. (2020). Analyzing spatial relationships between urban land use intensity and urban vitality at street block level: A case study of five Chinese megacities. Landscape and Urban Planning, 193, 103669.

Yarahmadi, N & Tirandaz, M. Z. (2013). Standards to achieve sustainable vitality in urban areas (Case Study: Comparison of two parks in the city of Abadan). Architecture and Sustainable Urban Spaces Conference Mashhad, Iran, December 2013.

Ye, Y., Li, D., & Liu, X. (2018). How block density and typology affect urban vitality: An exploratory analysis in Shenzhen, China. Urban Geography, 39(4), 631–652.

Zakir Haghighi, K. (2017). Measuring the level of vitality in the Valiasr intersection of Tehran city based on the analysis of activity patterns in it. Bagh Naza, r 16(71), 18-5. (in Persian)

Zarrabi, A., Alizadeh, J., Ranjbarnia, B., K., Mohammad Javad, & Ahmadian, M. (2014). Evaluation of citizens' level of satisfaction with the quality of the urban environment (case example: ten urban areas of Tabriz metropolis). Journal of geography and planning. 19(51), 219-193. (in Persian)

Zhou, J. (2012), Urban Vitality in Dutch and Chinese New Towns: A comparative study between Almere and Tongzhou. TU Delft, Faculty of Architecture, Urbanism department.

Ziari, K., Zargham Fard, M., & Khademi, A. H. (2014). Urban planning: with a biophilic approach (nature-oriented city). Tehran: Arad Publications. (in Persian)

        

[1] 1. Urban Vitality 

[2] . Robert Cowan

[3] . Good City Form

[4] . Montgomery        

[5] . Appleyard        

[6] . Gehl        

[7] . Salzano

[8] . Carmona

[9] . (vitality, meaning, proportionality, access, supervision, authority, efficiency, and justice)

[10] . Survival- Security- Adaptability

[11] . Rob Krier

[12] . Urban Biophilic

[13] . Paumier

[14] . Jeff Speck

[15] . Xia

[16] . Kim

[17] . Jin


مقالات مرتبط

حقوق این وب‌سایت متعلق به سامانه مدیریت نشریات دانشگاه آزاد اسلامی است.
حق نشر © 1403-1400

صفحه اصلی| عضویت/ ورود| درباره سند| تماس با ما|
[English] [العربية] [en] [ar]