اثربخشی آموزش ذهن‌آگاهی بر انگیزه پیشرفت و اهمال‌کاری تحصیلی دانش‌آموزان

صیادی قصبه, محدثه; مقتدر, لیلا

doi:10.30495/jinev.2021.1919046.2386

کد مقاله : JINEV-2101-2386 (R5) بازدید : 148 صفحه: 113 - 135

10.30495/jinev.2021.1919046.2386

نوع مقاله: پژوهشی

اثربخشی آموزش ذهن‌آگاهی بر انگیزه پیشرفت و اهمال‌کاری تحصیلی دانش‌آموزان

محورهای موضوعی : روانشناسی تربیتی

محدثه صیادی قصبه ¹ , لیلا مقتدر ²

1 - کارشناس ارشد مشاوره خانواده، گروه روانشناسی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
2 - استادیار گروه روانشناسی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

تاریخ دریافت : 1399/08/10 تاریخ پذیرش : 1399/12/03 تاریخ انتشار : 1400/06/01

کلید واژه: انگیزه پیشرفت, ذهن‌آگاهی, اهمال‌کاری تحصیلی,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر تعیین اثربخشی آموزش ذهن‌آگاهی بر انگیزه‌ پیشرفت و اهمال‌کاری تحصیلی دانش‌آموزان بود. روش پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری این پژوهش شامل 106 نفر از دانش‌آموزان پسر پایه ششم شهر رشت در سال تحصیلی 99-98 بودند که به صورت نمونه‌گیری در دسترس انتخاب و تعداد 30 نفر از این دانش‌آموزان که پایین‌ترین نمره را در پرسشنامه انگیزه پیشرفت و بالاترین نمره را در پرسشنامه اهمال‌کاری تحصیلی کسب کردند به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه گواه (15 نفر) و آزمایش (15 نفر) گمارده شدند. گروه آزمایش در 8 جلسه 90 دقیقه‌ای آموزش ذهن‌آگاهی را دریافت نمودند اما گروه گواه هیچ مداخله‌ای دریافت نکردند. جهت جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه انگیزه پیشرفت هرمنس و پرسشنامه اهمال‌کاری تحصیلی سولومون و راث بلوم استفاده شد. داده‌های جمع‌آوری شده با استفاده از تحلیل کوواریانس چند متغیره تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد بعد از آموزش ذهن‌آگاهی میانگین گروه آزمایش در متغیر‌های انگیزه پیشرفت و مولفه‌های اهمال‌کاری تحصیلی (آماده شدن برای امتحان و آماده شدن برای تکالیف) تفاوت معناداری وجود دارد (01/0P<). بنابراین می توان گفت که استفاده از آموزش ذهن‌آگاهی بر بهبود انگیزه پیشرفت و کاهش اهمال‌کاری تحصیلی دانش‌آموزان مؤثر است.

چکیده انگلیسی:

The aim of this study was to investigate the effectiveness of mindfulness training on students' achievement motivation and academic procrastination. The research method was quasi-experimental with pre-test and post-test design with control group. The statistical population of this study included 106 sixth grade male students in Rasht City in the academic year 2019- 2020 Who were selected by available sampling and 30 of these students who received the lowest score in Achievement Motivation Questionnaire and the highest score in Academic Procrastination Questionnaire They were selected as a research sample and randomly assigned to two groups of control (n = 15) and experimental (n = 15). The experimental group received mindfulness training in 8 sessions of 90 minutes but the control group did not receive any intervention. For data collection, Hermans Progress Motivation Questionnaire and Solomon and Roth Bloom Academic Procrastination Questionnaire were used. The collected data were analyzed using multivariate analysis of covariance. The results showed that after mindfulness training, the average of the experimental group in the variables of achievement motivation and components of academic procrastination (preparing for the exam and preparing for homework) there is a significant difference (P< 0/01). In conclusin, it can be said that the use of mindfulness training is effective in improving the motivation for progress and reducing students' academic procrastination.

منابع و مأخذ:

اکبری، بهمن (1386). روایی و اعتبار آزمون انگیزش پیشرفت هرمنس بر روی دانش‌آموزان دوره متوسطه استان گیلان. مجله دانش و پژوهش در علوم تربیتی، 16(21)، 73- 96.

آقاسی، فهیمه؛ فرهادی، هادی و آقایی، اصغر (1398). اثربخشی آموزش ذهن‌آگاهی بر عزت نفس و اهمال‌کاری تحصیلی دانش‌آموزان دختر. مجله پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، 16(36)،152-162.

برزآبادی فراهانی، نرگس؛ امامی پور، سوزان و سپاه منصور، مژگان (1399). اثر‌بخشی آموزش یادگیری اجتماعی- هیجانی بر اهمال کاری تحصیلی و مهارت های ارتباطی دانش آموزان. فصلنامه علمی پژوهشنامه تربیتی، 62(15)، 33- 56.

ثابت، اصغر و رحمانی، محمدعلی (1396). تأثیر درمان شناختی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر کمال‌گرایی و اهمال‌کاری دانش‌آموزان دختر. فصلنامه روانشناسی معاصر، 12(6)، 436 – 440.

جلیل‎زاده، حکیمه و زارعی، حیدرعلی (1397). اثربخشی آموزش راهبردهای خودتنظیمی بر انگیزش تحصیلی و اضطراب امتحان در دانش‌آموزان. نشریه آموزش و ارزشیابی، 11 (42)، 13-36.

جوکار، بهرام و دلاورپور، محمدآقا (1386). رابطه تعلل‌ورزی آموزشی با اهداف پیشرفت. اندیشه‌های نوین تربیتی، 3(3 و 4)، 61- 80 .

جواهرفروش‌زاده، ماهرخ و سلطانی کوهبنانی، سکینه (1395). اثربخشی آموزش مهارت‌های ذهن‌آگاهی بر ساختار انگیزشی دانش‌آموزان دختر. مجله اصول بهداشت روانی، ویژه‌نامه سومین کنفرانس بین‌المللی روان‌شناسی و علوم تربیتی، 40- 436.

حبیبی، مرضیه (1398). اثربخشی آموزش برنامه کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر تعلل‌ورزی و انگیزه پیشرفت دانش‌آموزان دختر. مجله رویش روان‌شناسی، 8 (11)، 57- 66.

حیدری، مهدیه (1396). بررسی تأثیر قصه‌گویی در انگیزه پیشرفت و خودپنداره دانش‌آموزان دبستان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت و دبیر شهید رجایی، دانشکده علوم انسانی، گروه مشاوره.

خسروی، سعیده (1396). اثربخشی آموزش گروهی ذهن‌آگاهی بر خودکارآمدی تحصیلی و انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان دختر پایه سوم دوره متوسطه دوم شهر کرمانشاه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه رازی، دانشکده علوم اجتماعی، گروه راهنمایی و مشاوره.

ریو، جان مارشال (2015). انگیزش و هیجان (ویراست ششم). ترجمه یحیی سیدمحمدی. (1397). تهران: نشر ویرایش.

شاه مرادی طباطبایی، طاهره سادات و انصاری شهیدی، مجتبی (1396). اثربخشی ذهن‌آگاهی بر انگیزش پیشرفت دختران دوره متوسطه. مقاله منتشر شده در کنفرانس بین المللی فرهنگ آسیب‌شناسی روانی و تربیت، انجمن روانشناسی ایران، دانشگاه الزهرا، دوره 1.

عطادخت، اکبر؛ محمدی، عیسی و بشرپور، سجاد (1394). بررسی اهمالکاری تحصیلی بر اساس متغیرهای جمعیت‌شناختی و رابطه‌ی آن با انگیزش پیشرفت و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دبیرستانی. مجله روان‌شناسی مدرسه، 4(2)، 55- 68.

عطایی، فاطمه؛ احمدی، عبدالجواد؛ کیامنش، علیرضا و سیف، علی اکبر (1397). اثربخشی آموزش ذهن‌آگاهی در افزایش انگیزش نسبت به تحصیل در دانش‌آموزان دختر و پسر دوره متوسطه. مجله روان‌شناسی مدرسه، 8(4)، 176- 199.

قاسمی جوبنه، رضا (1394). اثربخشی آموزش ذهن‌آگاهی در کاهش فرسودگی زناشویی زنان دارای همسر معتاد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه خوارزمی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، گروه آموزشی مشاوره.

قاسمی جوبنه، رضا؛ موسوی، سید ولی اله؛ ظنی پور، آذین و حسینی صدیق، مریم السادات (1395). رابطه بین ذهن‌آگاهی و تنظیم هیجان با تعلل‌ورزی تحصیلی دانشجویان. مجله راهبردهای آموزشی در علوم پزشکی، 9(2)، 134- 141.

لطف‌آبادی، حسین. (1393). روانشناسی تربیتی، انتشارات سمت. تهران: چاپ هشتم.

محمد امینی، زرار؛ محمودی، هیوا؛ چیانه، جعفر و گلپور چمرکوهی، رضا (1395). بررسی نقش اهمال‌کاری تحصیلی در انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان. دومین همایش ملی روانشناسی مدرسه. دانشگاه محقق اردبیلی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، (1-8)، اردبیل.

نوری‌امام‌زاده‌ئی، طاهره و نیلفروشان، پریسا (1395). اهمال‌کاری تحصیلی دانشجویان: نقش سبک‌های مقابله با تنیدگی و ابعاد دوگانه کمال‌گرایی. رویکرد‌های نوین آموزشی، 11(1)، 22- 40.

هاشمی، فرشته؛ درتاج، فریبرز؛ فرخی، نورعلی و نصرالهی، بیتا (1398). اثربخشی آموزش ذهن آگاهی بر تعلل ورزی تحصیلی و استرس تحصیلی دانش‌آموزان دختر پایه هشتم. فصلنامه روان‌شناسی تربیتی، 15(52)، 1- 13.

هرمنس، هوبرت (1970). پرسشنامه انگیزه پیشرفت هرمنس. ترجمه ابوالفضل کرمی. (1398). تهران: مرکز نشر روان‌سنجی.

Akbari, B. (2007). Validity and validity of Herman's achievement motivation test on high school students in Guilan province. Journal of Knowledge and Research in Educational Sciences, 16(21): 73-96 [In Persian].

Aghasi, F., Farhadi, H., & Aghaei, A. (2019). The effectiveness of mindfulness training on self-esteem and academic procrastination of female students. Journal of Curriculum Planning Research, 16(36): 152-162 [In Persian].

Atadokht, A., Mohammadi, I., & Basharpour, S. (2015). Investigating academic procrastination based on demographic variables and its relationship with achievement motivation and academic performance of high school students. Journal of School Psychology, 4(2): 55-68 [In Persian].

Ataiee, F., Ahmadi, A, J., Kiamanesh, A., & Seif, A, A. (2018). The effectiveness of mindfulness training in increasing motivation to study in male and female high school students. Journal of School Psychology, 8(4): 176-199 [In Persian].

Baer, R. (2003). Mindfulness Training as a Clinical Intervention: A Conceptual and Empirical Review. Clinical psychology: science and practice, 10(2): 125-143.

Barzabadi, F, N., Emamipour, S., & Sepah Mansour, M. (2020). The effectiveness of social-emotional learning education on students' academic procrastination and communication skills. Journal of Educational Research, 62(15): 33-56 [In Persian].

Brown, K. W., Ryan, R. M., & Creswell, J. D. (2007). Mindfulness: Theoretical Foundations and Evidence for its Salutary Effects. Psychological Inquiry, 18(4): 211 – 237.

Cross, D. R., & Paris, S. G. (2010). Developmental and instructional analyses of children’s Meta cognition and reading comprehention. Journal of Educational Research, 18(3): 232 –242.

Dewhirst, C. B., & Goldman, J. (2020). Launching motivation for mindfulness: introducing mindfulness to early childhood preservice teachers. Published online, 190(8): 1299-1312.

Dionne, F., Gagnon, J., Carbonneau, N., Hallis, L., Gregoire, S., & Balbinotti, M. (2016). Using Acceptance and Mindfulness to Reduce Procrastination Among University Students: Results from a Pilot Study. Revista Praksis, 1(13): 8-20.

Dust, S. V., Liu, H., Wang, S., & Reina, C. S. (2021). The Effect of Mindfulness and Job Demands on Motivation and Performance Trajectories Across the Workweek: An Entrainment Theory Perspective. Journal of Applied Psychology. Advance online publication. DOI: 10.1037/apl0000887

Ferrari, J. R., Crum, K. P., & Pardo, M. A. (2018). Decisional Procrastination: Assessing Characterological and Contextual Variables around Indecision. Current Psychology, 37(2): 436-440.

Flett, G. L., Schmidt, D. H., Besser, A., & Hewitt, P. (2016). Interpersonal personality vulnerabilities, stress, and depression in adolescents: Interpersonal hassles as a mediator of sociotropy and socially prescribed perfectionism. International Journal of Child and Adolescent Resilience (IJCAR), 4(1): 103-121.

Gehart, D. R. (2012). Mindfulness and Acceptance in Couple and Family Therapy. New York: Springer Science.

Ghasemi, J, R. (2015). The effectiveness of mindfulness training in reducing marital burnout in women with addicted spouses. Master Thesis. Kharazmi University, Faculty of Educational Sciences and Psychology, Department of Counseling [In Persian].

Ghasemi, J, R., Mousavi, S, W., Zanipour, A., & Hosseini, S, M. S. (2016). The relationship between mindfulness and emotion regulation with students' academic procrastination. Journal of Educational Strategies in Medical Sciences, 9(2): 134-141 [In Persian].

Glick, D. M., & Orsillo, S. M. (2015). An Investigation of the Efficacy of Acceptance-Based Behavioral Therapy for Academic Procrastination. Journal of Experimental Psychology: General, 144(2): 400-409.

Gordon, D, J. (2009). A Critical History of Mindfulness-Based Psychology. Wesleyan University, Connecticut, BA.

Gort, C., Marcusson-Clavertz, D., & Kuehner, C. (2021). Procrastination, Affective State, Rumination, and Sleep Quality: Investigating Reciprocal Effects with Ambulatory Assessment. Journal of Rational-Emotive & Cognitive-Behavior Therapy, 39(1): 58-85.

Habibi, M. (2019). The effectiveness of mindfulness-based stress reduction training on procrastination and motivation of female students. Journal of Psychological Development, 8(11): 57-66 [In Persian].

Hashemi, F., Dortaj, F., Farrokhi, N. A. & Nasrollahi, B. (2019). The effectiveness of mindfulness training on academic procrastination and academic stress in eighth grade female students. Journal of Educational Psychology, 15(52): 1-13 [In Persian].

Heidari, M. (2017). Investigating the effect of storytelling on achievement motivation and self-concept of primary school students. Master Thesis. Tarbiat University and Shahid Rajaei Secretary, Faculty of Humanities, Department of Counseling [In Persian].

Hermans, H. (1970). Hermans Progress Motivation Questionnaire. Translated by Abolfazl Karami. (2019). Tehran: Psychometric Publishing Center [In Persian].

Hussain, I., & Sultan, S. (2010). Analysis of procrastination among university students. Procedia Social and Behavioral Sciences, 5(1): 1897-1904.

Jalilzadeh, H., & Zarei, H, A. (2018). The effectiveness of teaching self-regulatory strategies on academic motivation and test anxiety in students. Journal of Education and Evaluation, 11(42): 13-36 [In Persian].

Javaherforoshzadeh, M., & Soltani Kouhbanani, S. (2016). The effectiveness of mindfulness skills training on the motivational structure of female students. Journal of Principles of Mental Health, Special Issue of the Third International Conference on Psychology and Educational Sciences, 40- 436 [In Persian].

Jokar, B., & Delavarpour, M, A. (2007). The relationship between educational procrastination and achievement goals. New Educational Thoughts, 3 (3 and 4), 61-80 [In Persian].

Kabat - Zinn, J. (2003). Mindfulness-Based Interventions in Context: Past, Present, and Future. Clinical psychology: science and practice, 10(2): 144-156.

Kagan, M., Calkir, O., Ilhan, T., & Kandemir, M. (2010). The explanation of the academic procrastination behaviour of university students with perfectionism, obsessive – compulsive and five factor personality traits. Procedia Social and Behavioral Sciences, 2(2): 2121-2125.

Khosravi, S. (2017). The effectiveness of mindfulness group training on academic self-efficacy and academic motivation of third grade female high school students in Kermanshah. Master Thesis. Razi University, Faculty of Social Sciences, Department of Counseling and Counseling [In Persian].

Kim, K. R., & Seo, E. H. (2015). The relationship between procrastination and academic performance a meta- analysis. Personality and individual differences, 82(1): 26 – 33.

Liping, S. (2016). Intervention Study of Mindfulness Training on Middle School Students' Academic Procrastination. Zhang Qian Chongqing Normal University, MA. B844.2. http://cdmd.cnki.com.cn/Article/CDMD-10637-1016140680.htm.

Lotfabadi, H. (2014). Educational Psychology, Samat Publications. Tehran: Eighth edition [In Persian].

Maulidia, J., & Usman, O. (2019, December 27). Effect of Self-Efficacy, Learning Motivation, Fear of Failure and Parent’s Social Support towards Academic Procrastination. Available at SSRN: http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3510145.

McCloskey, L. E. (2014). Mindfulness as an intervention for improving academic success among students with executive functioning disorders. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 174(1): 221-226.

Miles, J., & Banyard, P. (2007). Understanding and Using Statistics in Psychology. London: Sage Publications Ltd.

Mohammad, A, Z., Mahmoudi, H., Chiane, J., & Golpour, C, R. (2016). Investigating the role of academic procrastination in students' academic motivation. Second National Conference on School Psychology. Mohaghegh Ardabili University, Faculty of Educational Sciences and Psychology, (1-8), Ardabil [In Persian].

Nouri, I, T., & Nilforoshan, P. (2016). Students' academic procrastination: the role of coping styles and the dual dimensions of perfectionism. New educational approaches, 11(1): 22-40 [In Persian].

Rio, J, M. (2015). Motivation and Excitement (Sixth Edition). Translated by Yahya Seyed Mohammadi. (2018). Tehran: Editing Publishing [In Persian].

Sabet, A., & Rahmani, M, A. (2017). The effect of mindfulness-based cognitive therapy on perfectionism and procrastination of female students. Special Issue on Contemporary Psychology, 12(6): 436-440. [In Persian].

ShahMoradi, T, T, S., & Ansari S, M. (2017). The effectiveness of mindfulness on the motivation of high school girls. Paper published in the International Conference on the Culture of Mental Pathology and Education, Iranian Psychological Association, Al-Zahra University, Volume 1 [In Persian].

Simsir, D. (2019). An Exploratory Study of the Effects of Mindfulness on Teacher Motivation. Maltepe University, Istanbul, MA.

Steel, P., Brothen, T., & Wambach, C. (2001). Procrastination and personality, performance, and mood. Personality and Individual Differences, 30(1): 95-106.

Steel, p. (2007). The Nature of Procrastination: A Meta-Analytic and Theoretical Review of Quintessential Self-Regulatory Failure. Psychological Bulletin, 133(1): 65-94.

Steel, P., & Klingsieck, K. B. (2016). Procrastination: Psychological antecedents revisited. Australian Psychologist, 51(1): 36-46.

https://doi.org/10.1111/ap.12173.

Steinmayr, R., & Spinath, B. (2009). The importance of motivation as a predictor of school achievement. Learning and Individual Differences, 19(1): 80-90.

Van Son, J., Nyklicek, I., Pop, V., & Pouwer, F. (2011). Testing the effectiveness of a mindfulness-based intervention to reduce emotional distress in outpatients with diabetes (DiaMind): design of a randomized controlled trial. BMC Public Health. 11(131): 1-11. https://doi.org/10.1186/1471-2458-11-131.

Yin Zongze, H. G. (2019). The effect of mindfulness meditation training on academic procrastination of university students. Twenty-second National Conference on Psychology, shanxi Normal university, B844.2.

http://cpfd.cnki.com.cn/Article/CPFDTOTAL-ZGXG201910001706.htm.

Yuan- qing, H. (2017). Studying on the Influence of Mindfulness Group Training on College Students' Procrastination. Chinese Health Service Management, 7.

_||_