ارزیابی فناوری نانو با الگوی مدل راهبردی SWOT در توسعه روستایی از دیدگاه کارشناسان

محورهای موضوعی :

علیرضا استعلاجی ^{1 *} , آرش انتقامی ² , علی توکلان ³

1 - استاد جغرافیا ، دانشگاه آزاد اسلامی ، واحد یادگارامام(شهرری)، ایران(نویسنده مسول)
2 - دانشجوی دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات
3 - هیئت علمی دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات

تاریخ دریافت : 1404/05/07 تاریخ پذیرش : 1404/06/12 تاریخ انتشار : 1404/06/20

کلید واژه:

چکیده مقاله :

بیان مسئله: ‏ فناوری نانو یکی از مباحث علمی جدید می‌باشد که در دنیا باعث رشد اقتصادی شده است. برای کاربست این فناوری در بافت روستایی و تولیدات کشاورزی ضمن ایجاد سیاست گذاری‌های صحیح به منظور رشد و توسعه روستاها نیازمند برنامه ریزی‌های مدون خواهیم بود. یکی از دلایل کاهش توسعه روستایی را می‌توان کاهش سرعت تولید به دلیل عدم استفاده از فناوری‌های نوین دانست. هدف: فعالیتهاي اقتصادي در روستاها و تنوع بخشیدن به آنها میتواند ضمن تقویت درآمدها، روند توسعه روستایی را تسهیل کرده و در اقتصاد مؤثر واقع شود از آنجا که راهبردهاي پیشین در زمینه توسعه روستایی موفقیت آمیز نبوده و نتوانسته مسائل روستاها را در حوزه معیشت پایدار و بهبود زندگی آنان تأمین کنند. روش: مقاله حاضر از نظر هدف کاربردی و از لحاظ روش تحقيق، توصیفی- تحلیلی است. داده¬های نظری با روش اسنادی و داده¬های تجربی با روش پیمایشی بر پایه تکنیک SWOT تهیه شده است. جامعه آماری 122 نفر از کارشناسان ستاد فناوری نانو ، سازمان دهیاری و شهرداری کشور ، اساتید گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی و اساتید گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات بر اساس نمونه‌گیری هدفمند که با روش تحلیل آماری در نرم‌افزارSPSS پردازش شده است. یافته‌ها و بحث: براساس نتايج حاصل از ماتريس ارزيابي عوامل داخلي و خارجي نمراتارزیابی16/1برای عوامل داخلی و 28/2 برای عوامل بیرون که استراتژي¬هاي تدافعی در حال حاضر، استراتژي¬ مناسبي در ارزیابی فناوری نانو در توسعه روستایی از دیدگاه کارشناسان می‌باشد. نتیجه‌گیری: طبق استراتژی تدافعی برای استفاده از فناوری نانو در جوامع روستایی؛ چهار راهبرد جهت برنامه ریزی در نظر گرفته شده که اولین الویت به راه اندازی دفتر ارزیابی ریسک درخصوص بکارگیری محصولات نانو در وزارت جهاد کشاورزی و سازمان دهیاری‌های کشور اختصاص داده شد .

متن کامل:



ORIGINAL RESEARCH PAPER

Journal Organization of Space Economy journal homepage: https://sanad.iau.ir/journal/jose

 

Evaluation of nanotechnology with the SWOT strategic model in rural development from the perspective of experts

 

 

Arash Enteghami 1, Alireza Estelaji 2* and Ali Tavaklan 3

1. PhD student in Geography and Rural Planning, Tehran University of Sciences and Research

2. Professor, Department of Geography and Urban Planning, Islamic Azad University, Yadegar Imam Khomeini Branch

3. Assistant Professor, Department of Geography and Urban Planning, Tehran University of Sciences and Research

* Corresponding Author: Alireza Estelaji  Email: [e-mail]

 

ARTICLE INFO	EXTENDED ABSTRACT
History Article: Received:  29  July  2025 Revised:  03  September  2025 Accepted: 08  September  2025	Introduction And Objectives: Nanotechnology is one of the new scientific topics that has caused economic growth in the world. In order to apply this technology in rural context and agricultural production, while creating correct policies for the growth and development of villages, we will need well-written plans. One of the reasons for the decrease in rural development can be considered the decrease in the speed of production due to the lack of use of new technologies. This science is considered the most important key to economic potential in the 21st century. Nanotechnology is a new science that attempts to manipulate materials at the molecular level, which will lead to the creation of completely new materials and new functions. With the start of this approach, which began in 1990, by 2050 we will witness extensive changes in the field of industrial and non-industrial activities. Therefore, economic activities in villages and their diversification can, while strengthening incomes, facilitate the process of rural development and be effective in the economy, since previous strategies in the field of rural development have not been successful and have not been able to provide for the problems of villages in the field of sustainable livelihoods and improving their lives. Methodology: The present article is applied in terms of purpose and descriptive-analytical in terms of research method. Theoretical data were prepared by documentary method and empirical data were prepared by survey method based on SWOT technique. The statistical population was 122 experts from Nanotechnology Headquarters, Rural and Municipal Organization of the country, professors of Geography and Rural Planning Department and professors of Agricultural Extension and Education Department of Azad University, Science and Research Branch based on purposeful sampling which was processed by statistical analysis method in SPSS software. Results and Discussion: Based on the results of the internal and external factors evaluation matrix, the evaluation scores are 1.16 for internal factors and 2.28 for external factors, which means that defensive strategies are currently an appropriate strategy in evaluating nanotechnology in rural development from the experts' perspective. Conclusion: According to the defensive strategy for the use of nanotechnology in rural communities, four strategies have been considered for planning, the first priority of which was assigned to setting up a risk assessment office regarding the use of nano products in the Ministry of Agricultural Jihad and the Country's Rural Organization.
Keywords:   Evaluation, Nanoproducts, Planning  Development ,
	Highlight:  ·       Educational planning should be arranged in accordance with the cooperation of ICT offices in the development of nanoproducts in rural communities.
Cite this article: Enteghami, Arash, Estalaji, Alireza and Tavaklan, Ali (2014). Advantages and limitations of the strategy of using nanotechnology products in rural development, Spatial Economy Organization, 2(8), 86-100.
Publisher: Islamic Azad University of Yadegar-e Imam Press

 

 

 

 

نشریه ساماندهی اقتصاد فضا https://sanad.iau.ir/journal/jose

نشریه علمی ساماندهی اقتصاد فضا، 2(8) 100-86، تابستان 1404

 

 

ارزیابی فناوری نانو با الگوی مدل راهبردی SWOT  در توسعه روستایی از دیدگاه کارشناسان

مقاله علمی

 

 

 

آرش انتقامی1، علیرضا استعلاجی2* و علی توکلان3  

1. دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه­ریزی روستایی دانشگاه علوم وتحقیقات تهران

2. استاد گروه جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی (ره)

* نویسنده مسئول: علیرضا استعلاجی پست الکترونیک:  [e-mail]

3. استادیار گروه جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشگاه علوم وتحقیقات تهران

* نویسنده مسئول: علیرضا استعلاجی پست الکترونیک:  [e-mail] مشخصات مقاله	چکیده
تاریخ دریافت:  07/05/1404   تاریخ بازنگری: 12/06/1404   تاریخ پذیرش: 17/06 /1404	بیان مسئله: ‏ فناوری نانو یکی از مباحث علمی جدید می‌باشد که در دنیا باعث رشد اقتصادی شده است. برای کاربست این فناوری در بافت روستایی و تولیدات کشاورزی ضمن ایجاد سیاست گذاری‌های صحیح به منظور رشد و توسعه روستاها نیازمند برنامه ریزی‌های مدون خواهیم بود. یکی از دلایل کاهش توسعه روستایی را می‌توان کاهش سرعت تولید به دلیل عدم استفاده از فناوری‌های نوین دانست. هدف: فعالیتهاي اقتصادي در روستاها و تنوع بخشیدن به آنها میتواند ضمن تقویت درآمدها، روند توسعه روستایی را تسهیل کرده و در اقتصاد مؤثر واقع شود از آنجا که راهبردهاي پیشین در زمینه توسعه روستایی موفقیت آمیز نبوده و نتوانسته مسائل روستاها را در حوزه معیشت پایدار و بهبود زندگی آنان تأمین کنند. روش: مقاله حاضر از نظر هدف کاربردی و از لحاظ روش تحقيق، توصیفی- تحلیلی است. داده­های نظری با روش اسنادی و داده­های تجربی با روش پیمایشی بر پایه تکنیک SWOT تهیه شده است. جامعه آماری 122 نفر از کارشناسان ستاد فناوری نانو ، سازمان دهیاری و شهرداری کشور ، اساتید گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی و اساتید گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات بر اساس نمونه‌گیری هدفمند که با روش تحلیل آماری در نرم‌افزارSPSS پردازش شده است. یافته‌ها و بحث: براساس نتايج حاصل از ماتريس ارزيابي عوامل داخلي و خارجي نمراتارزیابی16/1برای عوامل داخلی و 28/2 برای عوامل بیرون که استراتژي­هاي تدافعی در حال حاضر، استراتژي­ مناسبي در ارزیابی فناوری نانو در توسعه روستایی از دیدگاه کارشناسان می‌باشد. نتیجه‌گیری: طبق استراتژی تدافعی برای استفاده از فناوری نانو در جوامع روستایی؛ چهار راهبرد جهت برنامه ریزی در نظر گرفته شده که اولین الویت به راه اندازی دفتر ارزیابی ریسک درخصوص بکارگیری محصولات نانو در وزارت جهاد کشاورزی و سازمان دهیاری‌های کشور اختصاص داده شد .
واژگان کلیدی: ارزیابی، محصولات نانو،  برنامه ریزی،  توسعه
	نکات برجسته: ·        ارجاع به این مقاله: انتقامی، آرش. استعلاجی، علیرضا  و توکلان، (1404). ارزیابی فناوری نانو با الگوی مدل راهبردی SWOT  در توسعه روستایی از دیدگاه کارشناسان ، نشریه ساماندهی اقتصاد فضا. 2(8)، 100-86.     (مطالعه موردی: شهر بناب)  برنامه ریزی آموزشی متناسب با همکاری دفاترICT در راستای توسعه محصولات نانو در جوامع روستایی تنظیم گردد.
ناشر: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی‌واحد یادگار امام(ره) شهرری

بیان مسئله

  یکی از دلایل کاهش توسعه روستایی را می‌توان کاهش سرعت تولید به دلیل عدم استفاده از فناوری‌های نوین دانست. عدم استفاده از فناوری‌های نوین و همچنین ناتوانی در شکل دهی روستاها برای پذیرش فناوری‌های جدید و کاربست آن ها در رشد اقتصادی می‌تواند موانع بزرگی برای توسعه روستایی باشد. فناوری نانو یکی از مباحث علمی جدید می‌باشد که در دنیا باعث رشد اقتصادی شده است. برای کاربست این فناوری در بافت روستایی و تولیدات کشاورزی ضمن ایجاد سیاست گذاری‌های صحیح به منظور رشد و توسعه روستاها نیازمند برنامه ریزی‌های مدون خواهیم بود. توسعه روستایی روند بهبود کیفیت زندگی و رفاه اقتصادی مردم در مناطق روستایی و کم جمعیت است(موسلی¹، 2010). توسعه روستایی به طور سنتی بر بهره برداری از منابع طبیعی مانند کشاورزی و جنگل تمرکز دارد. با این حال، تغییرات در شبکه‌های تولید جهانی و افزایش شهرنشینی، ویژگی‌های مناطق روستایی را تغییر داده است(وارد و براون²، 2009). نیاز جامعه جوامع روستایی به رویکرد توسعه از یک دیدگاه وسیع تر، نه تنها ایجاد انگیزه برای کسب و کارهای مبتنی بر کشاورزی یا منابع، بلکه تمرکز بیشتر بر طیف وسیعی از اهداف توسعه می‌باشد(جانسون³ و همکاران، 2012؛ داکس⁴، 2014؛ شاک اسمیت و براون⁵، 2016). توسعة روستايي ابزاري براي کمک به روستاييان براي تعیین اولویت نیازهای آنان می‌باشد. بنابراین توسعة روستايي محيط فرهنگي اجتماعي روستا را بهبود بخشیده و باعث تقويت توانايي افراد براي کسب درآمد و رفاه می‌شود(ریورا⁶ و همکاران، 2018). باید دانست که توسعه روستایی بدون توجه به تحولات و تغییرات تکنولوژی و رشد سریع فناوری‌های نوین امکان پذیر نیست. چرا که عدم توجه به بسترها و زمینه‌های رشد می‌تواند به عنوان مانع بزرگی در راستای توسعه روستا باشد و باعث گردد که روستاها با دور شدن از فناوری نتوانند سرعت خود در تولید محصولات مورد نیاز جامعه را حفظ نموده و شرایط اقتصادی کشور را تحت تاثیر قرار دهند(ابرهارت و وولارث⁷، 2018). در همین راستا یگزو⁸ و همکاران(2018) نشان داده اند کاهش فناوری‌های پیشرفته کشاورزی در میان روستاییان، اغلب فرایند رشد و در حال توسعه را مختل می‌کند. این مسئله به ویژه برای فن آوری هایی که نیاز به سرمایه گذاری اولیه دارند بیشتر نمود می‌یابد. به همین دلیل است که فن آوری‌های جدید از طریق ایجاد پیوندهای سیستماتیک به حفظ روند پیوسته رشد و توسعه کمک می‌نماید. به همین دلیل است که برای دستیابی به توسعه روستایی نیازمند توجه به تحولات بنیادی همه جانبه در ساختار روستا، مدیریت و بهره برداری از امکانات؛ سازماندهی و هدایت سنجیده فعالیت‌های نوین در چارچوب برنامه ریزی علمی و منطقی می‌باشیم

یکی از مهمترین تحولات فناوری که به طور کلی می‌تواند ساختار تولید و فرایندهای اقتصادی را در سطح جامعه به ویژه روستاها متحول سازد نانوتکنولوژی می‌باشد(رامسدن⁹، 2018). این علم مهمترین کلید پتانسل اقتصادی در قرن بیست و یکم به شمار می‌رود. نانو تکنولوژی علمی جدید می‌باشد که که در آن سعی بر دستکاری مواد در سطح فرامولکولی شده که این فرایند باعث ساخت مواد کاملاً جدید و عملکرد جدید خواهد شد(ساتالکار، الگر و شاور¹⁰، 2016). با شروع این رویکرد که از سال 1990 آغاز شده است تا سال 2050 شاهد تغییرات گسترده در حوزه فعالیت‌های صنعتی و غیر صنعتی خواهیم بود(دیالو، فورمر و جان¹¹، 2013). هدف از این مطالعه، شناسایی شاخص‌های برنامه ریزی و مقوله بندی آنها بر اساس تحلیل محتوا ضمن ارزیابی مزیت ومحدویت‌های توسعه محصولات فناوری نانو بر اساس مدل استراتژی مناسب در توسعه جوامع روستایی می‌باشد که به ارائه مدل برنامه ریزی در راستای توسعه محصولات فناوری نانو در توسعه جوامع روستایی خواهیم پرداخت. توسعه روستایی روند بهبود کیفیت زندگی و رفاه اقتصادی مردم در مناطق روستایی و کم جمعیت است(موسلی،5:2010 ). باید دانست که توسعه روستایی بدون توجه به تحولات و تغییرات تکنولوژی و رشد سریع فناوری‌های نوین امکان پذیر نیست. چرا که عدم توجه به بسترها و زمینه‌های رشد می‌تواند به عنوان مانع بزرگی در راستای توسعه روستا شده و باعث گردد که روستاها با دور شدن از فناوری نتوانند سرعت خود در تولید محصولات مورد نیاز جامعه را حفظ نموده و شرایط اقتصادی کشور را تحت تاثیر قرار دهند(ابرهارت و وولارث، 483:2018). یکی از مهمترین تحولات فناوری که به طور کلی می‌تواند ساختار تولید و فرایندهای اقتصادی را در سطح جامعه به ویژه روستاها متحول سازد نانوتکنولوژی می‌باشد(رامسدن، 47:2018). این علم مهمترین کلید پتانسل اقتصادی در قرن بیست و یکم به شمار می‌رود. نانو تکنولوژی علمی جدید می‌باشد که که در آن سعی بر دستکاری مواد در سطح مولکول شده که این فرایند باعث ساخت مواد کاملا جدید و عملکرد جدید خواهد شد(ساتالکار و همکاران، 255:2016). با شروع این رویکرد که از سال 1990 آغاز شده است تا سال 2050 شاهد تغییرات گسترده در حوزه فعالیت‌های صنعتی و غیر صنعتی خواهیم بود(دیالو و همکاران، 15:2013). لذا یکی از مهمترین تحولات فناوری که به طور کلی می‌تواند ساختار تولید و فرایندهای اقتصادی را در سطح جامعه به ویژه روستاها متحول سازد نانوتکنولوژی می‌باشد(رامسدن، 32:2018). این علم مهمترین کلید پتانسل اقتصادی در قرن بیست و یکم به شمار می‌رود.

مبانی نظری

 روستا به عنوان جزئی از نظامهاي جغرافیایی که متشکل از اجزاء مرتبط به هم است خواسته یا ناخواسته، همواره تحت تأثیرعوامل گوناگون طبیعی، اجتماعی- فرهنگی، اقتصادي و سیاسی در حال تغییر و تحول هستند (خوشنود و همکاران،2:1396) این تغییرات در بعد پایداري اقتصادي با شاخصهایی همچون اشتغال، بیکاري، درآمد، توزیع اراضی، سرمایه، دستمزد، قیمت زمین (توکلی،67:1392) در وضعیت آینده و رشد اقتصادي میتواند مورد توجه و ارزیابی قرارگیرد (رکن الدین افتخاري و بدري،141:1392) فعالیتهاي اقتصادي در روستاها و تنوع بخشیدن به آنها میتواند ضمن تقویت درآمدها، روند توسعه روستایی را تسهیل کرده و بر پایداري اقتصادي مؤثر واقع شود از آنجا که راهبردهاي پیشین در زمینه توسعه روستایی موفقیت آمیز نبوده و نتوانسته مسائل روستاها را در حوزه معیشت پایدار و بهبود زندگی آنان تأمین کنند(خوشنود و همکاران،2:1396) ، موضوع ارزیابی محصولات نانو تکنولوژی در راستای توسعه روستایی به عنوان یکی از راههاي برون رفت از این مسئله مطرح گردید. روستو معتقد است که توسعه اقتصادي صرفاٌ جنبه اقتصادي ندارد، بلکه تحولات اجتماعي را هم در بر مي گيرد و تحولات اقتصادي را متأثر از شش گرايش اجتماعي توسعه علوم، کاربرد علوم، قبول ابداعات، گرايش به جستجو و دست يابي به پيشرفت هاي مادي، گرايش به مصرف و گرايش به بچه دار شدن مي‌داند. روستو در دهه 1960 نظريات اقتصادي– اجتماعي خود را در مورد عناصر تعيين کننده رشد اقتصادي بيان کرد. شومپيتر معتقد است تغييراتي که از سوي نيروهاي خارجي به اقتصاد تحميل مي شود، نمي تواند منشأ توسعه اقتصادي باشد در حالي که موجب رشد اقتصادي گردد. از نظر وي رشد جمعيت به عنوان عامل بيروني موجب افزايش نيروي کار و در نتيجه رشد اقتصادي مي شود، اما تغيير و تحول کيفي را به وجود نمي آورد. لذا به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، سند گسترش کاربرد فناوری نانو در افق ١٤٠٤ را در 22 ماده تصویب شد که اولین هدف آن ارتقای اثرگذاری فناوری نانو در بهبود کیفیت زندگی می‌باشد.به طور معمول مناطق روستایی از حمایت و سرمایه گذاری کمی برخوردار هستند. چرا که سایستگذاران معتقدند که سرمایه گذاری شهری به طور معمول بازده بیشتر و سریع تری دارد. این در حالی است که به نظر می‌رسد عدم توجه به توسعه روستایی می‌تواند آسیب ها و پیامدهای عمده را در پی داشته باشد(راور و همکاران ، 3:2017). نقش و جایگاه روستاها در فرآیند توسعه اقتصادی – اجتماعی و سیاسی در مقیاس محلی، منطقه‌ای، ملی و بین المللی و پیامدهای توسعه نیافتگی مناطق روستایی چون فقر گسترده ،‌نابرابری فزاینده، رشد سریع جمعیت، بیکاری، مهاجرت و غیره موجب توجه به توسعه روستایی و حتی تقدم آن بر توسعه شهری گردیده است(محمدپور،35:1392).

(مرادی و همکاران، 3:1386). برنامه‌های توسعه روستایی، جزئی از برنامه‌های توسعه هر کشور محسوب می‌شوند که برای دگرگون سازی ساخت اجتماعی - اقتصادی جامعه روستایی بکار می‌روند. این گونه برنامه ها را که دولت­ها و یا عاملان آنان در مناطق روستایی پیاده می‌کنند، دگرگونی اجتماعی بر اساس طرح و نقشه نیز می‌گویند

پیشینه تحقیق

(زمانپور،335:1387).کشورها و مناطق مختلف جهان، متناسب با شرایط و اولویت ها، رویکردها و استراتژی‌های توسعه روستایی متفاوتی را در پیش گرفته اند. قطعاً نمی توان بدون در نظرگرفتن تجربیات جهانی در این زمینه و با تمرکز صرف بر اشتغال زایی در روستاها (بدون در نظر گرفتن استراتژی توسعه روستایی) توفیق چندانی بدست آورد(که پایدار و ماندگار نیز باشد). چون اشتغال زایی و کار آفرینی در فضایی مستعد رخ می‌دهد و بدون وجود آن فضا عملاً نمی توان متوقع موفقیتی پایدار بود راهبرد‌های توسعه روستایی را اینگونه می‌توان به چهار گروه تقسیم نمود

. (بورخانی و کوشکی،20:1388).بنابراین ضرورت توسعه روستایی در گرو توجه به اهمیت گسترش تکنولوژی و توسعه محصولات نانو است لذا فناوری‌های جديد بايد اتخاذ شوند تا بتوانند به طور مشخص بر توسعه روستاها تمركز كند. توسعه روستایی تقویت فرصت عملی برای از بین بردن مشکلات کشاورزی و دامداری است. موارد یاد شده نشان می‌دهد که برنامه ریزی در راستای فناوری نانو که می‌تواند تغییرات موثر در محصولات روستایی اعم از کشاورزی و دامداری ایجاد نماید ضرورت و اهمیت ویژه ای برخوردار است. بدون در نظر گرفتن برنامه ریزی در فناوری نانو بدون شک در دنیای پرشتاب امروزی شاهد انفعال توسعه در روستایی خواهیم بود

 (زاهدي مازندراني،368:1390). توسعه روستايي به معناي کلي آن شامل نوسازي روستاها و شيوه بهره برداري کشاورزي، پرورش و تجهيز نيروي انساني و تأمين خدمات عمومي مورد نياز روستاييان به منظور ارتقاء سطح زندگي ساکنان روستا و ادغام روستانشينان در جامعه و اقتصاد ملي مياشد. مهم ترين اقدامات عمراني که از سوي دولت ها در کشورهاي جهان سوم در راستاي توسعه روستايي انجام شد، شامل ايجاد و گسترش زيربناها از قبيل برق رساني، تأمين آب آشاميدني، احداث راه ها و ايجاد خطوط ارتباطي تلگراف و تلفن، ايجاد تأسيسات آموزشي، ارتقاء خدمات بهداشتي مي¬باشد. علاوه بر اقدامات عمراني، راه¬کارهاي کشاورزي نظير توزيع مجدد زمين از طريق اصلاحات اراضي، ارائه خدمات ترويجي، توسعه تعاوني¬ها، تأمين منابع اعتباري مورد نياز سرمايه‌گذاري در کشاورزي ارائه شد 

مطالعه کاربست فناوری نانو در کشاورزی به عنوان رویکردی نوین در توسعه پایدار بررسی شده است. بر اساس این مطالعه نانوتکنولوژی به عنوان یک فناوری قدرتمند و نوین توانایی ایجاد انقلاب و تحولات عظیم را در سیستم تأمین مواد غذایی وکشاورزی در گستره جهانی دارد. در واقع این مطالعه به روش مروری و تحلیلی، ضمن بررسی اهداف توسعه پایدار کشاورزی ماهیت اهمیت و مزایای فناوری نانو به کاربرد نانوتکنولوژی در کشاورزی در زمینه‌های مختلف از جمله گیاه پزشکی، صنایع غذایی، ماشین آلات کشاورزی و علوم دامی می‌پردازد. در بررسی دیگری

 (رضایی و همکاران،17:1390) به شناسايي و تحليل سازوكارهاي توسعه فناوري نانو در بخش كشاورزي پرداختند. در این مطالعه نتايج كسب شده از تحليل عاملي نشان داد كه سازوكارهاي توسعه فناوري نانو در بخش كشاورزي ايران در شش عامل رسانه اي و اطلاع رساني، آموزشي و توسعه حرفه اي، تسهيم مقررات و قانونگذاري، سياستگذاري و حمايتي، تامين مالي و نهادسازي و زيرساختي قرار مي گيرند كه اين شش عامل در مجموع در حدود 6/68 درصد واريانس را تبيين مي نمايند. در پژوهش دیگری نیز

 (ناصری و همکاران،1393) با استفاده از برنامه ريزي سناريو، آينده هاي پيش روي توسعه ي فناوري نانو در كشور را شناسايي نموده و سپس روشي جهت اولويت گذاري كاربردهاي فناوري نانو در هر سناريو معرفي و با استفاده از روش برنامه ريزي پابرجا، اولويت هاي فناوري نانو را بیان نمودند. در مطالعات خارجی نیز

(گیوپتا و همکاران،93:2017) به بررسی رسیک، پذیرش و مزایای مرتبط با کاربردهای فناوری نانو پرداختند. نتایج نشان داد اکثر افراد برنامه‌های کاربردی فناوری نانو را مفید، ضروری و مهم می‌دانند. با این حال بین کارشناسان و عموم مردم از لحاظ پذیرش تفاوت وجود دارد به طوریکه عموم مردم بیش از اینکه به کاربرد این فناوری اهمیت دهند بیشتر به جنبه‌های خطر و آسیب‌های احتمالی استفاده از این نوع تکنولوژی ها تمرکز می‌کنند. در پژوهش دیگری

 (لاویکولی و همکاران،13:2014) به بررسی رابطه بین اصول راهنمایی برای یک اقتصاد سبز و فرصت‌های معرفی نانو کاربرد ها در این زمینه پرداخته و همچنین به طور انتقادی از چالش‌های عملی آنها، خصوصا در مورد تاثیراتی که ممکن است بر سلامت و ایمنی داشته باشند، تحلیل نمودند. در این مطالعه راهکارهای عملی برای ارزیابی، مدیریت و ارتباط خطرات به منظور اقدامات پیشگیرانه شامل تشکیل و آموزش کارکنان، تجهیزات حفاظتی جمعی و شخصی، برنامه‌های نظارت بهداشتی برای حفاظت از سلامت و ایمنی کارگران نانو، پیشنهاد نمود. پژوهش دیگری به تحلیل موانع توسعه فناوری نانو در بخش کشاورزی ایران پرداخته شده که در این مطالعه نتایج کسب شده از تحلیل عاملی نشان داد که از دیدگاه اعضای هیات علمی مورد مطالعه، موانع توسعه فناوری نانو در بخش کشاورزی ایران در پنج عامل مدیریتی، اطلاعاتی- ارتباطاتی قانونی، مالی و زیرساختی طبقه بندی می‌شوند که در مجموع این پنج عامل در حدود 67/48 درصد واریانس را تبیین می‌نمایند

(راحلی و همکاران27:1395). (فولی و همکاران،243:2017) در مطالعه ای به بررسی راهکارهای جهت توسعه فناوری نانو پرداختند. به طور کلی این مطالعه روش جدیدی را برای ارزیابی و طراحی مشارکت فناوری نانو پیشنهاد می‌کند که با گرد هم اوردن متخصصان، دانشمندان و ذینفعان جامعه می‌توان گام موثری برای حل چالش‌های مرتبط با فناوری نانو اتخاذ نمود.

(سوانجی،251:2018) در مطالعه ای به بررسی توسعه یافتگی فناوری نانو در کشورهای مختلف پرداخته و نشان دادند که بسیاری از کشورهای توسعه نیافته برنامه و سیاست گذاری دقیقی در رابطه با کاربست فناوری نانو ندارند. شواهد پژوهشی نشان مطالعات در حوزه نانو از الگوها و سیاست‌های توسعه بدون توجه به گسترش این فناوری در توسعه جوامع روستایی بوده است.

 

روش­ تحقیق

  تحقیق از حیث روش است که اعتبار می‌یابد نه موضوع تحقیق لذا انتخاب روش انجام تحقیق بستگی به هدف ها و ماهیت موضوع تحقق و امکانات اجرای آن دارد. به سخن دیگر، هدف از انتخاب روش تحقیق آن است که محقق مشخص نماید چه شیوه و روشی را اتخاذ کند تا او را هر چه سریع تر، دقیق تر، آسان تر، ارزان تر در دستیابی به پاسخ هایی برای پرسش یا پرسش‌های تحقیق مورد نظر کمک کند (استعلاجی و پور امینی،87:1392). این پژوهش کاربردی بوده و به روش کمی از نوع توصیفی و تبیینی می‌باشد در نتیجه برای جمع آوری اطلاعات از روش کتابخانه ای و میدانی به طور همزمان استفاده شده است. درروش میدانی از ابزار پرسشنامه با ضریب آلفا کرونباخ 77/0 جهت مصاحبه با کارشناسان ستاد فناوری نانو، سازمان دهیاری ها و شهرداریی‌های کشور و اساتید گروه جغرافیا و برنامه ریری روستایی و اساتید گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه علوم و تحقیقات استفاده گردیده که به عنوان جامعه آماری در نظر گرفته شده است. از آنجا که علم، مسئولیت شناخت استراتژی را بر عهده مدیران عالی و کارشناسان خبره می‌داند و چون مدیران و کارشناشان خبره باید دید سیستمی در مورد اهداف و ماموریت سازمان داشته باشند بنابر براین تعداد122 نفر به عنوان حجم نمونه بر اساس روش نمونه برداری گلوله برفی برای این پژوهش در نظر گرفته شد. مدل کاربردی تحقیق،تحلیل استراتژیک SWOT می‌باشد. لذا ابتداء وضع موجود فناوری نانو و محصولات فناوری نانو در جوامع روستایی بررسی شده وسپس بر اساس مدل استراتژیک SWOT به بررسی عوامل بیرونی و درونی تاثیر گذار با تعیین نقاط قوت وضعف ، فرصت و تهدید به تحلیل یافته ها بر اساس ماتریس ارزیابی مدل SWOT پرداخته و به اولویت بندی عوامل اقدام گردیده است. 

محدوده مورد مطالعه

انبوه روستایی از توابع بخش عمارلو شهرستان رودبار در استان گیلان ایران است. روستای انبوه در ارتفاع 1360 متر، در شرقی‌ترین بخش عمارلو، قرار گرفته است این روستا در دهستان کلیشم قرار دارد و بر اساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال 1385، جمعیت آن ۶۱۳ نفر (۱۷۷خانوار) بوده است. مردم انبوه زبان خود را تاتی می‌نامند ولی آن‌طور که مشخص است زبان مردم انبوه بسیار شبیه گیلکی با لهجه شرق گیلان و غرب مازندران است. از خصوصیات این روستا داشتن دو بافت مجزا است که به محله بالا و پایین تقسیم شده است. این روستا بافت پلکانی دارد و در دره­ای سرسبز قرار دارد. انبوه روستای هدف گردشگری و توریستی استان است اما از جاده دسترسی و آسفالته مناسب از سمت رودبار محروم است. بخش­های آسفالت شده نیز با همیاری خود مردم انجام شده است. از بین محصولات رنگانگ، جشن انارش توانسته شهره­ای جهانی بیابد و تبدیل به یکی از مهم‌ترین مراسم محلی این روستا شده است. باغات انار روستای انبوه در فاصله ۱۵ کیلومتری روستا و در انتهای دره¬ای که روستا در وسط آن قرار دارد و در حاشیه رودخانه شاهرود که از کوه¬ها طالقان و الموت سرچشمه می­گیرد و به سفیدرود و سد منجیل ملحق می‌شود واقع شده است. جشن کهن انار چینی این روستا در طلوع صبح روز جمعه (یکی از روزهای ۲۰ الی ۲۵ مهر) هرسال، با ندای «یا الله» پاکار کرپی ـ کسی که به مدت یک سال از طرف باغداران، برای نگهبانی از باغات انار انتخاب شده است، برگزار می‏شود. در این روز، تمام مردم روستا و حتی جوانان و اقوام شهرنشین برای کمک و چیدن انار به روستا می‏آیند و با وسیله نقلیه به سمت باغات انار حرکت می‌کنند. انجام این مراسم تا غروب طول می‏کشد. حدود ۲۲۵باغدار روستای انبوه همزمان با هم در یک روز انارها را از باغ‌­های خود را برداشت می‌کنند. سرازیر شدن آب فاضلاب روستا به باغات انار از یک‌سو و آفتی (کرم گلوگاه) که چند سالی است به جان محصول انار انبوه افتاده موضوعی است که موجب نگرانی باغداران انبوهی شده است. امروزه مشکلات روستای انبوه که یکی از روستاهای هدف گردشگری استان است، زیاد است. دورافتادگی و فاصله ۲۰۰ کیلومتری روستای انبوه از مرکز شهرستان رودبار موجب شده این روستا کمتر مورد توجه مسئولین شهرستانی قرار بگیرد. در نتیجه عدم سرکشی مسئولان مرتبط و ادامه یافتن محرومیت‌ها، مردم روستا در اغلب بحران‌ها به‌صورت خودجوش و با همیاری هم توانسته‌اند برخی اقدامات عمرانی را در روستا به پیش ببرند. شاهد مثال هم دارند: جاده کشی روستا به سمت باغات انار و نظافت و تمیزی تنها منبع آب روستا که از پیش از انقلاب در روستا قرار دارد از این جمله این اقدامات هستند. بی‌توجهی جهاد کشاورزی رودبار به محصولات تولیدی انبوه موجب شده اهالی محصولات خود به خصوص انار و فندق را در استان قزوین عرضه کنند.

یافته­ها

 جهت بررسی فرضیه شاخص‌های موثر در ارزیابی فناوری نانو در توسعه روستایی از دیدگاه کارشناسان با توجه به وجود یک میانگین نظری و میانگین تجربی که همان میانگین پاسخ‌های کارشناسان می‌باشد از آزمون t تک نمونه ای استفاده گردیدکه بر این اساس می‌توان فرضیه صفر و فرضیه خلاف را به شکل زیر تعریف نمود:

H0: شاخص‌های موثر در ارزیابی فناوری نانو در توسعه روستایی از دیدگاه کارشناسان کمتر از متوسط است.

H1: شاخص‌های موثر در ارزیابی فناوری نانو در توسعه روستایی از دیدگاه کارشناسان بیشتر از متوسط است.

جدول 1. نتایج آزمون t استودنت به منظور بررسی تاثیر شاخص‌های موثردر ارزیابی فناوری نانو در توسعه روستایی از دیدگاه کارشناسان
شاخص‌های اصلی	میانگین تجربی	میانگین نظری	میزان t	درجه آزادی	سطح معناداری
1.       شاخص‌های سیاسی	3/8141	3	22/262	55	0/0001
2.       شاخص‌های زیرساختی	3/5723	3	14/301	68	0/0001
3.       شاخص‌های اقتصادی	3/6610	3	17/522	59	0/0001
4.       شاخص‌های اجتماعی	3/6011	3	12/729	57	0/0001
* میانگین 3 حد متوسط تاثیر شاخص می‌باشد

 

همانطور که در جدول 1 ملاحظه می‌گردد در این آزمون میانگین 3 به عنوان میانگین نظری و میانگین پاسخ ها به سوالات مربوط به تاثیر عوامل موثردر ارزیابی فناوری نانو در توسعه روستایی از دیدگاه کارشناسان به عنوان میانگین تجربی درنظر گرفته شد. این عوامل اصلی عبارت بودن از؛ شاخص‌های سیاسی، شاخص‌های زیرساختی، شاخص‌های اقتصادی و شاخص‌های اجتماعی. نتایج حاصله نشان داد که میانگین کسب شده پاسخ‌های کارشناسان در مورد تاثیر عوامل موثر در ارزیابی فناوری نانو در توسعه روستایی از دیدگاه کارشناسان بیشتر از میانگین نظری می‌باشد. آزمون t تک نمونه ای نیز نشان می‌دهد که بین میانگین نظری و میانگین تجربی تفاوت معنی داری وجود دارد. بنابراین می‌توان فرض صفر را رد نموده و با 99 درصد اطمینان گفت که تاثیر عوامل موثر در ارزیابی فناوری نانو در توسعه روستایی از دیدگاه کارشناسان بیشتر از متوسط است که در نمودار رادار زیر تفاوت میانگین تجربی و نظری گزارش شده است.

 

 

نمودار1. نمودار رادار تفاوت میانگین تجربی و نظری عوامل موثر در ارزیابی فناوری نانو در توسعه روستایی از دیدگاه کارشناسان

به منظور الویت بندی تاثیر شاخص‌های عوامل موثر در ارزیابی فناوری نانو در توسعه روستایی از دیدگاه کارشناسان از آزمون فریدمن استفاده گردیدکه ترتیب میزان اهمیت هر یک از شاخص ها در جدول .2 آمده است:

 

جدول. 2 اولویت بندی شاخص‌های عوامل موثر در ارزیابی فناوری نانو در توسعه روستایی از دیدگاه کارشناسان
متغیرها	میانگین رتبه ای	آماره خی دو	درجه آزادی	سطح معناداری
1.       شاخص‌های سیاسی	4.83	33.949	6	0.0001
2.       شاخص‌های اقتصادی	3.67
3.       شاخص‌های اجتماعی	3.41
4.       شاخص‌های زیرساختی	3.09

 

نتایج آزمون فریدمن حاکی از آن است که در سطح اطمینان 95/0 بین میانگین رتبه ای شاخص‌های فرعی تفاوت معناداری وجود دارد. در واقع می‌توان گفت بالاترین رتبه مربوط به شاخص‌های سیاسی است. کمترین امتیاز نیز شاخص‌های زیرساختی است. البته این به این معنی نیست که شاخص‌های زیرساختی اهمیت ندارند بلکه نسبت به شاخص‌های دیگر در اولویت بعدی قرار می‌گیرند.

پس از تدوین و استخراج اطلاعات از مطالعات میدانی و اسنادی،مصاحبه و پرسشنامه،از تحلیل SWOT برای تعیین استراتژی توسعه محصولات فناوری نانو درر جوامع روستایی در فازهای زیر استفاده گردید:

-تبیین مهمترین نقاط قوت برای ارائه طرح راهبردهای تهاجمی با تکیه بر بهره گیری از برترهای محصولات فناوری نانو نسبت به سایر محصولات مورد استفاده در جوامع روستایی؛

-تبیین مهمترین فرصت‌های موجود برای ارائه راهبردهای بازنگری و تخصیص منابع برای رفع نقاط ضعف دورنی محصولات فناوری نانو؛

-تبیین مهمترین ضعف‌های درون مناطق میزبان به منظور ارائه راهبرد‌های تنوع بخشی به کاربردهای محصولات فناوری نانو؛

-تبیین مهمترین تهدیدهای موجود برای ارائه راهبردهای تدافعی جهت رفع آسیب پذیری جوامع روستایی از طریق توسعه محصولات فناوری نانو؛

تجزیه و تحلیل داده‌ها

پس از تحلیل عوامل داخلی و عوامل خارجی،برای تجزیه وتحلیل هم زمان عوامل داخلی و خارجی از ماتریس داخلی و خارجی استفاده شد و در مرحله نهایی نیز بر اساس مدل SWOT راهبردهایی جهت ارزیابی فناوری نانو در توسعه روستایی از دیدگاه کارشناسان ارائه می‌گردد که کدام یک از گزینه‌های راهبردی انتخاب شده،امکان پذیر می‌باشد و در واقع اولویت بندی می‌شوند.

 

ارزيابي عوامل خارجي و داخلی بر اساس مدل SWOT

عوامل راهبردی خارجي در ستون اول و در قالب فرصت‌ها و تهديدها برای عوامل خارجی(جدول 1) و ضعف و قوت برای عوامل داخلی (جدول 2) فهرست مي‌شوند. وسپس در ستون دوم با توجه به ميزان اهميت و حساسيت هر عامل، با مقايسه اين عوامل با يكديگر، ضريب اهميتي بين صفر و يك به آن عامل‌ها تعلق مي‌گيرد. تخصيص اين ضرايب بايد به گونه‌اي باشد كه مجموع ضرايب تمام عوامل بيش از 1 نباشد.در ستون سوم با توجه به كليدي يا عادي بودن فرصت‌ها و تهديدها به ترتيب رتبه 4 يا 3 (به فرصت‌ها) و رتبه 2 يا 1 (به تهديدها) اختصاص پيدا مي‌كند. در ستون چهارم، ضرايب ستون دوم و رتبه‌هاي ستون سوم براي هر عامل در هم ضرب مي‌شوند تا امتياز آن عامل (فرصت يا تهديد) براي سازمان مشخص شود. از مجموع امتيازات اين ستون، امتياز نهايي سازمان از نظر برخورداري از فرصت يا تهديد تعيين مي‌شود (اعرابي، 1389).

جدول3 جدول ارزیابی عوامل خارجی راهبردی
عوامل		میانگین ضریب اهمیت نسبی	رتبه		امتیاز موزون
			(4) فرصت استثنايي	(2) تهديد معمولي
			(3) فرصت معمولي	(1) تهديد جدي
مجموع (O1 ... O28) (T1 … T31 )		1	-		2.2889

 

جدول 4- جدول ارزیابی عوامل داخلی راهبردی
عوامل		میانگین ضریب اهمیت نسبی	رتبه		امتیاز موزون
			(4) قوت استثنايي	(2) ضعف معمولي
			(3) قوت معمولي	(1) ضعف جدي
مجموع  (S1 ... S14) (W1 … W33 )		1	-		1.6816

 

تحلیل ماتریس عوامل خارجي و داخلی بر اساس مدل SWOT

  نتيجه امتيازبندي ماتریس عوامل خارجي(جدول-1) نشان مي­دهد که با توجه به اين که جمع كل امتياز نهايي در اين ماتريس کمتر از 5/2 و برابر با 28/2 مي­باشد، در نتیجه ارزیابی فناوری نانو در توسعه روستایی از دیدگاه کارشناسان از لحاظ عوامل بيروني داراي تهدید بوده و اين موضوع نشان‌دهنده غلبه تهديدهاي پيش رو بر فرصت‌هاي آن خواهد بود.همچنین نتيجه امتيازبندي ماتریس عوامل داخلي(جدول-2) نشان مي­دهد که با توجه به اين که جمع كل امتياز نهايي در اين ماتريس کمتر از 5/2 و برابر با 68/1 مي­باشد، در نتیجه از لحاظ عوامل دروني داراي ضعف بوده و اين موضوع نشان‌دهنده غلبه ضعف ها بر قوت خواهد بود. بنابراین به نظر می‌رسد نقاط ضعفی زیادی وجود دارد که با بررسی و هدف قرار دادن آن ها می‌توان توسعه محصولات فناوری نانو را در توسعه محصولات جوامع روستایی را افزایش داد. براساس نتايج حاصل از ماتريس ارزيابي عوامل داخلي و خارجي و بر اساس مهم­ترين عوامل قوت و ضعف و فرصت تهديد از جداول قبلي، مي­توان ماتريس SWOT را بر اساس نظرات كارشناسان، خبرگان و اساتيد دانشگاهی به صورت ذيل خلاصه نمود.

استراتژي (SO):استراتژي تهاجمي استفاده از نقاط قوت براي بهره‌برداري از فرصت ها	استراتژي (WO): استراتژي محافظه کارانه غلبه بر نقاط ضعف با بهره گيري از فرصتها
راهبرد1: سرمایه گذاری و پرداخت تسهیلات به افراد بومی دارای تحصیلات دانشگاهی   راهبرد 2: استفاده از زیرساخت‌های آموزشی و فرهنگی در راستای افزایش اشتغال مرتبط با اقتصاد نانو	راهبرد 1: تدوین کارگروه توسعه نانو روستایی برای استاندارد سازی فرایند پیاده سازی آن   راهبرد 2: برنامه ریزی آموزش پایه و جامع در راستای افزایش توان حرفه‌ای روستاییان   راهبرد 3: فراخوان و تبلیغات نانو روستایی در راستای جذب سرمایه گذار راهبرد 4: تخصیص سهمیه ها و تسهیلات ویژه برای روستاییان به منظور رفتن به سوی استفاده از فناوری‌های نوین
استراتژي (ST):استراتژي رقابتي استفاده از نقاط قوت براي رهايي از تهديدها	استراتژي (WT):استراتژي تدافعي غلبه بر نقاط ضعف و تهديد ها براي بقاء
راهبرد1: سیاستگذاری جهت مدیریت در راستای سرمایه گذاری بلند مدت در جوامع روستایی از طریق فناوری نانو   راهبرد2: استفاده از زیر ساخت‌های فرهنگی و آگاهی بخشی در راستای ایجاد انسجام در استفاده از فناوری در توسعه جوامع روستایی	راهبرد 1: راه اندازی دفتر ارزیابی ریسک محصولات نانو برای صنایع روستایی در وزارت جهاد کشاورزی و سازمان دهیاری‌های کشور   راهبرد 2: تعیین سازوکارهای نظارتی در راستای سنجش مخاطرات فرایند اجرای برنامه ریزی ها در راستای سیاست‌های سند گسترش فناوری نانو در افق 1404   راهبرد 3: ایجاد مراکز رشد با همکاری دفاترICT روستایی جهت آگاهی بخشی در خصوص نحوی بکارگیری محصولات نانو در صنایع روستایی   راهبرد 4: استفاده از نیروهای متخصص در حوزه نانو جهت ارزیابی و نیازسنجی در راستای کاهش خطاهای برنامه ریزی توسعه اقتصادی جوامع روستایی

 

 

تجزيه و تحليل ماتریس عوامل داخلي و خارجي بر اساس مدل SWOT

براساس نتايج حاصل از ماتريس ارزيابي عوامل داخلي و خارجي و انطباق آن بر مفهوم SWOT ديده مي­شود که استراتژی‌هاي تدافعی در حال حاضر، استراتژي­ مناسبي در ارزیابی فناوری نانو در توسعه روستایی از دیدگاه کارشناسان می‌باشد

 

 

شکل 1. ماتریس عوامل درونی و بیرونی

شکل.1 نشان می‌دهد که استراتژی تدافعی روش مناسبی برای برنامه ریزی و توسعه نانو در توسعه روستایی می‌باشد. در واقع این امر بدیهی است چرا که تحلیل وضعیت موجود حاکی از ضعف‌های زیادی است که باعث می‌شود در توسعه آن به صورت تهاجمی و رقابتی عمل ننماییم. از آنجایی که فرصت‌های خوبی در راستای رفع نقاط ضعف ایجاد خواهد شد بنابراین به نظر می‌رسد با توجه به استراتژی تدافعی باید راهکارهای کاهش ریسک و ارزیابی ریسک محصولات نانو را در نظر بگیرم. لازمه این امر در نظر گرفتن عوامل پیش بینی کننده آینده با توجه به برنامه‌های زیرساختی برای به حداکثر رساندن ضعف ها و تهدیدها می‌باشد.

با توجه به موقعیت راهبردی تدافعی برنامه از ارائه راهبردهای دیگر وضعیت ها(تهاجمی، رقابتی و محافظه کارانه) خودداری شد. چهار استراتژی تدافعی برای دستیابی به اهدف بلند مدت تدوین شد. این راهبردها عبارتند از:

راهبرد 1 (WT1): استفاده از نیروهای متخصص در حوزه نانو جهت ارزیابی و نیازسنجی در راستای کاهش خطاهای برنامه ریزی توسعه اقتصادی جوامع روستایی

راهبرد 2 (WT2): تعیین سازوکارهای نظارتی در راستای سنجش مخاطرات اجرای برنامه سیاست‌های سند گسترش فناوری نانو در افق 1404

راهبرد 3 (WT3): راه اندازی دفتر ارزیابی ریسک در خصوص بکارگیری محصولات نانو در وزارت جهاد کشاورزی و سازمان دهیاری‌های کشور

راهبرد 4 (WT4): ایجاد مراکز رشد با همکاری دفاترICT روستایی جهت آگاهی بخشی در خصوص نحوی بکارگیری محصولات نانو در صنایع روستایی در نهایت استراتژی‌های شناسایی شده با توجه به جمیع عوامل درونی و بیرونی برای اجراء اولویت بندی شدند.

بحث و نتیجه­گیری 

(گیوپتا و همکاران،93:2017) در بررسی رسیک، پذیرش و مزایای مرتبط با کاربردهای فناوری نانو نشان داد اکثر افراد برنامه‌های کاربردی فناوری نانو را مفید، ضروری و مهم می‌دانند. با این حال بین کارشناسان و عموم مردم از لحاظ پذیرش تفاوت وجود دارد به طوریکه عموم مردم بیش از اینکه به کاربرد این فناوری اهمیت دهند بیشتر به جنبه‌های خطر و آسیب‌های احتمالی استفاده از این نوع تکنولوژی ها تمرکز می‌کنند. .(سوانجی،251:2018) در مطالعه توسعه یافتگی فناوری نانو در کشورهای مختلف نشان دادکه بسیاری از کشورهای توسعه نیافته برنامه و سیاست گذاری دقیقی در رابطه با کاربست فناوری نانو ندارند. این در حالیست که شواهد پژوهشی حاضر نشان مطالعات در حوزه نانو از الگوها و سیاست‌های توسعه بدون توجه به گسترش این فناوری در توسعه جوامع روستایی بوده است. براساس نتايج حاصل از ماتريس ارزيابي عوامل داخلي و خارجي پژوهش و ضمن انطباق آن بر مفهوم SWOT ديده ميشود که استراتژي هاي تدافعی در حال حاضر، استراتژي مناسبي براي برنامه ریزی توسعه نانو در راستای توسعه روستایی می‌باشد. استراتژی تدافعی روش مناسبی برای برنامه ریزی و توسعه نانو در توسعه روستایی می‌باشد. در واقع این امر بدیهی است چرا که تحلیل وضعیت موجود حاکی از ضعف‌های زیادی است که باعث می‌شود در توسعه آن به صورت تدافعی عمل نماییم. (رضایی و همکاران،17:1390) در شناسايي و تحليل سازوكارهاي توسعه فناوري نانو در بخش كشاورزي نتايج كسب شده از تحليل عاملي نشان داد كه سازوكارهاي توسعه فناوري نانو در بخش كشاورزي ايران در شش عامل رسانه اي و اطلاع رساني، آموزشي و توسعه حرفه اي، تسهيم مقررات و قانون گذاري، سياستگذاري و حمايتي، تامين مالي و نهادسازي و زيرساختي قرار مي گيرند كه اين شش عامل در مجموع در حدود 6/68 درصد واريانس را تبيين مي نمايند.ازآنجایی که فرصت‌های نسبتاً کمی در راستای رفع نقاط ضعف ایجاد خواهد شد بنابراین به نظر می‌رسد با توجه به استراتژی تدافعی باید راهکارهای ارزیابی مخاطرات، آگاهی بخشی و استفاده از نیروی متخصص را در عین احتیاط و محافظه کاری پیش بگیریم. لازمه این امر در نظر گرفتن عوامل پیش بینی کننده آینده با توجه به برنامه‌های و ساسیت گذاری ها برای رسیدن به حداکثر فرصت ها می‌باشد.

 در پژوهشی که به تحلیل موانع توسعه فناوری نانو در بخش کشاورزی ایران پرداخته شده این نتایج کسب شده از تحلیل عاملی نشان داد که از دیدگاه اعضای هیات علمی مورد مطالعه، موانع توسعه فناوری نانو در بخش کشاورزی ایران در پنج عامل مدیریتی، اطلاعاتی- ارتباطاتی قانونی، مالی و زیرساختی طبقه بندی می‌شوند که در مجموع این پنج عامل در حدود 67/48 درصد واریانس را تبیین می‌نمایند (راحلی و همکاران27:1395) و همچنین (فولی و همکاران،243:2017) در مطالعه راهکارها جهت توسعه فناوری نانو پیشنهاد می‌کند که با گرد هم اوردن متخصصان، دانشمندان و ذینفعان جامعه می‌توان گام موثری برای حل چالش‌های مرتبط با فناوری نانو اتخاذ نمود.

بر اساس راهبرد SWOT اولين اولويت استراتژيك در ارزیابی فناوری نانو در توسعه روستایی از دیدگاه کارشناسان عاملی زیربنایی " راه اندازی دفتر ارزیابی ریسک در خصوص بکارگیری محصولات نانو در وزارت جهاد کشاورزی و سازمان دهیاری‌های کشور " می‌باشد. این عامل زیربنایی است و بسیاری از نقاط ضعف را مدنظر قرار گرفته و شرایط را برای کاهش تهدید ها فراهم می‌سازد. اولویت دوم نیز بیشتر جنبه سیاسی داشته و به نظر می‌رسد نیاز مبرم به سنجش ومدل سازی داشته در راستای افزایش توان اقتصادی روستاییان می‌باشد که بخش زیادی از نقاط ضعف موجود که متمرکز بر عوامل مدیریتی و سیاسی می‌باشند را برطرف می‌نماید.

لذا پیشنهاد می‌گردد با توجه به راهبردهای ارائه شده در مدل SWOT راه اندازی دفتر ارزیابی ریسک در خصوص بکارگیری محصولات نانو در وزارت جهاد کشاورزی و سازمان دهیاری‌های کشور در کنار تعیین سازوکارهای نظارتی در راستای سنجش مخاطرات اجرای برنامه سیاست‌های سند گسترش فناوری نانو در افق 1404 پیشنهاد می‌گردد.

و همچنین از آنجا که آگاهی بخشی به عنوان یکی از راهبردهای مهم در نظر گرفته شده است پیشنهاد می‌شود تا برنامه ریزی آموزشی متناسب با همکاری دفاترICT در راستای توسعه محصولات نانو در جوامع روستایی تنظیم گردد.

توجه به ایجاد مراکز رشد یکی از جنبه‌های مهم برنامه ریزی توسعه نانو به شمار می‌رود بنابراین توصیه می‌شود که مبتنی بر شاخص‌های احصاء شده و با توجه به سازوکارهای مشخص فرایندهای جذب نیروهای متخصص در حوزه نانو جهت ارزیابی و نیازسنجی در راستای کاهش خطاهای برنامه ریزی توسعه اقتصادی جوامع روستایی به کار گرفته شود.

حامی مالی

بنا به اظهار نویسنده مسئول، این مقاله حامی مالی نداشته است. 

سهم نویسندگان

این مقاله مستخرج از کار گروهی است، کارهای میدانی، تحلیل و نگارش مقاله توسط نویسنده اول و سوم مقاله انجام شده است؛ صحت، تأیید و راهنمایی در تدوین مقاله توسط نویسنده دوم صورت گرفته است. 

تضاد منافع 

نویسندگان اعلام می­دارند که هیچ تضاد منافعی در رابطه با نویسندگی و یا انتشار این مقاله ندارند. 

تقدیر و تشکر 

نویسندگان، از همه افراد، به دلیل مشاوره و راهنمایی علمی و مشارکتشان (آقای دکتر علیرضا استعلاجی و آقای دکتر علی توکلان) در این مقاله تشکر و قدردانی می­نمایند. 

Alireza Estelajihttps://orcid.org/0000-0002-1522-8206

منابع 

1.       استعلاجی، علیرضا، پورامینی،محمد صادق( 1392)، اصول تحقیق و برنامه‌ریزی توسعه، تهران، انتشارات سمیع، انجمن جغرافیای ایران، چاپ اول، صص87

2.       اعرابی، سید محمد،( 1389)، درسنامه برنامه استراتژیک، تهران، دفتر پژوهش‌های فرهنگی، چاپ سوم.

3.       بورخانی، فاطمه،کوشکی، فاطمه،(1388)،کاربست فناوری نانو در کشاورزی رویکردی نوین در توسعه پایدار، همایش ملی کاربرد نانو تکنولوژی در علوم محض و کاربردی، صص27-20.

4.       توکلی، جعفر و بهزاد رستمی، (1392)، پایداري سکونت گاههاي روستایی شهرستان تکاب، فصلنامه روستا و توسعه، دوره 16 ، شماره 2 ،صص 83-63

5.       خوشنود، عفت، مهدوي حاجیلویی، مسعود، قادري، اسماعیل،(1396)، تاثیرگردشگري خانه هاي دوم بر اقتصاد روستایی دهستان ابرشیوه در شهرستان دماوند، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، سال ششم، شماره 4 ،زمستان 1396 ، صص16-1

6.       راحلی، حسین؛ اسکندری، شفیقه؛ جعفری، فصیحه، (1395)، نقش فناوری نانو در توسعه، دومین کنفرانس بین المللی ایده‌های نوین در کشاورزی، محیط زیست و گردشگری، صص 27-30.

7.       رضایی، روح الله؛ حسینی، محمود، قمی، شعبانعلی،(1390)، شناسایی و تحلیل سازوكارهای توسعه فناوری نانو در بخش كشاورزی ایران،تحقیقات اقتصاد و توسعه كشاورزی ایران، صص 25-17.

8.       رکن الدین افتخاري، عبدالرضاو سید علی بدري،(1392)، نظام الگوي توسعهاي در مناطق روستایی، آموزه هایی از تجربیات روستاي نمونه در جهان و ایران، ناشر استانداري گیلان.

9.       زماني پور، ا. (1387)، ترويج کشاورزي در فرآيند توسعه، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسي، چاپ سوم. صص335.

10.       زاهدي مازندراني، م، (1390)، توسعه و نابرابري، تهران: مازيار. صص 368.        

11.       محمدپور،ام البنین،(1392)،نقش استقرار واحدهای صنعتی برفرآیند توسعه اقتصادی-اجتماعی جوامع روستایی،پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه پیام نور، صص56-35.

12.       مرادی، حسین، کریمی، گونا، رسستم زاده، جلال،(1386)، جایگاه فناوری نانو در توسعه كشاورزی، نظام مهندسی كشاورزی و منابع طبیعی، صص 15- 3.

13.       ناصری، شهره، ناظمی، امیر،(1393)، روش اولویت گذاری فناوری بر پایه برنامه ریزی سناریو (مطالعه موردی: نانوفناوری)، چهارمين كنفرانس بين المللي و هشتمين كنفرانس ملي مديريت فناوري

References

Diallo, M., Fromer, N., Jhon, M., 2013, Nanotechnology for sustainable development: retrospective and outlook. Journal of Nanoparticle Research. PP. 15- 44.

Eberhardt, Markus.,Vollrath, Dietrich., 2018,The Effect of Agricultural Technology on the Speed of Development, World Development, Elsevier, vol. 109(C), PP. 483-496.

Foley, R., Wiek, A., Kay, B., 2017, Nanotechnology Development as if People and Places Matter, NanoEthics, 11, 3, PP. 243–257.

Gupta, N., Fischer, A., Frewer, L., 2017, Ethics, Risk and Benefits Associated with Different Applications of Nanotechnology: a Comparison of Expert and Consumer Perceptions of Drivers of Societal Acceptance. Nanoethics. 2015; 9(2).PP. 93–108

Iavicoli, I., et al., 2014,Opportunities and challenges of nanotechnology in the green economy, Environ Health.PP. 13-78.

Moseley, Malcolm J., 2010,Rural development : principles and practice (1. publ. ed.). London [u.a.]: SAGE. PP. 5.

Ramsden, J.Why Nanotechnology?., 2018, Applied Nanotechnology (Third edition), PP.47-57.

 

Rover, O., Gennaro, B., Roselli, L., 2017, Sustainable Rural Development: The Case of a Brazilian Agroecology Network. Sustainability 2017, 9(1),PP.3-19.

Satalkar, P., Elger, B. S., Shaw, D. M.,2016, Defining Nano, Nanotechnology and Nanomedicine: Why Should It Matter?. Sci Eng Ethics. 22(5): 255-276.

Sawangdee, T.,2018. Nanotechnology Divides: Development Indicators and Thai Construction Industry. Nanotechnology in Construction.PP. 251-259.

 

 

---

[1] . Moseley

[2] 2.Ward, Brown

[3] . Johansson

[4] . Dax

[5] . Shucksmith & Brown

[6] . Rivera

[7] 7.Eberhardt, Vollrath

[8] . Yigezu

[9] . Ramsden

[10]  .Satalkar, Elger, Shaw

[11] 11..Diallo, Fromer, Jhon

---