رویکردی به قوانین جعاله در نظام بانکداری اسلامی
محورهای موضوعی : فقه و تاریخ تمدّنمجتبی حسن زاده 1 , مرتضی براتی 2 , محمود شریعتمدار طهرانی 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد دامغان،دانشگاه آزاد اسلامی، دامغان، ایران.
2 - استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد دامغان، دانشگاه ازاد اسلامی، دامغان، ایران.
3 - استادیار، گروه الهیات و معارف اسلامی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران.
کلید واژه: جعاله, نظام بانکداری, جریمه, بانکداری بدون ربا, اقساط, پرداخت وام,
چکیده مقاله :
یکی از نظام‌های مربوط به زندگی اجتماعی و فردی انسان که از اهمیت ویژه‌ای نیز برخورداراست نظام اقتصادی و بانکی می‌باشد.در نظام بانکی،قراردادها تحت عناوین مختلفی مانند قرض‌الحسنه، مشارکت مدنی، مضاربه، مزارعه و جعاله و .. وجود دارند .در این نوشتار برآنیم تا به روش توصیفی- تحلیلی به بررسی موضوع جعاله به عنوان یک معامله فقهی مورد تایید قانون مدنی در نظام بانکداری اسلامی بپردازیم. طبق مطالعات و بررسی های صورت گرفته می توان گفت؛ قوانین فقهی و حقوقی موجود در زمینه‌ی جعاله جامع و کامل است منتهی در دستورالعمل اجرایی و برخی بخشنامه‌های مربوطه باید بازنگری صورت گیرد.اوراق جعاله که از نوع ابزارهای مالی انتفاعی با بازدهی معین است و به گونه ای طراحی شده است که در عین رعایت ضابطه های شرعی از قابلیت بالای عملیاتی و توجیه اقتصادی برخوردار است.این اوراق در سه مدل اوراق جعاله برای تعمیرات اساسی، اوراق جعاله برای احداث و واگذاری، اوراق جعاله به صورت اوراق بهادار است. حال در این میان ممکن است جعاله ثانویه یا معامله دیگری که آئین‌نامه و دستورالعمل اجرایی پیش‌بینی نموده در بیشتر موارد منعقد نشود یا از تسهیلات جعاله در غیر از موارد تعیین شده استفاده شود، و یا جریمه دیرکرد در بازپرداخت تسهیلات بانکی، دریافت گردد. بنابراین نتیجه گرفته می شود؛ با توجه به اهمیت نظام بانکداری مشروع در فقه اسلامی و به دلیل چالش‌های فقهی،حقوقی و اقتصادی فراوانی که درباره این مسئله وجود دارد، ضرورت ارائه ی راه کارهای جایگزین همچون جعاله برای مبرا شدن از ربا و بازنگری دقیق تر قوانین منصوصه درحیطه ی کاربرد جعاله در نظام بانکداری اسلامی، دوچندان گردد.