آزمون وجود حباب سهام با استفاده از تکنیک های سوپریمم راست دنباله و توابع عکس العملی و تجزیه واریانس

محورهای موضوعی : دانش سرمایه‌گذاری

محمدرضا محجوب ¹ (گروه مدیریت مالی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران.)
سیدعلی نبوی چاشمی ² (گروه مدیریت مالی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران.)

تاریخ دریافت : 1397/08/04 تاریخ پذیرش : 1398/03/01 تاریخ انتشار : 1400/04/01

کلید واژه: ‌ توابع عکس‌العملی, تجزیه واریانس, سوپریمم عمومی دیکی فولر تعمیم یافته, حباب قیمتی,

چکیده مقاله :

هدف از این پژوهش بررسی وجود حباب در بازار سرمایه‌ ایران با استفاده از کاربرد تکنیک‌های ریشه واحد راست دنباله سوپریمم دیکی فولر- تعمیم‌یافته (SADF) و سوپریمم عمومی دیکی فولر تعمیم یافته (GSADF) ، توابع عکس‌العملی و تجزیه واریانس است. بدین منظور با استفاده از داده‌های ماهانه چهار شاخص (نسبت قیمت به سود هر سهم، شاخص کل قیمت بازار، نرخ ارز و نرخ تورم) طی دوره زمانی 1390 لغایت 1396 به بررسی و کشف حباب قیمت سهام پرداخته شد.نتایج حاصل از آزمون‌ها، رفتار انفجاری و وجود حباب‌های چندگانه در بازار سرمایه ایران را تایید کرده و هر دو شاخص مورد ارزیابی(نسبت قیمت به سود هر سهم و شاخص های کل قیمت) بطور مشترک وجود حباب در بازه‌های 1390:1 1393:5 و 1394:7 1396:2 تایید و شکست حباب را در تاریخ 1393:6و 1396:3 نشان داده است. نتایج حاصل از توابع عکس‌العملی تایید کرد که به دنبال وارد کردن یک شوک به نرخ تورم و نرخ ارز ، شاخص سهام دارای حباب شده، بطوری که حباب ایجادی در نرخ تورم باعث شکست حباب در ماه یازدهم گردیده، ولی نرخ ارز در ماه پانزدهم حباب شاخص سهام را سرریز نموده است نتایج حاصل از خطای پیش‌بینی ناشی از این تکانه (VDCs) حاکی از آن است که خطای پیش‌بینی متغیر نرخ تورم بر شاخص سهام کاملاً بی اثر بوده است، ولی این خطای پیش‌بینی در نرخ ارز در بلندمدت تاثیر بسزایی بر شاخص و در نهایت تشکیل و ترکیدن حباب داشته است.

چکیده انگلیسی:

The purpose of this study was to investigate the existence of bubbles in the capital market of Iran market by using Applied to Generalized Supremum Augmented Dickey-Fuller and Impulse Response and analysis of Variance Decomposition. For this purpose, using monthly data, four indices (the price / profit ratio Share, total market price index, exchange rate and inflation rate) were investigated for the period from 2011 to 2018, and the stock price bubble was discovered.The results obtained from the tests, explosive behavior and the existence of multiple bubbles in the Iranian investment market have been confirmed, both of the indicators evaluated (price / earning per share and the total price index) co-exist with the bubble in the intervals of 03.2011-07.2014and 09.2015-04.2017indicated a failure of the bubble on 08.2014 and 05.2017. The Results Response Functions (IRFs) confirmed that seeking to inflate a shock to a standard deviation and exchange rate, the stock index created a bubble, so that this created bubble in standard deviation has led to a defead in the past eleven month, but the exchange rate in the the fifteenth monthes the bubble of stock index has been flooded . The results of these prediction error (VDCs), it also indicate that the forecast error of the inflation variable on the stock index has been completely ineffective. Nevertheless this forecast error in the long-term exchange rate has had a significant impact on the index and eventually the on bursting of the bubble.

منابع و مأخذ:

• انصاری سامانی، حبیب، دانش، سیدحسین علی، نظری، فرهان، (1396)، مسئولیت اجتماعی بنگاه و حباب قیمتی: مطالعه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق‫ بهادار تهران، فصلنامه دانش مالی تحلیل اوراق بهادار، دوره 10، شماره 33، صفحه 1-16.


• بیابانی خامنه، کاظم، خزایی، سعید، افشاریان، امیر حسین، (1395)، آزمون وجود حباب و رفتار انفجاری در بازار سهام ایران، فصلنامه علمی پژوهشی دانش مالی تحلیل اوراق بهادار، سال نهم، شماره بیست و نهم.


• بخشیانی، عباس، راعی، رضا، (1393)، ارزش گذاری سهام و تحلیل بازار، سازمان مدیریت سنعتی، چاپ دوم.


• ترکی، لیلا ، واعظ، محمد، (1387)، حباب قیمتها و بازار سرمایه ایران، مجله پژوهشی دانشگاه. اصفهان، جلد 31، شماره3، ص 207.


• خیری، محمد، اسماعیل پور مقدم، هادی، دهباشی، وحید، (1396)، بررسی نوسانات ناگهانی ارزش سهام در بازار بورس اوراق بهادار تهران با تکیه بر ترجیحات سرمایه‌گذاران و کیفیت اطلاعات حسابداری، حسابداری مدیریت، دوره 10، شماره 35، صفحه 57-66.


• دارابی, رویا، حاجی، غلامرضا، وهمیان، عارفه، (۱۳۹۲)، بررسی حباب قیمتی در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از مدل داده­های ترکیبی، دومین کنفرانس ملی حسابداری، مدیریت مالی و سرمایه گذاری، گرگان، انجمن علمی و حرفه ای مدیران و حسابداران گلستان.


• دعایی، میثم، فرهانیان، محمدجواد، کیان، علیرضا، (1393)، بررسی تحولات بورس اوراق بهادار تهران همراه با بازارهای موازی، اولین کنفرانس بین­المللی اقتصاد، مدیریت، حسابداری و علوم اجتماعی، رشت.


• راسخی، سعید، شهرازی، میلاد، میلا­علمی، زهرا، (1395)، تعیین دوره­های حباب قیمتی: یک مطالعه موردی برای بازار بورس اوراق بهادار تهران، فصلنامه اقتصاد مقداری، دوره 13، شماره 3.


• روشن، سیدعلی قلی, آرین، ابوالفضل، حسینی، سیدحسن, نوابی زند، کامبیز, دریکنده، علی، (1391)، ارزیابی عوامل موثر بر نسبت قیمت به درآمد (P/E) سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، دانش مالی تحلیل اوراق بهادار (مطالعات مالی), دوره 5 , شماره 14، از صفحه 41 تا صفحه 57.


• سهیلی، سیروس، احمدی، بهار،(1395)، بررسی و شناسایی حباب در بورس اوراق بهادار تهران، دومین کنفرانس بین­المللی پژوهش های نوین در مدیریت،اقتصاد و علوم انسانی.


• صالح آبادی، علی و دلیریان، هادی(1389)، بررسی حباب قیمتی در بورس اوراق بهادار تهران. فصلنامه بورس اوراق بهادار، 3(9)، 75-61.


• صمدی سعید، نصراللهی، زهرا، زاهد مهر، امین، (۱۳۸۶) آزمون کارایی و وجود حباب قیمت در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از قاعده فیلتر و الگوی CAPM ، بررسی های اقتصادی شماره۴، ۹۱-۱۱۳.


• عباسی، غلامرضا محمدی، هادی، نشاط آور، محمدامین، (1397)، بررسی نقش حباب قیمتی در ایجاد نوسانات در بورس اوراق بهادار تهران ( شرکت‌های منتخب صنایع پترو شیمی و خودرو)، فصلنامه اقتصاد مالی، دوره 12، شماره 43، تابستان 1397، صفحه 133-152.


• عباسیان، عزت­اله و نظری، محسن و فرزانگان، الهام. (1391)، "اثر سیاست پولی در پیدایش حباب قیمتی سهام در بورس اوراق بهادار تهران". فصلنامه بورس اوراق بهادار، شماره 18، تابستان 91 ، سال پنجم.


• عبدالملکی حجت­اله, محمدی شاپور, کمالی ساجده، وزیری رضا، (1392)، بررسی وجود حباب قیمتی در بازار سهام تهران با استفاده از رهیافت LPPL، مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار (مدیریت پرتفوی)،  بهار 1392، دوره4،  شماره 14.


• فلاح شمس، میرفیض، زارع، عظیم، (1392)، بررسی عوامل تأثیرگذار در بروز حباب قیمت در بورس اوراق بهادار تهران، بورس اوراق بهادار، سال ششم، بهار 1392، شمارة 21.


• فلاح­شمس، میرفیض، زمردیان، غلامرضا، دوستارگان، رقیه. (1392)، بررسی وجود حباب در قیمت سهام مبتنی بر تخمین ARIMA و با استفاده از تکنیک های کشیدگی، چولگی، تسلسل و تابع مخاطره، مجله مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار، شماره پانزدهم.


• مهربان پور، محمدرضا، عزآبادی، بهاره، جفاکش، شهاب، (1396)، بررسی نقش انواع سرمایه گذاران در شکل گیری حباب رفتاری در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از یک مدل خودرگرسیو برداری، دانش مالی تحلیل اوراق بهادار، دوره 10، شماره 35، صفحه 121-134.


• معماریان، عرفان، (1386)، آثار کوتاه‌مدت و بلندمدت تکانه‌های ارزی بر تراز تجاری ایران (آزمون پدیده منحنی J براساس یک الگویVECM) ، پایان­نامه دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم وتحقیقات.


• وکیلی­فرد، حمیدرضا، طالب نیا، قدرت اله، کیانی، مهرداد، (1389)، بررسی رابطه میزان سهام شناور آزاد با ایجاد حباب قیمتی در بورس اوراق بهادار تهران، مهندسی مالی و پورتفوی، شماره4.


• Arab, H., Raeesian, M. , Shamsi, f. , Eshghi, M., (2016). The impact of price bubble and loss aversion of shareholders on non Fundamental value of companies listed on TSE,. Academic Journal of Research in Business and Accounting, vol. 4, No. 5, March.


• Blanchard O.J., & Watson, M.W. (1982). Bubbles, rational expectations and financial markets, NBER Working Paper Series, NO.945.


• Balcilar, M., R. Gupta, C. Jooste & M.E. Wohar. (2016). Periodically Collapsing Bubbles in the South African Stock Market. University of Pretoria, Working paper, No. 201624.


• Chang, T., & Gupta, R. (2014). Testing for Multiple Bubbles in the BRICS Stock Markets”. Department of Economics working Q, 7.


• Chen, M.P., Lin, Y.H., Tseng, Ch.Y., & Chen, W.Y. (2015). Bubbles in health care: Evidence from the U.S., U.K., and German stock markets. North American Journal of Economics and finance, 31, 193-205.


• Chen, H. , P. De, Y. Hu, and B. H. Hwang. (2012). Customers as advisors: The role of social media in financial markets. Working www. ssrn. com.


• Diba, B., Grossman, H., 1988. Explosive rational bubbles in stock prices? Am. Econ. Rev. 98, 746–754.


• Dezhbakhsh, H., & Demirguc-Kunt, A. (1990). On the Presence of Speculative Bubbles in Stock Prices. Journal of Financial and Quantitative Analysis, 25, 101-112.


• Evans, G.W. (1991). Pitfalls in testing for explosive bubbles in asset prices. American Economic Review, 81, 922-930.


• Filardo, A. (2004). Monetary Policy and Asset Price Bubbles: Calibrating the Monetary Policy Trade-Offs, Bank of International Settlements, BIS Working Paper, 155, 2-8.


• Figuerola-Ferretti, I., & McCrorie, J. R. (2016). The shine of precious metals around the global financial crisis. Journal of Empirical Finance.


• Flood, R.P., & P.M. Garber. (1994). Speculative Bubbles, Speculative Attacks, and Policy Switching. MIT Press, Cambridge (Mass).


• Garber, P.M. (2000). Famous First Bubbles: The Fundamentals of Early Manias. Cambridge, MA: MIT Press.


• Gomez-Gonzalez, J.E. & Ojeda-Joya, J.N. & Rey-Guerra, C. & Sicard, N. (2013). Testing for Bubbles in Housing Markets: New Results Using a New Method. Federal Reserve Bank of Dallas, Working Paper, No. 164.


• Grrenwood, Robin. Nagel Stefan.(2009), Inexperienced investors and bubble. Jornal of Financial Economics


• Hu, Y., & Oxley, L. (2016). Are there  Bubbles  in  Exchange  Rates?  Some New Evidence from G10 and Emerging Markets Countries (No. 16/05).


• Hu, Y., Oxley, L., 2017. Exuberance in British share prices during the Railway Mania of the 1840s: Evidence from the Phillips, Shi and Yu test. Working Papers in Economics 17/09, University of Waikato.


• Hu, Yang., & Oxley, L. (2018). Bubble contagion: Evidence from Japan’s asset price bubble of the 1980-90s, Journal of The Japanese and International Economies, www.elsevier.com/locate/jjie.


• Kothari S.P., Jonathan L.,Jerold B. W.(2015), The behavior of aggregate corporate investment.


• Johansen,   ,(2003).    Characterization  of  Large  Price  Variations  in  Financial Markets; Physica A 324, PP.  157-166.


• Pele, . ,  Mazurencu-Marinescu,  M., (2012) ,Modelling  stock  market crashes:  the  case  of  Bucharest Stock Exchange, Procedia-Social and Behavioral Sciences 58, 533 – 542


• Kindleberger, C. P. (2001). Bubbles. In The World of Economics (pp. 20-22). Palgrave Macmillan UK.


• Nneji, O., Brooks, C., & Ward, C. (2015). Speculative bubble spillovers across regional housing markets. Working Paper


• Nunes, M. & S.D. Silva. (2007). Rational Bubbles in Emerging Stock Markets. MPRA Paper2007, 4641: 1-10.


• Okpara, G. (2010). Do Rational Speculative Financial Bubbles Exist in the Nigerian Stock Market? Interdisciplinary Journal of Contemporary Research in Business.


• Phillips, P.C.B., Magdalinos, T., )2007(. Limit theory for moderate deviations from a unit root. J. Econom. 136 (1), 115–130.


• Phillips, P.C.B. & Wu, Y. & Yu, J. (2011). Explosive Behavior in the 1990s NASDAQ: When Did Exuberance Escalate Asset Values? International Economic Review, 52, 201-226.


• Phillips, P.C.B. & Shi, S. & Yu, J. (2012). Testing for Multiple Bubbles. Cowles Foundation Discussion Paper, (1843).


• Phillips, P. C. B., Shi, S. & Yu, J. (2013). Testing for Multiple Bubbles: Historical Episodes of Exuberance and Collapse in the S&P 500. Singapore Management University, School of Economics.


• Phillips, P.C.B., Shi, S., Yu, J., )2015(. Testing for multiple bubbles: historical episodes of exuberance and collapse in the S&P 500. Int. Econ. Rev. (Philadelphia) 56 (4),1043–1078.


• Shiller, R.J. (1981). Do Stock Prices Move Too Much to be Justified by Subsequent Changes in Dividends? American Economic Review, 71, 421-436.


• Tarliea ,M B., Sakoulisb, G., Henrikssona, R,. (2018). International Review of Financial Analysis, 10.1016/j.irfa.2018.07.012.


• Tirole, Jean. (1982). "On the Possibility of Speculation under Rational Expectations", Econometrica, 5(50).


• Wu, Y. (1995). Are there rational bubbles in foreign exchange markets? Evidence from an alternative test, Journal of International Money and Finance, 14(1), 27-46.


• Zhao, Y., Chang, H. L., Su, C. W., & Nian, R. (2015). Gold bubbles: When are they most likely to occur?. Japan and the World Economy, 34, 17-23.


• Zisimos , Koustas, & Serletis, Apostolos. Rational Bubbles or Persistent Deviations from Market Fundamentals?, Journal of Banking and Finance2005; 29: 2523-2539, 1-15.