مطالعه الگوهای هواشناسی و چشمه های تولید گرد وغبارهای شدید تابستانه جنوب غرب ایران

محورهای موضوعی : فیزیک دریا

فرنوش قهری ¹ , عباس رنجبر سعادت آبادی ² , پری سیما کتیرایی ³

1 - گروه هواشناسی، دانشکده علوم و فنون دریایی، دانشگلاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
2 - پژوهشکده هواشناسی، مرکز خشکسالی هواشناسی کشور
3 - گروه هواشناسی، دانشکده علوم و فنون دریایی، دانشگلاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال

تاریخ دریافت : 1390/08/03 تاریخ پذیرش : 1390/11/10 تاریخ انتشار : 1391/03/31

کلید واژه: پدیده گرد و غبار- پدیده جوی, ناوه‏‏ی تراز میانی- چشمه های گرد و غبار,

چکیده مقاله :

گرد وغبار به دلیل ورود ذرات معلق خاک وغبار به درونجو یکی از پدیده های مهم جوی است. این پدیده آثار بسیار مهمی را در زمینه های زیست محیطی، فعالیت های اقتصادی و اجتماعی دارد. واقع شدن ایران وکشورهای همسایه غربی آن در کمربند خشک و نیمه خشک جهانسبب شده است که کشورمان به ویژه ناحیه جنوب غربی در معرض وقوع پدیده گرد وغبار قرار گرفته که این امر طی سال های اخیر تشدید شده است. در این مطالعه، چگونگی تشکیل و انتقال پدیده گرد و غبار به اهواز در روزهای قبل، آغاز و پایان پدیده انجام پذیرفت. بدین منظور در روزهای گرد و غباری ماه های تابستان با کد (06)، طی دوره ی 2008-1968 در ایستگاه اهواز، به عنوان یکی از ایستگاه های جنوب غرب کشور، از نقشه های هواشناسی سطح زمین، 850 و 500 هکتوپاسکال، میدان باد در سطح زمین استفاده گردید. نتایج حاصل نشان داد طی این دوره ، در ماه ژوئیه بیشترین شدت و فرکانس رخداد پدیده گرد و غبار در اهواز روی می دهد. برای ایجاد گرد و غبارهای شدید خوزستان گسترش زبانه کم فشار حرارتی خلیج فارس تا شمال غرب عراق، نفود و گسترش زبانه های پرفشار اروپا بر روی دریای سیاه و بخش عمده ای از ترکیه همراه با عبور امواج تراز میانی ناوه ی مدیترانه از روی شمال غرب عراق و شرق سوریه از ویژگی های جوی مؤثر می باشد. همچنین چشمه های گرد و غبار واقع در شمال غرب عراق و شرق سوریه در ایجاد گرد و غبار تابستانه جنوب غرب ایران نقش بسیار مهمی دارند.

چکیده انگلیسی:

Dust as one atmospheric phenomenon has many important effects on environment, health, economy and social fields for entering dust particles into the atmosphere. Iran and western neighboring counties are located in the arid and semiarid belt of the world, where frequency of sever dust events, especially in south west Iran, has increased in recent years. In this paper, we investigated how this event is produced and reached to Ahwaz using observations and weather data of the period 1968-2008 in selected summer month, based on sea level, 850hpa and 500hpa weather charts, surface wind field in the start and end days of dust occurrence in Ahwaz station. The results showed that in this period, dust events by high strength and frequency were occurred in July in Ahwaz, and the synoptic patterns that produce majority of severe dust over Ahwaz are Persian Gulf thermal trough extends to the north west of Iraq and European ridge extends over Black Sea and large parts of Turkey by passing waves of middle level Mediterranean trough north west of Iraq and east of Syria. Dust sources in northwest of Iraq and east of Syria have a major role in sever dust events in summer in south west of Iran.

منابع و مأخذ:

       توبئیهای نجف آبادی، ل. 1385. بررسی طوفان‏های گرد و خاک در اصفهان. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران. ایران.

      حسینی، س. ب. 1379. مطالعه همدیدی طوفان‏های شدید در تهران. پایان ‏نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس. ایران.

رئیس پور، ک. و طاووسی، ت. 1389. تحلیل همدیدی سامانه‏های گرد و غباری در استان خوزستان، مجله جغرافیا و توسعه، 20:    118-97.

      سیدزاده، ن. 1390. بررسی مسیر ذرات گرد و غبار در ایستگاه کرمانشاه و نقش جت استریم‏ها در منبع تولید ذرات. پایان‏نامه کارشناسی ارشد، ، دانشکده علوم و فنون دریایی، دانشگاه آزاداسلامی  واحد تهران شمال. ایران.

       عابدزاده، ح. و ذوالفقاری، ح. 1384.تحلیل سینوپتیک سیستم های گرد و غبار در غرب ایران. مجله جغرافیا و توسعه، 6:   188-173.

       عابدزاده، ح. 1384. تحلیل سینوپتیک سیستم های گرد و غبار در غرب ایران.  پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده جغرافیا، دانشگاه رازی. کرمانشاه، ایران.

      علیجانی، ب. 1376. آب و هوای ایران. انتشارات پیام نور. تهران، ایران.

کرمی، ف. 1388. تحلیل همدیدی طوفان‏های گرد و غبار استان خوزستان. دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

      لشکری، ح. و کیخسروی، ق. 1387. تحلیل آماری سینوپتیکی طوفان‏های گرد و غبار استان رضوی. مجله پژوهش‏های جغرافیای طبیعی،   شماره 65: 33-17.

      میهن پرست، م. 1388. مطالعه نقش گرادیان فشاری و ناوه 850 هکتوپاسکالی در ایجاد و انتقال پدیده گرد و غبار تابستانی نیمه غربی کشور، دوازدهمین کنفرانس دینامیک شاره ها، دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل، ایران.

Goudi, A.S., Middelton, N.J. 2002.  Saharan duststorms, nature and consequences, Earth Science

   Review, 56:179-204.

Leng, S. & Yong-Seung C. 2002.Climatology, trend analysis and prediction of sandstorms

   and their associated dustfull in china. Water, Air, and Soil Pollution Focus, 3: 41–50

               Romanoff, B. 1961. Dust storm in Gobi and zone of Monoglia. The first PRC Monoglia workshop on  climate change in arid and semi-arid Region over the Central Asia.

               Wang, W, A. 2005. Synoptic model on East Asian dust emission and transport, Atmospheric science and air quality conferences. Nankai University, Tianjin, China.

              Washangton, R.M. , Tood, N., Middelton, J. & Goudie, A.S . 2000. Global dust storm source areas determined by total ozone monitoring spectrometer and ground observations. Oxford University. UK.

              Youngsin, C.H. & Lim, J.Y. 2004. The recent characteristics of Asian Dust and Haze events in Seoul. Meteorilogy and Atmospheric Physics, 87:143-152.