رابطه بینامتنیّت میان سوانح‌العشّاق و عبهرا‌لعاشقین

مختاری, منصوره; مباشری, محبوبه; سرامی, قدم علی

کد مقاله : 511560 بازدید : 178 صفحه: 285 - 316

20.1001.1.20084420.1393.10.36.10.7

نوع مقاله: پژوهشی

رابطه بینامتنیّت میان سوانح‌العشّاق و عبهرا‌لعاشقین

محورهای موضوعی : اسطوره

منصوره مختاری ¹ , محبوبه مباشری ² , قدم علی سرامی ³

1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی
2 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزّهرا (س)
3 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد واحد زنجان

تاریخ دریافت : 1394/03/03 تاریخ پذیرش : 1394/03/03 تاریخ انتشار : 1393/07/01

کلید واژه: سوانح‌العشّاق, عبهرالعاشقین, نظریه ادبی, بینامتنیّت, ژرار ژنت,

چکیده مقاله :

رساله‌هایسوانح‌العشاق احمد غزّالی و عبهرالعاشقین روزبهان بقلی شیرازی از جمله رساله‌هایی هستند که به لحاظ موضوع، شیوه بیان، چگونگی به‌کارگیری زبان، و محتوا مشترکات زیادی دارند. خوانش همزمان و مطالعه بینامتنی این دو رساله می‌تواند شناخت ما را از قابلیّت‌های این آثار دگرگون سازد و با ویژگی‌های مشترک یا منفرد آنها آشنا نماید. بعد از مطالعه بینامتنیِ این دو رساله طبق نظریه ژرار ژنت، معلوم شد که عبهرالعاشقین به اشکال صریح، غیر صریح و ضمنی در ساختار کلّی و جزئی، اعمّ از گزینش واژه، عبارت، اعلام، تلمیح به آیات و احادیث و داستان‌ها و بسیاری از اصطلاحات عرفانی و حتّی تفکّر حاکم بر اثر تا حدّ زیادی از سوانح‌العشّاقمتأثّر بوده است. با وجود ویژگی گفت‌وگومندی و چندصدایی در این دو رساله، هریک دارای ویژگی‌های منفردِ خاصّی نیز هستند و رابطه بینامتنی آنها وسیع‌تر از قیاس و تطبیق و برداشت مستقیم از متون پیشین است.

چکیده انگلیسی:

Sawāneh Ol-'Oshshāq, a treatise by Ahmad Ghazālī (c. 1061–1123 or 1126), and Abhar al-'Āshiqin, another treatise by Ruzbihan Baqli Shirazi (d. 1209), have common points in mode of expression, language usage and content. The simultaneous and intertextual reading can lead to change our views about these texts and acquaint us with their common features and special features of their own. Based on Gérard Genette’s ideas, the intertextual reading of the texts reveals that the Abhar al-'Ashiqin is, explicitly and implicitly, influenced by Sawāneh Ol-'Oshshāq in selecting words, terms and proper names and allusions to Quranic verses, Tradition (hadith), and mystical stories and terms. Their intertextual relationship is much deeper and extensive than direct influence and adaptation which may appear.

منابع و مأخذ:

کتابنامه

آلن، گراهام. 1385. بینامتنیّت. ترجمة پیام یزدان‌جو. ویراست دوم. تهران: مرکز.

احمدی، بابک. 1391. ساختار و تأویل متن. چ14. تهران: مرکز.

برتلس، یوگنی ادوارد ویچ. 1382. تصوّف و ادبیّات تصوّف. ترجمة سیروس ایزدی. چ3. تهران: امیرکبیر.

پورجوادی، نصرالله. 1358. سلطان طریقت. تهران: آگاه.

تودوروف، تزوتان. 1377. منطق گفت‌وگویی. ترجمة داریوش کریمی. تهران: مرکز.

رستگار فسایی، منصور. 1380. انواع نثر فارسی. تهران: سمت.

روزبهان بقلی شیرازی. 1383. عبهرالعاشقین. تصحیح و مقدّمه هانری کربن و محمّد معین. تهران: منوچهری.

روزبهان ثانی، عبداللطیف‌بن صدرالدین ابی‌محمّد. 1347. روح‌الجنان فی سیرة الشیخ روزبهان. به کوشش محمّد تقی دانش پژوه.

زرّین‌کوب، عبدالحسین. 1388.جست‌وجو در تصوّف ایران. تهران: امیرکبیر.

صفا، ذبیح‌الله. 1386. تاریخ ادبیّات در ایران. ج2. چ14. تهران: فردوس.

عبّادی، قطب‌الدین ابوالمظفر منصوربن اردشیر. 1374. التّصفیة فی احوال المتصوفه. تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.

علوی‌مقدّم، مهیار. 1377. نظریه‌های نقد ادبی معاصر. تهران: سمت.

عین‌القضات همدانی. 1389. تمهیدات. با مقدّمه و تصحیح و تحشیه و تعلیق عفیف عُسیران. چ8. تهران: منوچهری.

غزّالی، احمد. 1388. مجموعه آثار فارسی احمد غزّالی. به اهتمام احمد مجاهد. چ4. تهران: دانشگاه تهران.

فخرالدین عراقی. 1384. لمعات. تصحیح محمّد خواجوی. چ3. تهران: مولی.

فولادی، علیرضا. 1389. زبان عرفان. چ3. قم: فراگفت.

کارل، ارنست. 1383. تجربة عرفانی و شطح ولایت در تصوّف ایرانی. ترجمه و توضیحات و تعلیقات کوروش دیوسالار. تهران: مرکز.

کربن، هانری. 1386. نرگس عاشقان. ترجمة محمّد‌علی اخوان. تهران: اخوان خراسانی.

مدرسی، فاطمه و مونا همتی و مریم عرب. 1390. «شطحیّات عین‌القضات همدانی». فصلنامة علمی پژوهشی ادبیّات عرفانی و اسطوره‌شناختی. ش25.

نامور مطلق، بهمن. 1386. «ترامتنیّت مطالعه روابط یک متن با دیگر متن‌ها». پژوهشنامة علوم انسانی. ش56.

ــــــــــــــــ. 1390. درآمدی بر بینامتنیّت. تهران: سخن.

نیکلسن، ر. ا. 1341. اسلام و تصوّف. ترجمة محمّد‌حسین مدرّس نهاوندی.

English Sources

Bakhtine‚ Mikhail. 1975. Esthẻtiqe et thẻorie du roman. Paris: Gallimar. Genette‚ Gẻrard. 1982. Palimsestes. Paris: seuil.

References

‘Ein-ol-qozāt Hamedāni, Abo-l-ma’āli ‘Abd-ollāh. (1991/1370SH). Tamhidāt.Ed. by ‘Afif ‘Oseirān. 8^th Ed. Tehran: Manouchehri.

‘Erāqi, Sheykh Fakhr-oddin Ebrāhim. (2005/1384SH). Loma’āt. Ed. by Mohammad Khajavi. Tehran: Mowlā.

Ahmadi, Bābak. (1993/1372SH). Sākhtār o ta’vil-e matn. 14^th Ed. Tehran: Markaz.

‘Alavi Moqaddam, Mahyār. (1998/1377SH). Nazariyeh-hā-ye naqd-e adabi-ye mo’āser. Tehran: SAMT.

Baqli shirāzi, Rouzbahān. (1981/1360SH). ’Abhar-ol-’āsheqin.Ed. by Hanry Corbin & Mohammad Mo’in. Tehran: Manouchehri.

Bertls, Evgenii Eduardovich. (2003/1382SH). Tasavvof va adabiyāt-e tasavvof. Tr. by Sirous Izadi. 3^rd Ed. Tehran: Amirkabir.

Corbin, Henry. (2007/1386SH). Narges-e ‘Āsheqān (Le Jasmin des Fidèles d’amour (Kitâb-e ‘Abhar al-Âshiqîn). Tr. by Mohammad ‘Ali Akhavān. Tehran: Akhavan-e Khorāsāni.

‘Ebādi, Qotb-oddin Abol-Mozaffar Mansour ibn Ardeshir. (1995/1374SH). A-ttasfiyah fi ahvāl-el-motassavafa.Ed. by Gholamhosein Yousefi. Tehran: Bonyād-e farhang-e Iran.

Ernst, Carl W. (2004/1383SH). Tajrobeh-ye erfāni vas shath-e velāyat dar tasavvof-e Irani. (Rūzbihān Baqlī: Mysticism and the Rhetoric of Sainthood in Persian Sufism). Ed. by Kurosh Divsalār. Tehran: Markaz.

Foulādi, ‘Alirezā. (2010/1389SH). Zabān-e ‘Erfān. 3^rd Ed. Qom: Farāgoft.

Ghazāli, Ahmad. (2009/1388SH). Majmou’e-ye āsār-e fārsi-ye ahmad ghazāli. Ed. By Ahmad Mojāhed. 4^th Ed.Tehran: university of Tehran.

Graham, Allen. (2006/1385SH). Beynāmatniyyat (Intertextuality).Tr. by Payām Yazdānjou. 2^nd Ed.Tehran: Markaz.

Modarresi, Fātemeh va Mouna Hemmati, Maryam ‘Arab. (2011/1390SH)."Shathiyyāt-e ‘Ein-ol-ghozzat-e Hamedāni". Faslnāmeh-ye adabiyāt-e erfāni va ostoureh shenākhti. No. 25.

Nāmvar Motlagh, Bahman. (2007/1386SH). "Tarāmayniyyat motāle’e ravābete yek matn bā digar matn-hā". Pazhouheshnāmeh-ye ‘ulum-e ensāni.No. 56.

Nāmvar Motlagh, Bahman. (2011/1390SH). Darāmadi bar baynāmatniyyat. Tehran: Sokhan.

Nicholson, Reynold. A. (1962/1341SH). Eslām va tasavvof. Tr. by Mohammad Hossein Modarres Nahāvandi.

Pourjavādi, Nasrollāh. (1979/1358SH). Sultan-e tarighat. Tehran: Agah.

Rastgār Fasāei, Mansour. (2001/1380SH). Anvā’-e nasr-e Farsi. Tehran: SAMT.

Rouzbahā Sāni, ‘Abdol-latif ibn Sadr-eddin abi Mohammad. (1968/1347SH). Rouh-ol-janan fi Sirat-ol-sheikh Rouzbahān.With the efforts of Mohammad Taqi Dānesh Pazhouh.

Safā, Zabih-ollah. (1997/1386SH). Tārikh-e adabiāt dar Iran.Vol. 1. 14^th Ed. Tehran: Ferdows.

Todorov, Tzvetan. (1998/1377SH). Manteq-e goft-o-guei (Mikhail Bakhtin: the dialogical principle). Tr. by Dārioush Karimi. Tehran: Markaz.

Zarrinkoub, Abd-olhosein. (2009/1388H). Jost o Jou dar Tasavvof-e Iran. Tehran: Amirkabir.

_||_