اسطوره آفرینش از نگاه اسماعیلیه و اصطلاحات آن

دهبد, غلامرضا

کد مقاله : 512655 بازدید : 251 صفحه: 93 - 126

20.1001.1.20084420.1394.11.38.4.2

نوع مقاله: پژوهشی

اسطوره آفرینش از نگاه اسماعیلیه و اصطلاحات آن

محورهای موضوعی : اسطوره

غلامرضا دهبد ¹

1 - مربی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب

تاریخ دریافت : 1394/04/02 تاریخ پذیرش : 1394/04/02 تاریخ انتشار : 1394/03/01

کلید واژه: دین, اسطوره آفرینش, ناصرخسرو, اسماعیلیه, حدّهای روحانی و جسمانی,

چکیده مقاله :

اندیشه‌های اسماعیلیان درباره آفرینشبا توصیفی اسطوره‌ای آغاز می‌شود و بعدها با به‌کارگیری شیوه و زبان فیثاغورسیان، نوافلاطونیان، اصحاب قبالا و اخوان‌الصفا، به صورت آمیخته‌ای از اعداد رازآمیز، نظریه‌ مُثُل و موازی‌سازی‌های متعدد بین پدیده‌های طبیعی و برابرهای آسمانی آنها و سپس یافتن برابرهای آن در دین که مؤید باورهای دینی آنها و حقانیت چهره‌های اعتقادی‌شان است، شکل می‌گیرد. در این شیوه، مفهوم حدّ یک اصطلاح کلیدی و شامل حدّهای دوگانه، پنج‌گانه و هفت‌گانه است. بیشتر از همه حدّهای پنج‌گانه برای توجیه و توصیف آفرینش به کار گرفته شده‌اند. پژوهش حاضر به بررسی آرای اسماعیلیان و دیدگاه ناصرخسرو درباره اسطوره آفرینش اختصاص دارد.

چکیده انگلیسی:

The thoughts of Ismāʿīlī about Creation begin with a mythical description and form by using the ideas of Pythagoreans, Neoplatonists, kabbalists and Ikhwān al-Ṣafā (Brethren of Purity). Ismā'eilism has been formed by the theory of mysterious numbers, the theory of Ideas, and paralleling between natural and divine phenomenon which confirms their religious beliefs and rightfulness of their religious leaders. Ismāʿīlī uses five terms for describing the creation as well as two and five terms for expressing other important ideas. The present article attempts to consider the thoughts of Ismāʿīlī and the views of Nasir Khusraw about the myth of creation.

منابع و مأخذ:

آربری، آ.ج. 1372. عقل و وحی از نظر متفکران اسلامی. ترجمة حسن جوادی. چ2. تهران: امیرکبیر.

ابراهیمی دینانی، غلامحسین. 1377. ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام. ج2. تهران: طرح نو.

اعلم، میر‌جلال‌الدین. 1387. فیلسوفان یونان و روم. ترجمة از دانشنامه‌ ملخص فلسفه و فیلسوفان غرب. تهران: امیرکبیر.

اقبال لاهوری، محمد. 1354.سیر فلسفه در ایران. ترجمة ا.ح. آریان‌پور. چ3. تهران: بامداد.

ایوانف، ولادیمیر. 1388. «درآمدی بر تصحیح روشنایی‌نامه نثر ناصرخسرو». ترجمة ملیحه کرباسیان.مجلة‌ پیام بهارستان. دوره دوم. ش3.

بهمن‌پور، محمدسعید. 1386. اسماعیلیه از گذشته تا حال. تهران: فرهنگ مکتوب.

پورجوادی، نصرالله. 1378. درآمدی به فلسفه‌ افلوطین. چ3. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

جان‌احمدی، فاطمه. 1388. ساختار نهاد دینی فاطمیان در مصر. تهران: علم.

خاقانی شروانی، 1365. دیوان. به کوشش ضیاءالدین سجادی.چ3. تهران: زوّار.

دفتری، فرهاد. 1380.تاریخ و اندیشه‌های اسماعیلی در سده‌های میانه. ترجمة فریدون بدره‌ای. چ2. تهران: فرزان روز.

ــــــــــــ. 1390. سنت‌های عقلانی در اسلام. ترجمة فریدون بدره‌ای. تهران: فرزان روز.

دقیقیان، شیرین‌دخت. 1379. نردبانی به آسمان. تهران: ویدا.

سجّادی، سید‌جعفر. 1375. فرهنگ علوم فلسفی و کلامی. تهران: امیرکبیر.

شیمل، آنه‌ماری. 1390. راز اعداد. ترجمة فاطمه‌ توفیقی. چ3. تهران: دانشگاه ادیان و مذاهب.

فاخوری، حنا و خلیل الجر. 1367. تاریخ فلسفه در جهان اسلامی. ترجمة عبدالمحمد آیتی. چ3. تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.

کاویانی، شیوا (منصوره). 1372. آیین قبالا: عرفان و فلسفه‌ یهود. تهران: فراروان.

کربن، هانری. 1389. تاریخ فلسفه‌ اسلامی. ترجمة اسدالله مبشری. ج1. تهران: امیرکبیر.

مصاحب، غلامحسین. 1356. دائرة‌المعارف فارسی. ج2. تهران: امیرکبیر.

مظفر، محمدرضا. 1375. فلسفه و کلام اسلامی. ترجمة محمد محمدرضایی و ابوالفضل محمودی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.

ناصرخسرو. 1363. جامع‌الحکمتین. تصحیح هنری کربن و محمد معین. چ2. تهران: کتابخانه‌ طهوری.

ـــــــــــ. 1384. خوان‌الاخوان. تصحیح و تحشیه ع. قویم. تهران: اساطیر.

ـــــــــــ. 1373. روشنایی‌نامهمنثور یا شش فصل. به اهتمام تحسین یازیچی. تهران: توس.

ـــــــــــ. 1382. وجه دین. تهران: اساطیر.

نصر، سیدحسین. 1377. نظر متفکران اسلامی درباره‌ طبیعت. چ4. تهران: خوارزمی.

هالینگ‌دیل، ر.ج. 1364. مبانی و تاریخ فلسفه‌ غرب. ترجمة‌ عبدالحسین آذرنگ. تهران: سازمان انتشارات کیهان.

هومن، محمود. 1382. تاریخ فلسفه. چ4. تهران: پنگان.

English Source

Ivanov, Vladimir, 1933. A Guide to Ismaili Literature. London: Royal Asiatic Society

Refrences

A'lam, Mir jalāl-eddin. (2008/1387SH). Filsoufān-e yunān va rum. Translation of dānehsnāmeh-ye molakhas-e falsafe va filsoufān-e gharb. Tehran: Amirkabir.

Alfākhouri, Hnā and Khalil Aljar. (1988/1367SH). Tārikh-e falsafe dar jahān-e eslāmi (tārikh-ol falsaft-ol eslāmi). Tr. by 'Abdol-mohammad Āyati. 3^rd ed. Tehran: Sazmān-e Enteshārāt o Āmouzesh-e Enqelāb-e Eslāmi.

Arberry, Arthur John. (1993/1372SH). 'Aghl va vahy az nazar-e motafakerān-e eslāmi (Revelation and reason in Islam). Tr. by Hasan Javādi. 2^nd ed. Tehran: Amirkabir.

Bahman pour, Mohammad Sa'eid. (2007/1386SH). Esmā'eiliyeh az gozashteh tā hāl. Tehran: Nashr-e Farhang-e Maktoub.

Corbin, Henry. (2010/1389SH). Tārikh-e falsafeh-ye eslāmi (History of Islamic Philosophy). Vol. 1. Tehran: Amirkabir.

Daftari, Farhād. (2001/1380SH). Sonnat-hā-ye 'aghlāni dar eslām (Intellectual traditions in Islam). Tr. by Fereydoun Badrehei. Tehran: Farzān Rouz.

ـــــــــــــــــــ .(2011/1390SH). Tārikh va andisheh-hā-ye Esmā'eili dar sadeh-hā-ye miyāneh (Mediaeval Ismaili history and thought). Tr. by Fereydoun Badrehei 2^nd ed. Tehran: Farzān Rouz.

Daghighiyān, Shirin Dokht. (2000/1379SH). Nardebāni be asemān. Tehran: Nashr-e Vidā.

Ebrāhimi Dināni, Gholām Hossein. (1998/1377SH). Mājerā-ye fekr-e falsafi dar jahan-e eslām. Vol. 2. Tehran: Tarh-e Now.

Hollingdale, Reginald John. (1985/1364SH). Mabāni va tārikh-e falsafeh-ye gharb (western philosophy: an introduction). Tr. by 'Abdolhossein Āzarang. Tehran: Sāzman-e Enteshārāt-e Keihān.

Houman, Mahmoud. (2003/1382SH). Tārikh-e falsafeh. 4^th ed. Tehran: Pangān.

Ivanov, Vladimir. (1933). AGuide to Ismaili Literature. London: Royal Asiatic Society.

ــــــــــــــــــ .(2009/1388SH). “Darāmadi bar tashih-e rowshana'ei-nāmeh nasr-e Nāser Khosrow)”. Tr. by Maliheh Karbāsiyān. The Journal of Payām-e Bahārestān. Period 2. No. 3.

Jān Ahmadi, Fātemeh. (2009/1388SH). Sākhtār-e nahād-e dini-ye fātemiyān dar Mesr. Tehran: Nashr-e 'Elm.

Kāviyāni, Shivā (Mansoureh). (1993/1372SH). A'ein-e Ghebālā: 'erfān va falsafrh-yr yahoud. Tehran: Farā Ravān.

Khāqāni Shervāni. (1986/1365SH). Divān. With the effort of Dr. Ziyā'-oddin Sajjādi. 3rd ed. Tehran: Zavār.

Lahouri, Muhammad Iqbal. (1975/1354SH). Seyr-e Falsafe dar Iran (The development of metaphysics in Persia). Tr. by Amir Hossein Ariyān poor. Tehran: Enteshārāy-e Bāmdād.

Masāheb, Gholām Hossein. (1978/1356SH). Dāyerat-ol-ma'āref-e Fārsi. Vol. 2. Tehran: Amirkabir.

Mozafar, Mohammad Reza. (1996/1375SH). Falsafeh va kalām-e eslāmi. Tr. by Mohammad Mohammad Rezāei va Abolfazl Mahmoudi. Qom: Daftar-e Tablighāt-e Eslāmi-ye Hozeh 'Elmiyeh Qom.

Nāser Khosrow. (1984/1363SH). Jāme'-ol Hekmatein. Ed. by Henry Corbin va Mohammad Mo'in. 2^nd ed. Tehran: Tahouri Library.

ـــــــــــــــــ .(1994/1373SH). Rowshanā'ei nāmeh (mansour) yā shesh fasl. With the effort of Tahsin Yāzichi. Tehran: Tous.

ـــــــــــــــ .(2003/1382SH). Vajh-e din. Tehran: Asātir.

) .ــــــــــــــ2005/1384SH). Khān-ol Akhavān. Corrected by 'Ein. Ghavim. Tehran: Asātir.

Nasr, Seyyed Hossein. (1998/1377SH). Nazar-e motafakerān-e eslāmi darbāreh-ye tabi'at. 4^th ed. Tehran: Khārazmi.

Pourjavādi, Nasrollāh. (1999/1378SH). Darāmadi be falsafeh-ye Afloutin. 3^rd ed. Tehran: Markaz-e Nashr-e Dāneshgāhi.

Sajjādi, Seyyed Ja'far. (1996/1375SH). Farhang-e 'olum-e falsafi va kalāmi. Tehran: Amirkabir.

Schimmel, Anne Marie. (2001/1390SH). Rāz-e A'dād (the mystery of numbers). 3^rd ed. Tehran: Enteshārāt-e Dāneshgāh-e Adyān va Mazāheb.

_||_