سنجش تاب¬آوری کالبدی اجتماعات شهری برمخاطرات محیطی با رویکرد شهر بیوفیلیک (موردمطالعه: منطقه یک تهران)
محورهای موضوعی : تاب آوری اقتصادیپروانه زیویار 1 * , تهمینه دانیالی 2 , عبدلامیر مجدم 3
1 - استادیار گروه جغرافیای برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی (ره)
2 - هیئت علمی دانشگاه آزاد واحد یادگار امام خمینی(شهرری)
3 - هیئت علمی دانشگاه آزاد واحد یادگار امام خمینی(شهرری)
کلید واژه:
چکیده مقاله :
بیان مسئله: یکی از عمده¬ترین مسائل و مشکلاتی که بیشتر کلان‌شهرهای جهان با آن دست‌به‌گریبان‌اند، مسئله مخاطرات طبیعی است که همواره سکونتگاه¬های بشری و جان انسان¬ها را تهدید می¬کند. امروزه مفهوم تابآوری وارد حوزه برنامهریزی با جهت‌گیری‌های مختلف شده است. منطقه یک شهرداری تهران که متأثر از جریان کلی توسعه شهری تهران است دارای اهمیت بیشتری است. این منطقه به علت آب و هوای خوب به خصوص در ارتفاعات، همچنین بافت روستایی یا باغ شهر، وجود مراکز خرید، گردشگری، پارک¬های قدیمی و جنگلی، زیارتگاه، مسیرهای منتهی به کوهستان (دربند، درکه، توچال و ...) مطرح است. این منطقه به خاطر وجود طراحی و بافت خاص (¬بافت سنتی و مدرن) و باغشهر بودن آن توان تبدیل به منطقه¬ای جهت تحقق شهر بیوفیلیک را دارد. هدف: هدف پژوهش حاضر سنجش تاب¬آوری کالبدی اجتماعات شهری منطقه یک تهران در برابر مخاطرات محیطی با رویکرد شهر بیوفیلیک است. روش: پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ روش¬ توصیفی-تحلیلی می¬باشد. داده¬های مورد استفاده به¬وسیله مطالعات اسنادی و پیمایشی به دست آمده است. به منظور رتبه¬بندی شاخص¬های پژوهش و برای افزایش کارایی روشPROMETHEE به کارگیری GAIAبا تکنیک مدل¬سازی استفاده شده است. یافتهها و بحث: در پژوهش حاضر برای سنجش تابآوری نواحی ده¬گانه شهرداری منطقه یک تهران در برابر مخاطرات محیطی از مدل پرومته استفاده شده است. روش پرومته که روش منتخب جهت سنجش تابآوری نواحی است با نرم¬افزار ویژال پرومته انجام شده است. نتیجهگیری: رتبهبندی نواحی ده¬گانه منطقه یک شهرداری تهران به لحاظ تابآوری در برابر مخاطرات محیطی براساس مدل پرومته نشان می¬دهد که نواحی 2، 7 و 8 به ترتیب با کسب امتیاز 388/0، 382/0 و 241/0 رتبه اول تا سوم را به خود اختصاص دادندکه از نظر تابآوری در برابر مخاطرات محیطی از وضعیت بسیار مطلوبی برخورداری می‌باشند. بعد از این نواحی، نواحی 3 و 4 به ترتیب با کسب امتیاز 170/0 و 062/0 از تابآوری متوسطی برخوردار می‌باشند. ناحیه 10 با کسب جریان خالص 075/0- از وضعیت تابآوری کمی برخوردار میباشد.
ORIGINAL RESEARCH PAPER |
|
Journal Organization of Space Economy Journal homepage: https://sanad.iau.ir/journal/jose
|
Measuring the Physical Resilience of urban communities to Environmental Hazards with a Biophilic city approach (Case study: District One, Tehran) |
Abdolamir Mojadam1,
Parvaneh Zivyar 2*, Tahmineh Daniali3
1. PhD Candidate Department of Geography and Urban Planning, Islamic Azad University, Yadegar Imam Khomeini (RAH) Shahr-e-Rey Branch, Tehran, Iran
2. Associate Professor Department of Geography and Urban Planning, Islamic Azad University, Yadegar Imam Khomeini (RAH) Shahr-e-Rey Branch, Tehran, Iran
3. Assistant Professor Department of Geography and Rural Planning, Islamic Azad University, Yadegar Imam Khomeini (RAH) Shahr-e-Rey Branch, Tehran, Iran
* Corresponding Author: Parvaneh Zivyar Email: zivyar@yahoo.com |
ARTICLE INFO | EXTENDED ABSTRACT | |
History Article: Received: 25 June 2025 Revised: 06 July 2025 Accepted: 03 August 2025 | Introduction And Objectives: One of the major issues and problems that most of the world's metropolises are struggling with is the issue of natural hazards that constantly threaten human settlements and human lives. Today, the concept of resilience has entered the planning field with different orientations. In this regard, Tehran's District One includes a historical and ancient core and also includes a set of diverse urban spaces and textures. The residential and urban textures located in this area, due to their historical characteristics, can become acute in the face of imbalances resulting from natural hazards and create a crisis in urban life. Therefore, resilience in natural hazard management is a very broad and multidimensional category that, on the one hand, can be used as a coordinating framework for all stages of disaster management before, during, and after a disaster, and on the other hand, it can be addressed by various aspects of society involved, such as cultural, economic, social, physical, and political issues, etc. Due to its influential political and economic position in the country, the city of Tehran has special conditions in terms of crisis management in terms of its susceptibility to natural disasters and the organizational and legal structure to deal with them. In this regard, Tehran's District One includes a historical and ancient core and also includes a set of diverse urban spaces and textures. The residential and urban textures located in this area, due to their historical characteristics, can become acute in the face of imbalances resulting from natural hazards and create a crisis in urban life. District One of Tehran Municipality, which is affected by the general flow of urban development in Tehran, is more important. This region is important due to its good climate, especially in the highlands, as well as its rural or garden city texture, the presence of shopping centers, tourism, old and forest parks, shrines, and mountain paths (Darband, Darakeh, Tochal, etc.). This area has the potential to become a region for realizing a biophilic city due to its special design and texture (traditional and modern texture) and its being a garden city. Therefore the aim of this study is to measure the physical resilience of urban communities in Tehran's first district against environmental hazards with a biophilic city approach. Methodology: The present study is applied in terms of purpose and descriptive-analytical in terms of method. The data used were obtained through documentary and survey studies. In order to rank the research indicators and to increase the efficiency of the PROMETHEE method, GAIA (Geometric Analysis for Mutual Aid) with modeling technique was used. Results and Discussion: In the present study, the Prometheus model was used to assess the resilience of ten districts of Tehran Municipality District 1 against environmental hazards. The Prometheus method, which is the selected method for assessing the resilience of districts, was carried out with Visual Prometheus software. Tehran's Region One, as one of the key areas of the capital, faces a high risk of environmental hazards due to its geographical location on the southern slopes of the Alborz Mountains and proximity to active faults, such as the North Tehran Fault, and this raises the need to pay more attention to physical resilience than ever before. Physical resilience, which refers to the ability of a region to withstand natural disasters and recover quickly after them, requires measures such as retrofitting buildings, improving the road network for rapid relief, and using green spaces as emergency shelters. Currently, factors such as excessive high-rise construction, high population density, and narrow streets in parts of this region have increased its vulnerability. On the other hand, Region One, with its abundant natural potential, including parks, gardens, and mountainous landscapes, has a unique opportunity to move towards a biophilic city. The ranking of the ten districts of District One of Tehran Municipality in terms of resilience against environmental hazards based on the Prometheus model shows that districts 2, 7, and 8 ranked first to third with scores of 0.388, 0.382, and 0.241, respectively, which indicate that they have a very favorable situation in terms of resilience against environmental hazards. After these areas, areas 3 and 4 have moderate resilience with net flow gains of 0.170 and 0.062, respectively. Area 10 has low resilience with net flow gains of -0.075. This research is consistent with the results of the research of Tredst et al. (2021) and Bitarf et al. (2017), who showed that biophilic localization can be very effective in the process of implementing urban plans and improving their quality.
| |
Keywords: Resilience, Physical resilience, Environmental hazards, Biophilic city, District 1, Tehran | ||
Highlight: · Measuring physical resilience to environmental hazards with a Biophilic city approach in District One of Tehran. | ||
| ||
| ||
Cite this article: Mojadam, A, Zivyar, P and Daniali, T. (2025). Measuring the physical resilience of urban communities to environmental hazards with a biophilic city approach (case study: Tehran Region One), Journal of Spatial Economy Organization, 2(8), 1-15. |
|
نشریه ساماندهی اقتصاد فضا https://sanad.iau.ir/journal/jose
|
نشریه علمی ساماندهی اقتصاد فضا، 2(8) 15-1، تابستان 1404 |
سنجش تابآوری کالبدی اجتماعات شهری برمخاطرات محیطی با رویکرد شهر بیوفیلیک (موردمطالعه: منطقه یک تهران)
|
مقاله علمی |
عبدالامیر مجدم1، پروانه زیویار2* تهمینه دانیالی3
1. دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامهریزی شهری، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ايران
2. دانشیار گروه جغرافیا و برنامهریزی شهری، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ايران
ناشر: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام(ره) شهرری
|
* نویسنده مسئول: پروانه زیویار پست الکترونیک: zivyar@yahoo.com |
مشخصات مقاله | چکیده | |
تاریخ دریافت: 04/04/1404 تاریخ بازنگری: 15/04/1404 تاریخ پذیرش: 12/05/1404
| بیان مسئله: یکی از عمدهترین مسائل و مشکلاتی که بیشتر کلان‌شهرهای جهان با آن دست‌به‌گریبان‌اند، مسئله مخاطرات طبیعی است که همواره سکونتگاههای بشری و جان انسانها را تهدید میکند. امروزه مفهوم تابآوری وارد حوزه برنامهریزی با جهت‌گیری‌های مختلف شده است. منطقه یک شهرداری تهران که متأثر از جریان کلی توسعه شهری تهران است دارای اهمیت بیشتری است. این منطقه به علت آب و هوای خوب به خصوص در ارتفاعات، همچنین بافت روستایی یا باغ شهر، وجود مراکز خرید، گردشگری، پارکهای قدیمی و جنگلی، زیارتگاه، مسیرهای منتهی به کوهستان (دربند، درکه، توچال و ...) مطرح است. این منطقه به خاطر وجود طراحی و بافت خاص (بافت سنتی و مدرن) و باغشهر بودن آن توان تبدیل به منطقهای جهت تحقق شهر بیوفیلیک را دارد. هدف: هدف پژوهش حاضر سنجش تابآوری کالبدی اجتماعات شهری منطقه یک تهران در برابر مخاطرات محیطی با رویکرد شهر بیوفیلیک است. روش: پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ روش توصیفی-تحلیلی میباشد. دادههای مورد استفاده بهوسیله مطالعات اسنادی و پیمایشی به دست آمده است. به منظور رتبهبندی شاخصهای پژوهش و برای افزایش کارایی روشPROMETHEE به کارگیری GAIAبا تکنیک مدلسازی استفاده شده است. یافتهها و بحث: در پژوهش حاضر برای سنجش تابآوری نواحی دهگانه شهرداری منطقه یک تهران در برابر مخاطرات محیطی از مدل پرومته استفاده شده است. روش پرومته که روش منتخب جهت سنجش تابآوری نواحی است با نرمافزار ویژال پرومته انجام شده است. نتیجهگیری: رتبهبندی نواحی دهگانه منطقه یک شهرداری تهران به لحاظ تابآوری در برابر مخاطرات محیطی براساس مدل پرومته نشان میدهد که نواحی 2، 7 و 8 به ترتیب با کسب امتیاز 388/0، 382/0 و 241/0 رتبه اول تا سوم را به خود اختصاص دادندکه از نظر تابآوری در برابر مخاطرات محیطی از وضعیت بسیار مطلوبی برخورداری می‌باشند. بعد از این نواحی، نواحی 3 و 4 به ترتیب با کسب امتیاز 170/0 و 062/0 از تابآوری متوسطی برخوردار می‌باشند. ناحیه 10 با کسب جریان خالص 075/0- از وضعیت تابآوری کمی برخوردار میباشد. | |
واژگان کلیدی: تابآوری، تابآوری کالبدی، مخاطرات محیطی، شهر بیوفیلیک، منطقه یک تهران
| ||
نکات برجسته: · سنجش تابآوری کالبدی مخاطرات محیطی با رویکرد شهر بیوفیلیک در منطقه یک تهران. | ||
| ||
| ||
بیان مسئله
یکی از عمدهترین مسائل و مشکلاتی که بیشتر کلان‌شهرهای جهان با آن دست‌به‌گریبان‌اند، مسئله مخاطرات طبیعی است که همواره سکونتگاههای بشری و جان انسانها را تهدید میکند و در مدت کوتاهی میتواند خسارات و تلفات بسیار گستردهای بر جای گذارد (ساسانپور و همکاران،1396:86). با وقوع سوانح طبیعی، سکونتگاههای بشری پذیرای آسیب‌های جانی و مالی قابل‌توجهی می‌گردند(Yates & Paquette,2011:7). بسته به ساختار اجتماعی جامعه از لحاظ نوع طبقات اجتماعی و مکان‌هایی که در آن اتفاق می‌افتد، میتواند تأثیرات جبران‌ناپذیری روحی و روانی، جسمی و مالی را بر ساکنان تحمیل کند(Crandall et al,2010). سوانح طبیعی به عنوان چالشی اساسی در جهت نیل به توسعهی پایدار جوامع انسانی به شمار میروند. شناخت شیوههای نیل به پایداری، به وسیله‌ی الگوهای مختلف کاهش آسیبپذیری در برنامهریزی و مدیریت سوانح وارد شده است و جایگاهی مناسب در سیاستگذاریهای ملی هر کشور یافته است (Mayunga,2007:1;Ainuddin and Routray,2012:26).
اصطلاح تابآوری دارای سابقه بسیار طولانی است و کاربرد آن حداقل به یک قرن قبل از میلاد برمی‌گردد (Alexander,2013:2708). با توجه به تفسیرهای مختلف از مفهوم تابآوری، این واژه ریشه در سنت‌های انتظامی علوم مختلف از جمله مهندسی، علوم اکولوژیکی و علوم اجتماعی دارد (Pizzo,2015:135). امروزه مفهوم تابآوری وارد حوزه برنامهریزی با جهت‌گیری‌های مختلف (اجتماعی، اقتصادی، کالبدی، مدیریتی و ...) شده است، اگرچه بیشتر توجه آن هنوز هم در مورد مسائل زیستمحیطی متمرکز است و بخش وسیعی از اکتشافات آن به مدیریت کاهش خطرات زیستمحیطی مانند زلزله، سیل، طوفان و گرم شدن کره زمین اختصاص یافته است (Pizzo,2015:134). از این رو تابآوری در مدیریت مخاطرات طبیعی مقولهای است بسیار گسترده و چند بعدی که از یک سو میتواند به عنوان چارچوب هماهنگ کننده کلیه مراحل مدیریت سوانح قبل، حین و بعد از سانحه مورد استفاده قرار گیرد و از سوی دیگر با جنبههای مختلف درگیر شده جامعه از قبیل مسائل فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و سیاسی و ... قابل طرح است (پیرعطا و همکاران،1392:5).
تبیین تابآوری در برابر تهدیدات، درواقع شناخت نحوه تأثیرگذاری ظرفیت‌های اجتماعی، اقتصادی، نهادی، سیاسی و اجرایی و جوامع شهری در افزایش تابآوری در شهرها است. در این میان نوع نگرش به مقوله تابآوری و نحوه تحلیل آن، از یک طرف در چگونگی شناخت تابآوری وضع موجود و علل آن نقش کلیدی دارد و از طرف دیگر سیاستها و اقدامات تقلیل خطر و نحوه رویارویی با آن را تحت تأثیر اساسی قرار میدهد(Martinelli,2014:2). ازاین‌رو است که تبیین رابطه تابآوری در برابر تهدیدات و کاهش اثرات آن، با توجه به نتایجی که در بر خواهد داشت و تأکیدی که این تحلیل بر بعد تابآوری دارد، از اهمیت بالایی برخوردار است. درواقع هدف از این رویکرد کاهش آسیبپذیری شهرها و تقویت تواناییهای شهروندان برای مقابله با خطرات ناشی از تهدیدات نظیر وقوع سوانح طبیعی است (Mitchell,2014:3). ایران از حیث وقوع سوانح طبیعی در بین ده کشور اول سانحهخیز دنیا قرار دارد، به طوری که اسکاپ در گزارش سوانح مرتبط با مخاطرات تکتونیکی، ایران را جزء ده کشور اول دنیا و از حیث مرگ‌ومیر ناشی از این مخاطرات جایگاه ایران را بین رتبه اول تا سوم جهان ذکر میکند (UNESCAP,2015).
شهر تهران به دليل موقعيت سياسي و اقتصادي اثرگذار در کشور داراي شرايط ویژه‌ای به لحاظ مديريت بحران از منظر تأثيرپذيری از بلايای طبیعی و ساختار تشکيلاتي و قانوني براي مقابله با آنها است. در این راستا منطقه یک تهران مشتمل بر هسته تاريخي و قديمي و نيز در برگيرنده مجموعهاي از فضاها و بافتهاي گوناگون شهري است. بافت‌های مسکوني و شهري واقع در اين منطقه، بنا به خصلت تاريخي خود ميتوانند در برابر عدم تعادل‌های ناشي از بروز مخاطرات طبیعی حاد شوند و بحران در حيات شهري را به وجود آورند.
برنامهریزی شهری بیوفیلیک ابتکاری نوین و خلاقانه میباشد که در سالهای اخیر توسط کشورهای آمریکایی و اروپایی مورد توجه قرار گرفته است. این رویکرد بر اهمیت حفاظت، توسعه و احياء طبیعت در محیطهای ساخته شده شهری تأکید میکند و سعی دارد تا ارتباط بین شهرها را با طبیعت تقویت کنند. این ارتباط میتواند مستقیم، غیرمستقیم و یا حتی تشابهی همانند معماری الهام گرفته از طبیعت اتفاق بیافتد. حتی سایر ارتباطات با طبیعت به جز ارتباط مستقیم و هر عملی که باعث شود تا نمودی از طبیعت در زندگی شهری جاری گردد، خود حرکتی در خور در زمینه بیوفیلیک است.
با توجه به وضعیت موجود و فعلی کشور از لحاظ فضای سبز، کمآبی، آلودگیهای زیست محیطی، از بین رفتن تنوعهای زیستی و زیستگاههای شهری و اکوسیستم ناپایدار شهری و از طرفی دیگر نیاز انسانهای شهرنشین به ارتباط با طبیعت، ضروری است تا تمهیداتی مناسب برای جلوگیری از افزایش روزافزون این مشکلات و تهدیداتی که برای سلامتی شهرنشینان در پی دارد، اندیشیده شود. در این میان الگوبرداری از تجربیات سایر کشورها که در این زمینه موفق عمل کردهاند از جمله برنامهریزی شهری بیوفیلیک میتواند راهکار مناسبی برای مقابله با مشکل دوری از طبیعت و پیامدهای منفی آن باشد.
این امر نیازمند مطالعه و بررسی میزان تحققپذیری شاخصهای بیوفیلیک و بومیسازی این شاخصها است، چراکه تاکنون از این رویکرد در کشورهای توسعه یافته با محیط و شرایط کاملأ متفاوت مورد استفاده قرار گرفته است؛ بنابراین نیاز است در هنگام طراحی و برنامهریزی به زمینههای بومی، اجتماعی، جغرافیایی، اقتصادی، تاریخی و نهادی شهر اهمیت داده شود تا الگوی شهری بیوفیلیک با توجه به این شرایط بومیسازی شود.
در میان مناطق 22 گانه شهر تهران منطقه یک شهرداری تهران که متأثر از جریان کلی توسعه شهری تهران است دارای اهمیت بیشتری است. این منطقه به علت آب و هوای خوب به خصوص در ارتفاعات، همچنین بافت روستایی یا باغ شهر، وجود مراکز خرید، گردشگری، پارکهای قدیمی و جنگلی، زیارتگاه، مسیرهای منتهی به کوهستان (دربند، درکه، توچال و ...) مطرح است. این منطقه به خاطر وجود طراحی و بافت خاص (بافت سنتی و مدرن) و باغشهر بودن آن توان تبدیل به منطقهای جهت تحقق شهر بیوفیلیک را دارد. با توجه به مطالب مطرح شده پژوهش حاضر در پی ارائه تابآوری کالبدی اجتماعات شهری جهت مقابله با مخاطرات محیطی در منطقه است که قابلیتهای فراوانی جهت تحقق شهر بیوفیلیک دارد. لذا با توجه به مطالب مطرح شده میتوان سوال اصلی پزوهش را بدین صورت تدوین نمود: شاخصهای تابآوری کالبدی با رویکرد شهر بیوفیلیک در منطقه یک تهران کدامند و چه راهکارهایی برای تحقق شهر بیوفیلیک در محدوده وجود دارد؟
مبانی نظری
اصطلاح تابآوری دارای سابقه بسیار طولانی است و کاربرد آن حداقل به یک قرن قبل از میلاد برمی‌گردد. این واژه به معنی بازگشت به گذشته1 به کار میرود که از ریشه لاتین resilio به معنای جهش به گذشته2 گرفته شده است. به‌طورکلی، تابآوری به معنای قابلیت دینامیکی یک سیستم مورد استفاده قرار می‌گیرد (Botton, Etal,2006:102).
این اصطلاح برای اولین بار در فیزیک و ریاضیات در جهت تشریح قابلیت برخی از مواد خاص برای برگشت به شکل عادی خود، هنگام جابجایی، مورد استفاده قرار گرفت (Norris et al,2008:127)؛ اما مفهوم تابآوری در دوران مدرن (دهه 70) به نظریه تئوری سیستمی برمی‌گردد و اولین بار با کار کرافورد استنلی هولینگ3 آغاز شد. هولینگ (1973)، تابآوری را به عنوان معیاری از تداوم سیستم و توانایی آن در جهت جذب، تغییر، تحول و حفظ ارتباط بین گروههای جامعه در سیستم‌های مختلف اکولوژیکی تعریف میکند (Holling,1973:14). از آن زمان، این اصطلاح تقریباً از طریق تمام رشته‌ها، زبانها و نهادها و همچنین شهرها و مناطق مختلف به کار گرفته و اجرا شده است (Garschagen,2013:27). امروزه تابآوری بهعنوان ظرفیت یک سیستم برای پاسخگویی به تغییر و یا اختلالات بدون تغییر در اساس سیستم، تعریف میشود (Chelleri,2012).
زولی و همکاران4 (2012) تابآوری را بهعنوان توانایی افراد، جوامع و سیستم‌ها برای حفظ خود (یکپارچگی در برابر شرایط تغییر) همراه با عوامل کلیدی شامل چالاکی، سازگاری و توانایی برای رویارویی با تغییر، تعریف کردهاند (Wasileski,2011:126)؛ بنابراین مفهوم یا اصطلاح تابآوری مکرراً بازتعریف شده و از طریق ابعاد اکتشافی، استعاری و هنجاری توانایی، توسعه پیدا کرده است (Meerow,2016).
به‌طوری‌که ادگر5 (2000) در نظامهای اجتماعی، کارپینتر و همکاران6 (2001) در نظامهای انسانی- اجتماعی، برکیس7 (2003) و لیبل و همکاران8 (2006) در نظامهای اجتماعی- اکولوژیکی، برنئو9 (2002) در مدیریت سوانح کوتاه‌مدت، پیکت10 (2004) در نظامهای اجتماعی- اقتصادی و رضایی (1392) در نظامهای اقتصادی آن را به کار گرفتند.
جدول 1. تعاریف تابآوري در منابع مختلف
قدرت گروهها و جوامع براي انطباق با فشارهاي خارجی و تخریبهایی است که در نتیجه تغییرات اجتماعی، سیاسی و ... به وجود میآید. | Adger,2000 |
تابآوري به این معناست که جامعه قادر به تحمل سوانح طبیعی شدید است بدون آنکه دچار خسارات عمده، آسیبها، توقف در تولید و یا کاهش کیفیت زندگی شود و بدون دریافت کمک زیاد از بیرون جامعه. | Mileti,1999 |
توانایی یک عامل اجتماعی براي مقابله یا انطباق با تنشهاي مخاطرهآمیز. | Pellig,2003 |
تابآوري وسیله اندازهگیري چگونگی عملکرد افراد و جوامع در سازش با واقعیتی تغییر یافته و بهرهگیري از امکانات جدید است. | Paton & johanston,2006 |
فرد، جامعه، اکوسیستم، یا شهري که در مقابل خطر و فشار تابآوري دارد، به‌سرعت به شرایط متعادل بازگشته و یا اینکه به‌آسانی شرایط خود را به‌گونه‌ای جدید تغییر میدهد. | Pandal et al.,2007 |
معیاري از توانایی سیستم براي جذب تغییرات، درحالی‌که هنوز مقاومت قبلی را دارد. | Holing,1973 |
بازگشت یک سیستم به حالت اولیه بعد از نابسامانی. | Pimm,1984 |
1- میزان تخریب و زیانی که سیستم قادر است جذب کند بدون آنکه از حالت تعادل خارج شود. 2-میزان توانایی سیستم براي سازمان‌دهی و تجدید خود در شرایط مختلف. 3- میزان توانایی سیستم در ایجاد و افزایش ظرفیت یادگیري و تقویت سازگاري با شرایط. | Carpenter et al.,2001 |
ظرفیت جامعه براي مقاومت بیشتر در برابر تغییر به‌گونه‌ای که بتواند سطح قابل‌پذیرشی را در ایجاد ساختارها به دست آورد. | UN/ISDR,2006 |
تابآوري در برابر سوانح را میتوان ظرفیت ذاتی سیستم، اجتماع یا جامعه دانست. این تعریف داراي نتایجی براي کاهش خطرهاي سوانح و توسعه تجربههاست. | Manyena,2006 |
توانایی جوامع، سیستمهاي فیزیکی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادي، ساختمانها و سکونتگاههاي آنها و تحمل ایستادگی در برابر خطرهاي به وجود آمده از تنشها و فشارها که بتواند به‌طور سریعی به عقب برگشت کرده، تهدیدهاي آتی را بپذیرد و با آنها رویارویی کنند. | Bruneau et al., 2006 |
پیشینه تحقیق
گارسیا و همکاران11 (2024) به ارتباط بین گسترش شهرنشینی و افزایش مخاطرات ژئومورفولوژیکی مانند رانش زمین پرداختهاند. این پژوهش نشان داد که در مناطق شهری در حال توسعه، مانند جاکارتا، تغییرات کاربری زمین تا 70 درصد به وقوع رانش زمین کمک کرده است، آنها بر لزوم برنامهریزی شهری پایدار تأکید دارند(Garcia et al.,2024:58).
کیم و پارک12 (2024) به بررسی مخاطرات سایبری بر زیرساختهای حیاتی مانند شبکه‌های آب و برق پرداختهاند. این مطالعه نشان داد که حملات سایبری به سیستم‌های هوشمند شهری در سال 2023 بیش از 50 مورد اختلال جدی در خدمات عمومی ایجاد کرده است. این پژوهش بر اهمیت تقویت امنیت دیجیتال در شهرهای هوشمند تأکید دارد(Kim & Park,2024:27).
چن و همکاران13 (2023) اثرات آلودگی هوا بر سلامت انسان در کلان‌شهرهای جهان را بررسی کردهاند. نتایج نشان میدهد که ذرات معلق هوا سالانه بیش از 8 میلیون مرگ زودرس در جهان را به‌ویژه در شهرهایی مانند دهلی به دنبال دارد. این مطالعه پیشنهاد میکند که سیاست‌های کاهش ترافیک و استفاده از سوخت پاک‌تر میتواند این مخاطره را کاهش دهد(Chen et al,2023:42).
مایز و همکاران14 (2021) در تأثیر رویداد سیل و تابآوری در یک حوضه آبریز و حوادث بارندگی شدید با تغییرات آب و هوایی مکرر را بررسی کردهاند و به این نتایج دست یافتند که ضعف تابآوری سیستم در برابر حوادث شدید و کاهش نظارت در طول بروز بحران سیل نیاز به پارامترهای مهم و اساسی در برابر انعطافپذیری در مقابل حوادث شدید دارد (Mayes et al,2021).
ونگ و همکاران15 (2020) تابآوری شهری را از دریچه رسانههای اجتماعی و جاری شدن سیل در نانجینگ چین با استفاده از یک رویکرد جدید مبتنی بر تلفیق دادههای رسانههای اجتماعی، دادههای کاربری اراضی و سایر اطلاعات بررسی کرده و پیشنهاد کردند که اقدامات سیاستگذاری باید برای افزایش انعطافپذیری سیل شهری و پوشش هر دو زیرساختهای فیزیکی و عناصر انسانی انجام گیرد (wang et al,2020).
ویتالی و همکاران16 (2020) در پژوهشی با هدف انعطافپذیری در مقابل سیل شهری، یک تحلیل گفتاری- نهادی از برنامهریزی در کلانشهر میلان به بررسی گفتمان تابآوری در حوضه رودخانه لامبرو (کلان شهر میلان) زیرساختهای حفاظت از سیل یا ساختمانها در چارچوب تحلیل گفتاری – نهادی برنامهریزی و نتایج تعاملات استراتژیک در صحنههای عمل پرداختند و نشان دادند که انعطافپذیری اجتماعی-زیستمحیطی و بحث مقاومت مهندسی در حوضه رودخانه لامبرو در راستای سیاستها و بودجه ملی جزء اهداف اساسی است (Vitale et al,2020).
شمس و همکاران (2023) در پژوهش خود به بررسی تعامل بین تغییرات اقلیمی و زیرساختهای دیجیتال پرداختند و نتیجه گرفتند که طراحی سیستم‌های کالبدی انطباق‌پذیر با کمک هوش مصنوعی ضروری است .(Shams et al.,2023:58)
حسینی و رضایی (2023) در مطالعه خود در باب نقش فناوری‌های دیجیتال در تابآوری کالبدی نشان دادند که استفاده از حسگرهای هوشمند در زیرساختهای شهری میتواند زمان واکنش به خرابی‌های کالبدی را تا 30 درصد کاهش دهد. این پژوهش بر اهمیت یکپارچگی سیستم‌های دیجیتال با سازه‌های فیزیکی تأکید دارد (Hosseini & Rezaei,2023:45).
احمدی و نوری (2023) در تحقیقی درباره تابآوری کالبدی در شهرهای هوشمند نشان دادند که یکپارچگی دادههای بزرگ با زیرساختهای کالبدی، تابآوری در برابر بلایای طبیعی را تا 25 درصد افزایش میدهد، این پژوهش به‌طور خاص به سیستم‌های هشدار زودهنگام اشاره دارد(Ahmadi & Nouri,2023:19).
مطالعات تردست و همکاران (۱۴۰۰) در زمینه الگوی بومی‌شده شهر بیوفیلیک نشان داد که شاخصهایی مثل زیرساختها، شرایط و نیز شاخص نگرش و آگاهی‌های بیوفیلیک به ترتیب بیشترین تأثیر را در طراحی الگوی شهر بیوفیلیک دارند (تردست و همکاران،1400: 65).
مطالعات صامتی و بهتاش (۱۴۰۰) نشان داد که طراحی شهری بیوفیلیک برای ارتقاء کیفیت محیطی میتواند بسیار مؤثر باشد (صامتی و بهتاش،1400:21).
ایزدی و همکاران (1398) در پژوهشی به بررسی شهر بیوفیلیک بهعنوان رویکردی نو در دستیابی به شهر سالم و پیوند با طبیعت به ارائه مفاهیم و شاخصهای شهر بیوفیلیک پرداختند. یافتهها نشان داد که این رویکرد با توجه به فواید آن در بسیاری از کشورهای توسعهیافته در تهیه برنامههای توسعه شهری لحاظ گردیده و ضروری است تا رویکرد فعلی برنامهریزی و مدیریت شهرهای کشور ما به سمت برنامهریزی و طراحی بیوفیلیک همراه با تطابق آن با ویژگیهای سرزمینی کشور سوق پیدا کند (ایزدی و همکاران،1398).
روش تحقیق
پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ روش توصیفی- تحلیلی میباشد. دادههای مورد استفاده بهوسیله مطالعات اسنادی و پیمایشی به دست آمده است. شاخصهای پژوهش عبارتند از(زیرساختها و شرایط بیوفیلیک، فعالیتها و روش زندگی بیوفیلیک، دانش و نگرش بیوفیلیک، نهادها و حکومت بیوفیلیک، وضعیت اقتصادی و مالی بیوفیلیک).
به منظور رتبهبندی شاخصهای پژوهش و برای افزایش کارایی روشPROMETHEE با تکنیک مدلسازی استفاده شده است. در روش مدلسازی ویژه اینگونه تحلیلها براساس پایههای PROMETHEE بنا شده است و به غنای تحلیلهای گرافیکی و تشریحی می‌افزاید. در نهایت بعد از اجرای مدل موردنظر نتیجهگیری در قالب نقشه نشان داده شده است.
محدوده مورد مطالعه
منطقه یک شهرداری تهران به دلیل نزدیکی به گسل‌های مؤثر در آسیبپذیری شهر تهران مانند مشاء و شمال تهران و نیز وجود گسل‌هایی در داخل منطقه همچون گسل نیاوران، گسل محمودیه و گسل دارآباد (بنامیه) و همچنین ویژگیهای منحصربه‌فرد خود مانند تمركز شديد ساختماني، كمبود فضاهاي باز، بلندمرتبه‌سازی‌های غیرمجاز و غیراصولی، استفاده از مصالح ناسازگار در ساخت‌وسازها، بالا بودن سطح آب‌های زیرزمینی و ناپایداری زمین در اثر آن، استفاده از اراضی نامناسب برای توسعه شهری به‌ویژه در شمال منطقه، وجود معابری تنگ و باریک در بافت‌های فرسوده و نداشتن برنامههای اصولی برای رویاروی با بحران‌های آتی، در معرض خطر شدید مخاطرات محیطی میباشد.
با توجه به مطالب بیان شده، در راستاي كاهش آسيب‌پذيري ناشی از مخاطرات محیطی و تابآور نمودن منطقه یک شهرداری تهران، این ضرورت به‌طورجدی احساس میشود که با استفاده از روش‌ها و مدل‌های مختلف میزان تابآوری کالبدی منطقه یک تهران موردسنجش قرار گیرد تا با شناسایی مؤلفه‌های مؤثر در افزایش تابآوری محدوده موردمطالعه، به‌منظور کاهش خسارات و تلفات ناشی از وقوع بحران جهت تابآور نمودن منطقه گامی مؤثر برداشت.
شکل 1. محدوده موردمطالعه و مخاطرات محیطی آن
منبع: عشقی چهار برجی و همکاران،1398:133
یافتهها
در پژوهش حاضر برای سنجش تابآوری نواحی دهگانه شهرداری منطقه یک تهران در برابر مخاطرات محیطی از مدل پرومته استفاده شده است. این روش جهت سنجش تابآوری نواحی منطقه یک تهران است که با نرمافزار ویژال پرومته17 انجام شده است.
گام اول: اولین مرحله تشکیل ماتریس تصمیمگیری و مشخص کردن نوع معیارها از لحاظ سود و هزینه میباشد (جدول2).
نواحی | x1 | x2 | x3 | x4 | x5 |
ناحیه 1 | 1 | 64 | 108 | 154 | 26 |
ناحیه 2 | 0 | 170 | 120 | 322 | 40 |
ناحیه 3 | 73 | 400 | 130 | 214 | 47 |
ناحیه 4 | 2 | 171 | 215 | 230 | 40 |
ناحیه 5 | 0 | 124 | 90 | 231 | 43 |
ناحیه 6 | 1 | 52 | 51 | 113 | 51 |
ناحیه 7 | 0 | 160 | 176 | 311 | 36 |
ناحیه 8 | 0 | 372 | 204 | 237 | 50 |
ناحیه 9 | 0 | 55 | 73 | 138 | 57 |
ناحیه 10 | 7 | 43 | 97 | 166 | 62 |
برگرفته از: شهرداری منطقه یک تهران
گام دوم: تعیین وزن شاخصهای مختلف است که در تصمیمگیریهای چندشاخصه بکار میرود. در پژوهش حاضر جهت محاسبه اهمیت نسبی شاخصها از مدلAHP و برای محاسبه دقیق‌تر وزن شاخصها از نرمافزار Expert Choice استفاده شده است (جدول 3).
جدول3. وزن شاخصهای مورد استفاده در پژوهش
متغیر | وزن |
X1 | 038/0 |
X2 | 061/0 |
X3 | 152/0 |
X4 | 230/0 |
X5 | 501/0 |
برگرفته از: یافتههای پژوهش، 1404
گام سوم: سپس مقدار
به دست آورده میشود این مقدار از قرار دادن
در تابع برتری مربوط به هر شاخص بدست میآید. با توجه به گسسته بودن داده‌ها از تابع عادی استفاده شده است.
رابطه (1) P(d)={
گام چهارم: بعد از این مرحله، رتبهبندی پایانی یا اولویت گزینه با جمع‌کردن اولویت همهی شاخصها به دست میآید که به آن مقدار کلی گفته میشود و با استفاده از رابطه (1) بدست میآید.
سپس جریان رتبهبندی مثبت و منفی از طریق روابط (2 و 3) محاسبه میگردد. جریان مثبت نشانگر مطلوبیت محیطی به لحاظ تابآوری در برابر مخاطرات محیطی و جریان منفی حاکی از نامطلوب بودن وضعیت تابآوری محیطی دارد. در این میان جریان خالص توازن میان جریان رتبهبندی مثبت و منفی است.
رابطه (2 و 3)
درنهایت رتبهبندی نهایی از طریق رابطه (4) به دست میآید. جدول (4) نتایج جریان رتبهبندی مثبت، منفی و خالص نواحی دهگانه منطقه یک شهرداری تهران را نشان میدهد.
رابطه (4)
جدول 4. رتبهبندی مثبت، منفی و خالص
وضعیت تابآوری | دامنه امتیاز | Phi | رتبهبندی نهایی | Phi | Phi- | Phi+ | نواحی | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
تابآوری زیاد | 200/0 و بیشتر | 388/0 | ناحیه 2 | 1 | 240/0- | 616/0 | 370/0 | ناحیه 1 |
382/0 | ناحیه 7 | 2 | 388/0 | 280/0 | 680/0 | ناحیه 2 | ||
368/0 | ناحیه 8 | 3 | 170/0 | 412/0 | 582/0 | ناحیه 3 | ||
متوسط | 0 الی 200/0 | 170/0 | ناحیه 3 | 4 | 062/0 | 461/0 | 527/0 | ناحیه 4 |
062/0 | ناحیه 4 | 5 | 241/0- | 604/0 | 361/0 | ناحیه 5 | ||
تابآوری کم | 0 الی 200/0- | 075/0- | ناحیه 10 | 6 | 350/0- | 666/0 | 312/0 | ناحیه 6 |
تابآوری خیلی کم | 200/0- و بیشتر | 240/0- | ناحیه 1 | 7 | 382/0 | 283/0 | 682/0 | ناحیه 7 |
241/0- | ناحیه 5 | 8 | 368/0 | 290/0 | 660/0 | ناحیه 8 | ||
350/0- | ناحیه 6 | 9 | 483/0- | 720/0 | 231/0 | ناحیه 9 | ||
483/0- | ناحیه 9 | 10 | 075/0- | 534/0 | 458/0 | ناحیه 10 | ||
برگرفته از: یافتههای پژوهش، 1404
نتایج جدول (4) رتبهبندی نواحی دهگانه منطقه یک شهرداری تهران به لحاظ تابآوری در برابر مخاطرات محیطی با رویکرد شهر بیوفیلیک براساس مدل پرومته نشان میدهد که نواحی 2، 7 و 8 به ترتیب با کسب امتیاز 388/0، 382/0 و 241/0 رتبه اول تا سوم را به خود اختصاص دادندکه از نظر تابآوری در برابر مخاطرات محیطی از وضعیت بسیار مطلوبی برخورداری می‌باشند. بعد از این نواحی، نواحی 3 و 4 به ترتیب با کسب جریان خالص 170/0 و 062/0 از تابآوری متوسطی برخوردار می‌باشند. ناحیه 10 با کسب جریان خالص 075/0- از وضعیت تابآوری کمی برخوردار میباشد. در رتبه‌های آخر نواحی 1، 5، 6 و 9 به ترتیب با کسب جریان خالص 240/0-، 241/0-، 350/0- و 483/0- قرار دارند که جزء محروم‌ترین نواحی منطقه یک از نظر برخورداری از شاخصهای تابآوری در برابر مخاطرات محیطی می‌باشند. نقشه (2) وضعیت تابآوری نواحی دهگانه منطقه یک شهرداری تهران در برابر مخاطرات محیطی را با استفاده از نتایج حاصل از مدل پرومته نشان میدهد.
شکل2. میزان تابآوری نواحی دهگانه منطقه یک تهران
برگرفته از: یافتههای پژوهش، 1404
منطقه یک تهران، بهعنوان یکی از مناطق کلیدی پایتخت، به دلیل موقعیت جغرافیایی خود در دامنه‌های جنوبی البرز و نزدیکی به گسل‌های فعال، مانند گسل شمال تهران، با خطر بالای مخاطرات محیطی مواجه است و این امر لزوم توجه به تابآوری کالبدی را بیش‌ازپیش مطرح میکند.
تابآوری کالبدی که به توانایی منطقه برای مقاومت در برابر بلایای طبیعی و بازیابی سریع پس از آنها اشاره دارد، نیازمند اقداماتی نظیر مقاوم‌سازی ساختمانها، بهبود شبکه معابر برای امدادرسانی سریع و استفاده از فضاهای سبز بهعنوان پناهگاه‌های اضطراری است.
در حال حاضر، عواملی چون بلندمرتبه‌سازی بی‌رویه، تراکم بالای جمعیت و معابر کم‌عرض در بخش‌هایی از این منطقه، آسیبپذیری آن را افزایش داده است. از سوی دیگر، منطقه یک با دارا بودن پتانسیل‌های طبیعی فراوان، ازجمله پارک‌ها، باغ‌ها و مناظر کوهستانی، فرصت بی‌نظیری برای حرکت به سمت شهر بیوفیلیک دارد.
شهر بیوفیلیک، با تأکید بر ارتباط انسان با طبیعت، میتواند از طریق افزایش فضاهای سبز، استفاده از مواد طبیعی در طراحی ساختمانها و ایجاد مسیرهای پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری طبیعت‌محور، نه‌تنها کیفیت زندگی ساکنان را ارتقا دهد، بلکه به تابآوری روانی و اجتماعی نیز کمک کند. ادغام این دو مفهوم، یعنی تابآوری کالبدی و شهر بیوفیلیک، میتواند منطقه یک را به الگویی برای توسعه پایدار و مقاوم تبدیل کند، مشروط بر اینکه با برنامهریزی جامع و همکاری میان مدیران شهری، معماران و ساکنان، از پتانسیل‌های طبیعی بهره‌برداری شده و زیرساختها تقویت شوند.
بحث و نتیجهگیری
تابآوری کالبدی منطقه ۱ تهران به توانایی این منطقه در برابر تنشها و اختلالات، به‌ویژه بلایای طبیعی مانند زلزله و ظرفیت آن برای بازیابی یا سازگاری با شرایط پس از بحران اشاره دارد.
عوامل مؤثر بر تابآوری کالبدی منطقه ۱ تهران موقعیت زمین‌شناختی و گسل‌ها منطقه ۱ در نزدیکی گسل‌های فعال قرار دارد که خطر زلزله را افزایش میدهد. وجود این گسل‌ها، زیرساختها و ساختمانها را در معرض آسیبپذیری بالا قرار می‌دهند، به‌ویژه در بخش‌های شمالی که شیب زمین نیز عامل تشدیدکننده است. ساختار کالبدی و ساخت‌وساز این منطقه ترکیبی از بافت‌های لوکس و مدرن (مانند نیاوران، ولنجک و فرمانیه) و بافت‌های قدیمی‌تر (مانند تجریش و دربند) دارد. بلندمرتبه‌سازی‌های خارج از ظرفیت، به‌ویژه در دهه‌های اخیر، بدون رعایت کامل استانداردها در برخی موارد، تابآوری کالبدی را کاهش داده است.
رتبهبندی نواحی دهگانه منطقه یک شهرداری تهران به لحاظ تابآوری در برابر مخاطرات محیطی براساس مدل پرومته نشان میدهد که نواحی 2، 7 و 8 به ترتیب با کسب امتیاز 388/0، 382/0 و 241/0 رتبه اول تا سوم را به خود اختصاص دادندکه از نظر تابآوری در برابر مخاطرات محیطی از وضعیت بسیار مطلوبی برخورداری می‌باشند. بعد از این نواحی، نواحی 3 و 4 به ترتیب با کسب امتیاز 170/0 و 062/0 از تابآوری متوسطی برخوردار می‌باشند. ناحیه 10 با کسب جریان خالص 075/0-از وضعیت تابآوری کمی برخوردار میباشد.
این پژوهش با نتایج پژوهش تردست و همکاران (1400)، بیطرف و همکاران( 1396) که نشان دادند بومیسازی بیوفلیک میتواند در روند اجرای طرحهای شهری و بهبود بخشیدن وضعیت کیفی آن بسیار مؤثر باشد، مطابقت دارد.
حامی مالی
بنا به اظهار نویسنده مسئول، این مقاله حامی مالی نداشته است.
سهم نویسندگان
این مقاله مستخرج از کار گروهی است، کارهای میدانی، تحلیل و نگارش مقاله توسط نویسنده اول و دوم مقاله انجام شده است؛ صحت، تأیید و راهنمایی در تدوین مقاله توسط نویسنده سوم صورت گرفته است.
تضاد منافع
نویسندگان اعلام میدارند که هیچ تضاد منافعی در رابطه با نویسندگی و یا انتشار این مقاله ندارند.
تقدیر و تشکر
نویسندگان، از همه افراد، به دلیل مشاوره و راهنمایی علمی و مشارکتشان در این مقاله تشکر و قدردانی مینمایند.
ORCID
Abdol Amir Mojadam |
|
| https://orcid.org/0000-0001-8536-2518 |
Parvaneh Zivyar |
|
| https://orcid.org/0009-0003-4030-405X |
Tahmineh Daniali |
|
|
منابع
ایزدی، حسن، فرخ شاد، فاطمه، حسن شاهی، غزل.(1398)."شهر بیوفیلیک، رویکردی نو در دستیابی به شهر سالم و پیوند با طبیعت"، چهارمین کنگره بینالمللی توسعه کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست و گردشگری ایران، تبریز. https://civilica.com/doc/972969/
بیطرف، احسان، حبیب، فرح، ذبیحی، حسین.(1396)."بومیسازی اصول معماری اکولوژیکی و بیوفیلیک در طراحی مجتمعهای مسکونی ایران به‌منظور ارتقای کیفیت آنها"، مجله مدیریت شهری، شماره 23:218-205. file:///C:/Users/user/Downloads/28713975214.pdf
پیرعطا، پیمان، حسینی، محمود، استوار ایزد خواه، یاسمین.(1392)."افزایش تابآوری صنعت ساختمان و نقش آن در ارتقاء کیفی مدیریت اسکان در سانحه زمین لرزه"، دو ماهنامه بنا، شماره 54. https://www.magiran.com/p1326224
تردست، زهرا، مشکینی، ابوالفضل، رجبی، آزیتا.(1400)."تبیین مدل برنامهریزی استراتژیک گردشگری بیوفیلیک (مطالعه موردی: کلانشهر تهران)"، فصلنامه گردشگری شهری، شماره 2:65-79. https://doi.org/10.22059/jut.2021.299414.782
ساسانپور، فرزانه، آهنگری، نوید، حاجی نژاد، صادق.(1396)."ارزیابی تابآوری منطقه 12 کلانشهر تهران در برابر مخاطرات طبیعی"، مجله تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، سال 4، شماره3:85-98. http://jsaeh.khu.ac.ir/article-1-2751-fa.html
صامتی، پریسا، بهتاش، محمدرضا.(1400)."طراحی شهری بایوفیلیک برای ارتقاء کیفیت محیط با رویکرد ادراک محیطی (مطالعه تطبیقی شهر اسلو و رامسر)"، مجله علمی گفتمان طراحی شهری، دوره 2، شماره 2:21-34. http://udd.modares.ac.ir/article-40-54580-fa.html
عشقی چهاربرج، علی، نظم فر، حسین، غفاری، عطا.(1395). "بررسی تابآوری کالبدی شهر در برابر زلزلههای احتمالی (نمونه موردی: منطقه 1 شهرداری تهران)"، مجله برنامهریزی توسعه کالبدی، سال دوم، شماره چهارم:11-26. https://psp.journals.pnu.ac.ir/article_4624.html
References
Adger, W. N. (2000)."Social and ecological resilience. Are they related?" Progress in Human Geography, 24(3), pp: 347–364. https://doi.org/10.1191/030913200701540465
Ainuddin, S., Routray, Jayant Kumar.(2012)."Community resilience framework for an earthquake prone area in Baluchistan", International Journal of Disaster Risk Reduction, 2,PP: 25-36. http://dx.doi.org/10.1016/j.ijdrr.2012.07.003
Alexander, D. E. (2013)."Resilience and disaster risk reduction: An etymological journey", Natural Hazards and Earth System Science, 13, 2707–2716. https://nhess.copernicus.org/articles/13/2707/2013/
Botton, S., van Heusden, M. and Parsons, J. R. Smidt, H. N. (2006)."Straalen van, Resilience of Microbial Systems towards Disturbances",Critical Reviews in Microbiology, 32:101–112. DOI:10.1080/10408410600709933
Bitarf, Ehsan, Habib, Farah, Zabihi, Hossein. (2017). "Localization of ecological and biophilic architectural principles in the design of Iranian residential complexes in order to improve their quality", Journal of Urban Management, No. 23: 205-218 (In Persian). file:///C:/Users/user/Downloads/28713975214-1.pdf
Chelleri, L. (2012)."From the Resilint City to Urban Resilince" ,A review essay on understanding and integrating the resilience prespective for urban systems, Documents d Anabestani Geografia 2012, Volume.58/2,287-306. DOI:10.5565/rev/dag.175
Crandall, R., Parnell, J. A., & Spillane, J. E. (2010)."Crisis management in the new strategy landscape", Thousand Oaks, CA: Sage Publications. https://doi.org/10.1016/J.PUBREV.2016.02.004
Eshghi Chaharbarj, Ali, Nazmfar, Hossein, Ghafari, Atta.(2016). Assessing the physical resilience of the city against possible earthquakes (case example: Region 1 of Tehran Municipality), Physical Development Planning Journal, second year, fourth issue, pp.26-11 (In Persian). https://psp.journals.pnu.ac.ir/article_4624.html
Garschagen, M. (2013)."Resilience and organisational institutionalism from a cross-cultural perspective: an exploration based on urban climate change adaptation in Vietnam", Nat. Hazards, 67: 25–46. DOI: 10.1007/s11069-011-9753-4
Izadi, Hassan, Farrokh Shad, Fatemeh, Hassan Shahi, Ghazal. (2019). "Biophilic city, a new approach to achieving a healthy city and connection with nature", Fourth International Congress on Agricultural Development, Natural Resources, Environment and Tourism of Iran, Tabriz (In Persian). https://civilica.com/doc/972969/
Holling, C. S. (1973)."Resilience and stability of ecological systems". Annual Review of Ecological Systems, 4: 1–23. https://doi.org/10.1146/annurev.es.04.110173.000245
Chen, H., Oliver, B. G., Pant, A., Olivera, A., Poronnik, P., Pollock, C. A., & Saad, S. (2022). Effects of air pollution on human health–Mechanistic evidence suggested by in vitro and in vivo modelling. Environmental research, 212, 113378. https://doi.org/10.1016/j.envres.2022.113378
Mayes, W. M., Perks, M. T., Large, A. R. G., Davis, J. E., Gandy, C. J., Orme, P. A. H., & Jarvis, A. P. (2021). Effect of an extreme flood event on solute transport and resilience of a mine water treatment system in a mineralised catchment. Science of the Total Environment, 750, 141693. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2020.141693
Martinelli, D. Gian Paolo, C. and Vesna,T. Stephen, M.(2014)."Analysis of Economic Resiliency of Communities Affected By Natural Disasters: The Bay Area Case Study", 4th International Conference on Building Resilience, Building Resilience, Economics and Finance. http://dx.doi.org/10.1016/S2212-5671(14)01023-5
Mayunga, Joseph S.(2007)."Understanding and applying the concept of community disaster resilience: a capital-base approach", A draft working paper prepared for the summer academy for social vulnerability are resilience building, Munich, Germany.
Meerow, S., Newell, J. P., & Stults, M. (2016)."De fining urban resilience: A review", Landscape and Urban Planning, 147, 38-49. http://dx.doi.org/10.1016/j.landurbplan.2015.11.011
Mitchell, T., Harris, K.(2014)."Resilience: a risk management approach", background note, ODI. DOI: 10.4236/health.2021.131002
Norris, F.H., Stevens, S.P., Pfefferbaum, B., Wyche K.F., Pfefferbaum, R. L. (2008). "Community Resilience as a Metaphor, Theory, Set of Capacities, and Strategy for Disaster Readiness", American Journal of Community Psychology, 41: 127–132. DOI:10.1007/s10464-007-9156-6
Pirata, Peyman, Hosseini, Mahmoud, Estavar Izadkhah, Yasmin. (2013). "Increasing the resilience of the construction industry and its role in improving the quality of housing management in earthquake disasters", Bana bimonthly, No. 54 (In Persian). https://www.magiran.com/p1326224
Sameti, Parisa, Farzad Behtash, Mohammad Reza.(2021)."Biofilic tuition design to improve the quality of the environment with the approach of environmental perception". Scientific Journal of Urban Design Discourse, Volume 2, Number 2.pp. 21-1-34 (In Persian). http://udd.modares.ac.ir/article-40-54580-fa.html
Sasanpour, Farzaneh, Ahangari, Navid, Hajinejad, Sadegh. (2017) "Resilience Assessment of Area 12 of Tehran Metropolitan Area Against Natural Hazards", Journal of Spatial Analysis of Environmental Hazards, Year 4, Issue 3: 85-98 (In Persian). http://jsaeh.khu.ac.ir/article-1-2751-fa.html
Tardest, Zahra, Meshkini, Abolfazl, Rajabi, Azita.(2021)."Explaining the strategic planning model of bioflilic tourism (case study of Tehran metropolis)", Urban Tourism Quarterly, Number 2. PP.65-79 (In Persian). https://doi.org/10.22059/jut.2021.299414.782
Pizzo Barbara.(2015)."Problematizing resilience: Implications for planning theory and practice", Cities 43 (2015) pp: 133–140. https://doi.org/10.1016/j.cities.2014.11.015
United Nations Climate Change Conference (COP21).(2015)."Climate Change and Natural Disasters Displace Millions", Affect Migration Flows. December 10, Paris. Available on: http://www.migrationpolicy.org/article.
Vitale, C., Meijerink, S., Moccia, F. D., & Ache, P. (2020). Urban flood resilience, a discursive-institutional analysis of planning practices in the Metropolitan City of Milan. Land Use Policy, 95, 104575.
https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2020.104575
Wang, B., Loo, B. P., Zhen, F., & Xi, G. (2020). Urban resilience from the lens of social media data: Responses to urban flooding in Nanjing, China. Cities, 106, 102884. https://doi.org/10.1016/j.cities.2020.102884
Wasileski, G., Rodriguez, H. and Diaz, W. (2011)."Business closure and relocation: a comparative analysis of the Loma Prieta earthquake and Hurricane Andrew". Disasters, 35(1):102e129. https://doi.org/10.1111/j.1467-7717.2010.01195.x
Yates. D and Paquette. S. (2011)."Emergency knowledge management social media technologies: A case study of the 2010 Haitian earthquake", International Journal of Information Management. vol. 31. https://doi.org/10.1016/j.ijinfomgt.2010.10.001
[1] 1- Bouncing back
[2] 2- to jump back
[3] 3- Crawford Stanley Holling
[4] - Zoli et al
[5] 5- Adger
[6] 6- Carpenter et al
[7] 7- Berkis
[8] 8- Libeh et al
[9] 9- Berneou
[10] - Picket
[11] -Garcia et al
[12] -Kim & Park
[13] - Lee and Chen
[14] - Mayes et al
[15] - Wang et al
[16] - Vitale et al
[17] -Visual Promethee