تجلّی ویژگی های قرآن های دوره سلجوقی درقرآن شماره 58موزه آستان قدس رضوی

محورهای موضوعی : فقه و تاریخ تمدّن

ابوالقاسم ساقی ¹ , طاهره عظیم زاده طهرانی ² , علی اصغر یساقی ³

1 - گروه تاریخ و تمدّن ملل اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.
2 - گروه تاریخ و تمدّن ملل اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی
3 - گروه علوم قرآن حدیث، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.

تاریخ دریافت : 1396/10/18 تاریخ پذیرش : 1397/04/15 تاریخ انتشار : 1397/05/01

کلید واژه: کتاب آرایی, دوره سلجوقی, ترجمه قرآن تذهیب, آستان قدس رضوی,

چکیده مقاله :

نسخه‌های خطی فراوانی از قرآن کریم در گنجینه مصاحف آستان قدس رضوی موجود است که از بین آن‌ها تعداد 1084 نسخه را متعلق به دوره سلجوقی ذکر کرده‌اند؛ اما مشکل این است که اطّلاعات روی شناسنامه آنهاصحیح نبوده ومعمولاًکاتب، مرام فکری کاتب، تاریخ کتابت، محل کتابت، ویژگی‌های ترجمه ای وقرآن آرایی، آنهامشخص نیست واین امر استفاده مطلوب ادبی فرهنگی هنری ومذهبی ازاین مصاحف رادچارمشکل می‌نماید، بنابراین اغلب این قرآن هاازاین بابت مهجور هستندولازم است به آثار مذکور بارویکردی علمی نگریسته شودتادرپرتوآن استفاده لازم دستوری، ادبی، گویشی، وحتی اعتقادی وکلامی ازاین سرمایه‌های فرهنگی تاریخی حاصل شودزیرا این قرآن هادرزمان هاومکان های مختلف وباطرزفکر مختلف مذهبی نوشته شده و طبعاًبه طورناخوداگاه نقشی اززمینه فکری واعتقادی خود رادراین ترجمه هابه جای گذاشته‌اند. قرآن شماره 58 آستان قدس رضوی یکی از نسخه‌های قرآنی باویژگی های مذکوراست که نگارنده دراین مقاله سعی داردضمن تصحیح آن ،زمان کتابت وترجمه، مکان کتابت، شاخصه‌های ترجمه ای و قرآن آرایی آن رامعین وباویژگی های قرآن آرایی وترجمه عصر سلجوقی تطبیق نماید. به نظرمی رسداین قرآن بین سال‌های 450-430 هجری درحوزه زبانی وقران آرایی خراسان وتوسط کاتب ومترجمی باافکاروعقاید شیعی، کتابت وترجمه شده باشد.

منابع و مأخذ:

-نامعلومترجمه تفسیرطبری تصحیح حبیب یغمایی تهران انتشارات توس 1356 ش.

-ابن حوقل محمدصورهالارض تهران بنیادفرهنگ ایران 1345.

-آذرنوش آذرتاش ومحمد کاظم رحمتی وسیداحمد هاشمی ترجمه قرآن تهران نشر کتاب مرجع 1389.

-.................... تاریخ ترجمه ازعربی به فارسی تهران سروش 1375 ش

- اسفراینی، شاهفورابن طاهرتاجالتراجم تصحیح نجیب مایل هروی وعلی اکبرالهی خراسانی تهران علمی فرهنگی 1375.

-آقاجانپور بهمنجلدسازیاسلامی ساری روش روشن 1393.

-احمدی مسعود تاریخچهکاغذ سنندج نشر مسعود ۱۳۸۷.

-بهرامی مهدی وبیانی مهدیراهنمایگنجینهقرآن تهران چاپ خانه بانک ملی ایران 1328.

--بینش تقیفرهنگ لغات قرآن مشهد دانشگاه فردوسی مشهد 1355 ش

--پاکتچی احمدترجمه شناسی قرآن کریم تهران دانشگاه امام صادق 1392 ش.

-........................تاریخ تفسیرقرآن کریم تهران دانشگاه امام صادق 1392 ش

- خسروانی سیدمحمودوگروه فرهنگ وادب اسلامیفرهنگنامهقرآنی مشهد بنیاد پزوهش 1376.

-راوندی محمد ابن علیراحهالصدور تهران امیر کبیر 1333.

-رجایی بخارائی احمدعلیفرهنگلغاتقرآن ... تهران موسسه مطالعات وتحقیقات فرهنگی 1363.

-رستمی مصطفیجلدسازیایرانیان تهران شرکت چاپ ونشر شادرنگ 1392.

-رهپیما غلام رضاخوشنویسیوکتابآراییدرایران کتاب خانه مجلس شورای اسلامی 1393.

-رهنورد زهراکتابآرایی تهران سمت 1386 ش.

-زمخشری، محمودابن عمر، ترجمه کشاف، جلدسوم ترجمه مسعودانصاری، تهران: ققنوس 1389 ش

- سورآبادی عتیق نیشابوریابوبکرتفسیرسورآبادی تصحیح سعیدی سیرجانی تهرانفرهنگ نشرنو 1381.

- شایسته فر مهنازدیباچهایبرهنرایرانیاسلامی تهران موسسه مطالعات هنراسلامی 1386.

--شیروانی کبریبررسیاملائیدستنویسیازتفسیرسورآبادیتهران فرهنگستان زبان ایران 1353.

-عظیمی حبیب اللهاصولومبانینسخهشناسی تهران سازمان اسنادوکتاب خانه ملی 1389.

- فضائلی حبیب اللهاطلسخط اصفهان مشعل 1362.

- فکرت محمد آصففهرستنسخخطی مشهد 1363.

-کریمان، حسین، ری باستان، دوجلدی، تهران: انتشارات دانشگاه ملی ایران،1354 ش

کسائی، نورالله، مدارس نظامیه وتاثیرات علمی واجتماعی آن، تهران: امیرکبیر 1375 ش

-گلچین معانی احمدراهنمایگنجینهقرآن مشهد اداره کتابخانه‌های آستان قدس رضوی 1347.

 -مایل هروی نجیبکتابآراییدرتمدّناسلامی مشهد بنیادپزوهش ها...1372.

-هالدین دانکنصحافیوجلدسازی ترجمه هوش آذر آذرنوش تهران سروش 1366.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقالات

-خبازیان حسینمعرفیجزوهمترجم 4650 محررقرنپنجمقمریازگنجینهمصاحفکتابخانهمرکزی آستانقدسرضوی گنج نامه رضوی سال اوّل دفتر اوّل پاییز 1390.

-شریعت جوادوخامسی هامانه ،ترجمه های کهن ....صحیفه مبین 48پائیز وزمستان 1389ش

-صادقی،محسن وراشدمحصل محمد تقی ،نمونه های واژه های «قران قدس»درگویش های خراسان جنوبی ،مجله زبان شناسی وگویش های خراسان دانشگاه فردوسی مشهد،بهار1390.

- غلامی مقدم براتعلیویژگیجلدهاینسخخطیکتابخانهآستانقدسرضویدر دورهسلجوقی گنج نامه رضوی سال اوّل دفتر اوّل پاییز 1390.

- فاضل هاشمی سید محمد رضامعرفیمصحفراوندیگنج نامه رضوی سال اوّل دفتر اوّل پاییز 1390.

-فاضل نیشابوری فضل الله سیر تحولخطدر دورهسلجوقیوانتقالخطکوفیبهخطنسخ گنج نامه رضوی سال اوّل دفتر اوّل پاییز 1390.

 - فریدونی حسنعلی معرفیقرآننفیسشماره 1771 ازگنجینهمصاحفخطیکتابخانهمرکزیآستانقدس رضوی گنج نامه رضوی سال اوّل دفتر اوّل پاییز 1390.

-فریدونی حسنعلی و عمادی مرجان عناصرفهرستنویسیدر نسخخطی ماهنامه کتابچه تیر 1393.

-فرهمند نژاد جواد معرفیبرخینفائسقرآنیدورهسلجوقیگنج نامه رضوی سال اوّل دفتر اوّل پاییز 1390.

-نوری نیا محمدحسن معرفیقرآنمترجمبهنثرکهنفارسیشماره 661 آستانقدسرضوی فصل نامه گنجنامهرضوی سال اوّل دفتر اوّل پاییز 1390.

-وفادار مرادی محمد شناخت کاغذعصر سلجوقیفصلنامهگنجنامهرضوی سال اوّل دفتر اوّل پاییز 1390.