تحلیل داستان شیخ صنعان بر پایه نظریه ‌تک ‏‏اسطوره جوزف کمپبل

محورهای موضوعی : اسطوره

محمد ریحانی ¹ , راحله عبداله زاده برزو ²

1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیروان
2 - عضو باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیروان

تاریخ دریافت : 1396/03/20 تاریخ پذیرش : 1396/03/20 تاریخ انتشار : 1396/03/01

کلید واژه: یونگ, ناخودآگاه, داستان شیخ صنعان, کهن‏ الگوی سفر, نظریه تک‏ اسطورة کمپبل,

چکیده مقاله :

برپایه نظریه تک اسطورة ‌جوزف کمپبل، قهرمان به دنبال دعوتی آیینی، از جامعة خویش جدا می‌شود و با بهره‌گیری از آموزه‌ها، پای در راه سفر می‌نهد. در سرزمینی ناآشنا تحت تعلیم نیروهایی آیینی قرار می‌گیرد، آیین تشرف را می‌آموزد، و ‌برای اصلاح به سوی جامعة خویش بازمی‌گردد. این سفر با نمادها و نشانه‌هایی در قالب کهن الگوها نمودار می‌شود و مصداقی از برخورد خودآگاه و ناخودآگاه در نظریة یونگ است. هدف این پژوهش تحلیل داستان شیخ صنعان با به کارگیری این نظریه و نمادهای مورد نظر یونگ و نظریه تک اسطوره کمپبل به روش توصیفی است. شیخ صنعان که نماد خودآگاه است، به ندای شبانة پیک ناخودآگاه، از سرزمین و مردم خویش ‌جدا می شود و در غرب که نمادی از سرزمین ناشناختة ناخودآگاه است، تحت تعلیم آنیمای وجود قرار می‌گیرد تا شایستة آشتی با ناخودآگاه روان گردد. دختر که نمادی از آنیمای شیخ است، عشق و ظرایف آن را به او می آموزد و شیخ علم و ایمان را که ره توشه عالم خودآگاه به حساب می‌آید، به دختر وامی‌گذارد. در این سفر، چهارصد مرید نیز که از عناصر خودآگاه هستند، تسلیم ارادة ناخودآگاه می‌شوند. بازگشت شیخ از سفر روم به مکه منطبق است با مرحله فردیت، کمال، و بازگشت قهرمان در نظریه کمپبل.

چکیده انگلیسی:

According to Joseph Campbell's theory of monomyth, after a ritual invitation, the hero gets separated from his society, begins his journey, learns through ritual forces in an unknown land, is taught the ritual of initiation and returns for reforming his society. The journey appears with some symbols and symptom in the form of archetypes. According to the theory of Jung, it is an instance of facing conscious and unconscious. By using descriptive method the present article tries to analyze the story of Sheikh Sanān regarding to Joseph Campbell's theory of monomyth and Jungian symbols. Sheikh Sanān, the symbol of unconscious, is separated from his people and motherland the call of the unconscious at night; then is taught by anima of existence in West, the symbol of unknown land of unconscious, and finally he is worthy of  reconciliation to unconscious of soul. The daughter is symbol of anima of Sheikh Sanān; she teaches love and its finer points to him; in return Sheikh Sanān hands over knowledge and faith, as symbols of conscious, to her. In this journey, 400 devotees, as the elements of conscious, surrender to will of unconscious. The return of Sheikh Sanān from Rome to Mecca is a symbol of individuality and perfection and corresponds to Campbell's theory of hero's return to home.  

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.

الیاده، میرچا. 1392. آیین‌ها و نمادهای تشرّف. ترجمة مانی صالحی علامه. تهران: نیلوفر.

امامی، نصرالله و همکاران. 1394. «بررسی و تحلیل منظومة مانلی نیما یوشیج براساس الگوی سفر قهرمان جوزف کمپبل».فصلنامة شعر پژوهی (بوستان ادب). دورة 7. ش4. صص1-20.

بزرگ بیگدلی، سعید و احسان پورابریشم. 1390. «نقد و تحلیل حکایت شیخ صنعان براساس نظریة ‌فرآیند فردیت فروید». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختیدانشگاه آزاد اسلامیواحد تهران جنوب.س7. ش 23. صص 9-38.

پورنامداریان، تقی. 1380. در سایه آفتاب. تهران: سخن.

خالقی مطلق، جلال. 1372. گل رنج‌های کهن. تهران: مرکز

زرّین‌کوب، ‌عبدالحسین. 1369. از کوچة رندان. تهران: امیرکبیر.

زعفرانلو، فرزانه. 1390. «ساختار اسطوره‌ای سمک عیار و انطباق آن با نظریة ژوزف کمپبل». پایان‌نامة کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیروان.

ستّاری، جلال. 1366. رمز و مثل در روانکاوی. تهران: توس.

ــــــــــــ. 1387. پژوهشی در قصة شیخ صنعان و دختر ترسا. چ چهارم. تهران: مرکز.

شریعتی، علی. 1386. گفتگوهایتنهایی؛ بخش دوم. چ یازدهم. تهران: آگاه.

شمیسا، سیروس. 1374. داستان یک روح. تهران: فردوس.

شوالیه، ژان و آلن گربران. 1388. فرهنگ نمادها. ترجمة سودابة فضایلی. ج2و3. تهران: جیحون.

ـــــــــــــــــــــ. 1385. فرهنگ نمادها. ترجمة سودابة فضایلی. ج4. تهران: جیحون.

عطار نیشابوری، فرید‌الدین محمد. 1384. منطق‌الطیر. مقدمه و تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن.

فرانکل،‌ ویکتور. 1367. انسان در جست‌وجوی معنی. ترجمة اکبر معارفی. تهران: دانشگاه تهران.

فروزانفر، بدیع الزمان. 1361. احادیث مثنوی. تهران: امیرکبیر.

کمپبل، جوزف. 1392. قهرمان هزارچهره.ترجمۀ شادی خسروپناه. مشهد: گل آفتاب.

کنگرانی،‌ منیژه. 1388. «تحلیل تک‌‌اسطوره‌سنجی نزد کمبل با نگاهی به روایتیونس و ماهی».پژوهشنامه فرهنگستان هنر. ‌س3. ش14. صص 74 -91.

گورین،‌ ویلفرد. ال و همکاران. 1370. راهنمای رویکردهای نقد ادبی. ترجمة زهرا میهن‌خواه. تهران: اطلاعات.

گوهرین، سیدصادق. 1347. شیخ صنعان (پیر سمعان). چ ششم. تهران: امیرکبیر.

مولوی بلخی،‌ جلال‌الدین محمد. 1379. مثنوی معنوی. تصحیح محمد استعلامی. تهران: سخن.

نیچه، فردریش. 1387. غروب بتها. ترجمه داریوش آشوری. چ پنجم. تهران: آگاه.

وگلر، کریستوفر. 1386. ساختار اسطوره‌ای در داستان و فیلمنامه. ترجمة ‌عباس اکبری. تهران: نیلوفر.

یاوری، حورا.1374. روانکاوی و ادبیات. تهران: تاریخ ایران.

یونگ، کارل گوستاو. 1384. انسان و سمبولهایش. ترجمة محمود سلطانیه. تهران: جامی.

ــــــــــــــــــ. 1377. پاسخ به ایوب. ترجمة فؤاد روحانی. تهران: جامی.

References

The Holy Qurān.

Attār Neishabouri, Farid -al- din Mohammad.  (2005/1384SH).  Mantegh al- tayr. Edition and introduction by Mohammad Reza Shafi'i Kadkani.  Tehrān: Sokhan.

Bozorg Bigdeli, Sa'eed and Ehsān Pour Abrisham. (2011/1390SH). “Naghd va tahlil-e hekāyat-e sheikh san'ān bar asās-e nazariyeh-ye farāyand-e fardiyat-e Freud”. Faslnāmeh-ye Adabiyāt-e Erfāni va Ostoureh Shenākhti.Year 7. No.23. Pp. 9-38.

Campbell, Joseph. (2013/1392SH). Ghahremān-e hezārchehreh (The hero with a thousand face). Tr. by ShādiKhosrow-panāh.  Mashhad: Gol-e Āftāb.

Chevalier, Jean and Alain Guerbrant.   (2006/1385SH).   Farhang-enamād-hā (Dictionnaire des symbols). Tr. by   Sudābeh Faza’eli.4^rd Vol.   Tehrān:  Jeyhoun.

Chevalier, Jean and Alain Guerbrant.   (2009/1388SH).   Farhang-enamād-hā (Dictionnaire des symbols). Tr. by   Sudābeh Faza’eli.2^rd3^rd Vol.   Tehrān:  Jeyhoun.

Eliade, Mircea. (2013/1392SH).  Ā’in-hā va namād-hā-ye tasharof. (Rites and symbols of initiation: The mysteries of birth and rebirth). Tr. by Māni Sālehi. Tehrān: Niloufar.

Emāmi, Nasrollah et al. (2015/ 1394SH). “Barresi va tahlil-emanzoumeh-ye māneli-ye Nimā Youshij bar asas-e olgou-ye safar-eghahreman-e Joseph Campbell”.  Faslnāmeh-ye She’rPajouhi.(Boostān-e Adab). 7^th Era. No. 4. Winter. Pp. 1- 20.

Forouzānfar, Badi’-ol zamān. (1982/1361SH).  Ahādis masnavi. Tehrān: Amirkabir.

Frankl, Victor. (1988/1367SH).   Ensān dar jostojou-ye ma'ni (Man‘s search for meaning). Tr. by Akbar Ma'ārefi. Tehrān: Tehrān

Goharin, Seyed-Sādegh. (1968/1347SH). Sheikh Sanʹan (Pire samaʹān).  6^th ed. Tehrān: Amirkabir.

Guerin, Wilfred L et al. (199l/1370SH). Rāhnamā –ye rouykard-hā-ye naghd-e adabi (Literary criticism approaches).Tr. by Zahrā Mihankhāh. Tehrān: Ettelā'āt Publications.

Jung, Carl Gustav. (1998/1377SH). Pāsokh be ayoub (Answer to job). Tr. by   Fo’ād Rouhāni.   Tehrān: Jāmi.

Jung, Carl Gustav. (2005/1384SH). Ensān va sambol-hā-yash (Man and His Symbols). Tr. by   Mahmoud Soltāniyeh. Tehrān: Jāmi.

Kangarāni, Manijeh. (2009/1388SH). “Tahlil-e tak ostoureh-sanji nazde Campbell bā negāhi be revāyat-e Younes va mahi”. Pajouhesh-nāmeh-ye Farhangestān-e Honar. Year 3.  No. 14. Autumn. Pp. 74-91.

Khāleghi Motlagh, Jalāl. (1994/1372SH). Gol ranj-hā-ye kohan. Tehrān: Markaz.

Molavi, Jalāl ol-Dīn Muhammad. (2000/1379SH). Masnavi-ey Ma'navi.  Ed. by Mohammad Este'lāmi. Tehrān: Sokhan.

Nietzche, Friedrich. (2008/1378SH). Qoroub-e bot-hā (Twilight of the idols). Tr. by Dariush Āshouri.   5^th ed. Tehrān: Moʹassese Enteshārāt-e Āghāh.

Pournāmdāriyān, Taqi. (2001 /1380SH). Dar sāyeh āftāb. Tehrān: Sokhan. 

Sattāri,Jalāl. (1987/1366SH). Ramz va masal dar ravankāvi. Tehrān: Tous.  

Sattāri,Jalāl. (2008/1387SH). Pajouheshi dar ghesseh-ye sheikh san'ān va dokhtar-e Tarsā. 4^th ed. Tehrān: Markaz. 

Shamisā, Sirous. (1996/1374SH). Dāstān-e yek rouh. Tehrān: Ferdous.

Shari’ati, Ali. (2007/1386SH). Goftogou-hā-ye tanhāyi. Second part. 11^th ed. Tehrān: Agāh. 

University.

Volger, Christopher. (2007/1386SH).  Sākhtār-e ostoureh-i dar dāstān va film-nāmeh (The writer‘s journey:  Mythic structure for writers). Tr. by Abbās Akbari.  Tehrān: Niloufar.

Yāvari, Hourā. (1995/1374SH). Ravānkāvi va adabiyāt (Psychoanalysis and Literature). Tehrān: Tārrikh-e Irān publication.

Za'ferānlou, Farzāneh. (2011/1390SH). “Sākhtār-e ostoure samk-e a'yyār va entebāgh-e ān bā nazariyeh-ye Joseph Campbell”. The MA thesis of Azad university Shirvān branch.   

Zarinkoob,Abdolhossein. (1990/1369SH). Az kooche-ye rendān. Tehrān: Amirkabir.