بررسی فرونشست شهر مشهد با استفاده از تداخل‌سنجی راداری

محورهای موضوعی : ژئو مورفولوژی

تاریخ دریافت : 1402/04/24 تاریخ پذیرش : 1403/10/17 تاریخ انتشار : 1403/12/11

کلید واژه: تداخل‌سنجی, فرونشست, سنتینل 1, شهر مشهد, افت سطح آب زیرزمینی,

چکیده مقاله :

پدیده فرونشست یکی از مخاطرات ژئومورفیک طی سال‌های اخیر در قسمت‌هایی از سطح کشور و از جمله در بخش‌هایی از دشت مشهد به مرحله بحرانی رسیده است و برنامه‌های عمرانی و سازه‌ای و کشاورزی را با محدودیت شدید در این بخش‌ها مواجه کرده است. شهر مشهد دومین کلان‌شهر ایران می‌باشد و در دشت مشهد در اقلیم خشک و نیمه‌خشک واقع شده است. به دلیل برداشت بیش‌ازحد از منابع آب‌های زیرزمینی، عوارض فرونشست به‌صورت شکاف زمین و ترک در دیوار سازه‌های مسکونی در حریم شمال غربی شهر مشهد مشاهده شده است. تکنیک تداخل‌سنجی راداری یک ابزار قوی در برآورد فرونشست با دقتی در محدوده میلی‌متر با استفاده از مشاهدات فاز را دارا هستند. در این مقاله به‌منظور پایش فرونشست اتفاق افتاده در شهر مشهد از داده‌های ماهواره Sentinel 1A سال‌های 2017 تا 2021 استفاده شده است. همچنین برای پایش کشت دیم و آبی منطقه از تصاویر sentinel 2 سال 2020 استفاده گردید. نتیجه مطالعات حاصل از تداخل‌سنجی راداری نشان داد، در طول دوره آماری در منطقه مورد مطالعه 44 سانتی‌متر فرونشست اتفاق افتاده است. در ادامه جهت یافتن علت فرونشست، اطلاعات چاه‌های پیزومتری موجود در منطقه اخذ و تغییرات آن‌ها در طول دوره 1398-1370 بررسی شد. میزان فرونشست‌های ثبت شده برای هر دوره به ترتیب 6 سانتی‌متر برای 2017-2018، برای دوره 2018-2019 حدود 12 سانتی‌متر، 15 سانتی‌متر برای دوره 2019-2020 و 11 سانتی‌متر برای دوره 2020-2021 به دست آمد. طبق نتیجه به دست آمده سطح آب زیرزمینی در محدوده‌های دارای فرونشست زمین با افت همراه بوده است. به‌خصوص در روستاهای مهدی‌آباد، شهر دانش، مشهد قلی و ...که بیش‌ترین میزان افت سطح آب زیرزمینی را دارا می‌باشد و در پهنه خطر فرونشست زیاد هم قرار دارند. یکی از دلایل اصلی فرونشست زمین در منطقه مورد مطالعه، برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی است.

چکیده انگلیسی:

The phenomenon of subsidence, one of the geomorphic hazards, has reached a critical stage in recent years in parts of the country, including parts of the Mashhad Plain, and has severely limited development, structural, and agricultural programs in these areas. Mashhad is the second largest metropolis in Iran and is located in the Mashhad Plain in an arid and semi-arid climate. Due to excessive extraction of groundwater resources, subsidence effects have been observed in the form of ground cracks and cracks in the walls of residential structures in the northwest of Mashhad. Radar interferometry techniques are a powerful tool in estimating subsidence with accuracy in the millimeter range using phase observations. In this article, Sentinel 1A satellite data from 2017 to 2021 were used to monitor subsidence in Mashhad. Sentinel 2 images from 2020 were also used to monitor rainfed and irrigated agriculture in the region. The results of radar interferometry studies showed that 44 cm of subsidence occurred in the study area during the statistical period. Next, in order to find the cause of subsidence, information from piezometric wells in the area was collected and their changes were examined during the period 1370-1398. The amount of subsidence recorded for each period was 6 cm for 2017-2018, about 12 cm for the period 2018-2019, 15 cm for the period 2019-2020, and 11 cm for the period 2020-2021, respectively. According to the results obtained, the groundwater level in areas with land subsidence has decreased. Especially in the villages of Mehdi Abad, Shahr Danesh, Mashhad Qoli, etc., which have the highest rate of groundwater level decline and are also in a high subsidence risk zone. One of the main reasons for land subsidence in the study area is excessive extraction of groundwater resources.

منابع و مأخذ:

1- ابراهیمی، عطرین. قاسمی، افشان. گنجائیان، حمید (2020): پایش میزان فرونشست محدوده شهری پاکدشت با استفاده از روش تداخل‌سنجی راداری. جغرافیا و روابط انسانی، دوره 2، شماره 8، صص 41-29.
2- آقایاری، لیلا. عابدینی، موسی. اصغری سراسکانرود، صیاد. (1400): برآورد میزان فرونشست با استفاده از تکنیک تداخل‌سنجی راداری و پارامترهای آب‌های زیرزمینی و کاربری اراضی (مطالعه موردی: دشت اردبیل). سال یازدهم، شماره 1، صص 132-117.
3- اصغری سرکانرود، صیاد. محمد زاده شیشه گران، مریم. (1401): برآورد میزان فرونشست با استفاده از تکنیک تداخل‌سنجی راداری و پارامترهای آب‌های زیرزمینی و کاربری اراضی (مطالعه موردی: دشت شهریار). پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی، سال 10، شماره 1.
4- خرمی، محمد. ابریشمی، سعید. مقصودی، یاسر. (1398): تعیین فرونشست شهر مشهد به روش تداخل‌سنجی راداری پراکنش گر دائمی. نشریه مهندسی عمران امیرکبیر، دوره 51 شماره 6، صص 1204-1189.
5- دولتی، ج. لشکری‌پور، غلامرضا. حافظی مقدس، ن. صالحی متعهد، فهیمه. (1395): بررسی روند توسعه اثرات و مکانیسم فرونشست زمین در دشت مشهد. همایش تخصصی پدیده فرونشست زمین در ایران.
6- دهقانی، مریم. صالحی، رضا (1392): بررسی فرونشست دشت مهیار جنوبی با استفاده از روش تداخل سنجی راداری. آبیاری و آب ایران، دوره 3، صص 47-57.
7- سازمان آب منطقه‌ای شهرستان مشهد. (1399).
8- شفیعی، نجمه. مختاری، لیلا. امیر احمدی، ابوالقاسم. زندی، رحمان. (1399): بررسی فرونشست دشت نور آباد با استفاده از روش تداخل‌سنجی راداری. پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی، سال هشتم، شماره 4، صص 111-93.
9- عابدینی، موسی، (1396): مبانی فرونشست زمین (مخاطرات هیدروژئومورفولوژی و مدیریت محیط). انتشارات دانشگاه محقق اردبیلی، چاپ یکم.
10- فتح‌اللهی، نرگس. آخوندزاده هنزائی، مهدی. بحرودی، عباس. (1396): بررسی فرونشست زمین در اثر استخراج مواد نفتی با استفاده از روش تداخل‌سنجی رادار. مجله سپهر، دوره 72، شماره 105، صص 43-23.
11- لشکری پور، غلامرضا. غفوری، محمد. رستمی بارانی، حمیدرضا. (1387): بررسی علل تشکیل شکاف‌ها و فرونشست زمین در غرب دشت کاشمر. مجله مطالعات زمین‌شناسی، شماره 1.
12- مرادی، آیدین. عمادالدین، سمیه. آرخی، صالح. رضائی، خلیل. (1399): تحلیل زمین با استفاده از تکنیک تداخل‌سنجی راداری اطلاعات چاه‌های ژئوتکنیکی و پیزومتری. نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، سال هفتم، شماره 1، صص 176-153.
13- Agustan,A. Sulaiman, A.Ito,A. (2016): Measuring Deformation In Jakarta Through Long Trm Synthetic Aperature Radar(SAR) Data Analysis.
14- Bhattarai, R. Alifu, H. Maitiniyazi, A. Kondoh. (2017):. Detection Of Land Subsidence In Kathmandu Valley, Nepal, Using Dinsar Technique, Land 2017, 6(2, 1-178).
15- Chen, B. Gong, H. Chen, Y. Li, X. Zhou, C. Lei, K, Zhu, L. Zhao, X. (2020): Land Subsidence And Its Relation With Groundwater Aquifers In Beijing Plain Of China, Science Of The Total Environment.
16- Chen, M. Tomás, R. Li, Zh. Motagh, M. Li, T. Hu, L. Gong, H. Li, X. Yu, J. Gong, X. (2016): Imaging Land Subsidence Induced By Groundwater Extraction In Beijing (China) Using Satellite Radar Interferometry, Remote Sens, 8(6), 468p.
17- De Graaf, I.E. Van Beek, R.L. Gleeson, T. Moosdorf, N. Schmitz, O. Sutanudjaja, E.H. And Bierkens, M.F. (2017): A Global-Scale Two-Layer Transient Groundwater Model: Development And Application To Groundwater Depletion, Advances In Water Resources, 102, Pp. 53-67.
18- Du, Y. Feng, G. Peng, X. Li, Z (2017): Subsidence Evolution Of The Leizhou Peninsula, China, Based On Insar Observation From 1992 To 2010, Appl. Sci. 2017, 7, 466; Doi:10.3390/App7050466
19- Galloway, D.L. Burbey, T.J. (2011): Review: Regional Land Subsidence Accompanying Groundwater Extraction, Hydrogeology Journal, 19: Pp.1459-1486.
20- Goorabi, A. Karimi, M. Yamani, M. Perissin, D. (2020): Land Subsidence In Isfahan Metropolitan And Its Relationship With Geological And Geomorphological Settings Revealed By Sentinel-1A Insar Observations. Journal Of Arid Environments,181.
21- Guo, J. Lv Zhou; Chaolong Yao; Jiyuan Hu. (2016): Surface Subsidence Analysis By Multi-Temporal Insar And GRACE: A Case Study In Beijing, Sensors.Pp.1-18.
22- Jeanne, P. Faar, T. G. Rutqvist, J. Vasco, D. W. (2019): Role Of Agricultural Activity On Land Subsidence In The Jouquin Valley, California, Journal Of Hydrology, Vol. 569, Pp.462 -469.
23- Minh, D. H. T. Tran. Q, C. Pham, Q.N, Dang, T, Nguyen, D.A, El-Moussaw, A. (2020): "Measuring Ground Subsidence In Ha Noi Through The Radar Interferometry Technique Using Terrasar-X And Cosmos Skymed Data," In IEEE Journal Of Selected Topics In Applied Earth Observations And Remote.Sensing, Vol. 12, No. 10, Pp. 3874-3884.

متن کامل:



فصل­نامه جغرافیای طبیعی، سال هفدهم، شماره 66، زمستان 1403 17

 

صص 17-1

 

 

بررسی فرونشست شهر مشهد با استفاده از تداخل‌سنجی راداری

 

 

صیاد اصغری سراسکانرود¹

استاد گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

زهرا نظری گزیک

دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

 

تاریخ دریافت: 24/4/1402        تاریخ پذیرش:17/10/1403

 

چکیده

پدیده فرونشست یکی از مخاطرات ژئومورفیک طی سال‌های اخیر در قسمت‌هایی از سطح کشور و از جمله در بخش‌هایی از دشت مشهد به مرحله بحرانی رسیده است و برنامه‌های عمرانی و سازه‌ای و کشاورزی را با محدودیت شدید در این بخش‌ها مواجه کرده است. شهر مشهد دومین کلان‌شهر ایران می‌باشد و در دشت مشهد در اقلیم خشک و نیمه‌خشک واقع شده است. به دلیل برداشت بیش‌ازحد از منابع آب‌های زیرزمینی، عوارض فرونشست به‌صورت شکاف زمین و ترک در دیوار سازه‌های مسکونی در حریم شمال غربی شهر مشهد مشاهده شده است. تکنیک تداخل‌سنجی راداری یک ابزار قوی در برآورد فرونشست با دقتی در محدوده میلی‌متر با استفاده از مشاهدات فاز را دارا هستند. در این مقاله به‌منظور پایش فرونشست اتفاق افتاده در شهر مشهد از داده‌های ماهواره Sentinel 1A سال‌های 2017 تا 2021 استفاده شده است. همچنین برای پایش کشت دیم و آبی منطقه از تصاویر sentinel 2 سال 2020 استفاده گردید. نتیجه مطالعات حاصل از تداخل‌سنجی راداری نشان داد، در طول دوره آماری در منطقه مورد مطالعه 44 سانتی‌متر فرونشست اتفاق افتاده است. در ادامه جهت یافتن علت فرونشست، اطلاعات چاه‌های پیزومتری موجود در منطقه اخذ و تغییرات آن‌ها در طول دوره 1398-1370 بررسی شد. میزان فرونشست‌های ثبت شده برای هر دوره به ترتیب 6 سانتی‌متر برای 2017-2018، برای دوره 2018-2019 حدود 12 سانتی‌متر، 15 سانتی‌متر برای دوره 2019-2020 و 11 سانتی‌متر برای دوره 2020-2021 به دست آمد. طبق نتیجه به دست آمده سطح آب زیرزمینی در محدوده‌های دارای فرونشست زمین با افت همراه بوده است. به‌خصوص در روستاهای مهدی‌آباد، شهر دانش، مشهد قلی و ...که بیش‌ترین میزان افت سطح آب زیرزمینی را دارا می‌باشد و در پهنه خطر فرونشست زیاد هم قرار دارند. یکی از دلایل اصلی فرونشست زمین در منطقه مورد مطالعه، برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی است.

 

واژگان کلیدی: تداخل‌سنجی، فرونشست، سنتینل 1، شهر مشهد، افت سطح آب زیرزمینی

 

مقدمه

فرونشست زمین پدیده‌ای مورفولوژیکی، نوعی از تغییر شکل سطح زمین است که با دگرشکلی عمودی و یا با حرکت روبه پایین سطح زمین و همچنین نشست تدریجی یا ناگهانی مواد سطحی همراه است. این پدیده در حالت منطقه‌ای و به‌صورت نشست روبه پایین سطح زمین و با بردار جابه‌جایی اندک مشهود است (لشکری پور و همکاران، ۱۳۸۷). بر اساس تعریف سازمان زمین‌شناسی ایالت متحده، پدیده فرونشست زمین شامل فروریزش یا نشست روبه پائین سطح زمین است که می‌تواند دارای حرکت قائم رو به پائین سطح زمین و کمی افقی باشد (عابدینی، 1396). علیرغم این موضوع که فرونشست به‌کندی و تدریجی صورت می‌گیرد، می‌تواند طی یک مدت زمان طولانی خساراتی به بزرگی زلزله، آتش‌فشان و نیز زمین‌لغزش داشته باشد. پدیده فرونشست به‌طور کلی می‌تواند ناشی از عوامل عمده‌ایی همچون انحلال تشکیلات زیرسطحی، تراکم رسوبات و یا افت سطح سیالات زیرزمینی و همچنین عوامل تکتونیکی باشد (فتح الهی و همکاران، 1396)، (چین²، 2016). سفره‌های آب زیرزمینی یکی از مهم‌ترین و حیاتی‌ترین منابع آبی برای کشاورزی، آشامیدن و صنعت است. در دهه‌های اخیر عواملی مانند رشد جمعیت، توسعه فعالیت‌های صنعتی منجر به استخراج بیش‌ازحد از آب زیرزمینی و کاهش آبخوان‌ها شده است. این امر به معنای استخراج و استفاده از آبی است که در طول هزاران سال در لایه‌های آبدار زمین ذخیره شده و با انجام این کار، سطح آب‌های زیرزمینی روز به‌روز افت کرده و سرانجام به‌جایی خواهد رسید که آبی برای استخراج وجود نخواهد داشت. پایین افتادن سطح آب‌های زیرزمینی به معنای خشک شدن مناطق پایین دست (مناطق با ارتفاع کمتر که آب جاری در لایه‌های آبدار تحت اثر جاذبه به سمت آن‌ها جریان می‌یابند)، از بین رفتن چاه‌ها، قنات‌ها و چشمه‌های آن است) دی گراف³، 2017) که منجر به فرونشست زمین می‌شود. علت رخداد این پدیده می‌تواند عوامل طبیعی و یا انسانی باشد (گالووی⁴، 2011). معمولاً فرونشست در نتیجه تحکیم لایه‌های خاکی (رسوبات) زمین به وقوع می‌پیوندد، به این صورت که برداشت آب‌های زیرزمینی و عدم جایگزینی آن موجب کاهش فشار آب منفذی و افزایش تنش مؤثر خاک در لایه‌های زیرین می‌گردد. شهر مشهد، یکی از مناطق با نرخ فرونشست بسیار بالا است که با توجه به مخاطرات و خسارات جانی و مالی احتمالی ناشی از فرونشست، ضرورت دارد مورد توجه بیشتری قرار گیرند.

تاکنون مطالعات زیادی در مورد فرونشست زمین با استفاده از تداخل‌سنجی رادار در خارج و داخل کشور انجام شده است برای مثال: گو⁵ و همکاران (2016) به بررسی رابطه بین فرونشست زمین و تغییرات آب‌های زیرزمینی در پکن پرداختند. نتایج ایشان نشان داد که بیش‌ترین نرخ فرونشست در محدوده مرکزی شهر و در حدود 10 میلی‌متر در سال است که مقدار آن در محدوده تانژو به بیش از 140 میلی‌متر در سال رسیده است. بررسی‌هایی که در این مطالعه بر روی آب‌های زیرزمینی انجام شد، ارتباط بالای میزان فرونشست زمین و افت سطح آب‌های زیرزمینی را نشان داد. آگوستان⁶ و همکاران (2016) به ارزیابی جابجایی زمین در جاکارتا از طریق تجزیه و تحلیل داده‌های راداری پرداختند. نتایج پژوهش بیانگر این است که در این منطقه در ماه نوامبر 2015 تا سپتامبر 2016 حدود 12 سانتی‌متر فرونشست داشته است. دو⁷ و همکاران (2017) به ارزیابی میزان فرونشست شبه جزیره لیژاوو در چین با استفاده از تصاویر راداری پرداختند. در این پژوهش از روش تداخل‌سنجی راداری و تصاویر سال‌های 1992 تا 2010 استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که حداکثر میزان فرونشست با 32 میلی‌متر در نوار خط ساحلی بوده است، در حالی که میزان فرونشست در زمین‌ها داخلی بین 10 تا 19 میلی‌متر در سال برآورد شده است. بهاتارای (2017)، به شناسایی فرونشست زمین در دره کاتماندو نپال با استفاده از تکنیک DInSAR پرداختند و به این نتیجه رسیدند که عمق فرونشست در محدوده 1 سانتی‌متری تا 17 سانتی‌متر است و عامل اصلی تأثیرگذار بر وقوع فرونشست زمین ناشی از آب‌های زیرزمینی است. مین و همکاران (2020)، در پژوهشی به بررسی فرونشست در هانوی ویتنام از طریق تکنیک تداخل‌سنجی راداری پرداختند و با توجه به نتایج به دست آمده افت سطح آب زیرزمینی مهم‌ترین عامل مؤثر در فرونشست محدوده شناخته شده است. هوانگ و همکاران (2021)، به بررسی فرونشست شهر دژو با روش SBAS پرداختند بررسی‌ها طی بازه زمانی دو ساله نشان می‌دهد که مرکز فرونشست بخش‌های شرقی و شمال شرقی با میزان فرونشست 45 میلی‌متری است و این نشست هم رابطه مستقیمی با افت سطح آب‌های زیرزمینی دارد.

در ایران نیز دولتی و همکاران در سال ۱۳۹۵ به مطالعۀ روند توسعه، اثرات و مکانیسم فرونشست زمین در دشت مشهد پرداختند و نشست سطح زمین را یکی از پیامدهای منفی افت سطح آب زیرزمینی در آبخوان مشهد معرفی کردند همچنین نتایج ایشان نشان داد که آبخوان مشهد در دوره زمانی ۱۳۷۲ تا ۱۳۹۵ در بخش‌های شمال غربی (محدوده بین شهر مشهد و قوچان)، مرکزی (مشهد شهر مشهد) و شرقی جنوب شرقی آبخوان فرونشست رخ‌داده‌است. اصغری و همکاران (1399)، به پایش میزان فرونشست شهرستان نمین با استفاده از روش تداخل‌سنجی راداری در طی بازه 6 ساله (2015-2020) پرداختند، نتایج بررسی‌ها 8 سانتی‌متر فرونشست و 15 سانتی‌متر بالا آمدگی را نشان می‌دهد. خرمی و همکاران در سال (1398) به بررسی فرونشست شهر مشهد به روش تداخل‌سنجی راداری پراکنش گر دائمی از سال 2014 تا 2017 پرداختند و بیشینه نرخ فرونشست را 14 سانتی‌متر به دست آوردند. مرادی و همکاران (1399) در تحلیل فرونشست با استفاده از تکنیک تداخل‌سنجی راداری، اطلاعات چاه‌های ژئوتکتونیکی و پیزومتری در منطقه 18 شهر تهران را مورد مطالعه قرار دادند. نتایج نشان داد که حداکثر میزان فرونشست به دست آمده از مطالعه تداخل‌سنجی راداری در حدود 430 میلی‌متر و در محدوده محله یافت‌آباد است، همچنین بخش شرقی منطقه 18 شهری بیش‌ترین تأثیر را از پدیده فرونشست دارد. شفیعی و همکاران (1399) در بررسی فرونشست آبخوان دشت نورآباد با استفاده از روش تداخل‌سنجی راداری به این نتیجه رسیدند که در محدوده دشت در بازه زمانی 12 ساله بیش‌ترین میزان افت آب زیرزمینی حدود (22-) متر در بخش‌های شرقی، جنوبی و مرکزی آبخوان واقع در چاه‌های پیزومتری اسکان عشایر، خومه‌زار، شهرک صنعتی، تل‌مشکی و شور است. ابراهیمی و همکاران 1399 به پایش میزان فرونشست محدوده شهری دشت پاکدشت با روش تداخل‌سنجی پرداختند نتایج حاصل از روش تداخل‌سنجی راداری محدوده مطالعاتی در طی بازه زمانی یک‌ساله بین 15 تا 85 میلی‌متر فرونشست را نشان می‌دهد و مهم‌ترین و مؤثرترین عامل در فرونشست را هم افت سطح آب‌های زیرزمینی عنوان کرده‌اند. گورابی⁸ و همکاران (1400) به‌منظور بررسی فرونشست زمین در کلان‌شهر اصفهان با تصاویرSentinel-1  میزان فرونشست زمین را به میزان 5- تا 100- میلی‌متر در سال برآورد کردند که از جنوب به بخش‌های شمالی، شمال شرقی و شرقی کلان‌شهر اصفهان افزایش می‌یابد، در حالی که بخش‌های جنوبی شهر تقریباً یک منطقه پایدار هستند و میزان فرونشست قابل توجه در آن مشاهده نمی‌شود. عابدینی و همکاران (1400) به بررسی فرونشست دشت اردبیل به روش تداخل‌سنجی راداری از سال 2016 تا 2020 پرداختند. نتایج ایشان نشان داد که میزان فرونشست در هرسال به‌طور میانگین 4.4 میلی‌متر و طی بازه زمانی 5 ساله 22 میلی‌متر است. آقایاری و همکاران (1400)، میزان فرونشست دشت اردبیل را با استفاده از تکنیک تداخل‌سنجی راداری و پارامترهای آب‌های زیرزمینی و کاربری اراضی مورد مطالعه قرار دادند. نتایج آن‌ها نشان داد که اطلاعات 39 حلقه چاه پیزومتری موجود در دشت اردبیل در بازه زمانی 33 ساله، میانگین افت آب زیرزمینی حدود 5.9 متر را نشان می‌دهد. همچنین در بین کاربری‌های اراضی بالاترین میزان مربوط به مراتع خوب و مناطق کشاورزی 22/0 میلی‌متر، مراتع متوسط 21/0 میلی‌متر و مناطق انسان‌ساز 20/0 میلی‌متر است از طرفی نقشه حاصل از فرونشست بیانگر نرخ فرونشست در هرسال به‌طور میانگین 4.4 میلی‌متر و طی بازه زمانی 5 ساله 22 میلی‌متر است. اصغری و همکاران (1401)، پهنه‌بندی خطر فرونشست زمین در دشت مرکزی استان البرز را با بهره‌گیری از تکنیک تداخل‌سنجی راداری و الگوریتم تحلیل چند معیارە ARAS مورد بررسی قرار دادند. نتایج ایشان نشان داد که مقدار بین صفر تا 300 میلی‌متر فرونشست در محدوده مورد بررسی ایجاد شده است که بیش‌ترین میزان فرونشست در بخش مرکزی (محدوده مهرشهر، خرمدشت، محمد شهر) و در بخش جنوب غرب محدوده ماهدشت متمرکز است. هدف از انجام این پژوهش، بررسی وضعیت فرونشست شهر مشهد بر اثر افت آب‌های زیرزمینی در بازه زمانی ۲۰17 تا سال 2021 می‌باشد. با توجه به افزایش جمعیت و توسعه شهر مشهد و روستاهای موجود در منطقه، تغییر شرایط استفاده از شبکه جمع‌آوری فاضلاب و گسترش این شبکه، تغییر شرایط اقلیمی و تغییر وضعیت برداشت آب‌های زیرزمینی، نیاز به پایش دائمی وضعیت سطح آب زیرزمینی و فرونشست در این منطقه وجود دارد، لذا در این پژوهش، میزان نرخ فرونشست شهر مشهد با توجه به آخرین اطلاعات به‌روز شده است.

 

داده‌ها و روش پژوهش

منطقه مورد مطالعه

شهر مشهد در شمال شرق ایران در طول شرقی /۳۰-o۵۹ تا/4۰-o۵۹ و عرض شمالی /15-360 تا /2۰-360 قرار دارد. این شهر بین دو رشته کوه هزار مسجد و بینالود در منتهی‌الیه دشت مشهد در ارتفاع متوسط 980 متر از سطح دریا با وسعت حدود 120 کیلومترمربع قرار گرفته است. (شکل 1) از جمله ویژگی‌های خاص شهر مشهد در مقایسه با سایر شهرهای کشور داشتن جمعیت ثابت حدود 3 میلیون نفر و حضور حدود 20 میلیون زائر به‌صورت سالانه در مقاطع زمانی کوتاه در مناسبت‌های ملی و مذهبی می‌باشد. این امر در کنار مشکلات دیگری چون وضعیت اقلیمی و کاهش نزولات جوی که به‌تبع آن کمبود منابع و محدودیت‌های تأمین آب را فراهم می‌سازد، موجب شده که توجه ویژه‌ای به مسائل و مشکلات مرتبط با مدیریت منابع آب در آن معطوف گردد شهر مشهد بر روی نهشته‌های آبرفتی جوان دشت مشهد بنا شده است. نهشته‌های آبرفتی این دشت حاصل از فعالیت رودخانه کشف رود و سیلاب‌های فصلی رودخانه‌های محلی می‌باشد که از کوه‌های بینالود سرچشمه گرفته است. شهر مشهد از نظر ساختاری بر روی ناودیس باز دشت مشهد قرار گرفته است که از دو طرف توسط گسل‌های طولی بریده شده است. در سمت شمال دشت گسل معکوس راست‌گرد کشف رود با شیب به‌طرف شمال سبب بالا آمدن و رخنمون نهشته‌های مارنی شده است. پرباران‌ترین ماه سال، فروردین‌ماه 1/47 میلی‌متر و کم‌ باران‌ترین آن در شهریورماه با 4/1 میلی‌متر محاسبه شده است. در شکل 1 موقعیت جغرافیایی منطقه موردمطالعه ارائه شده است (دهقان و همکاران، 1392).

 

 

شکل 1: محدوده مورد مطالعه

 

داده‌های مورد استفاده

روش کار در این پژوهش تحلیلی و میدانی است. در این پژوهش از داده‌های راداری که شامل تصاویر سنتینل 1 جهت محاسبه نرخ فرونشست در بازه زمانی سال‌های 2021-2017 استفاده شده است و پس از محاسبه نرخ جابجایی سطح زمین برای منطقه مورد مطالعه به‌منظور بررسی بیشتر تأثیر افت تراز آب زیرزمینی بر فرونشست سعی شد که علاوه بر نوسانات تراز آب پیزومترها، افت چاه‌های بهره‌برداری، نقشه پهنه‌بندی میزان تخلیه سالانه آب زیرزمینی نیز مورد بررسی قرار گرفت سپس به‌منظور مطالعه آخرین وضعیت سطح آب‌های زیرزمینی منطقه مورد مطالعه، اطلاعات آماری چاه آب موجود در محدوده مورد مطالعه از سال 1370 تا 1398 از سطح آب زیرزمینی منطقه مورد مطالعه تهیه شد. مطالعات تداخل‌سنجی راداری در این پژوهش توسط 5 تصویر سنتینل و به کمک نرم‌افزار ENVI 5.3 انجام گرفته است. برای کاهش نویز و افزایش همبستگی زمانی اینترفروگرام‌ها تا حد امکان سعی شده، از زوج تصاویر راداری با بازه زمانی 1 ساله استفاده شود. ترکیب داده‌های راداری از مدارهای صعودی و نزولی نیز می‌تواند جهت بهبود مدل‌های رقومی زمین با به دست آوردن جابجایی‌ها در جهات مختلف و با استفاده از اینترفرومتری مورد استفاده قرار گیرد. برای سهولت انجام کار و عدم قرارگیری منطقه در دو شیت و یکسان‌سازی و در برگرفتن منطقه موردمطالعه در یک تصویر از داده‌های صعودی استفاده شد. همچنین در این پژوهش به‌منظور محاسبه فرونشست از تصاویر سنتینل (جدول 1) با فرمت (SLC) تک منظر با پوراریزاسیون (VV) جهت محاسبه میزان نرخ جابجایی استفاده شده است. همچنین برای نتیجه بهتر کار نوع کشت منطقه را بر اساس اینکه به‌صورت دیم‌کاری یا آبی انجام می‌شود بررسی و پردازش کرده که این کار با استفاده از نرم‌افزار ENVI  به بررسی تصاویر رادار 2-SENTINEL برای استخراج NDVI  هر 12 ماه سال انجام شد تا بتوانیم نوع کشت منطقه را مشخص کنیم. بدین منظور تصاویر ماه‌های سال 2020 از سایت Earthexplorer.usgs.gov  تهیه شد. (شکل 2)

 

 

شکل 2: مراحل انجام کار در تداخل‌سنجی

 

جدول 1: مشخصات تصاویر راداری مورد استفاده

شماره	تاریخ تصویر	فرمت تصویر	حالت تصویربرداری	گذر تصویربرداری	خط مبنا (متر)
1	17/03/2017	Slc	Iw	صعودی	163 تا 110-
2	23/01/2018	Slc	Iw	صعودی	163 تا 110-
3	23/02/2019	Slc	Iw	صعودی	163 تا 110-
4	10/01/2020	Slc	Iw	صعودی	129 تا 110-
5	12/01/2021	Slc	Iw	صعودی	128 تا 33-

 

بحث و یافته‌ها

در بررسی‌های انجام شده با تصاویر راداری SLC ماهواره سنتیل 1 در رابطه با شهر مشهد 5 تصویر به‌صورت دو به دو در نرم‌افزار Envi مورد پردازش قرار گرفت که تصویر سال، 2017 با 2018، 2018 با 2019 و تصویر 2019 با 2020 و 2020 با 2021 بررسی شد و میزان فرونشست‌های ثبت شده برای هر دوره به ترتیب 6 سانتی‌متر برای 2017-2018، برای دوره 2018-2019 حدود 12 سانتی‌متر، 15 سانتی‌متر برای دوره 2019-2020 و 11 سانتی‌متر برای دوره 2020-2021 به دست آمد. شکل 3 مربوط به سال 2017 تا 2018 است که بیش‌ترین میزان فرونشست منطقه 6 سانتی‌متر در طی 1 سال می‌باشد، بیش‌ترین میزان فرونشست رخ‌داده در منطقه مورد مطالعه در محدوده‌های شمالی شهر، روستای مشهد قلی و شهر دانش است هرچه به سمت جنوب شهر پیش می‌رویم منطقه ثبات بیشتری پیدا می‌کند. در شکل 3 میزان تغییرات فرونشست از سال 2018 تا 2019 ارائه شده است. در شکل 3 میزان تغییرات فرونشست شهر مشهد از سال 2018 تا 2017 ارائه شده است.

 

 

شکل 3: تغییرات فرونشست از سال 2017 تا 2018(مآخذ نگارندگان)

 

در بازه زمانی 2018 تا 2019 میزان فرونشست سالانه منطقه 12 سانتی‌متر می‌باشد و بیشتر در مناطق شمالی شهر رخ‌داده که نسبت به سال قبل منطقه فروشست از سمت شرق افزایش داشته وعلاوه بر مشهد قلی و شهردانش، روستاهای مهدی‌آباد و قلعه‌نو عوارض را در برگرفته است. میزان فرونشست افزایش یافته و در مناطق بیشتری پخش شده است. در شکل 4 تغییرات فرونشست از سال 2018 تا 2019 ارائه شده است.

 

 

شکل 4: تغییرات فرونشست از سال 2018 تا 2019(مآخذ نگارندگان)

فرونشست سالانه 2019 تا 2020 نسبت به سال‌های قبل افزایش داشته و 15 سانتی‌متر است با این تفاوت که پهنه فرونشست کاهش یافته و روستاهای مهدی‌آباد و مشهد قلی و شهر دانش را در برمی‌گیرد پس میزان فرونشست این مناطق بیشتر است. (شکل 5)

 

 

شکل 5: تغییرات فرونشست از سال 2019 تا 2020(مآخذ نگارندگان)

 

بازه زمانی 2020 تا 2021 میزان فرونشست منطقه نسبت به سال گذشته کاهش داشته و 11 سانتی‌متر می‌باشد که این میزان فرونشست در تمامی روستاهای منطقه مشاهده شده و علاوه بر روستاهای سال 2018 تا 2019 روستاهای نوده و باغ پیمان را نیز شامل می‌شود. در شکل 6 تغییرات فرونشست از سال 2020 تا 2021 ارائه شده است.

 

 

شکل 6: تغییرات فرونشست از سال 2020 تا 2021(مآخذ نگارندگان)

فرونشست در دوره 5 ساله 2017-2021 در چاه قاسم‌آباد و در روستاهای مهدی‌آباد، شهر دانش و مشهد قلی و... اتفاق افتاده است (شکل 7 و شکل 8).

 

 

شکل 7: موقعیت روستاها با فرونشست و موقعیت چاه‌ها با افت سطح آب در منطقه مورد مطالعه

 

 

شکل 8: نمونه‌ای از فرونشست در منطقه مورد مطالعه

 

در بررسی تراز آب شهر مشهد از سال 1370 تا 1398 تعداد 2 حلقه چاه اصلی با داده‌های یکسان به دست آمد که اطلاعات آن از سازمان آب منطقه‌ای خراسان رضوی تهیه شد و مورد بررسی قرار گرفت. داده‌ها هر 5 سال میانگین‌گیری شد و نقشه‌های آن با استفاده از ابزار IDW در محیط GIS برای محدوده مورد مطالعه تهیه شد که در نقشه ابتدایی از سال 1370 تا 1374 بالاترین سطح آب در عمق 55/12 متری تا 32/116 متری سطح زمین می‌باشد که نشان‌دهنده حفر چاه بسیار عمیق در محدوده موردمطالعه است. در بازه زمانی 1370 تا 1374 کمترین و بیش‌ترین میزان افت سطح آب در منطقه مورد مطالعه 55/12 و 59/107 متر بوده و همان‌طور که در شکل 9 مشاهده می‌شود در منطقه شرق شهر در محدوده چاه قاسم‌آباد رخ‌داده است.

 

شکل 9: نقشه اختلاف ارتفاع بر اساس متر از سال 1370 تا 1374(مآخذ نگارندگان)

 

در شکل 10 نیز میزان افت آب در بازه زمانی 1375-1379 نسبت به دوره قبل کمتر بوده اما محدوده بیشتری را فراگرفته بیش‌ترین میزان افت سطح آب 64/81 متر است.

 

 

شکل 10: نقشه اختلاف ارتفاع بر اساس متر از سال 1375 تا 1379(مآخذ نگارندگان)

 

در این بازه زمانی (1380-1384) افت سطح آب منطقه افزایش‌یافته کم‌ترین و بیش‌ترین میزان آن 03/14 و 99/106 متر است. (شکل 11)

 

 

شکل 11: نقشه اختلاف ارتفاع بر اساس متر از سال 1380 تا 1384(مآخذ نگارندگان)

 

در شکل 12 نیز میزان افت سطح آب در سال‌های 1384-1389 روند افزایشی دارد و بیشتر در قسمت شرقی دشت قرار دارد و میزان آن 32/116 متر است.

 

 

شکل 12: نقشه اختلاف ارتفاع بر اساس متر از سال 1385 تا 1389(مآخذ نگارندگان)

 

در شکل 13 مقدار سطح آب چاه‌ها در دوره 1390-1394 افزایش‌یافته و به 84/12 و 79/114 متر رسیده است اما مانند سال‌های قبل محدوده خطر در شرق شهر قرار دارد.

 

شکل 13: نقشه اختلاف ارتفاع بر اساس متر از سال 1390 تا 1394(مآخذ نگارندگان)

 

همان‌طور که در شکل 14 مشاهده می‌شود بالاترین سطح آب اندکی افزایش داشته ولی پایین‌ترین سطح آب کاهش داشته و به 44/115 متر رسیده است که به معنی افزایش افت سطح آب چاه است. از سال 1370 تا 1389 سطح آب چاه بلوار راه‌آهن روند کاهشی داشته اما در 10 ساله اخیر سطح آب این چاه افزایش‌یافته است؛ اما در چاه قاسم‌آباد طی این 30 سال افت سطح آب افزایش داشته فقط در بازه 1375 تا 1379 سطح آب چاه افزایش یافته است. همان‌طور که مشاهده می‌شود منطقه پرخطر همراه با افت سطح آب زیاد در قسمت شرق و شمال شرق شهر و در اطراف چاه قاسم‌آباد قرار دارد.

 

 

شکل 14: نقشه اختلاف ارتفاع بر اساس متر از سال 1395 تا 1398(مآخذ نگارندگان)

 

با توجه به شکل 15 مشاهده می‌شود که برای چاه قاسم‌آباد ابتدا روند افت سطح آب کاهشی بوده و از سال 1379 به بعد روند افزایشی داشته و تاکنون ادامه یافته است. چاه بلوار راه‌آهن نیز در بازه زمانی 1374-1379 و 1390-1394 افت سطح آب کاهش داشته و در بقیه زمان‌ها افزایش داشته است.

 

 

 

 

شکل 15: نمودار روند افت سطح آب چاه‌ها

 

 

شکل 16: پهنه‌بندی NDVI در شهر مشهد

 

پوشش زمین و کاربری اراضی از مهم‌ترین عوامل هیدرولوژیکی در حوضه‌های آبخیز می‌باشند؛ زیرا در کیفیت و حجم کل آب‌های سطحی و زیرزمینی نقش مؤثری دارند. بررسی میزان افزایش، کاهش، انتقال و ثبات بین کاربری‌ها درک بهتری از نحوه تغییرات پوشش و کاربری اراضی یـک منطقـه مـی‌دهد. ما در اینجا به بررسی پوشش گیاهی شهر مشهد (شکل 16) و تأثیر آن بر فرونشست پرداختیم که طبق بررسی‌های انجام شده یکی از دلایل اصلی فرونشست در منطقه، استفاده از آب زیرزمینی بـرای کشت محصولات است. برای به دست آوردن نقشه نوع کشت از تصاویر یک‌ساله محدوده مورد مطالعه از ژانویه 2021 تا دسامبر 1202 با استفاده از باندهای 4 و 8 ماهواره سنتینل 2، شاخص NDVI را به‌صورت ماه به ماه در گوگل ارث انجین مورد پردازش قرار گرفت (جدول 2) و با ترکیـب تمام ماه‌ها یک خروجی یکسان به دست آورده که با توجه به رفتار طیفی (امضای طیفی) و طبقه‌بندی استاندارد شاخص NDVI پدیـده‌هـای مختلف روی زمین شناسایی می‌کنیم.

 

جدول 2: درصد پهنه‌بندی شاخص NDVI

نوع پوشش	درصد
آب	0.06
سازه	45.34
علفزار	17.29
تراکم کم	8.94
تراکم زیاد	14.65
زمین سخت	13.71

 

با توجه به بررسی فرونشست در طول دوره 2017 تا 2021 با استفاده از تکنیک‌های سری زمانی InSAR  و افت سطح آب زیرزمینی در بازه زمانی 1370 تا 1398 شهر مشهد، نتایج نشان داد که افت سطح آب چاه‌ها تأثیر مستقیم بر فرونشست منطقه دارد. میزان افت سطح آب در این بازه زمانی حداقل 55/12 متر و حداکثر 32/116 بوده و بیشتر در مناطق شمال و شمال غرب رخ‌داده که متأثر از کاهش بارندگی، خشک‌سالی و کشت آبی و باغی زیاد در منطقه و فشار بیش‌ازحد به منابع آب‌های زیرزمینی در این سال‌ها می‌باشد. همان‌طور که مشاهده می‌شود بیشتر سطح زیر کشت منطقه مورد مطالعه کشت آبی است. بیش‌ترین میزان فرونشست نیز 15 سانتی‌متر برای دوره 2019-2020 که در مناطق شمال و شمال غرب شهر مشهد اتفاق افتاده است. همان‌طور که بیان شد و با توجه به نقشه‌های بررسی فرونشست و افت سطح آب زیرزمینی شهر مشهد مشاهده می‌شود مکان‌های دارای فرونشست زیاد منطبق بر مناطقی است که افت آب بیشتری دارد.

 

نتیجه‌گیری

در این مقاله فرونشست زمین در شهر مشهد در طول دوره 2017 تا 2021 با استفاده از تکنیک‌های سری زمانی InSAR بررسی شد. میزان فرونشست در طول 4 دوره آماری در منطقه مورد مطالعه 44 سانتی‌متر به دست آمد. میزان فرونشست‌های ثبت شده هر دوره به ترتیب 6 سانتی‌متر برای 2017-2018، برای دوره 2018-2019 حدود 12 سانتی‌متر، 15 سانتی‌متر برای دوره 2019-2020 و 11 سانتی‌متر برای دوره 2020-2021 به دست آمد. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده بیش‌ترین میزان فرونشست در مناطق شمال و شمال غرب شهر مشهد اتفاق افتاده است. سطح آب چاه‌ها در بازه زمانی 1370 تا 1398 به بیش‌ترین حد کاهش خود رسیده‌اند میزان افت سطح آب در این بازه زمانی حداقل 55/12 متر و حداکثر 32/116 بوده و بیشتر در مناطق شمال و شمال غرب رخ‌داده که متأثر از کاهش بارندگی، خشک‌سالی و کشت آبی و باغی زیاد در منطقه و فشار بیش‌ازحد به منابع آب‌های زیرزمینی در این سال‌ها است. همان‌طور که مشاهده می‌شود بیشتر سطح زیر کشت منطقه مورد مطالعه کشت آبی است. مقایسه بین تحلیل‌های مستخرج از داده‌های نقاط چاه و تصاویر ماهواره‌ای نیز مؤکد رابطه بین پایین آمدن سطح آب‌های زیرزمینی و فرونشست زمین در منطقه مورد مطالعه است به‌خصوص در روستای شهر دانش که بیش‌ترین میزان افت سطح آب زیرزمینی را دارا است و در پهنه خطر فرونشست زیاد هم قرار دارند. در نهایت با استفاده از نقشه پهنه‌بندی خطر فرونشست مشخص شد. ضروری است سازمان‌ها و نهادهای متولی با اتخاذ سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌های مناسب، پیش از وقوع بحران درصدد کاهش هرگونه آسیب به سکونتگاه‌های انسانی، جمعیت و زیرساخت‌های موجود در این مناطق باشند. از طرفی قسمت شمال و شمال غرب شهر مشهد جزو مناطق بحرانی و حساس از نظر مخاطره فرونشست است. افزایش جمعیت و نیاز بیش از پیش آن‌ها به آب از یک‌طرف و همچنین ساخت و سازهای بی‌رویه برای برطرف کردن نیاز جمعیت جدید، از طرف دیگر افزایش دما، خشک‌سالی‌های متوالی و احتمال تداوم آن در سال‌های آینده عواملی برای استفاده هر چه بیشتر آب‌های زیرزمینی است که خود باعث رخداد فرونشست در سطح وسیع‌تر می‌شود.

نتایج پژوهش را با مقالات دیگر مورد مطالعه قرار دادیم در کار دهقانی و همکاران مقدار متوسط فرونشسـت سالانه در بازه زمانی 2003 تا 2005 بین 10 تا 15 سانتی‌متر متغیر بوده است و محدوده فرونشست آن‌ها قسمت شـمال غـرب مشهد بوده است و محـدوده فرونشست به دست آمده در پژوهش حاضر تطبیق کامل دارد و میزان میانگین فرونشست ایـن پـژوهش در 4 دوره 11 سانتی‌متر به دست آمده است که این عدد با نتایج تحقیقات خرمی و همکاران که در فاصله زمانی سال 2014 تا 2017 میزان فرونشست سالانه را برای شهر مشهد حدود 14 سانتی‌متر برآورد کردند هم مطابقت دارد.

 

برخی از راهکارهای مؤثر برای جلوگیری از فرونشست زمین:

1- کنترل و مدیریت مصرف آب: تغییر الگوی مصرف آب به سمت روش‌های بهینه می‌تواند به حفظ آب زیرزمینی و جلوگیری از فرونشست زمین کمک کند. این شامل بهبود کار آیی سیستم‌های آبیاری، استفاده از روش‌های صرفه‌جویی در استفاده از آب و ایجاد آب‌های جایگزین مانند بازیافت آب است.

۲- حفظ منابع طبیعی: حفظ منابع طبیعی نظیر جنگل‌ها، باتلاق‌ها و سایر زیستگاه‌ها می‌تواند به جلوگیری از فرونشست زمین کمک کند. احداث مناطق حفاظت شده و اجرای قوانین سخت‌گیرانه در مورد تخریب محیط‌زیست می‌تواند از نابودی و آسیب دیدن منابع طبیعی جلوگیری کند.

۳- استفاده از تکنولوژی‌های مدرن: استفاده از تکنولوژی‌های مدرن در احداث ساختمان‌ها و زیرساخت‌ها می‌تواند به جلوگیری از فرونشست زمین کمک کند. مثلاً استفاده از سیستم‌های ارتفاع‌سنجی GPS در ساخت‌وسازها می‌تواند دقت بیشتری در تسطیح و اجرای آن‌ها ایجاد کند.

۴- آموزش و اطلاع‌رسانی: آموزش عمومی مردم و اطلاع‌رسانی درباره اثرات نامطلوب فرونشست زمین می‌تواند در ایجاد آگاهی و پایبندی به اقدامات جلوگیری مؤثر باشد. این شامل آموزش در مورد روش‌های صرفه‌جوی در مصرف آب، حفظ منابع طبیعی و مدیریت منابع است.

۵- ارزیابی و نظارت مداوم: ارزیابی و نظارت مداوم بر فعالیت‌های مختلف می‌تواند به تشخیص مشکلات زمین‌شناسی و زمین‌شناسی فرونشستی کمک کند. این شامل انجام مطالعات کامل زمین‌شناسی، نظارت بر نقاط مستعد فرونشست زمین و ارائه راهکارهای مناسب برای جلوگیری از آن است.

هر چند که جلوگیری کامل از فرونشست زمین ممکن نیست، اما با بهره‌گیری از راهکارهای مناسب و پیروی از اصول بهینه‌سازی، می‌توان از حداقل سوءتاثیر فرونشست زمین بر محیط‌زیست و جامعه جلوگیری کرد. برای اجرای این راهکارها، همکاری بین دولت، سازمان‌های مردم‌نهاد و جامعه بسیار حائز اهمیت است.

 

 

 

 

منابع

1- ابراهیمی، عطرین. قاسمی، افشان. گنجائیان، حمید (2020): پایش میزان فرونشست محدوده شهری پاکدشت با استفاده از روش تداخل‌سنجی راداری. جغرافیا و روابط انسانی، دوره 2، شماره 8، صص 41-29.

2- آقایاری، لیلا. عابدینی، موسی. اصغری سراسکانرود، صیاد. (1400): برآورد میزان فرونشست با استفاده از تکنیک تداخل‌سنجی راداری و پارامترهای آب‌های زیرزمینی و کاربری اراضی (مطالعه موردی: دشت اردبیل). سال یازدهم، شماره 1، صص 132-117.

3- اصغری سرکانرود، صیاد. محمد زاده شیشه گران، مریم. (1401): برآورد میزان فرونشست با استفاده از تکنیک تداخل‌سنجی راداری و پارامترهای آب‌های زیرزمینی و کاربری اراضی (مطالعه موردی: دشت شهریار). پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی، سال 10، شماره 1.

4- خرمی، محمد. ابریشمی، سعید. مقصودی، یاسر. (1398): تعیین فرونشست شهر مشهد به روش تداخل‌سنجی راداری پراکنش گر دائمی. نشریه مهندسی عمران امیرکبیر، دوره 51 شماره 6، صص 1204-1189.

5- دولتی، ج. لشکری‌پور، غلامرضا. حافظی مقدس، ن. صالحی متعهد، فهیمه. (1395): بررسی روند توسعه اثرات و مکانیسم فرونشست زمین در دشت مشهد. همایش تخصصی پدیده فرونشست زمین در ایران.

6- دهقانی، مریم. صالحی، رضا (1392): بررسی فرونشست دشت مهیار جنوبی با استفاده از روش تداخل سنجی راداری. آبیاری و آب ایران، دوره 3، صص 47-57.

7- سازمان آب منطقه‌ای شهرستان مشهد. (1399).

8- شفیعی، نجمه. مختاری، لیلا. امیر احمدی، ابوالقاسم. زندی، رحمان. (1399): بررسی فرونشست دشت نور آباد با استفاده از روش تداخل‌سنجی راداری. پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی، سال هشتم، شماره 4، صص 111-93.

9- عابدینی، موسی، (1396): مبانی فرونشست زمین (مخاطرات هیدروژئومورفولوژی و مدیریت محیط). انتشارات دانشگاه محقق اردبیلی، چاپ یکم.

10- فتح‌اللهی، نرگس. آخوندزاده هنزائی، مهدی. بحرودی، عباس. (1396): بررسی فرونشست زمین در اثر استخراج مواد نفتی با استفاده از روش تداخل‌سنجی رادار. مجله سپهر، دوره 72، شماره 105، صص 43-23.

11- لشکری پور، غلامرضا. غفوری، محمد. رستمی بارانی، حمیدرضا. (1387): بررسی علل تشکیل شکاف‌ها و فرونشست زمین در غرب دشت کاشمر. مجله مطالعات زمین‌شناسی، شماره 1.

12- مرادی، آیدین. عمادالدین، سمیه. آرخی، صالح. رضائی، خلیل. (1399): تحلیل زمین با استفاده از تکنیک تداخل‌سنجی راداری اطلاعات چاه‌های ژئوتکنیکی و پیزومتری. نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، سال هفتم، شماره 1، صص 176-153.

13- Agustan,A. Sulaiman, A.Ito,A. (2016): Measuring Deformation In Jakarta Through Long Trm Synthetic Aperature Radar(SAR) Data Analysis.

14- Bhattarai, R. Alifu, H. Maitiniyazi, A. Kondoh. (2017):. Detection Of Land Subsidence In Kathmandu Valley, Nepal, Using Dinsar Technique, Land 2017, 6(2, 1-178).

15- Chen, B. Gong, H. Chen, Y. Li, X. Zhou, C. Lei, K, Zhu, L. Zhao, X. (2020): Land Subsidence And Its Relation With Groundwater Aquifers In Beijing Plain Of China, Science Of The Total Environment.

16- Chen, M. Tomás, R. Li, Zh. Motagh, M. Li, T. Hu, L. Gong, H. Li, X. Yu, J. Gong, X. (2016): Imaging Land Subsidence Induced By Groundwater Extraction In Beijing (China) Using Satellite Radar Interferometry, Remote Sens, 8(6), 468p.

17- De Graaf, I.E. Van Beek, R.L. Gleeson, T. Moosdorf, N. Schmitz, O. Sutanudjaja, E.H. And Bierkens, M.F. (2017): A Global-Scale Two-Layer Transient Groundwater Model: Development And Application To Groundwater Depletion, Advances In Water Resources, 102, Pp. 53-67.

18- Du, Y. Feng, G. Peng, X. Li, Z (2017): Subsidence Evolution Of The Leizhou Peninsula, China, Based On Insar Observation From 1992 To 2010, Appl. Sci. 2017, 7, 466; Doi:10.3390/App7050466

19- Galloway, D.L. Burbey, T.J. (2011): Review: Regional Land Subsidence Accompanying Groundwater Extraction, Hydrogeology Journal, 19: Pp.1459-1486.

20- Goorabi, A. Karimi, M. Yamani, M. Perissin, D. (2020): Land Subsidence In Isfahan Metropolitan And Its Relationship With Geological And Geomorphological Settings Revealed By Sentinel-1A Insar Observations. Journal Of Arid Environments,181.

21- Guo, J. Lv Zhou; Chaolong Yao; Jiyuan Hu. (2016): Surface Subsidence Analysis By Multi-Temporal Insar And GRACE: A Case Study In Beijing, Sensors.Pp.1-18.

22- Jeanne, P. Faar, T. G. Rutqvist, J. Vasco, D. W. (2019): Role Of Agricultural Activity On Land Subsidence In The Jouquin Valley, California, Journal Of Hydrology, Vol. 569, Pp.462 -469.

23- Minh, D. H. T. Tran. Q, C. Pham, Q.N, Dang, T, Nguyen, D.A, El-Moussaw, A. (2020): "Measuring Ground Subsidence In Ha Noi Through The Radar Interferometry Technique Using Terrasar-X And Cosmos Skymed Data," In IEEE Journal Of Selected Topics In Applied Earth Observations And Remote.Sensing, Vol. 12, No. 10, Pp. 3874-3884.

 

---

[1] * نویسنده مسئول:                                                         Email: [e-mail]

[2] -chen

[3]  -De Graaf

[4]  -Galloway

[5]  -Guo

[6]  -Agustan

[7]  -Du

[8]  -Goorabi