وجوه اشتراک و افتراق دعوت به خیر و امر به معروف در قرآن با تأکید بر آیه 104 سوره آل عمران

محورهای موضوعی : فقه و مبانی حقوق اسلامی

صبوره حسینی ترزمی ¹ , صمد عبداللهی عابد ²

1 - کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.(نویسنده مسؤول) [e-mail]
2 - دانشیار دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.

تاریخ دریافت : 1401/10/02 تاریخ پذیرش : 1402/03/11 تاریخ انتشار : 1402/06/01

کلید واژه: معروف, امر به معروف, خیر, دعوت به خیر, مفردات,

چکیده مقاله :

نخستین گام برای فهم معارف قرآنی، درک دقیق معانی واژه‌های قرآنی است. در زبان عربی گاه برای یک معنا، الفاظ متعددی وضع شده است که گاهی مانند واژه‌های "خیر"و "معروف" تشابه معنایی و اشتراک دارند و گاهی نیز تفاوت‌هایی از نظر معنایی و مصداقی با هم دارند؛ یکی از گروه واژه‌های قرآنی، واژه‌ها و عبارات مرتبط با حوزه کنش‌های نیکو است که از آن جمله است واژه‌های "خیر" و "معروف" ؛ چرا که مفاهیم آنها اگر چه در ظاهر، مترادف به نظر می‌رسند و کاربرد آنها در آیات قرآن، بیانگر این است که این دو واژه‌، به یک حوزه معنایی تعلق دارند و معنایی نزدیک به هم دارند، ولی نمی‌توانند جایگزین یکدیگر شوند و این نشان از تفاوت معنایی آنها دارد. شاهد این سخن، آیه 104 آل عمران می‌باشد. دو واژه مزبور در معنای نیکی، تشابه معنایی و اشتراک دارند؛ خیر، هر عمل نیک که به خدا هم نسبت داده می‌شود؛ ولی معروف به خدا نسبت داده نمی‌شود؛ زیرا کاری که از نظر عقلی یا شرعی شناخته شده و نیکو باشد، درباره خدا معنی ندارد ، عطف امر به معروف و نهی از منکر، عطف خاص بر عام است؛ بنابراین واژه معروف، معنای عام‌تری نسبت به واژه‌ی نهی دارد.بنابراین واژه خیر معنایی وسیعتری را شامل می‌شود که یکی از مصادیق آن، امر به معروف و نهی از منکر است که این، یکی از وجوه افتراق این واژگان است؛ ولی با توجه به اینکه از نظر معنایی در حوزه واژگان نیکو قرار می‌گیرند، از این نظر دارای اشتراک هستند.

چکیده انگلیسی:

The first step in understanding the teachings of the Quran is the knowledge and understanding of the meaning of the Quranic words. In Arabic, sometimes, for a meaning of a word, there are several terms that sometimes they are similar in semantic field and paranoid words, sometimes with semantic and existential differences.  one of the Quranic words, words phrases It is related to the field of good deeds. because their concepts, although seemingly synonymous, appear to be synonymous with their application in the Qur'anic verses, which means that although these two terms belong to a semantic domain and they have a meaning close to each other, but they can not substitute one another, and this is a sign of their semantic difference; it is seen in verse 104 of Al-Imran (which says))and, from among you, a group of people, to invite people [to goodness and to persuade the work of the chamber and to prevent ugliness, and they are the same prosperous.)) The famous verse is used in this verse, where no one can be placed elsewhere. The two words in the meaning of goodness are similar in meaning and goodness; good is every good act (including goodness to others) attributed to God, but not known to God, because something intellectually or Shari'a is well-known and good, does not mean God. Due to the syntax of the verse, the turning the command of the famous and the forbidding of the vice is a special turning point to the general