بررسی جامعه‌شناختی ارزش‌های خانوادگی محلات حاشیه‌نشین شهر تهران

محورهای موضوعی : مطالعات توسعه اجتماعی ایران

نرگس رحمانی ¹ , تقی آزاد ارمکی ² , باقر ساروخانی ³

1 - دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی فرهنگی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - استاد، گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه تهران، ایران
3 - استاد، گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1401/09/10 تاریخ پذیرش : 1401/11/30 تاریخ انتشار : 1401/12/01

کلید واژه: ارزش‌های خانوادگی, حاشیه‌نشینی, ارزش‌های مادی و فرامادی,

چکیده مقاله :

اکثر مطالعات و پژوهش‌هایی که تاکنون طی چندین دهه‌ی اخیر در ایران در خصوص ارزش‌ها در حوزه‌ی علم جامعه‌شناسی انجام‌شده است، نشان از تغییرات عمده و اساسی در نظام ارزشی خانواده‌ها دارند. بنابراین پژوهش حاضر با تکیه‌بر تئوری تغییرات ارزشی اینگلهارت به دنبال این سؤال اساسی است که جهت تغییر و تحولات ارزش‌های خانوادگی در ابعاد مختلف آن میان حاشیه‌نشینان مناطق 19 و 4 شهر تهران چگونه است؟ به همین منظور از زنان و مردان بالای 18سال محلات حاشیه‌نشین مناطق نامبرده و همچنین جهت تطبیق و مقایسه با سایر محلات همین مناطق،30 مصاحبه عمیق انجام گرفت. رویکرد پژوهش، کیفی و روش پژوهش، نظریه زمینه‌ای (گراندد تئوری) و شیوه‌ی نمونه‌گیری هدفمند و نظری بود. یافته‌های پژوهش عکس تئوری اینگلهارت را نشان داد، به‌طوری‌که، محلات حاشیه‌نشین با توجه به موقعیت خاصشان همانند سایر محلاتی که در متن جامعه شهری موردمطالعه بودند، درمجموع گرایش به ارزش‌های خانوادگی فرا‌مادی داشتند با توجه به رویکردهای غالب موجود جامعه، در خصوص چگونگی جهت ارزش‌های خانوادگی می‌توان گفت در بین نمونه‌های موردمطالعه جهت ارزش‌های خانوادگی به سمت‌وسوی قطبی شدن درحرکت است. درحالی‌که به قول اینگلهارت جامعه‌ای دارای تعادل ارزشی است که توأمان دارای ارزش‌های ‌مادی و فرا‌مادی باشد.

چکیده انگلیسی:

 Most of the studies and researches that have been done in recent decades in Iran on values insociology, show major and fundamental changes in the value system of families. Therefore, the present study,based on Inglehart's theory of value changes, seeks the fundamental question of what is the change in familyvalues in its various dimensions among the marginalized in the Region 19 and Region 4 of Tehran? For thispurpose, 30 in-depth interviews were conducted with men and women over 18 years of age in the Marginalizedneighborhoods of the mentioned Regions, as well as in order to compare and contrast them with otherneighborhoods in the same Regions. The research approach was qualitative and the research method wasgrounded theory and the sampling method was purposeful and theoretical. The findings of the study showed theopposite of Inglehart's theory that the Marginalized neighborhoods, as well as other neighborhoods studied inthe context of urban society, were generally inclined to postmaterial family values. According to the prevailingapproaches of society, regarding how to orient family values, it can be said that among the studied samples, thedirection of family values is moving towards polarization. According to Inglehart, a society has a value balancethat has both material and postmaterial values. 

منابع و مأخذ:

- آزاد ارمکی، تقی (1383). طبیعت نظام ارزشی جامعه ایران: مادی، فرا مادی یا تلفیقی. نامه پژوهشی فرهنگی. دوره 8، شماره 10 : 1-15.

- آزاد ارمکی، تقی (1386). فرآیند تغییر نسلی بررسی فرا تحلیلی در ایران. جوانان و مناسبات نسلی. دور، شماره 1  :68- 41.

   -  آزاد ارمکی،تقی؛ ظهیری‌نیا،مصطفی (1389). بررسی سنخ‌های ارزشی و تغییرات فرهنگی در خانواده. فصل‌نامه خانواده پژوهی. دوره 6، شماره23: 279-297..

- استراوس، آنسلم، کوربین، جولیت (1395)مبانی تحقیق کیفی: تکنیک‌ها و مراحل تولید اساسی. ترجمه ابراهیم افشار، چاپ پنجم. تهران: انتشارات نی.

 

- اینگلهارت، آر (1395). تحول فرهنگی در جامعه پیشرفته صنعتی.(ترجمه‌ی مریم وتر) تهران: انتشارات کویر.

- حسینی، ناهید؛ سید میرزایی، محمد؛ ساروخانی، باقر (1397). واکاوی دلالت‌های معنایی ازدواج نزد جوانان. زن در توسعه و سیاست. دوره 16، شماره 2: 263-270.

- دفتر توسعه محلی اسماعیل‌آباد (1398). سند توسعه محله اسماعیل‌آباد. نشر: سازمان نوسازی شهرداری تهران.

- دفتر توسعه محلی دولتخواه جنوبی (1398). سند توسعه محله دولتخواه جنوبی. نشر: سازمان نوسازی شهرداری تهران.

- دفتر توسعه محلی دولتخواه شمالی (1398). سند توسعه محله دولتخواه شمالی. نشر: سازمان نوسازی شهرداری تهران.

- دفتر توسعه محلی شمیران نو (1398). سند توسعه محله شمیران نو. نشر: سازمان نوسازی شهرداری تهران.

- دفتر توسعه محلی گلشن (1398). سند توسعه محله گلشن. نشر: سازمان نوسازی شهرداری تهران.

-  زاهدی، محمدجواد؛ نایبی، هوشنگ؛ دانش، پروانه؛ نازک تبار، حسین (1392). تبیین جامعه‌شناختی تأثیر فرایند نوسازی در ساختار خانواده. جامعه‌شناسی مسائل اجتماعی ایران. دوره 2، شماره 5:  149- 136.

-  سیف‌اللهی، سیف اله (1395). مبانی جامعه‌شناسی. تهران: انتشارات جامعه پژوهان.

- فراستخواه، مقصود (1399). روش تحقیق کیفی در علوم اجتماعی با تأکید بر نظریه برپایه (گرانددتئوری). تهران: نشر آگاه.

- قلیچ، مرتضی (1391). جهانی‌شدن فرهنگی و تأثیرات آن بر ارزش‌های زناشویی و روابط خانوادگی (رساله دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، 17/10/1391).

- گلیجانی‌مقدم،‌ ساناز؛ صالحی‌امیری، سید رضا؛ محمدخانی،‌کامران؛ قیومی، عباسعلی (1400). تدوین و ارزیابی آسیب‌شناسی عوامل فرهنگی زمینه‌ساز گسترش طلاق از دیدگاه صاحب‌نظران در کشورهای رو به توسعه(نمونه موردی- زنان منطقه یک تهران). فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی ایران. دوره 4، شماره 5: 7-25.

- مدیری، فاطمه(1397). گونه‌های مختلف ارزش‌های خانوادگی و همبسته‌های اقتصادی اجتماعی آن در شهر تهران. جامعه‌شناسی کاربردی. دوره29، شماره 1: 166-147.

- مدیری، فاطمه؛ مهدوی، صادق (1394). ارزش‌های پست‌مدرن خانوادگی در شهر تهران. فصلنامه خانواده پژوهی.دوره 11، شماره 43: 296-281.

- مدیری، فاطمه؛ مهدوی، محمدصادق (1396). بررسی نسلی ارزش‌های پست‌مدرن خانوادگی و عوامل اثرگذار بر آن با تأکید بر نقش دین‌داری. جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی.دوره 4 ، شماره: 187-155.

- معدنی،سعید؛ خسروانی، عباس (1390). عوامل مؤثر در جهت‌گیری(ارزشی مادی/ فرامادی) دانشجویان (دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی اراک). فصلنامه مطالعات جامعه‌شناختی ایران. دوره 1، شماره 3: 143-123.

- میرزایی، خلیل (1395). کیفی پژوهی پژوهش، پژوهشگری و پژوهش‌نامه نویسی. تهران: نشر فوژان.

• De graaf, non dirk; Evans G (1996),"why are the yang more post materialist? Comparative political studies, vol 26 issue 6.


• Given, L. M. (2008). The Sage Encyclopedia of Qualitative Research Methods, 1 & 2, Sage Publications.


• Ferrari M. Generations and value change across time, international review of sociology: Revue international de sociology. 2000; 10(2): p. 223-233.


• Nawaz Manj, Yasir,2014.,Exposure to Forign Media and Changing in Culture Traits-A Study Conducted In District Sargodha and Multan, Scholars Journal of Arts, Humanities and Social Scinces, 3(1B))563-570:2014).