بررسي عوامل تاثيرگذار برمشارکت اجتماعي در بازآفريني شهري با بکارگيري مدل Amos (مطالعه موردي: بافت تاريخي سورو بندرعباس)
محورهای موضوعی : محیط زیست شهریمهدی جعفری 1 , کوروش افضلی 2 , مصطفی ظهیری نیا 3
1 - دانشجوي دکتري، گروه شهرسازي، دانشگاه آزاد اسلامي واحد کرمان، کرمان، ایران.
2 - استادیار، گروه شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان، کرمان، ایران. *(مسوول مکاتبات)
3 - دانشيار، گروه علوم اجتماعي، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران.
کلید واژه: بازآفريني شهري, مشارکت اجتماعي, تحليل عاملي, بافت تاريخي سورو.,
چکیده مقاله :
زمينه و هدف : بازآفريني شهري يک رويکرد جامع، يکپارچه و کل نگر است و مشارکت- اجتماعي دلالت برگسترش روابط بين گروهي در قالب انجمن‌هاي داوطلبانه، باشگاه ها، اتحاديه‌ها و گروه هايي دارد که معمولا خصلتي محلي و غير دولتي دارند. اين پژوهش بر اساس هدف، از نوع کاربردي است که با هدف ارزيابي مشارکت اجتماعي در بازآفريني محله تاريخي سورو انجام شده است.
روش تحقيق: روش پژوهش از نوع توصيفي و تحليلي مي باشدکه ابزارگردآوري اطلاعات از طريق مطالعات اسنادي وکتابخانه اي، مراجعه به سازمان هاي مربوطه و بازديد هاي ميداني درمحدوده منطقه مورد مطالعه مي باشد. ابتدا شاخص هاي مشارکت و بازآفريني شهري استخراج گرديد و سپس با بکارگيري مدل Amos اثرگذاري هريک از عوامل پنهان روي يکديگر سنجيده شد و بر اساس آن بيشترين تاثير به همراه وزن حاصله مورد سنجش قرار گرفت و در ادامه داده هاي استخراج شده از پرسشنامه که درنرم افزارSpss وارد شده تحليل گرديد.
يافته ها: يافته هاي تحقيق نمايانگر اين است نتايج پژوهش نشان دهنده اين است که تاثيرپذير ترين عامل، اجتماعي با اندازه 33/18 مي باشد و عوامل اثرگذار عبارتند از اصالت با ميزان 05/10، بزرگ محوري با اندازه 68/9 و اقتصادي با اندازه 09/8، به عبارتي چنانچه در اين منطقه مقرر باشد مشارکت اجتماعي جهت بازآفريني شهري تحقق يابد.
بحث و نتيجه گيري: با توجه به يافته هاي بدست آمده بايستي از ظرفيت عوامل اصالت، بزرگ محوري و اقتصادي براي تاثير گذاري روي ساير عوامل استفاده نمود و تاثير پذيرترين عامل اجتماعي مي باشد، بدين معني که ساختارهاي اجتماعي اين منطقه همراهي مناسب تري جهت تحقق اين امر دارند.
Background and Objective: Urban regeneration is a comprehensive, integrated, and holistic approach, and social participation implies the expansion of intergroup relations into voluntary associations, clubs, unions, and groups that are usually local and non-governmental in nature. This purpose-based research is of an applied type with the aim of evaluating social participation in the reconstruction of the historic neighborhood of Soro.
Material and Methodology: The research method is descriptive and analytical that the data collection tool is through documentary and library studies, referring to relevant organizations and field visits in the study area. First, the indicators of participation and urban regeneration were extracted and then, using the Amos model, the effect of each of the hidden factors on each other was measured. Entered was analyzed.
Findings: Findings show that the results show that the most influential factor is social with a size of 18.33 and the effective factors are originality with a size of 10.05, large axis with a size of 9.68 and economic with a size of 08.09. In other words, if social participation is to be realized in this region for urban regeneration.
Discussion and Conclusion: According to the findings, the capacity of originality, greatness and economic factors should be used to influence other factors and is the most influential social factor, meaning that the social structures of this region have a more appropriate accompaniment to achieve this.
1. Pour Ahmad, A.; Keshavarz, M.; Ali Akbari, A.; Hadavi, F.2017. Reconstruction of studied urban dysfunctional tissues (District 10 of Tehran), Quarterly Journal of Environmental Planning, No. 37, Page 13. In Persian.
2. Rafieiyan, M, Mohammadi Aydaghmish, F. 2016. Proposing a Conceptual Framework of Urban Regeneration Interaction and Entrepreneur City in Achieving Place Marketing, Journal of Urban Economics and Management, Vol. 5, No2(18), 1-20.
3. Alaei Bosjin, M. 1399. Study of the effect of urban regeneration on the development of social capital (Case study: Qapo Ardabil Highway), Iranian Journal of Social Development Studies, No. 4, page 23.In Persian.
4. United Nations. The Millennium Development Goals Report .2012. Available online: https://www.unilibrary. org/economic-and-social-development/the-millennium-development-goals-report-2012_32f1e244-en(accessed on 30 July 2019).
5. ISTAT. Rapporto SDGS. 2019. Informazioni Statistiche per L’agenda 2030 inItalia. Available online: https://www.istat.it/it/archivio/229565 (accessed on 30 July 2019).
6. Mohammed, A. J.; Ghebreyesus, T.A.2018. Healthy living, well-being and the sustainable development goals. Bull. World Health Organ. 96, 590. [CrossRef] [PubMed].
7. United Nations. 2017. HLPF Thematic Review of SDG3: Ensure Healthy Lives and Promote Well-Being for All at All Ages; United Nations: New York, NY, USA; pp. 10 –12.
8. Kruize, H.; Droomers, M.; van Kamp, I.; Ruijsbroek, A.2014. What causes environmental inequalities and related health effects? An analysis of evolving concepts. Int. J. Environ. Res. Public Health , 11, 5807–5827.
9. Battisti,A, Barnocchi,A, Iorio,S .2019. Urban Regeneration Process: The Case of a Residential Complex in a Suburb of Rome, Italy,Journal of Sustainability, 30 October 2019; Published: 3.
10. Alpopi, C. & Manole, C. (2013). Integrated Urban Regeneration - Solution for Cities Revitalize. Procedia Economics and Finance, 6, 178-185.
11. Christelle, B., & Damidavičiūtė, A. (2016). Urban Regeneration in Rio de Janeiro Favelas during the Olympic games of 2016”. Master Thesis in Development & International Relations, Supervisor: Malayna Raftopoulos.
12. Aeini, M, Ardestani, Z (2009), Pyramid Recognition and People's Participation, Criteria for Evaluation of Urban Development Programs, City Identity Journal, Science and Research Branch.
13. Rafiyan, M, Khomeini, Shi, Ismaili, AM (2010), Urban Recognition and Creation and Development and Development of Traditional Urban Late (TND), Internet Journal of Renovation Organization.
14. Sabaj, affection .2013. developed a mechanism for use of urban recreation in the face of urban worn tissues. Case study: Hamedan neighborhood in Hamedan, Journal of Seven Fences Research.
15. Lotfi, S and Zargari, I. 2012. urban recreation and redefining burnout criteria: Beginning on sustainable city restoration, Shahramar's two-time.
16. Safaee Pour, M and Madanloyjo, M .2016. Urban Earth Policies in Urban Reflection, Karaj: Nibeg Publishing.
17. Roberts, P.2000. The evolution, definition and purpose of urban regeneration, in p. Roberts and H,Syke. Urban Regeneration, AHandbook, British Urban Regeneration Association, SAGE Publications, London.
18. Noorian, F; Ariana, A. 2012. Analyzing how the law protects public participation in urban regeneration Case study: Imam Ali (Atiq) Square, Isfahan, Journal of Fine Arts, No. 2, page 16. In Persian.
19. Gibson M and Kocabas¸ A .2001. London: Sustainable regeneration Challenge and response. In: 1st international urban design meeting, Mimar Sinan University, Istanbul, Turkey, May
20. Assefa,G,Frostell B .2007. Social Sustainability and Social Acceptannce in technology Assessment: ACase study of Energy Technologies, Technologies in Society(29)63-78.
21. Pourjafar, M. 2009. Fundamentals of improvement and renovation of the old texture of cities, Tehran: Payam Publications. First Edition. In Persian.
22. Chris Couch, Olivier Sykes, Wolfgang Börstinghaus January .2011.Thirty years of urban regeneration in Britain, Germany and France: The importance of context and path dependency, Volume 75, Issue 1, Pages 1–52.
23. Tavana, M; Abedini. 2015. Reconstruction of the dilapidated texture of the city with the approach of sustainable development and public participation (Case study: Sirus neighborhood), the second national conference on sustainable architecture and urban landscape, page 18. (In Persian)
24. Population and Housing Census.2016. Statistical Center of Iran. In Persian.
اولويت بندي عوامل تاثيرگذار درفرايند بازآفريني شهري با بکارگيري مدل Amos(مطالعه موردي: شهر بندرکنگ)
چكيده
زمينه و هدف تحقيق
بازآفريني شهري يک رويکرد جامع، يکپارچه و کل نگر است و مشارکت اجتماعي دلالت برگسترش روابط بين گروهي در قالب انجمن‌هاي داوطلبانه، باشگاه ها، اتحاديه‌ها و گروه هايي دارد که معمولا خصلتي محلي و غير دولتي دارند. اين پژوهش براساس هدف، از نوع کاربردي است که با هدف اولويت بندي عوامل تاثيرگذار در فرايند بازآفريني شهري بندرکنگ انجام شده است.
روش تحقيق
روش پژوهش از نوع توصيفي و تحليلي مي باشدکه ابزارگردآوري اطلاعات از طريق مطالعات اسنادي وکتابخانه اي، مراجعه به سازمان هاي مربوطه و بازديد هاي ميداني درمحدوده منطقه مورد مطالعه مي باشد. ابتدا شاخص هاي مشارکت و بازآفريني شهري استخراج گرديد و سپس با بکارگيري مدل آموس اثرگذاري هريک از عوامل پنهان روي يکديگر سنجيده شد و بر اساس آن بيشترين تاثير به همراه وزن حاصله مورد سنجش قرار گرفت .
يافته هاي تحقيق
با نظر به نتايج حاصل آمده از کاربست مدل آموس اثرپذيرترين عوامل به ترتيب عوامل اجتماعي و اقتصادي که امتيازهاي 36/18 و 63/17 و پايين ترين اثرپذيري هم متعلق به عوامل فرهنگي و مداخله به امتيازهاي 23/1 و 0 است.
در بخش اثرگذارترين عوامل مي توان به محيط زيست و روابط رسمي به ترتيب با امتيازهاي 53/28 و 59/15 اشاره کرد و در پايين ترين ميزان اثرگذاري نيز عوامل اجتماعي و مداخله اي به ترتيب با کسب امتيازهاي 82/3 و 1/1 ديده مي شوند.
بحث و نتيجه گيري
در پايان مي‌توان نتيجه گيري کرد که شناخت مشکلات به توانمندي سازي‌گروهها، احياء کالبد در راستاي حل مشکلات و سپس تشکيل و انسجام گروههاي مختلف و استقرار در کالبد مدنظر که منجر به بازآفريني شهري مي گردد.
کلمات کليدي: بازآفريني شهري، مشارکت اجتماعي، تحليل عاملي، بندرکنگ
Prioritization of influential factors in the urban regeneration process using Amos model (Case study: Bandar Kong City)
Abstract
Background and purpose of the research
Urban regeneration is a comprehensive, integrated, and holistic approach, and social participation implies the expansion of intergroup relations into voluntary associations, clubs, unions, and groups that are usually local and non-governmental in nature. This purpose-based research is of an applied type with the aim of prioritizing the influential factors in the urban regeneration process of Bandar King.
Research method
The research method is descriptive and analytical that the data collection tool is through documentary and library studies, referring to relevant organizations and field visits in the study area. First, the indicators of participation and urban regeneration were extracted and then, using the Amos model, the effect of each of the hidden factors on each other was measured and based on it, the maximum effect along with the resulting weight was measured.
Research findings
According to the results obtained from the application of Amos model, the most effective factors are social and economic factors, respectively, with scores of 18.36 and 17.63, and the lowest effectiveness belongs to cultural factors, and intervention has scores of 1.23 and 0, respectively.
In the section of the most influential factors, we can mention the environment and formal relations with scores of 28.53 and 15.59, respectively, and in the lowest effective factor, social and intervention factors can be seen with scores of 3.82 and 1.82, respectively. Are.
Conclusion
In the end, it can be concluded that recognizing problems to empower groups, revitalizing the body in order to solve problems and then the formation and cohesion of different groups and establishment in the body that leads to urban regeneration.
Keywords: Urban Regeneration, Social Participation, Factor Analysis, Bandar King
مقدمه
طي چند سال اخير ساماندهي بافت هاي فرسوده وناکارآمد يکي از موضوعات اصلي گريبان گير سازمان ها و نهادها و مديران شهري بوده تا جايي که عدم توانايي‌اين سازمان ها درحل اين معضل شهري باعث گرديده که درمحافل علمي و دانشگاهي نيز به اين موضوع مهم پرداخته شود. آنچه که امروزه تحت عنوان بافت هاي ناکارآمد مورد مطالعه انديشمندان علوم شهري است در واقع محصول فرآيندهاي متعددي است که در قالب فرم فرسوده تکوين يافته است. بافت هاي فرسوده و ناکارآمد، بافت هايي هستندکه درفرآيندزمان طولاني شکل‌گرفته وتکوين يافته اندوامروز درمحاصره تکنولوژي عصرحاضر گرفتار شده اند. اگرچه اين بافت ها درگذشته به مقتضاي زمان داراي عملکرد منطقي وسلسله مراتبي بودند ولي امروز ازلحاظ ساختاري وعملکردي دچارکمبودهايي مي باشند وآن گونه که مي بايد پاسخگوي نياز ساکنين خود نمي باشند.
مجموعه شرايط بالا نشان دهنده ناپايداري اين بافت ها درابعاد مختلف بوده ودرتعارض با پايداري واهداف توسعه پايدار است(1). به طورکلي توسعه برنامه ريزي و بازار توسعه شهري تحت تأثير فرآيندهاي جهاني سازي و رقابتي بوده و سياست هاي بازآفريني شهري شکل جديدي به خود گرفته است(2).
هنگامي كه انسان سعي مي كند فضاي شهري را درک كرده، با آن تعامل كند و راه خود در آن بيابد؛ درحقيقت به اين معناست‌كه ذهن وي تلاش مي كند تصويري روشن، به هم پيوسته و منسجم از كل شهر تهيه كند. يكي ازعوامل شكل دهنده‌ي اين تصوير، فضاهاي فرهنگي هستند. هدف‌طراحي شهري تنها زيباسازي سكونتگاههاي انساني نيست بلكه اين فرايند امكان تعامل بهتر ميان مردم و نيز مردم ومحيط زندگيشان را فراهم مي آورد ويک طراحي شهري خوب به كيفيت كلي زندگي دريک شهر كمک مي‌كند(3). درتاريخ 25سپتامبرسال 2015، مجمع عمومي سازمان ملل متحد رسماً برنامه جهاني، يکپارچه و تحول آفرين 2030 را براي توسعه پايدار به همراه مجموعه اي از17هدف توسعه پايدار (SDG) و169 هدف مرتبط راتدوين کرد(4). تصويب اين دستور کار تغيير در الگوي سياست هاي ملي و بين المللي بود. درنتيجه، کميسيون اروپا همچنين دستورکارخود را براي اهداف کشورهاي اروپايي وبراساس اين استراتژي تدوين کرد(5). هدف مهمي که دراهداف توسعه پايدار به آن پرداخته شده سلامتي و رفاه است، بهبود سلامتي به عنوان يک اولويت جهاني در برنامه ريزي بين سال هاي 2016 تا 2030 است(6). هدف مورد نظر بر ارتقا و بهبود شرايط رواني در زندگي عموم مردم جامعه متمرکز است، و همچنين تأثير وجود نابرابري ها برسلامتي راکاهش داده وبطور مشخص در بازآفريني شهري به صورت جامع وچند رشته اي عمل مي کند(7). بنابراين، لازم است رابطه بين نابرابري ها در بهداشت، آموزش، مشکلات اقتصادي و مسکن، تأکيد بر مشکلات اجتماعي-زيست محيطي که معمولاً در مناطق حاشيه اي شهر وجود دارد مشاهده شود(8). علاوه بر اين، توجه بايد برتعامل بين پويايي هاي شهري، معماري، فناوري، اقتصادي، فرهنگي اجتماعي، زيست محيطي وسياسي - اداري متمرکز شود(9).
در اين بين بافت هاي قديمي در شهر، به همراه عناصر وفضاهاي شهري درون‌خود مانند شبکه معـابر، بازارهـا، آب انبارها، مساجد وکاروانسراها و غيره علاوه برشکل فيزيکي وخصوصـيات کالبـدي، ارزش هـاي فرهنگي، اجتماعي وتاريخي ويژه اي را نيز درخود نهفته دارند. اقدامات وبرنامه هـاي شهرسـازي کـه ازچند دهه قبل شروع شدند بدون توجه به موارد فوق موجبات نـابودي ارزش هـاي سـنتي را فـراهم ساختند. شهر بندرکنگ به دليل موقعيت قرارگيري درکنار خليج فارس اهميت خاصي برخوردار است. بافت مسکوني اين شـهربـرخـلاف بافت مسکوني اغلب شهرهاي ايران ازواحدهاي مسکوني جدا از هم تشکيل شده است؛ به طوري کـه ما بين هر واحد مسکوني با واحد ديگرفضاي خالي وجود دارد.که ازجمله علل آنرامي توان به‌ريشه‌هاي فرهنگي واجتماعي شهروندان وعوامل اقليمي وجغرافيايي مرتبط دانست که اين نيز با توجه به رشد جمعيت شهري و افزايش مهاجرت و به تبع آن کمبود واحدهاي مسکوني ازسـطح شـهردسـتخوش تحول اساسي شده ومجتمع هاي آپارتماني درحال فروريختن بنيانهاي قبلي هستند. دراين بين شهر بندرکنگ به عنوان منطقه مورد مطالعه از بندرهاي قديمي بوده که مشکلات بيان شده را درخود دارد و لذا ضرورت مطالعه درمورد وضعيت احيا و بازآفريني بافت اين شهر اجتناب ناپذير است. هدف‌تحقيق‌حاضر اولويت بندي عوامل تاثيرگذار در فرايند بازآفريني شهري بندر کنگ است. تحقيق در پي پاسخ دادن به پرسش زير است:
- ميزان تاثيرگذاري عوامل موثر در تحقق بازآفريني شهري در منطقه مورد مطالعه به چگونه است؟
مباني نظري تحقيق
واژه بازآفريني از ريشه بازآفريني کردن2 به معناي احيا کردن، جان دوباره بخشيدن، احيا شدن، از نو رشد کردن بوده و همچنين درتعريف اين عبارت گفته مي‌شود که به معناي بازتوليد طبيعي، بخش از يک تماميت زنده مي‌باشد که درمعرض نابودي قرار گرفته است(10). رابرتزدرمقدمه کتاب بازآفريني شهري يکي ازجامع ترين نگرش‌ها را درتعريف بازآفريني ارائه نموده است: بازآفريني شهري فرآيندي است که به خلق فضاهاي شهري جديد با حفظ ويژگي‌هاي اصلي فضايي(کالبدي وفعاليتي) منجرمي‌گردد.بازآفريني شهري، عبارت است ازديدجامع ويکپارچه ومجموعه اقداماتي که به حل مسائل شهري بيانجامد، به طوري که بهبود دائمي درشرايط اقتصادي، کالبدي، اجتماعي و زيست محيطي بافتي که دستخوش تغيير شده رابه وجود آورد(10).
بازآفريني شهري، يک اصطلاح عام است که مفاهيم ديگري نظير بهسازي، نوسازي، بازسازي، مقتدرسازي وروان بخشي شهري را در برمي‌گيرد. بازآفريني به مفهوم احياء تجديد حيات ونوزايي شهري و به عبارتي دوباره زنده شدن شهراست(11). بازآفريني شهري يک رويکرد جامع،يکپارچه وکل نگر است که سه هدف اقتصاد، برابري ومحيط رادر برمي‌گيرد؛ باحفظ رقابت اقتصادي، کاهش‌نابرابري، حفاظت‌ونگهداري محيط زيست‌که‌حاکي ازنسل جديدي ازمشارکت‌ها براي توسعه سياست‌ها شامل شکل‌هاي نوآورانه‌اي از بخش‌هاي خصوصي-عمومي وسازمان‌هاي غير دولتي مي‌باشد(12). سير تکاملي سياست‌هاي بازآفريني (رويکرد متاخر) به شرح ذيل بيان مي‌گردد :
بازآفريني شهري پايدار
بازآفريني پايدار و پايداري اجتماعي ازديدگاههاي غالب و متاخر هستند وگفته مي‌شود پايداري اجتماعي، قطعيت توسعه است؛ درحاليکه پايداري‌هاي زيست محيطي واقتصادي اهداف توسعه پايدار و ابزارهاي رسيدن به آن مي‌باشند (13).كرير(1992)، پيوستگي كامل ميان فضاهاي جديد و قديم راضروري دانسته ومعتقد است كه كاركردهاي شهري را نبايد از هم جداكرد(14). دانيسون درسخنراني خود درزمينه نحوه مواجهه با راه حل هاي جديدحل مسائل، نظرش اين است که بايد برروي مسائل و نواحي که مشکلات آنها‌با هم مرتبط بوده وهماهنگ و هم نسخ هستند، تمرکزکنيم(10).
اليورسايکس و همکاران (2011)، به مقاله اي تحت عنوان سي سال بازسازي شهري درانگلستان، آلمان و فرانسه: اهميت فضا و مسير وابستگي پرداخته اند. در اين مقاله نويسندگان به بررسي تجارب بازسازي در سه كشور انگلستان، آلمان وفرانسه مي پردازند. در اين پژوهش از يک مقايسه بين المللي استفاده شده است. بخش دوم اين مقاله زمينه هاي اجتماعي و اقتصادي و ملي در هر كشور را بررسي مي كند كه اين خود توضيحي از تکامل سياست بازسازي در هر كشور است. نتايج اين پژوهش تغيير اهداف، مکانيسم ها و دستاوردهاي باز شهري را بيان مي كند و اين كه بازآفريني در هر كشور به سياست هاي آن كشور وابسته است(15).
توانا وعابديني(1394)، به پژوهش درباب مقاله اي با عنوان بازآفريني بافت فرسوده شهر با رويکرد توسعه پايدار و مشاركت مردمي (نمونه مورد مطالعه: محله سيروس) پرداخته اند. هدف اين پژوهش ارزيابي و اولويت بندي معضلات بافت فرسوده و دستيابي به راهبردهاي بازآفريني پايدار بافت فرسوده محله سيروس، واقع در بافت مركزي و قديمي شهر تهران مي باشد. كه براي هرچه كامل تر بودن آن از رهيافت مشاركتي در اين پژوهش استفاده شده است. بدين منظور پرسشنامه اي براساس طيف 5 تايي ليکرت تدوين شد واز تعداد384 نفرازشهروندان كه براساس فرمول كوكران اين حجم نمونه را بدست آوردند موردپرسش قرار گرفتند. تحليل داده ها براساس آزمون فريدمن انجام شده است و نتايج حاصل نشان مي دهد ساختار كالبدي مهم ترين معضل بافت فرسوده مي باشد و درادامه ابعاد مديريتي،زيست محيطي،اقتصادي واجتماعي را دررتبه هاي بعدي اولويت بندي نشان مي دهند(16).
معرفي منطقه مورد مطالعه
شهر تاريخي بندر کنگ يکي از شهرهاي شهرستان بندرلنگه است که به لحاظ موقعيت مکاني در شرق بندرلنگه واقع شده و مرز بين اين دو شهر يک خيابان مشترک است. فاصله اين شهر از مرکز استان، 165 کيلومتر است. اين بندر تاريخي در مختصات 5453 تا 5457 طول شرقي و 2635 تا 2637 عرض شمالي و ارتفاع متوسط 5 متر از سطح آب هاي خليج فارس و در مسير جاده بندرعباس- بوشهر قرار گرفته است.
بافت تاريخي کنگ به شماره 6530 به تاريخ 07/07/1381 بالغ بر 58 هکتار که تقريبا يک دوازدهم از مساحت کل شهر را شامل مي شود، در آثار ملي ثبت شده است. اين بافت از بافت هاي پويا و زنده کشور در کرانه هاي خليج فارس مي باشد. اين بافت هم از نظر معماري هم تسلسل زندگي که از گذشته تاکنون در آن جريان دارد، حائز اهميت است. خانه هاي بومگردي يوسفي و يونسي، دفتر بافت تاريخي بندرکنگ و پايگاه جهاني دانش سنتي لنج سازي و دريانوردي خليج فارس در اين بافت تاريخي قرار دارد(17).
شکل1- موقعيت منطقه مورد مطالعه منبع: نگارندگان،1398
روش تحقيق
روش گردآوري اطلاعات دراين تحقيق کتابخانه اي و اسنادي وميداني بوده وتحقيق حاضربه‌صورت ارزيابي- تحليلي ازمنابع مختلف موجوددرارتباط با موضوع تحقيق مانند سالنامه هاي آماري سال 98 بندرعباس بهره برداري شده، علاوه براين براي کنترل برخي اطلاعات وهمچنين دستيابي به‌ديدگاههاي ذهني ازوضعيت‌بافت محله سورو وشرايط مشارکتي مردم از مطالعات ميداني (بازديد از منطقه مورد مورد مطالعه) نيز بهره گيري شده است. در گام اول، جهت شناسايي شاخص هاي بازآفريني شهري از روش تحليل محتوا، به بررسي متون نظري شامل تعاريف و بررسي ديدگاه هاي مختلف پرداخته شده، که به تدوين چارچوب نظري و اصول و معيارهاي بازآفريني شهري منجرمي شود. درگام دوم، با بهره گيري از روش ميداني، شاخص هاي بازآفريني شهري، ازطريق پرسشنامه و مصاحبه ساکنين محلي درمحور بازآفريني شده محله سورو شهر بندرعباس، انجام گرفت. حجم‌جمعيت آماري ساکنين محلي محله سورحدود9234نفر مي‌باشدکه با بهره گيري ازفرمول کوکران حجم نمونه برابر70/368 نفرمي‌گردد. جهت افزايش دقت وکاهش خطاي عملکردي، تعداد 400 پرسشنامه ميان ساکنين محلي توزيع گرديد. قابل ذکر است که روش نمونه گيري مناسب در اين تحقيق، نمونه گيري خوشه اي مي باشد. سپس براي اينکه اثر گذاري هريک از عوامل پنهان روي يکديگر سنجيده شود و بر اساس آن بتوان بيشترين تاثير را به همراه وزن حاصله را، سنجش کرد. برونداد نرم افزار آموس به صورت گرافيکي بوده ولذا درک مطلب را تسهيل مي کند. تحليل مسير ومعادلات ساختاري، ضرايب مسيرهاي بين متغيرها داراي اهميت بوده؛ ولي در معادلات ساختاري همان مدل را به گونه اي به زبان معادلات رياضي مي نويسيم که درهر معادله يک متغير وابسته در يک طرف ديگر قرار مي گيرد. در مدل آموس تحليل عاملي بين عوامل انجام مي گردد و ارتباط دو به دو هريک از مولفه ها را نشان مي دهد قابل بيان است که براي اجرا ابتدا کليه پاسخ هاي پرسشتامه را دردامنه ليکرت(بين عدد1 کمترين اهميت تا عدد5 بالاترين اهميت) عدد گذاري نموده و سپس در فضايSpss وارد مي شوند، پس از رفع خطاهاي احتمالي، محاسبات مذکور انجام گرفت قابل بيان است که اندازه اعداد نشان دهنده ميزان تاثيرگذاري آنان مي باشد و دو به دو عوامل با يکديگر سنجش مي گردند. براي انجام محاسبات درمدل آموس از طيف عدد گذاري ليکرت استفاده گرديد که بين اعداد 1 تا 5 مي باشد و براي همه پرسش ها يکسان است. معادلات ساختاري مطابق رگرسيون خطي است و جمع جبري بين آنها پذيرفته شده مي باشد و ميزان اثرگذاري هريک از عوامل را از طريق احتساب مجموع اعداد پارامتر مربوطه بين عوامل مستقل با يکديگر به دست مي آيد که مي توان مطابق با فرمول ذيل نشان داد.
رابطه(1)
مطابق فرمول رابطه (1) ميزان اثرگذاري هريک از عوامل حاصل از مجموع عدد پارامترها مي باشد. قابل بيان است که مقادير و اوزان بيان شده براساس مجموع اعداد پارامترها و ميزان تاثير ضريب ضرگرسيون استاندارد شده بدست آمده در نرم افزار آموس است.
يافته هاي تحقيق
درشکل شماره 2 ميزان تاثير ضريب رگرسيون استاندارد شده متغيرمداخله فقط برروي عوامل اصالت به ميزان 23/0 و دريا به اندازه 87/0 اثرگذار بوده که نشانگر اين موضوع است که ميزان تاثير گذاري عامل اصالت بيشتر است و ميزان تاثير ضريب رگرسيون استاندارد شده متغير اصالت برروي عوامل روابط رسمي، کالبدي، محيط زيست، بزرگ محوري، دريا، اقتصادي و اجتماعي به ترتيب به ميزان 72/0، 07/2، 42/0، 05/2، 99/0، 32/2 و 37/2 موثر است که مقادير بدست آمده مويد اين است که عامل روابط رسمي داراي تاثير مستقيمي بر روي متغير مداخله است.
شکل 2- تاثير متغير هاي اصالت و مداخله بر ساير متغيرهاي بافت تاريخي کنگ
شکل 3- تاثير متغيرهاي دريا و محيط زيست بر ساير متغيرهاي بافت تاريخي کنگ
شکل 4- تاثير متغير کالبدي بر ساير متغيرهاي بافت تاريخي کنگ
شکل شماره 3 نمايانگرميزان تاثير ضريب رگرسيون استاندارد شده متغيرهاي محيط زيستي و دريا برعوامل ديگر مي باشد. متغير محيط زيست برعوامل روابط رسمي، کالبدي، اصالت، بزرگ محوري، دريا، اقتصادي و اجتماعي به ترتيب به ميزان 78/1، 14/5، 44/2، 07/5، 48/2، 76/5، 86/5 اثرگذار بوده و درمورد متغير دريا ميزان تاثير ضريب رگرسيون استاندارد شده شامل عوامل روابط رسمي، کالبدي، محيط زيست، بزرگ محوري، اصالت، اقتصادي و اجتماعي به ترتيب شامل مقادير 72/0، 09/2، 41/0، 06/2، 99/0، 34/2، 38/2 مي باشد.
شکل شماره 4 نيز اثرگذاري متغيرهاي کالبدي و اقتصادي را نشان مي دهد. دراين بين متغيرکالبدي شامل تاثير گذاري بر روي عوامل فرهنگي، روابط رسمي، اصالت،محيط زيست، بزرگ محوري، دريا، اقتصادي واجتماعي به ترتيب به ميزان23/1، 28/0، 62/0، 53/0، 28/1،50/0، 15/1 و30/1و متغيراقتصادي بر عوامل روابط رسمي به ميزان 31/0، کالبدي 90/0، محيط زيست 14/0، بزرگ محوري 84/0، دريا 41/0، اصالت 41/0 و اجتماعي 98/0 است.
شکل 5- تاثير متغيرهاي روابط رسمي و اجتماعي برساير متغيرهاي بافت تاريخي کنگ
شکل 6- تاثير متغيرهاي فرهنگي و بزرگ محوري بر ساير متغيرهاي بافت تاريخي کنگ
شکل شماره 5 نيز نمايانگر اثرگذاري متغيرهاي اجتماعي و روابط رسمي بر عوامل موثر بر بازآفريني شهري است بر اين اساس عوامل اصالت به ميزان 37/1، کالبدي 89/2، محيط زيست 56/0، بزرگ محوري 89/2، دريا 39/1، اقتصادي 24/3 و اجتماعي 29/3 بر روي متغير روابط رسمي اثر دارند و عوامل روابط رسمي، کالبدي، محيط زيست، بزرگ محوري، دريا، اقتصادي و اصالت به ترتيب به ميزان 25/0، 72/0، 25/0، 89/0، 46/0، 86/0 و 39/ بر روي متغيراجتماعي اثر گذاراست و شکل شماره 6 نيز اثر گذاري متغيرهاي بزرگ محوري و فرهنگي را نشان مي دهد. بر اين اساس عوامل موثر بر متغير بزرگ محوري عوامل روابط رسمي، کالبدي، محيط زيست، اصالت، دريا، اقتصادي و اجتماعي به ترتيب به ميزان 33/0، 94/0، 22/0، 47/0، 48/0، 07/1 و 13/1 مي باشد و نهايتا عوامل تاثيرگذار بر روي متغير فرهنگي به صورتي است که اصالت به ميزان 48/0، روابط رسمي 21/0، بزرگ محوري 04/1، دريا 39/0، اقتصاد 89/0 و اجتماعي 05/1 مي باشد.
داده هاي استخراج شده نشان دهنده تاثير پذيري عوامل اجتماعي، اقتصادي، بزرگ محوري و کالبدي از ساير عوامل مستقل مي باشد.
جدول 1- اثرپذيرترين مقوله ها از ساير مقوله ها در مشارکت اجتماعي براي بازآفريني بندر کنگ
اجتماعي | 36/18 | اصالت | 4/7 |
اقتصادي | 63/17 | روابط رسمي | 6/4 |
بزرگ محوري | 08/16 | محيط زيست | 12/2 |
کالبدي | 75/14 | فرهنگي | 23/1 |
دريا | 38/8 | مداخله اي | ---- |
جدول2- اثر گذارترين مقوله ها از ساير مقوله ها در مشارکت اجتماعي براي بازآفريني بندر کنگ
محيط زيست | 53/28 | بزرگ محوري | 64/4 |
روابط رسمي | 59/15 | فرهنگي | 06/4 |
دريا | 99/10 | اقتصادي | 99/3 |
اصالت | 94/10 | اجتماعي | 82/3 |
کالبدي | 89/6 | مداخله اي | 1/1 |
منبع: نگارندگان،1398 با اقتباس از پوراحمد و همکاران،1396؛پوراحمد و همکاران،1389
و در پايان مدل مشارکتي زير براي بازآفريني شهر بندرکنگ ارائه مي شود
شکل 3- مدل بومي مشارکت اجتماعي در بازآفريني شهربندرکنگ
براي رسيدن به مفهوم بازآفريني شهري بايستي عواملي موثر همچون فرهنگي، اقتصادي، مداخله گر، نهادهاي رسمي و اصالت را شناخت که در ادامه با ورود نهادهاي رسمي جهت توانمند سازي به مباحثي چون ارتقاي گروه ها و مکان هاي فرهنگي، توانمندي سازي اقتصادي، پرهيز از عوامل مداخله گر وتوجه به اصالت و بزرگ محوري مي توان عوامل تاثيرگذار و تاثيرپذير در راستاي مشارکت اجتماعي در بازآفريني شهري را شناسايي کرد و تشيخص اين عوامل به نوبه خود مشارکت اجتماعي را موجب مي شوند که همچنين در مشارکت اجتماعي بايد به جنبه هايي چون دريا، کالبد و محيط زيست نيز توجه کرد.
نتيجه گيري
در بخش اثرگذارترين عوامل مي توان به محيط زيست و روابط رسمي به ترتيب با امتيازهاي 53/28 و 59/15 اشاره کرد و در پايين ترين ميزان اثرگذاري نيز عوامل اجتماعي و مداخله اي به ترتيب با کسب امتيازهاي 82/3 و 1/1 ديده مي شوند.
به طور کلي مي توان بيان داشت که در مدل منزلت اجتماعي با شناسايي اجتماعات و کلوني ها، از اجتماع به تثبيت و ارتقاء شرايط اقتصادي و سپس اصلاح کالبد و مشارکت در اين زمينه پرداخت. در مدل کپشکن از شناخت مشکلات به توانمندي سازي گروهها، احياء کالبد در راستاي حل مشکلات و سپس تشکيل و انسجام گروههاي مختلف و استقرار در کالبد مدنظر که منجر به بازآفريني شهري مي گردد. يکي از راهکارهاي تقويت فرهنگ و اصالت اين است که شهرداري، مراکزي را خريداري و آنرا تبديل به موزه کند، سپس به افراد صاحب تجربه واگذار کند که موجب تقويت فرهنگ و اصالت مي شود، با شموليت آن در همه جامعه، سبب ايجاد حس تعلق در همه اقشار مي گردد، سپس موجب شکل گيري مدل هاي مشارکت اجتماعي مي شود که کارکرد اقتصادي دارد، مجموعه اين اقدامات سبب بازآفريني شهري در بندر کنگ شده است.
با استفاده از اين مدل ها و مفاهيم احصاء شده مدل ذيل پيشنهاد مي‌گردد:
در اين مدل شناخت مسائل و توجه به اجتماع و فرهنگ مردمان، ضروري ترين آيتم مي باشد و اين شاخص اثرگذار ترين مولفه ها مي باشند.
· توجه به اجتماعات مردم و مسائل اجتماعي لازمه ي انجام بازآفريني شهري در سورو است.
· توجه به اقتصاد مبتني بر زندگي در شهر بندر کنگ و درجوار دريا، رکن اصلي انجام اقدامات بازآفريني شهري، شهرهاي بندري است.
· توجه به بزرگان و جلب نظر آنان، لازمه ي انجام بازآفريني در اين محدوده مي باشد.
· توجه به عوامل مداخله اي، به جهت فاصله گرفتن از آنان؛ يکي از اصلي ترين نکات تحقق بازآفريني شهري در محل سورو است. اهالي و مردمان اين منطقه با اقدامات که مزاحمت هاي مختلف در سير روند زندگي روزمره شان ايجاد مي کنند، کاملا مخالف هستند.
· براي اهالي سورو، حفظ کالبد در راستاي فرهنگ، اجتماع، اقتصاد، اصالت معني پيدا مي کند و هرچند ارتقاء کيفيت کالبدي مهم است؛ اما در صورتيکه با موارد ذکر شده، مغايرتي نداشته باشد.
· توجه به دريا و دادن مفهومي مستقل به آن، جزء الزامات انجام بازآفريني شهري در اين محل مي باشد.
· عوامل و نهادهاي رسمي و همچنين مسائل زيست محيطي، جزء ده آيتم تاثيرگذار بر بازآفريني شهري، شهرهاي بندري هستند.
درمورد موضوع مورد مطالعه تحقيقاتي صورت گرفته که در اينجا به تحقيق توانا وعابديني(1394)، اشاره مي شود که به پژوهش درباب مقاله اي با عنوان بازآفريني بافت فرسوده شهر با رويکرد توسعه پايدار و مشاركت مردمي (نمونه مورد مطالعه: محله سيروس) پرداخته اند. نتايج تحقيق توانا و عابديني (1394) در مقايسه با تحقيق حاضر نشان داد که عوامل محيط زيست و روابط رسمي به ترتيب بالاترين تاثير و در مقابل عوامل اجتماعي و مداخله اي کمترين تاثير را دارد؛ تناقض و تفاوت درنتيجه گيري دو تحقيق مورد مقايسه گوياي اين موضوع است که درشهربندرکنگ به عنوان منطقه مورد مطالعه شرايط کاملا متفاوت مي باشد و بر طبق شرايط تاثير گذاري عوامل هم متغير مي باشد و بنابراين بين نتايج تحقيق توانا و عابديني با يافته هاي تحقيق حاضر ناسازگاري وجود دارد.
در تحقيقي ديگر عظيمي آملي و همکاران(1393) در مقاله اي با عنوان نوسازي بافت هاي فرسوده شهري با رويکرد مشارکت مردمي (نمونه موردي: محله 6 چالوس) با استفاده از روش ميداني و ابزار پرسشنامه محقق ساخته براساس طيف ليکرت ميزان مشارکت مردم محله 6 شهر چالوس را مورد ارزيابي قرار داده است. نتايج تحقيق نشان مي دهد که بين ميزان مشارکت مردم و روند نوسازي بافت فرسوده رابطه وجود دارد. يافته هاي تحقيق همچنين نشان مي دهد که به دليل وجود مولفه هاي هويت محله اي و تعلق خاطردر بين ساکنين محله، پتانسيل بالايي جهت مشارکت مردمي در محله مورد مطالعه وجود دارد در حالي که تحقيق حاضر نشان داد که روابط بين مردم، شرايط محيطي و اصالت از عوامل مهمي در بهبود روند مشارکت در بازافريني است که نتايج تحقيق عظيمي و همکاران هم شرايط محيطي و اصالت را از عوامل مهم رشد مشارکت ها در بازآفريني شهري قلمداد مي کرد؛ بنابراين سازگار با نتايج تحقيق حاضر است.
References
1. Pour Ahmad, A.; Keshavarz, M.; Ali Akbari, A.; Hadavi, F.2017. Reconstruction of studied urban dysfunctional tissues (District 10 of Tehran), Quarterly Journal of Environmental Planning, No. 37, Page 13. In Persian.
2. Rafieiyan,M, Mohammadi Aydaghmish,F.2016. Proposing a Conceptual Framework of Urban Regeneration Interaction and Entrepreneur City in Achieving Place Marketing, Journal of Urban Economics and Management, Vol. 5, No2(18), 1-20.
3. Alaei Bosjin, M. 1399. Study of the effect of urban regeneration on the development of social capital (Case study: Qapo Ardabil Highway), Iranian Journal of Social Development Studies, No. 4, page 23.In Persian.
4. United Nations. The Millennium Development Goals Report .2012. Available online: https://www.unilibrary. org/economic-and-social-development/the-millennium-development-goals-report-2012_32f1e244-en(accessed on 30 July 2019).
5. ISTAT. Rapporto SDGS.2019.Informazioni Statistiche per L’agenda 2030 inItalia. Available online: https://www.istat.it/it/archivio/229565 (accessed on 30 July 2019).
6. Mohammed, A.J.; Ghebreyesus, T.A.2018. Healthy living, well-being and the sustainable development goals. Bull. World Health Organ. 96, 590. [CrossRef] [PubMed].
7. United Nations.2017.HLPF Thematic Review of SDG3: Ensure Healthy Lives and Promote Well-Being for All at All Ages; United Nations: New York, NY, USA; pp. 10 –12.
8. Kruize, H.; Droomers, M.; van Kamp, I.; Ruijsbroek, A.2014. What causes environmental inequalities and related health effects? An analysis of evolving concepts. Int. J. Environ. Res. Public Health , 11, 5807–5827.
9. Battisti,A, Barnocchi,A, Iorio,S .2019. Urban Regeneration Process: The Case of a Residential Complex in a Suburb of Rome, Italy,Journal of Sustainability, 30 October 2019; Published: 3 .
10. Roberts, P.2000. The evolution, definition and purpose of urban regeneration, in p.Roberts and H,Syke. Urban Regeneration, AHandbook, British Urban Regeneration Association, SAGE Publications, London.
11. Noorian, F; Ariana, A. 2012. Analyzing how the law protects public participation in urban regeneration Case study: Imam Ali (Atiq) Square, Isfahan, Journal of Fine Arts, No. 2, page 16. In Persian.
12. Gibson M and Kocabas¸ A .2001. London: Sustainable regeneration Challenge and response. In: 1st international urban design meeting, Mimar Sinan University, Istanbul, Turkey, May.
13. Assefa,G,Frostell B .2007. Social Sustainability and Social Acceptannce in technology Assessment: ACase study of Energy Technologies, Technologies in Society(29)63-78.
14. Pourjafar, M. 2009. Fundamentals of improvement and renovation of the old texture of cities, Tehran: Payam Publications. First Edition. In Persian.
15. Chris Couch, Olivier Sykes, Wolfgang Börstinghaus January .2011.Thirty years of urban regeneration in Britain, Germany and France: The importance of context and path dependency, Volume 75, Issue 1, Pages 1–52.
16. Tavana, M; Abedini. 2015. Reconstruction of the dilapidated texture of the city with the approach of sustainable development and public participation (Case study: Sirus neighborhood), the second national conference on sustainable architecture and urban landscape, page 18. In Persian.
17. Population and Housing Census.2016. Statistical Center of Iran. In Persian.
[1] Regeneration
[2] Regenrate