تحلیل ساختاری – اسطورهای حکایت غلام و بازرگان در مرزبان‌نامه
محورهای موضوعی : اسطوره
نسرین علی اکبری
1
(استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان)
میثم روستایی
2
(دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان)
کلید واژه: اسطوره, تحلیل, آشناسازی, میرنوروزی, مرزبان‌نامه,
چکیده مقاله :
در این مقاله بر اساس رویکرد نقد ساختارگرایی حکایت غلام و بازرگان از باب دوم مرزبان‌نامه تحلیل شده است. در این تحلیل بر اساس شیوه پراپ در ریخت‌شناسی قصه‌های پریان، به دو بن‌مایه سفر و بازگشت از سفر توجه شده است. این دو بن‌مایه که در اثر پراپ یکی از سی و یک خویشکاری قهرمان محسوب می‌شوند، با کهن‌الگوی اسطورهای آشناسازی و میر نوروزی، تطبیق داده شده‌اند. در این مطابقه عناصر سازنده اسطوره و حکایت با همدیگر مقایسه شده، ظرفیت تأویل‌پذیری اسطورهای این حکایت و برابری آن با دو بن‌مایه اسطورهای نشان داده شده است.
Based on a structural critique, the present article tries to analyze the story of "the slave and the merchant" in Marzabān-nāmeh. At first, according to Vladimir Propp's morphology of fairy tales, two motifs: journey and return from journey, are considered. These motifs, as part of 31 functions that make up any hero story, are compared with two mythical archetypes: Familiarization and Mirnourouzi. The constructive elements of story and myth are examined and then the story of "the slave and the merchant" is interpreted in this light.
کتابنامه
الیاده، میرچا. 1368. آیین‌ها و نمادهای آشناسازی؛ رازهای زادن و دوباره زادن. ترجمه نصرالله زنگویی. چاپ اول. تهران: قطره.
ــــــــــــ . 1376. رساله در تاریخ ادیان. ترجمه جلال ستاری. چاپ دوم. تهران: سروش.
ــــــــــــ . 1378. اسطوره بازگشت جاودانه. ترجمه بهمن سرکاراتی. چاپ اول. تهران: قطره.
ــــــــــــ . 1386. مقدس و نامقدس. ترجمه نصرالله زنگویی. تهران: سروش.
ــــــــــــ . 1388. مقدس و نامقدس. ترجمه بهزاد سالکی. چاپ دوم. تهران: علمی و فرهنگی.
امینی، محمدرضا. 1381. «تحلیل اسطوره قهرمان در داستان ضحاک و فریدون بر اساس نظریه یونگ»، مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دوره هفدهم. شماره دوم. پیاپی. ویژه‌نامه زبان و ادبیات فارسی. صص 53- 64.
بوکور، مونیک. 1387. رمزهای زنده جان. ترجمه جلال ستاری. چاپ دوم. تهران: مرکز.
بهار، مهرداد. 1384. از اسطوره تا تاریخ. تهران: چشمه.
بیتس، دانیل و فرد پلاگ. 1389. انسان‌شناسی فرهنگی. ترجمه محسن ثلاثی. چاپ هشتم. تهران: علمی.
پراپ، ولادیمیر. 1368. ریخت‌شناسی قصه‌های پریان. ترجمه فریدون بدره‌ای. چاپ اول. تهران: توس.
ـــــــــــــــ . 1371. ریشه‌های تاریخی قصه‌های پریان. گردآوری و ترجمه فریدون بدره‌ای. چاپ اول. تهران: توس.
جعفری، اسدالله و یحیی طالبیان. 1388. «ساخت روایی مرگ و رستاخیز در آیینه اساطیر»، پژوهشنامه زبان و ادب فارسی (گوهر گویا)، سال سوم. شماره اول. پیاپی نهم. بهار. صص 11- 32
حافظ، شمس الدین محمد. 1389. دیوان. چاپ اول. تهران: پیام عدالت.
دادگی، فرنبغ. 1369. بندهشن. ترجمه مهرداد بهار. تهران: توس.
زمردی، حمیرا. 1382. «اسطوره حیات جاوید، مردن پیش از مرگ و نوزایی»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، پاییز و زمستان. 89- 108.
فریزر، جیمز جرج. 1384. شاخه زرین، پژوهشی در جادو و دین. ترجمه کاظم فیروزمند. تهران: آگاه.
قائمی، فرزاد. 1388. «تحلیل سیرالعباد سنایی غزنوی بر اساس روش نقد اسطورهای (کهن‌الگویی)»، دو فصلنامه علمی و پژوهشی ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا، سال اول. شماره یک. پاییز و زمستان. صص 121- 148.
ـــــــــــــ . 1389. «تحلیل داستان کیخسرو در شاهنامه بر اساس روش نقد اسطورهای»، فصلنامه پژوهش‌های ادبی، سال هفتم. بهار. صص 77- 100.
قزوینی، محمد. 1323. «میرنوروزی»، مجله یادگار، سال اول. شماره سوم.
کوپر، جی. سی. 1379. فرهنگ مصور نمادهای سنتی. ترجمه ملیحه کرباسیان. تهران: فرشاد.
واردی، زرین و حمیده نظری اصطهبانی. 1389. «بررسی ساختار اسطورهای در سام‌نامه»، پژوهشنامه زبان و ادب فارسی (گوهر گویا)، سال چهارم. شماره دوم. پیاپی چهارده. تابستان. صص 77- 102.
وراوینی، سعدالدین. 1384. مرزبان‌نامه. به کوشش خلیل خطیب رهبر. چاپ دهم. تهران: صفی علیشاه.
ورمازرن، مارتن یوزف. 1372. آیین میترا. ترجمه بزرگ نادرزاد. تهران: چشمه.
یاوری، حورا. 1388. داستان فارسی و سرگذشت مدرنیته در ایران. چاپ اول. تهران: سخن.
یونگ، کارل گوستاو. 1386. انسان و سمبول‌هایش. ترجمه محمود سلطانیه. چاپ ششم. تهران: جامی.
English Source
Henderson, Joseph Lewis. (1967). Thresholds of Initiation. Wesleyan University. Press.
Houston, Jean, and Marianne Williamson. (2009). The Hero and the Goddes. The Odyssey as Pathway to Personal Transformation. Quest Books.
_||_
English Source
Henderson, Joseph Lewis. (1967). Thresholds of Initiation. Wesleyan University. Press.
Houston, Jean, and Marianne Williamson. (2009). The Hero and the Goddes. The Odyssey as Pathway to Personal Transformation. Quest Books.
References
Amini, Mohammad Reza. (2002/1381SH). “Tahlil-e ostoure-i-e qahramān dar dāstān-e Zahāk o feridoun bar asās-e nazarye-ye Yung”, Sociology and Humanity Journal of University of Shiraz, Period 17th, No. 2. Pp. 53-64.
Bahār, Mehrdād. (2005/1384SH). Az ostoureh tā tārikh (Articles). Tehran: Cheshmeh.
Bates, G. & Fred Plog, Daniel. (2010/1389SH). Ensān-shenāsi-e farhangi (Cultural Anthropology). Tr. By Mohsen Salāsi. 8th ed. Tehran: ‘Elmi.
Beaucorps, Monique de. (2008/1387SH). Ramz-hā-ye zende-ye jān (Les symbols vivants). Tr.By Jalāl Sattāri. Tehran: Markaz.
Dādegi, Faranbagh. (1990/1369SH). Bondehesh. ed. By Mehrdād Bahār. Tehran: tous.
Eliade, Mircea. (1989/1368SH). Ᾱein-hā o namād-hā-ye āshenā-sāzi; rāz-hā-ye zādan o dobārezādan (The mysteries of birth and rebirth ؛Rites and symbols of initiation). Tr. By Nasr-oll-āhZangouei. 1st ed. Tehran: Qatreh.
Eliade, Mircea. (1997/1376SH). Resāleh dar tārikh-e adiān (Traite d'histoire des religions).Tr.ByJalālSattāri. Tehran: soroush.
Eliade, Mircea. (1999/1378SH). Ostoure-ye bāzgasht-e jāvedāneh (The myth of the eternal return, or, cosmas and history). Tr, by bahmanSarkarati. 1st ed. Tehran: Qatreh.
Eliade, Mircea. (2007/1386SH). Moqaddas o nā-moqaddas (The Sacred and theProfane: the nature of religion). Tr. By Nasr-ollāh Zangouei. Tehran: Soroush.
Eliade, Mircea. (2009/1388SH). Moqaddas o nā-moqaddas (The Sacred and theProfane: the nature of religion). Tr. By BehzadSaleki. 2nd ed. Tehran:ElmioFarhangi.
Frazer, James George. (2008/1387SH). Shākhe-ye zarrin: pazhouhesh-i darjādou o din (The golden bough: a study in religion and magic). Tr.By Kāzem Firouzmand. Tehran: Āgāh.
ꞌHāfez, Shams-oddinmohammad. (2010/1389SH).Divān. 1st ed. Tehran: Payām-e ꞌedālat.
J. c. Cooper. (2000/1379SH). Farhang-e mossavar-e namād-hā-ye sonnati (An Illustrated Encyclopaedia of Traditional Symbols). Tr. By Maliheh Karbasian. Tehran: Farshad.
Ja’fari, Asad-ollāh and Ya’hyā tālebiān. (2009/1388SH). “Sākht-e revāei-e marg o rastākhiz dar āeine-ye asātir”, Journal of Gowhar-e gouya, Year 3. No. 9. PP 11-32.
Jung, Carl Gustav. (2007/1386SH). Ensān va sambol-hā-yash (man and his symbols). Tr.By Mahmood Soltāniyeh. 6th ed. Tehran: Jāmi.
Propp, Vladimir. (1989/1368SH). Rikht-shenāsi-e qesse-hā-ye pariān (Morphology of the folktale). Tr. by fereidoun Badreie. 1st ed. Tehran: Tous.
Propp, Vladimir. (1992/1371SH). Rishe-hā-ye tārikhi-e qesse-hā-ye pariān (Historical Roots of the Folktale). Tr. by fereidoun Badreie. Tehran: Tous.
Qāemi, Farzād. (2009/1388SH). “Ta’hlil-e Seir-ol’ebād-e Sanāei-e Ghaznavi bar asās-e ravesh-e naqd-e ostoure-ei”, Journal of Mystic Literature of University of Al-zahra. Pp. 121-148.
Qāemi, Farzād. (2010/1389SH). “Ta’hlil-e dāstān-e Keikhosrow dar Shāhnāmeh, bar asās-e ravesh-e naqd-e ostoure-ei”, Quarterly journal of Pazhouhesh-ha-ye adabi, pp. 77-100.
Qazvini, Mohammad. (1944/1323SH). “Mir-e Nowrouzi”, Yādegār Mag. No. 3.
Varāvini, Saꞌd-oddin. (2005/1384SH). Marzbān-nāmeh. With the Efforts of Khalil Khatib Rahbar. Tehran: Safi'alishāh.
Vāredi, Zarrin and ‘hamideh Nazari-e Estahbāni. (2010/1389SH). “Barresi-e sākhtār-e ostoure-I dar Sām-nāmeh”, Journal of Gowhar-e gouya, No. 14. Pp. 77-102.
Vermaseren, marten jozef. (1993/1372SH). Ᾱein-e Mitrā (Mithra Ce Dieumysterieux). Tr. By Bozorg Naderzad. Tehran: Cheshmeh.
Yāvari, 'Hourā. (2009/1388SH). Dāstān-e Fārsi va sargozasht-e moderniteh dar Iran. 1st ed. Tehran: Sokhan.
Zomorrodi, ‘Homeirā. (2003/1382SH). “Ostoure-ye ‘hayāt-e jāvid, mordan-e pish az marg o now-zāei”, Journal of Faculty of Literature and Humanity of University of Tehran. Pp. 89- 108.