آموزش مهارت‌های زندگی در هنرستان‌ها: راهبردی ضروری و مؤثر جهت کاهش پرخاشگری و قلدری

حاج حسینی, منصوره; خورسندی‌شیرغان, محمد; زندی, سعید

کد مقاله : 538063 بازدید : 179 صفحه: 151 - 169

نوع مقاله: پژوهشی

آموزش مهارت‌های زندگی در هنرستان‌ها: راهبردی ضروری و مؤثر جهت کاهش پرخاشگری و قلدری

محورهای موضوعی : روانشناسی تربیتی

منصوره حاج حسینی ¹ , محمد خورسندی‌شیرغان ² , سعید زندی ³

1 - استادیار روانشناسی تربیتی، دانشگاه تهران
2 - کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی، دانشگاه تهران
3 - دانشجوی دکتری مشاوره، دانشگاه علامه طباطبائی

تاریخ دریافت : 1396/02/17 تاریخ پذیرش : 1396/07/15 تاریخ انتشار : 1396/12/01

کلید واژه: پرخاشگری, قلدری, دانش‌آموزان, خشونت, مهارت‌های زندگی,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر تعیین تأثیر آموزش مهارت‌های زندگی بر پرخاشگری و قلدری دانش‌آموزان پسر هنرستانی بود. در این راستا، از روش آزمایشی با طرح نیمه آزمایشی پیش آزمون-پس آزمون و گروه گواه استفاده شد. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش‌آموزان پسر در حال تحصیل در هنرستان های ناحیه دو شهر کرج بودند که 30 نفر از آن ها با استفاده از روش نمونه‌گیری دردسترس به‌عنوان نمونه انتخاب شده و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایشی و گواه (هر گروه 15 نفر) قرار گرفتند. ابتدا اعضای هر دو گروه با به‌کارگیری مقیاس پرخاشگری (باس و پری، 1992) و مقیاس قلدری (اولوئوس، 1996) مورد آزمون قرار گرفتند (پیش آزمون). سپس، گروه آزمایشی به مدت هشت جلسه تحت آموزش مهارت‌های زندگی قرار گرفتند درحالی‌که گروه گواه آموزشی دریافت ننمود. پس از اتمام جلسات گروهی، از هر دو گروه پس‌آزمون گرفته شد. یافته‌های پژوهش نشان داد که پس از انجام مداخله، متغیر پرخاشگری کلی و مؤلفه‌های آن (پرخاشگری بدنی، پرخاشگری کلامی، خشم و خصومت) و همچنین قلدری و مؤلفه‌های آن (به‌خصوص شیوع قلدری) در آزمودنی‌های گروه آزمایشی به نسبت گروه گواه کاهش معناداری داشته است؛ بر این اساس، می‌توان گفت آموزش مهارت‌های زندگی بر کاهش پرخاشگری و قلدری نوجوانان مؤثر بوده و بنابراین، توصیه می شود که آموزش مهارت های زندگی به عنوان بخشی از برنامه آموزشی مدارس در نظر گرفته شود.

چکیده انگلیسی:

The present study intended to investigate the effects of life skills training on reducing aggression and bullying among vocational school students. In so doing, a quasi-experimental method with pretest-posttest and control group design was utilized. The population included all vocational school male students in Karaj (region 2). Through convenience sampling method, 30 students were selected and were randomly assigned into two groups (experimental and control). First, Buss-Perry Aggression Questionnaire (BPAQ) and Olweus Bully/Victim Questionnaire (OBVQ) were administered for both groups. Then, the experimental group received life skills training for eight sessions, while the control group received no intervention. Finally, both groups were assessed once more. The findings demonstrated that after intervention, total Aggression and its subscales (Physical Aggression, Verbal Aggression, Anger, and Hostility), and also Bullying and its subscales have significantly decreased in the experimental group as compared to the control group. Therefore, it is highly recommended to include life skills training in school curriculum.

منابع و مأخذ:

اتکینسون، ماری و هورنبی، گری (1387). بهداشت روانی در مدرسه. ترجمه‌ اکبر رهنما و محمدرضا فریدی. تهران: انتشارات آییژ.

ایزرائیل، آلن و ویکس-نلسون، ریتا (1388). اختلال‌های رفتاری کودکان. ترجمه‌ محمدتقی منشی طوسی. تهران: انتشارات بهنشر.

آذربایجانی، مسعود؛ سالاریفر، محمدرضا؛ عباسی، اکبر؛ کاویانی، محمد و موسوی اصل، مهدی (1390). روانشناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

آقاتهرانی، مرتضی؛ رهنمایی، احمد؛ زارعان، محمدجواد؛ ساجدی، ابوالفضل و مصباح، علی (1385). روانشناسی رشد (1) با نگرش به منابع اسلامی. قم: دفتر همکاری حوزه و دانشگاه.

بصیرت‌نژاد، بهمن (1392). اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی بر پرخاشگری دانشآموزان. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه تهران.

بیرامی، منصور و علائی، پروانه (1392). قلدری در مدارس راهنمایی دخترانه: نقش شیوه‌های فرزندپروری و ادراک محیط عاطفی خانواده. مجله روانشناسی مدرسه، 2(3)، 56-38.

جانسون، دیوید (1386). مهارت‌های زندگی: استرس، خشم و مدیریت احساسات. ترجمه‌ قوام ابراهیمی و صغرا نائلی. تهران: انتشارات عابد.

حسین‌خانزاده، عباسعلی؛ رشیدی، نورالدین؛ یگانه، طیبه؛ زارعی‌منش، قاسم و قنبری، نیکزاد (1392). تأثیر آموزش مهارت‌های زندگی بر میزان اضطراب و پرخاشگری دانشجویان. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، ۱۲(۷)، ۵۴۵-۵۵۸.

خدایاریفرد، محمد و پرند، اکرم (1393). ارزیابی و آزمونگری روان‌شناختی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

خدایاری‌فرد، محمد؛ اکبری زردخانه، سعید؛ غباری بناب، باقر؛ شکوهی یکتا، محسن؛ افروز، غلامعلی؛ فقیهی، علی‌نقی؛ طهماسب کاظمی، بهروز و زندی، سعید (1395). اثربخشی برنامۀ‌ تعاملی مهارت‌های زندگی مبتنی بر آموزههای دینی بر دینداری دانشجویان: مطالعۀ مقدماتی. پژوهشنامه روانشناسی اسلامی، 2(2)، 9-31.

راضی مرادی، محمد؛ اعتمادی، احمد و نعیمآبادی، الهام (1389). اثربخشی مشاوره گروهی بر اساس نظریه انتخاب ویلیام گلاسر با دانشآموزان قربانی قلدری به‌منظور افزایش توان مقابله با رفتارهای قلدرانه. مطالعات روانشناختی، 6(4)، 11-36.

سعیدنیا، زینب (1385). رابطه بین رفتار پرخاشگرانه، تعارضات زناشویی و احتمال طلاق در مراجعهکنندگان به دادگاه خانواده. پایاننامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اهواز.

شهریارفر، محمد (1389). هنجاریابی پرسشنامه‌ قلدری اولوئوس. پایان‌نامه دکتری، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی تهران.

صادقی، احمد (1380). بررسی تأثیر آموزش گروهی مهارت کنترل خشم بهشیوه عقلانی، رفتاری و عاطفی بر پرخاشگری دانشآموزان پسر دبیرستانی. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه اصفهان.

صفری، خدیجه (1393). تأثیر بهکارگیری آموزش مهارتهای زندگی توسط معلمان بر کنترل رفتار زورگویی دانشآموزان پایه پنجم و ششم مدارس ابتدایی شهرستان میناب. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه پیام نور.

طارمیان، فرهاد؛ ماهجویی، ماهیار و فتحی، طاهر (1384). مهارت‌های زندگی: کتاب معلم. تهران: انتشارات برگ سفید.

قلعهشاهی، ضیعالله (1389). رویکردی جامعه‌شناختی به فلسفه آداب و مهارت‌های زندگی. مجله رشد آموزش علوم اجتماعی، 23، 48-18.

کاپلان، هرولد و سادوک، بنجامین‌جیمز (1388). خلاصه روان‌پزشکی: علوم رفتاری/ روان‌پزشکی بالینی. ترجمه‌ نصرت‌الله پورافکاری. تهران: انتشارات شهر آب.

کاوه، محمد (1391). آسیبشناسی بیماریهای اجتماعی (جلد اول)، تهران: نشر جامعهشناسان.

کراهه، باربارا (1390). پرخاشگری از دیدگاه روانشناسی اجتماعی. ترجمه‌ محمدحسین نظرینژاد. تهران: انتشارات رشد.

کریمی، روحالله (1394). کاستیهای کتابهای درسی «تفکر و پژوهش» و «تفکر و سبک زندگی». فصلنامه نقد کتاب اخلاق، علوم تربیتی و روانشناسی، 1(1)، 255-268.

کیانیراد، داریوش (1389). ارتباط بین قلدری در مدرسه با عزتنفس و تعلق به مدرسه در بین دانشآموزان سال دوم راهنمایی مدارس پسرانه شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.

مهرابیزاده هنرمند، مهناز؛ گراوند، لیلا و ارضی، سوره (1388). بررسی تأثیر آموزش مهارتهای زندگی بر اضطراب و پرخاشگری همسران شهدا. زن و فرهنگ، 1(1)، 3-16.

ورنون، آن (1392). آموزش مهارت‌های زندگی: رشد هیجانی، اجتماعی، شناختی و خود. ترجمه‌ مهرداد فیروزبخت. تهران: نشر دانژه.

هومن، عباس؛ اکبری زردخانه، سعید؛ مرادی، علیرضا و زندی، سعید (1395). شیوههای مواجهه با تعارض در بین والدین دانشآموزان دارای رفتار بهنجار و نابهنجار روانشناختی. پژوهشنامه تربیتی، 11(46)، 117-136.

Aqatehrani, M., Rahnamaei, A., Zarean, M., Sajedi, A., & Mesbah, A. (2006). Developmental Psychology Considering Islamic Resources. Qom: Research Institute of Hawzah and University [In Persian].

Atkinson, M., & Horenby, G. (2008). Mental Health Handbook for Schools. (A. Rahnama & M. Faridi, Trans.), Tehran: Ayizh [In Persian].

Azarbaijani, M., Salarifar, M., Abbasi, A., Kavyani, M., & Mousavi-Asl, M. (2011). Social Psychology Considering Islamic Resources. Qom: Research Institute of Hawzah and University [In Persian].

Baş, A. U., & Kabasakal, Z. T. (2010). Teachers views and Knowledge about reactive and proactive aggression: Finding from a Survey in Turkey. Procedia: Social and Behavioral Sciences, 2(2), 1654-1659.

Basiratnejad, B. (2013). Efficacy of life skills training on aggression of school students. [Unpublished Master’s thesis]. University of Tehran [In Persian].

Beyrami, M., & Alaei, P. (2013). Bullying in feminine secoundary schools: Role of parenting styles and perception of emotional atmosphere of family. School Psychology, 2(3), 38-56 [In Persian].

Boss, A. H., & Perry, M. (1992). The Aggression questionnaire. Journal of Personality and Social Psychology, 63, 452-459.

Disqiuseppe, R.C. (2003) Aggression in Adolescents. Journal of Clinical Psychology, 10, 254-260.

Dukes, R. L., Stein, J. A., & Zane, J. I. (2009). Effect of relational bullying on attitudes, behavior and injury among adolescent bullies, victims and bully-victims. The Social Science Journal, 46(4), 671-688.

Ferris, D. L., Ming, Y., Lim, V. G., Yuanyi, C., & Fatimah, S. (2016). An approach-avoidance framework of workplace aggression. Academy of Management Journal, 59(5), 1777-1800. doi:10.5465/amj.2014.0221

Greeff, P. (2004). The nature and prevalence of bullying during the intermediate school phase. [Unpublished master’s thesis]. University of the Free State.

Hemayattalab, R., Homayounnia, M., & Zandi, S. (2016). Effects of SPARK physical education program on behavioral problems of children with ADHD. International Journal of Psychology,10(2), 17-32.

Hooman, A., Akbari-Zardkhaneh, S., Moradi, A., & Zandi, S. (2016). The styles of encountering conflict among parents of students with psychologically normal and abnormal behaviors. Education Research, 11(46), 117-136 [In Persian].

Hosein-Khanzadeh, A., Rashidi, N., Yeganeh, T., Zarei-Manesh, Q., & Qanbari, N. (2013). Efficacy of life skills training on anxiety and aggression of students. Journal of Rafsanjan University of Medical Sciences, 12(7), 545-558 [In Persian].

Israel, A., & Wicks Nelson, R. (2009). Behavior disorders of childhood. (M. Monshi-Tousi Trans.). Tehran: Behnashr [In Persian].

Johnson, D. (2007). Life Skills: Stress, anger, and emotion management. (Q. Ebrahimi & S. Naeli Trans.). Tehran: Abed [In Persian].

Kaplan, H., & Saduc, B. (2009). Synopsis of Psychiatry and Behavioral Sciences. (N. Pourafkari Trans.). Tehran: Shahr-e-Ab [In Persian].

Karimi, R. (2015). Shortcommings of the books “Thinking and Research” and “Thinking and Life Style”. Ethics & Psychology & Education Book Review Quarterly, 1(1), 255-268 [In Persian].

Kaveh, M. (2012). Social Diseases Pathology (Vol. 1). Tehran: Sociologists Publications [In Persian].

Khodayarifard, M., & Parand, A. (2014). Psychological Testing and Assessment. Tehran: Tehran University Press [In Persian].

Khodayarifard, M., Akbari-Zardkhaneh, S., Ghobari-Bonab, B., Shokouhi-Yekta, M., Afrooz, G., Faqihi, A., Tahmasb-Kazemi, B., & Zandi, S. (2016). Effectiveness of religious-based life skills training on religiosity of university students: A pilot study. Islamic Psychology, 2(2), 9-31 [In Persian].

Kianirad, D. (2010). Relationship of school bullying with self-esteem and school connectedness among second grade masculine middle school students in Tehran. [Unpublished Master’s thesis], University of Tehran [In Persian].

Krahe, B. (2011). The social psychology of aggression. Translated by M. Nazarinejad, Tehran: Roshd [In Persian].

Mehrabizadeh-Honarmand, M., Gravand, L., & Arzi, S. (2009). Effects of life skills training on anxiety and aggression of martyrs’ spouses. Woman and Culture, 1(1), 3-16 [In Persian].

Miller, J. P., & Bowen, B. E. (1993). Competency, Coping, and Contributory Life Skills Development of Early Adolescents. Journal of Agricultural Education, 31(1), 68-76.

Naseri, A., & Babakhani, N. (2014). The effect of life skills training on physical and verbal aggression of male delinquent adolescents marginalized in Karaj. Procedia: Social and Behavioral Sciences, 116(21), 4875-4879.

Olweus, D. (1995). Bullying or peer abuse at school: Facts and interventions. Current Directions in Psychological Science, 4(6), 196-200.

Olweus, D. (1996). The revised Olweus Bully/Victim Questionnaire for Students. Bergen, Norway: University of Bergen.

Parkhill, M. R., & Pickett, S. M. (2016). Difficulties in Emotion Regulation as a Mediator of the Relationship between Child Sexual Abuse Victimization and Sexual Aggression Perpetration in Male College Students. Journal of Child Sexual Abuse, 25(6), 674-685. doi:10.1080/10538712.2016.1205161

Priest, N., King, T., Bécares, L., & Kavanagh, A. M. (2016). Bullying Victimization and Racial Discrimination among Australian Children. American Journal of Public Health,106(10), 1882-1884. doi:10.2105/AJPH.2016.303328

Qaleshahi, Z. (2010). A sociological approach to philosophy of life skills and etiquettes. Development of Social Science Education, 23, 18-48 [In Persian].

Razi-Moradi, M., Etemadi, A., & Naeimabadi, E. (2010). Effectiveness of group counseling based on choice theory with bullying victims to increase resisting power against bullying. Psychological Studies, 6(4), 11-36 [In Persian].

Sadeqi, A. (2011). Efficacy of group training of anger management skill using REBT approach on aggression of male high school students. [Unpublished Master’s thesis], University of Isfahan [In Persian].

Saeidnia, Z. (2006). Relationship between aggressive behavior, marital conflicts, and probability of divorce in couples referring to family courts. [Unpublished Master’s thesis], Islamic Azad University, Ahwaz Branch [In Persian].

Safari, K. (2014). Effects of life skills training by teachers on bullying behavior of primary school students in Minab County. [Unpublished Master’s thesis], Payame Noor University [In Persian].

Shahriarfar, M. (2010). Normalization of Olweus’s Bullying Questionnaire. [Unpublished Doctoral Dissertation], Tehran University of Medical Sciences and Health Services [In Persian].

Swearer, S. M., Espelage, D. L., & Napolitano, S. A. (2009). Bulling prevention and intervention realistic strategies for schools. New York: Guilford Press.

Taremian, F., Mahjoei, M., & Fathi, T. (2005). Life skills: Teacher’s book. Tehran: Barg-e-Sefid [In Persian].

Turner, N. E., Macdonald, J., & Somerset, M. (2008). Life skills, mathematical reasoning and critical thinking: A curriculum for the prevention of problem gambling. Journal of Gambling Studies,24(3), 367-80.

Urbanski, J. (2007). The relationship between school connectedness and bullying victimization in secondary students. (Unpublished Ph.D. dissertation), University of South Florida.

Vernon, A. (2013). Life skills training: Emotional, social, cognitive, and ego development. (M. Firouzbakht Trans.). Tehran: Danjeh [In Persian].

Yurtal, F. & Artut, K. (2010). An investigation of school violence through Turkish children. Interpersonal Violence, 25(1), 50-62.

_||_