فنا از دیدگاه ابن عربی و ارتباط آن با معرفت نفس

محورهای موضوعی : اسطوره

مرتضی شجاری ¹

1 - استادیار دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز

تاریخ دریافت : 1394/03/04 تاریخ پذیرش : 1394/03/04 تاریخ انتشار : 1387/10/01

کلید واژه: وحدت وجود, فنا, بقا, معرفت نفس, حقیقت انسان,

چکیده مقاله :

ابن عربی دربارة فنا دیدگاهی هستی‌شناسانه دارد که براساس آن همه چیز فانی است و حقیقتی جز حق تعالی وجود ندارد. از این رو، هر قولی دربارة فنای در حق تعالی ـ که لازمة آن اثبات وجودی در مقابل وجود خداوند است ـ شرک است؛ زیرا لازمة آن، قبول وجود برای سالک است که در انتهای سلوک، فانی می‌شود. از نظر وی، حدیث مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ فَقَدْ عَرَفَ رَبَّهُ بیانگر این است که حقیقت نفس آدمی چیزی جز خداوند تعالی نیست و اگر کسی بر آن باشد که به غیر از خداوند واقعیتی هست، خواه مستقل یا وابسته به خدا و خواه از وجود خود یا از فنای خود فانی شده باشد، بویی از معرفت نفس به مشامش نرسیده است؛ زیرا کسی که موجودی غیر حق را ممکن بداند که قائم به حق و فانی در او باشد و فنایش نیز فانی در فنا باشد، گرفتار شرکی بعد از شرک می‌شود و راهی به معرفت نفس نخواهد یافت؛ مشرکی است که نه خدای را شناخته است و نه خود را.

چکیده انگلیسی:

  According to Ībn Arabī, annihilation (Fanā) in God is an ontological point of view; there is nothing except God and all things are mortal. The holy traveller (sālek), in the end of his/her travel, annihilates in God; there is only one truth, that is God, and all things are figurative beings. Based on a prophetic parol (Hadith), "he who knows himself, knows his Lord". The persent article tries to study the relationship between annihilation (Fanā) and self-knowledge in Ībn Arabī's thoughts.