جهان‌بینی مولوی و کارکرد آیات و احادیث در دفتر اولم ثنوی با تکیه بر نظام گذرایی
محورهای موضوعی : اسطورهاشرف شیبانی اقدم 1 , محمدعلی گذشتی 2 , راحله غلامی 3
1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
2 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
3 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
کلید واژه: قرآن کریم, مثنوی, نظام گذرایی, احادیث, جهان‌بینی مولوی,
چکیده مقاله :
این مقاله بر ارتباط میان گزینش‌ها، فرم‌های زبان شناختی اصلی، ایدئولوژی‌ها و قدرت روابط نهفته در هریک از فرم‌ها در مثنویمعنوی تمرکز دارد و در آن، برخورد مولوی با ارزش‌ها و اندیشه‌های محوری بیان شده در آیات قرآن کریم و احادیث براساس پیش‌فرض‌های تحلیل گفتمان انتقادی و چارچوب تحلیلی مایکل هلیدی در نظام گذرایی نقشگرا بررسی شده اند. بر این اساس، ابیاتی که به طور صریح یا ضمنی، به آیات کتاب آسمانی و احادیث اشاره دارند، با توجه به دستور نظام‌مند و کارکردی هلیدی طبقه‌بندی و تحلیل شده اند. با بررسی جهت‌یابی‌های ایدئولوژیکی ابیات و فرایندهای اصلی و فرعی این نتیجه حاصل شد که جهان‌بینی حاکم بر این بافت عرفانی تصرف مشیت الهی را در تمام امور القا می‌کند. هسته اصلی و مرکز معنایی فرایندهای به کار رفته در آیات و احادیث از نوع رابطه‌ای است. از طرف دیگر، آیات و احادیثی که شامل یک فرایند مشخص هستند، می‌توانند به چند فرایند افزایش یابند، یا برعکس چند فرایند نمودیافته در آیات و احادیث در کلام مولوی می‌تواند به یک فرایند تقلیل یابد و به این ترتیب، بر هدف تعلیمی و ارشادی یک نکته خاص تأکید شود.
The present article focuses on the relationships among choices, linguistic models, ideologies and the power of hidden connections in Masnavi Mulavi. The article considers Jalāl ad-Dīn Muhammad Rūmī’s dealing with values and main thoughts expressed in Quranic verses and Hadith based on critical discourse analysis approach and Michael Halliday’s theory of the transitivity system of functional grammar. So, based on Halliday’s theory of systemic functional grammar, it is analyzed and categorized the couplets of Masnavi Mulavi which refer, implicitly or explicitly, to Quranic verses and Hadiths. The ideological contents of the couplets show that according to this mystical text, God’s will rules in all things. The core and the semantic center of processes used in the verses of Quran and Hadiths are “relational process”. On the other hand, the Verses and Hadiths including one distinct process can refer to several processes, or vice versa, several processes can be reduced to one. Thus, it is emphasized on educational aims.
قرآن کریم.
نهج‌البلاغه.
آقاگلزاده، فردوس و همکاران. 1390. «سبکشناسی داستان براساس فعل: رویکرد نقشگرا».سبکشناسی نظم و نثر فارسی(بهار ادب). دوره4. ش1. صص 254-243.
ابوالحسنی، زهرا و همکاران1387. «بررسی کتاب‌های درسی دانشگاهی براساس نظریه نقشگرای نظام‌مند هلیدی و مقایسه آن با متون همسان غیر درسی؛ معرفی یک پایاننامه».سخن سمت، ش20. صص 129ـ143.
تولان، مایکل. 1383. درآمدی نقادانه-زبانشناختی بر روایت. تهران: بنیاد سینمایی فارابی.
رضویان، حسین و وجیه احسانی. 1394. «کاربرد استعارة دستوری گذرایی در مقایسة سبک دو رمان». فصلنامة نقد ادبی. ش29. صص 165-143.
شیبانی اقدم، اشرف. 1394. کلیدواژه‌های سبکشناسی. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی.
عرب‌زوزنی، محمدعلیو محمدرضا پهلواننژاد. 1394. «بررسی ساختارگذرایی در خطبه بیستوهفتم نهج‌البلاغه براساس فرانقش تجربی نظریه نقشگرا».پژوهشنامه نهج‌البلاغه. ش9. صص1-25.
علوی، فاطمه و همکاران. 1394. «مردی که برنگشت؛ سبکشناسی انتقادی زاویة دید در داستان کوتاه». نشریه ادب و زبان. ش38. صص 289-265.
فروزانفر، بدیع‌الزمان. 1387. احادیث و قصص مثنوی. تهران: امیرکبیر.
مولوی بلخی، جلالالدین محمد. 1387. مثنوی معنوی.شرح کریم زمانی. دفتر اول. تهران: اطلاعات.
مهاجر، مهران و محمد نبوی. 1376. «از زبـان تـا شـعر: درآمـدی بـر زبـانشناسـی سازگانی- نقشگرا و کاربرد آن در خوانش شـعر».مجموعـهمقـالات سـومین کنفـرانس زبانشناسی. به‌کوشش یحیی مدرسی و محمد دبیرمقدم. تهران: دانشـگاه علامـه طباطبایی و پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. صص69 -81.
English Sources
Buertun, D. (1982). “Through glass darkely: Through dark glasses”. in R.Carter(ed), Language and Literature. An Introductory Reader in Stylistics. London: George Allen and Unwin.
Halliday,M.A.K and Mathiessenchiristain. (2004).An Introduction to functional Grammar3rd, Arnold: Britian. P. 174.
HeidariDarani, Laya. (2014). "Persuasive style and its realization through transitivity analysis: A
Kaffashi,(2004). "A Contrastive Study of Relational attributive Clauses in Narrative Texts in English and Persian Based on Halliday" SFL perspective", Procedia - Social and Behavioral Sciences.Pp. 179 – 186.
Kennedy, C.(1982). Systematic grammar and its use in literatury analysis in R. Carter(ed), Language and Lterature: An Introductory Reader in Stylistics. London: George Allen and Unwin, pp. 83-99.
Simpson, p. (2004). Stylistic: A Resource Book For Student. London: Routledge.
_||_
References
The Holy Qurān.
Nahj Al-balāgheh.
Abol Hasani, Zahrā et al. (2009/1387SH). “Barresi ketāb-hā-ye darsi dāneshgāhi bar asās-e nazariyeh-e naghsh-garāyi”. Pajouhesh va negāresh-e kotob-e dāneshgāhi.(Sokhan-e samt). No. 6. Pp. 129- 143.
Aghāgolzādeh. Ferdous et al. (2012/1390SH).“Sabk shenāsi-ye dāstān bar asās -e fe'l: rooykard-e naghsh-garā”. Sabk Shenāsi-ye Nazm va Nasr-e Fārsi. (Bahār-e Adab). 4th era. No. 1. Pp. 243-254.
Alavi, Fātemeh et al. (2016/1394SH). “Mardi ke barnagasht, sabk shenāsi-ye enteghādi-ye zāviyeh did dar dāstān kootāh”.Nashriyeh-ye Adab va zabān. No. 38. Pp. 265-289.
Arab zoozani, Mohammad Ali. and Mohammad Rezā Pahlevān-nejād. (2016/1394SH). “Barresi-ye sākhtār-e gozarāyi dar khotbeh-ye bist o haftom-e Nahj al-Balāghah bar asās-e farā-naghsh-e tajrobi-ye nazariyeh-ye naghsh-garā”.Pajouhesh nāmeh Nahj al-Balāghah. No. 9. Pp.1- 25.
Forouzānfar,Badi’-ol Zamān. (2009/1387SH). Ahādis va ghesas masnavi. Tehrān: Amirkabir.
Mohājer, Mehrān va Mohammad Nabavi. (1997/1376SH). “Az zabān tā she'r: dar-āmadi bar zabān shenāsi-ye sāzgāni- naghsh-garā va kārbord-e ān dar khānesh-e sh'er”. In the article collection of 3rd linguistic conference. With the Effort by Yahyā Modarresi va Mohammad Dabir moghadam. Tehrān: Allāmeh Tabātabā'i University va Pajouheshgāh-e Oloum-e Ensāni va motāle’āt-e farhangi.
Mowlavi, Jalāl-oddin Mohammad. (2009/1387SH).Masnavi-ye Ma’navi.Sharh-e Jame'-e daftar-e avval. Ed. by KarimZamāni. Tehrān: Ettela'at.
Razaviān, Hosein and Vajihe Ehsāni. (2016/1394SH). “Kārbord-e este'āreh-ye dastouri-ye gozarāyi dar moghāyeseh-ye sabk-e do romān”. Fasl-nāmeh-ye Naghd-e Adabi (Literary Criticism). No. 29. Pp. 143-165.
Sheybāni aghdam, Ashraf. (2016/1394SH). Kelid vājeh-hā-ye sabk shenāsi.Tehrān: Dāneshgāh-e Āzād-e Eslāmi.
Toolan, Michael. (2005/1383SH). Dar- āmadi naghādāneh- zabān shenākhti bar revāyāt. (Narrative: a critical linguistic introduction).Tehrān: Bonyād-e sinamāi-ye Fārabi.