بررسی تطبیقی «انسان معنوی» در اندیشة مولانا و وین دایر

محورهای موضوعی : اسطوره

مریم مردانی ورپشتی ¹ , حسین حسن پور آلاشتی ² , مسعود روحانی ³ , علی اکبر باقری خلیلی ⁴

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران، ایران
2 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران، ایران
3 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران، ایران
4 - استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران، ایران

تاریخ دریافت : 1401/06/06 تاریخ پذیرش : 1401/10/04 تاریخ انتشار : 1401/12/24

کلید واژه: انسان, مثنوی, مولانا, معنویت, وین دایر,

چکیده مقاله :

مسأله واکاوی حقیقت انسان از اساسی‌ترین تأملات فلسفی، دینی و جامعه‌شناسی است. در مکاتب عرفانی نیز شناخت ویژگی‌های انسان معنوی و راه‌های وصول وی به سعادت، در رأس امور قرار دارد. عالمان و عارفان بی‌شماری ـ چه در غرب و چه در شرق ـ به این موضوع پرداخته و به نتایج متفاوتی دست یافته‌اند. در این جستار با روش توصیفی ـ تطبیقی، به بررسی نظام اندیشگانی دو عارف بزرگ دنیا، مولانا جلال الدین محمد بلخی و وین.ولتر دایر پیرامون مسألة انسان معنوی پرداخته و وجوه همسان و غیرهمسان اندیشة این دو عارف تبیین می‌شود. یافته‌های پژوهش نشان از آن دارد که وجوه اشتراک نظرات این دو عارف بسیار بیشتر از وجوه افتراق آن‌ها است. این امر از تأثیر فراوان دایر از آموزه‌های مولانا و نیز همسانی آبشخورها و مشارب تجربی آنان؛ یعنی عرفان حقیقی یا حقیقت عرفان حکایت دارد. از جمله اصلی‌ترین نقاط اشتراک این دو، می‌توان به مفهوم وحدت وجود و از مهمترین وجوه افتراق میان آن دو می‌توان به مسألة اعتقاد به عقوبت اشاره کرد.

چکیده انگلیسی:

Analyzing human nature is one of the most basic philosophical, religious and sociological issues. Also, knowing the characteristics of spiritual man and the ways to achieve happiness is one of the main topics in mystical schools. Many scholars and mystics - both in the West and in the East - have addressed this issue and reached different results. In the present essay, by using descriptive-comparative method, the intellectual systems of Jalāl-al Din Rumi and Wayne Dyer are studied on the issue of "spiritual man" and the common thoughts of these two thinkers are explained. The research findings show that the similarities between their views are much more than the differences. This is due to Dyer's great influence from Rumi's teachings and shows that their intellectual source, that is mysticism, is the same. The main point of commonality between the two is the concept of "unity of being" and the most important difference is the issue of "belief in divine punishment".

منابع و مأخذ:

قرآن مجید

آمدی تمیمی، عبدالواحدبن محمد. 1410. شرح غرر الحکم و درر الکلم. تصحیح مهدی رجایی. قم: دارالکتاب الاسلامی.

اوتو، رودلف. 1397. عرفان شرق و غرب، تحلیلی مقایسه‌ای دربارة ماهیت عرفان. مقدمه، ترجمه و تحقیق: انشاا... رحمتیان. ویراست مصطفی ملکیان. تهران: سوفیا.

حسن‌زاده، صالح. 1388. «فهم و برداشت مولانا از خدا، جهان، انسان». فصلنامه فلسفه و کلام اسلامی آینة معرفت دانشگاه شهید بهشتی. س7. ش18. صص 123ـ99.

ایرج‌پور، محمدابراهیم و زهرا خاتمی. 1396. «بررسی تطبیقی اندیشه های مولوی و وین دایر». سومین همایش متن‌پژوهی ادبی (نگاهی تازه به مولانا). صص23ـ1.

خواجه‌گیر، علیرضا. 1387. «تعالی معنوی انسان در آموزه‌های مولانا». فصلنامه فلسفه و کلام اسلامی آینة معرفت دانشگاه شهید بهشتی. س6. ش17. صص67ـ1.

دایر، وین ولتر دبلیو. 1387. وجود متعالی انسان. ترجمه محمدرضا آل‌یاسین. چ 7. تهران: هامون.

ـــــــــــــــــــ . 1382. مراقبه. ترجمة سیما فرجی. چ1. تهران: نسل نواندیش.

ـــــــــــــــــــ . 1391. چگونه فرزندانی موفق و سازنده داشته باشیم. ترجمه علی علی پناهی. چ2. تهران: آسیم.

ـــــــــــــــــــ . 1398الف. داستان زندگی من. ترجمه علی علی پناهی. چ 2. تهران: بهار سبز.

ـــــــــــــــــــ . 1398ب. درمان با عرفان. ترجمه جمال هاشمی. چ 16. تهران: انتشار.

ـــــــــــــــــــ . 1398ج. قلمرو اشتباهات شما. ترجمه آزیتا نجات مهر. چ1. تهران: الماس پارسیان.

ـــــــــــــــــــ . 1398د. ندای درون. ترجمه ابوالفضل عطارد. چ 2. تهران: نیک فرجام.

ـــــــــــــــــــ . 1398ه. 9 اصل معنوی. ترجمه امیر کرمانی. چ 9. تهران: بنگاه نشر و ترجمه کتاب پارسه.

ـــــــــــــــــــ . 1399الف. برای هر مشکلی راه حلی معنوی وجود دارد. ترجمه وجیهه آیت‌اللهی. چ7. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه.

ـــــــــــــــــــ .  1399ب. ده راز موفقیت و آرامش درون. ترجمة حمیده الهی نیا. چ4. تهران: آستان مهر.

ـــــــــــــــــــ .  1399ج. نیروی خیال. ترجمة فروزنده دولتیاری. چ2. تهران: نیک فرجام.

دهخدا، علی اکبر. 1340. لغتنامه دهخدا. تهران: دانشگاه تهران.

سجادی، سیّد ضیاءالدین. 1376. مقدمه‌ای بر مبانی عرفان و تصوف. چ6. تهران: سمت.

شریعت‌نژاد، آسیه و همکاران. 1394. پایان‌نامه «بررسی و تحلیل مفاهیم عرفانی در آثار وین دایر». دانشگاه سمنان. دانشکده علوم انسانی. گروه الهیات و عرفان اسلامی.

شیمل، آن ماری. 1370. شکوه شمس. ترجمه حسن لاهوتی. چ2. تهران: علمی و فرهنگی.

عبادی، رسول و رمضانی، علی و نقوی، هدایت. 1397. «مطابقت اندیشه‌های اعتقادی ـ اخلاقی

وین دایر با آموزه‌های قرآن کریم» چهارمین کنگره بین‌المللی فرهنگ و اندیشه دینی. قم.

قبادی، حسینعلی و مریم عاملی‌رضایی. 1390. «بحران‌های انسان امروز و پاسخ حکمت اشراق به آن‌ها». ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی. س 7. ش22. صص73-35.

DOR: 20.1001.1.20084420.1390.7.22.3.1

کاکاوند قلعه‌نویی، فاطمه و محمدعلی گذشتی. 1395. «بررسی وجوه مشترک آموزه‌های عرفانی

مولوی و اوشو». ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی. س12. ش42. صص256-237.

DOR: 20.1001.1.20084420.1395.12.42.8.1

منگلی، ماندانا. 1397. «عشق و تأثیر آن بر انسان‌گرایی و کمال‌طلبی در اندیشة عارفانة رشیدالدین میبدی، مولوی و وین دایر». دوفصلنامه ادیان و عرفان تطبیقی. س 2. ش 3. صص22ـ1.

DOI: 10.22111/JRM.2019.4955

معین، محمد. 1387. فرهنگ فارسی (معین). چ1. تهران: کتاب آراد.

مولانا، جلال‌الدین محمد. 1388. کلیات شمس تبریزی. مطابق نسخه استاد بدیع الزمان فروزانفر. با مقدمه دکتر عبدالحسین زرین کوب. چ5. تهران: صدای معاصر.

ــــــــــــــــــــــ . 1375. مثنوی معنوی. به تصحیح رینولد نیکلسن. تهران: امیرکبیر.

ــــــــــــــــــــــ . 1396. فیه مافیه. به تصحیحات و حواشی بدیع الزمان فروزانفر. تهران: جمهوری.

میرزایی، رضا و سمیه دلیر صف‌آرای اخگر. 1397. «بحران معنویت در جهان معاصر». فصلنامه مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی74. س22. ش1. صص23-1.

نصیری، محمد. 1384. «انسان کامل در عرفان اسلامی». فصلنامه پژوهشی اندیشه نوین دینی. ش1. صص91ـ67. 

نوروزی، رویا و همکاران. 1394. پایان‌نامه «بررسی معنویت گرایی از دیدگاه وین. و. دایر، متفکر معاصر مسیحی». دانشگاه الزهرا(س). دانشکده الهیات. رشته الهیات گرایش ادیان و عرفان.

Holy Qor’ān.

Āmadī Tamīmī, Abdo al-vāhed Ebne Mohammad. (1989/1410AM). Šarhe Qorraro al-hekam va Dorraro al-kalam. Ed. by Mahdī Rajāyī. Qom: Daro al-ketābe al-eslāmī.

Dyer, Wayne, W. (2020/1399SH). Barāye har Moškelī Rāhe Hallī Ma’navī Vojūd Dārad (There's a spiritual solution to every problem). Tr. by Vajīheh Ayato al-llāhī. 7^th ed. Tehrān: Bongāhe Našr va Tarjome-ye Ketābe Pārse.

Dyer, Wayne, W. (2012/1391SH). Čegūne Farzandānī Movaffaq va Sāzande Dāšte Bāšīm (What do you really want for Your children?). Tr. by Alī Alī Panāhī. 2^nd ed. Tehrān: Āsīm.

Dyer, Wayne, W. (2020/1399SH). Dah Rāze Movaffaqīyyat va Ārāmeše Darūn (‎10 Secrets for success and inner peace). Tr. by Hamīdeh Ellāhī-nīyā. 4^th ed. Tehrān: Āstāne Mehr.

Dyer, Wayne, W. (2019/1398SH). Darmān bā Erfān (You'll see it when you believe it). Tr. by Jamāl Hāšemī. 16^th ed. Tehrān: Entešār.

Dyer, Wayne, W. (2019/1398SH). Dāstāne Zendegī-ye Man (the story of my life). Tr. by Alī Alī Panāhī. 2^nd ed. Tehrān: Bahare Sabz.

Dyer, Wayne, W. (2003/1382SH). Morāqebe (Getting in the gap: making conscious contact with God through meditation). Tr. by Sīmā Farajī. 1^st ed. Tehrān: Nasle Now-andīš.

Dyer, Wayne, W. (2019/1398SH). Nedā-ye Darūn (Inspiration your ultimate calling). Tr. by Abo al-fazl Atārod. 2^nd ed. Tehrān: Nīk Farjām.

Dyer, Wayne, W. (2020/1399SH). Nīrū-ye Xīyāl (The power of intention : learning to co-create your world your way). Tr. by Forūzandeh Dowlat-yārī. 2^nd ed. Tehrān: Nīk Farjām.

Dyer, Wayne, W. (2019/1398SH). Noh Asle Ma’navī (Manifest youre destiny: the nine). Tr. by Amīr Kermānī. 19^th ed. Tehrān: Bongāhe Našr va Tarjome-ye Ketābe Pārse.

Dyer, Wayne, W. (2019/1398SH). Qalamrove Eštebāhāte Šomā (Your erroneous zones). Tr. by Āzītā Nejāt Mehr. 1^st ed. Tehrān: Almāse Pārsīyān.

Dyer, Wayne, W. (2018/1397SH). Sar-naxe Zendegī rā be Dast Begīrīd (Pulling your own strings: dynamic techniques for dealing with other people and living your life as you choose). Tr. by Mohammad-rezā Axlāq-maneš. Tehrān: Phenomenon of Knowledge.

Dyer, Wayne, W. (2008/1387SH). Vojūde Mote’ālī-ye Ensān (‎Your sacred self: making the decision to be free: an original manuscript). Tr. by Mohammad-rezā Āle Yāsīn. 7^th ed. Tehrān: Hāmūn.

Dehxodā, Alī-akbar. (1959/1340SH). Loqat-nāme-ye Dehxodā (Dehkhoda Dictionary). Tehrān: Dāneš-gāhe Tehrān.mūzehā-ye.

 Ebādī, Rasūl and Ramezānī, Alī & Naqavī, Hedāyat. (2018/1397SH). “Motābeqate Andīšehā-ye E’teqādī- Axlāqī-ye Wayne W. Dyer bā Āmūzehā-ye Holy Qor’ān”. The fourth international congress of culture and religious thought. Qom.

Hasan-zāde, Sāleh. (2009/1388SH). “Fahm va Bardāšte Mowlānā az Xodā, Jahān, Ensān”. Shahid Beheshti University's Quarterly Journal of Islamic Philosophy and Theology, Ayna Marafet. 7^th Year. No. 18. Pp. 99-123.

Mangolī, Māndānā. (2018/1397SH). “Ešq va Ta’sīre ān bar Ensān-gerāyī va Kamāl-talabī dar Andīše-ye Ārefāne-ye Rašīdo al-ddīne Meybodī, Mowlavī va Wayne W. Dyer”. Two-quarter journal of comparative religions and mysticism. 2^nd Year. No. 3. Pp. 1-22.

Mīrzāyī, Rezā and Dalīr Saf-ārā-ye Axgar, Somayyeh. (2018/1397SH). “Bohrāne Ma’navīyat dar Jahāne Mo’āser” "The Crisis of Spirituality in the Contemporary World". Quarterly Journal of Epistemological Studies at Islamic University 74. 22^th Year. No. 1. Pp. 1-23.

Mo’īn, Mohammad. (2008/1387SH). Farhange Fārsī (Mo’īn). 1^st ed. Tehrān: Ketābe Ārād.

Nasīrī, Mohammad. (2005/1384SH). “Ensāne Kāmel dar Erfāne Eslāmī” ("The Perfect Man in Islamic Mysticism"). Quarterly Journal of Modern Religious Thought. No. No. 1. Pp. 67-91.

Nowrūzī, Rowyā and Others. (2015/1394SH). Thesis “Barrasī-ye Ma’navīyat Garāyī az Dīd-gāhe Wayne W. Dyer, Motafakere Mo’āsere Masīhī”. Al-Zahra University (S). Theology faculty. Theology field, religion and mysticism.

Romī, Mowlānā Jallālo al-ddīn Mohammad Balxī. (2017/1396SH). Fīhe mā Fīh. To corrections and margins of Badī’o al-zamān Forūzān-far. Tehrān: Jomhūrī.

Romī, Mowlānā Jallālo al-ddīn Mohammad Balxī. (2009/1388SH). Kollīyāte Šamse Tabrīzī. according to the version of Master Badī’o al-zamān Forūzān-far. with introduction by Dr. Abdo al-hoseyn Zarrīn-kūb. 5^th ed. Tehrān: Sedā-ye Mo’āser.

Romī, Mowlānā Jallālo al-ddīn Mohammad Balxī. (1996/1375SH). Masnavī-ye Ma’navī. Ed. by Reynold Alleyne Nicholson. Tehrān: Amīr-kabīr. ‎

Rudolf Otto. (2018/1397SH). Erfāne Šarq va Qarb, Tahlīlī Moqāyeseh-ī Dabāre-ye Māhīyyate Erfān (Mysticism East and West; a comparative analysis of the nature of mysticism). Introduction, translation and research by Enšā al-llāh Rahmatīyān. Ed. by Mostafā Malekīyān, Tehrān: Sūfīyā.

Sajjādī, Seyyed Zīyā’o al-ddīn. (1997/1376SH). Moqaddameh-ī bar Mabānī-ye Erfān va Tasavvof. 6^th ed. Tehrān: Samt.

Šarīat-nežād, Āsīye and Others. (2015/1394SH). Thesis “Barrasī va Tahlīle Mafāhīme Erfānī dar Āsāre Wayne W. Dyer”. Semnan University. Faculty of Humanities. Department of Islamic Theology and Mysticism.

‎Schimmel, Annemarie. (1991/1370SH). Šokūhe Šams (The Triumphal Sun: a study of the works of Jalaloddin Rumi). Tr. by Hasan Lāhūtī. 2^nd ed. Tehrān: Elmī va Farhangī.

Xājeh-gīr, Alī-rezā. (2008/1387SH). “Ta’ālī-ye Ma’navī-ye Ensān dar Āmūzehā-ye Mowlānā” ("Spiritual Excellence of Man in Rumi's Teachings"). Shahid Beheshti University's Quarterly Journal of Islamic Philosophy and Theology, Ayna Marafet. 6^th Year. No. 17. Pp. 1-67.

Xātamī, Zahrā and Mohammad Ebrāhīm Īraj-pūr. (2017/1396SH). “Barrasī-ye Tatbīqī-ye Andīšehā-ye Mowlavī va Wayne Dyer”. The third literary research text conference (a new look at Rumi). Pp. 1-23.