نقش پیش بینی کنندگی ویژگی های شخصیتی و باورهای معلمان به حقوق شهروند جهانی در رفتار شهروندی سازمانی معلمان مقطع ابتدایی 1
محورهای موضوعی : آموزش و پرورشمحبوبه البرزی 1 * , فریبا خوشبخت 2 , خدیجه لافتی سفاری 3
1 - مدیر قطب علمی و عضو هیأت علمی دانشگاه شیراز
2 - دانشیار و عضو هیأت علمی بخش مبانی تعلیم و تربیت و عضو قطب علمی تربیت شهروندی دانشگاه شیراز
3 - دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز
کلید واژه: مقطع ابتدایی, رفتار شهروندی سازمانی, باورها, ویژگی‌های شخصیتی, شهروند جهانی,
چکیده مقاله :
مقدمه و هدف: رفتارشهروندی سازمانی معلمان باتوجه به نقش مهمی که در یادگیری دانش آموزان دارند اهمیت بسزایی دارد. دراین راستا پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش پیش بینی کنندگی ویژگی های شخصیتی و باورهای معلمان به حقوق شهروند جهانی در رفتار شهروندی سازمانی معلمان مقطع ابتدایی انجام شد.
روش شناسی پژوهش: این مطالعه دررویکرد پژوهش کمی و از نوع پژوهش های همبستگی انجام گرفت. جامعه آماری این پژوهش کلیه معلمان مقطع ابتدایی مشغول به کار در سال تحصیلی 1401-1400 شهرستان قشم بودند. روش انتخاب نمونه در پژوهش حاضر به شیوه تصادفی ساده انجام گرفت(251 معلم زن و مرد). ابزارهای بکار رفته در این پژوهش شامل پرسشنامه رفتار شهروندی سازمانی (Podsakoff et al, 2000) ، پرسشنامه پنج عامل بزرگ شخصیت (Khormaei& Farmani, 2014 taken of Goldberg, 1999)، پرسشنامه تربیت شهروند جهانی (Chiu-man Jordan, 2009) بود. روایی وپایایی ابزارها باروش الفای کرونباخ و روایی سازه ای بررسی و مطلوب بدست آمد. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزار spss استفاده شد
یافتهها: نتایج تحلیل رگرسیون ابعاد ویژگی‌های شخصیتی بر رفتار شهروندی سازمانی نشان داد که از بین پنج بعد شخصیتی، تنها ابعاد گشودگی به تجربه و وظیفه گرایی به صورت مثبت پیش‌بینی‌کننده معنادار رفتار شهروندی سازمانی هستند. نتایج تحلیل رگرسیون ابعاد باورهای معلمان به حقوق شهروند جهانی بر رفتار شهروندی سازمانی نشان داد که از بین دو عامل نگرش و باورها به شهروند جهانی، بعد تعلیم و تربیتی به صورت مثبت پیش‌بینی‌کننده معنادار رفتار شهروندی سازمانی است. همچنین از بین متغیرویژگی های شخصیتی وباورها، ویژگی های شخصیتی ضرایب بیشتری در پیش بینی رفتارشهروندی سازمانی داشتند.
بحث و نتیجهگیری: توجه به توسعه باورها و نگرش‌ها، رشد توانایی‌ها، مهارت‌های حرفه‌ای و ویژگی‌های شخصیتی معلمان برای بروز رفتار شهروندی سازمانی حائز اهمیت است.
Introduction: The organizational citizenship behavior of teachers is very important considering the important role they play in students' learning. The aim of this study was to investigate the predictive role of personality Traits and teachers' beliefs on global citizenship rights in the organizational citizenship behavior of primary school teachers.
Research methodology: The approach of the research was quantitative and
correlation research. The population and statistical sample of this research were
all primary school teachers working in Qeshm city in 2021-2022. The
instruments used in this study included the organizational citizenship behavior
questionnaire of Podsakoff et al. (2000), Questionnaire of Five Big Factors of
Khormaei and Farmani (2014) taken from Goldberg Questionnaire
(1999), and the Chiu-man Jordan (2009) Global Citizenship Education
Questionnaire. The validity and reliability of the instruments were checked by
Cronbach's alpha method and construct validity . Data were analyzed using
SPSS software.
Findings: The results of regression analysis of personality Traits on
organizational citizenship behavior showed that among the five personality
dimensions, only the dimensions of openness to experience and
conscientiousness are positive predictors of significant organizational
citizenship behavior. The results of regression analysis of the dimensions of
teachers' beliefs in global citizenship rights on organizational citizenship
behavior showed that between the two factors of attitudes and beliefs to global
citizens, the educational factor was a positive predictor of significant
organizational citizenship behavior. Also, among personality variables and
beliefs, personality traits had higher coefficients in predicting organizational
citizenship behavior.
Conclusion: It is important to pay attention to the development of beliefs and attitudes, development of abilities, professional skills and personality traits of teachers for the emergence of organizational citizenship behavior
|
ISSN (Print): 2008-6369- ISSN (Online): 2423-723X
Research Paper
The Predictive Role of Personality Traits and Teachers' Beliefs on Global Citizenship rights in Organizational Citizenship Behavior of Primary School Teachers
Abstract Introduction: The organizational citizenship behavior of teachers is very important considering the important role they play in students' learning. The aim of this study was to investigate the predictive role of personality Traits and teachers' beliefs on global citizenship rights in the organizational citizenship behavior of primary school teachers.
Research methodology: The approach of the research was quantitative and correlation research. The population and statistical sample of this research were all primary school teachers working in Qeshm city in 2021-2022. The instruments used in this study included the organizational citizenship behavior questionnaire of Podsakoff et al. (2000), Questionnaire of Five Big Factors of Khormaei and Farmani (2014) taken from Goldberg Questionnaire (1999), and the Chiu-man Jordan (2009) Global Citizenship Education Questionnaire. The validity and reliability of the instruments were checked by Cronbach's alpha method and construct validity . Data were analyzed using SPSS software. Findings: The results of regression analysis of personality Traits on organizational citizenship behavior showed that among the five personality dimensions, only the dimensions of openness to experience and conscientiousness are positive predictors of significant organizational citizenship behavior. The results of regression analysis of the dimensions of teachers' beliefs in global citizenship rights on organizational citizenship behavior showed that between the two factors of attitudes and beliefs to global citizens, the educational factor was a positive predictor of significant organizational citizenship behavior. Also, among personality variables and beliefs, personality traits had higher coefficients in predicting organizational citizenship behavior.
Conclusion: It is important to pay attention to the development of beliefs and attitudes, development of abilities, professional skills and personality traits of teachers for the emergence of organizational citizenship behavior |
Received: Accepted: PP:
Use your device to scan and read the article online
DOI:
Keywords: Beliefs, Elementary School, Global Citizen, Organizational Citizenship Behavior, Personality Traits
|
Extended Abstract
Introduction:
In the 21st century, schools are trying to transform themselves to meet the demands for resilience and academic success (Ardi et al, 2020). Education is in competition in terms of quality, and improving the quality of education is not only about acquiring the state of technology and artistic skills, it is also about appropriate behavior. Organizational citizenship behavior can be effective on the effectiveness and performance of schools (Ocampo et al, 2018). In this regard, the implementation of teachers' organizational citizenship behavior plays a vital role. For schools to be successful, it is essential that teachers work beyond their formal job duties and responsibilities According to Sartika et al (2020), teachers who have a high commitment to the organization can better identify the goals of the organization and contribute to the progress of the organization. Personality traits are important variables that have a major contribution to organizational citizenship behavior. There is a relationship between teachers' personality traits and academic performance (Smith, 2015). Individual differences of teachers such as personality traits affect their academic performance. In addition to personality traits, among other individual variables that have been considered in the field of organizational citizenship behavior is people's beliefs. Beliefs and attitudes of people lead to guiding their behavior, thoughts and actions, they can be effective on their behaviors and job performance and lead to desirable organizational citizenship behavior in the workplace. Teachers' beliefs about their role in the classroom environment are of vital importance and affect their teaching strategies and methods . The belief of teachers in the field of teaching and learning in the sense that all students can have academic progress and progress is changeable plays a fundamental role in the effectiveness of the classroom. Globalization has provided the ground for the formation of global citizens and has caused educational systems to seek to prepare students to live in the global society and to face its issues and challenges through the revision of their policies. The effects of globalization are associated with social, cultural, political and economic changes. The goal of education is the growth of better citizens. Education is especially important in educational settings, where preparing students for a world has an important role in citizenship education, and schools and teachers are forced to play an increasing role .
Goal:
The goal of present study is The Predictive Role of Personality Traits and Teachers' Beliefs on Global Citizenship rights in Organizational Citizenship Behavior of Primary School Teachers.
Method:
The current research is in a quantitative approach
and is a type of correlational research. The
statistical population of this research was all
primary school teachers working in Qeshm city in
2021-2022. The sample
selection method in this research was done by
simple random method (251 male and female
teachers).The instruments used in this study
included the organizational
citizenship behavior questionnaire of Podsakoff et
al. (2000), Questionnaire of Five Big Factors of
Khormaei and Farmani (2014) taken
from Goldberg Questionnaire (1999), and the
Chiu-man Jordan (2009) Global Citizenship
Education Questionnaire. The validity and
reliability of the instruments were checked by
Cronbach's alpha method and construct validity,
Findings:
In order to investigate the first question of the
research, the dimensions of personality traits
including neuroticism, openness to experience,
agreeableness, conscientiousness and extroversion
were considered as independent variables
and organizational citizenship behavior as
dependent variables, and for the answer, linear
regression was used. The multiple correlation
coefficient was equal to R=0.36 and the coefficient
of determination was equal to R²=0.13. That is, 13%
of the variance of organizational citizenship
behavior could be predicted through the variables of
openness to experience and conscientiousness. The
resulting regression coefficients indicated that
openness to experience (p < 0.001 and β = 0.22) and
conscientiousness (p < 0.001 and β = 0.19) were
positive predictors of behavior. are organizational
citizenship. In order to examine the second question
of the research, the dimensions of beliefs about
global citizen rights, including effective socio-
cultural factors and effective educational and
occupational factors, were considered as
independent variables and organizational citizenship
behavior as dependent variables, and for the answer,
linear regression was used. The multiple correlation
coefficient was R=0.23 and the determination
coefficient was R²=0.05. That is, 5% of the variance
of organizational citizenship behavior could be
predicted through the educational variable. The
resulting regression coefficients indicated that the
educational factor (p<0.001 and β=0.23) is a
positive predictor of organizational citizenship
behavior. But the social-cultural factor does not
predict organizational citizenship behavior. Also,
among personality variables and beliefs, personality
traits had higher coefficients in predicting
organizational citizenship behavior.
Results:
It can be said that personality traits have a major contribution to the organizational citizenship behavior of teachers. According to research, teacher's beliefs and attitudes are among the most effective factors that cause organizational citizenship behavior .The belief and attitude towards the rights of the global citizen that people may be geographically as well as culturally distant, requires a sense of responsibility. Therefore, beliefs and attitudes are a meaningful indicator of a global citizen.
|
|
شاپا چاپی: 2008-6369- شاپا الکترونیکی: x2423-723
مقاله پژوهشی
نقش پیش بینی کنندگی ویژگی های شخصیتی و باورهای معلمان به حقوق شهروند جهانی در رفتار شهروندی سازمانی معلمان مقطع ابتدایی
تاریخ دریافت: تاریخ پذیرش: شماره صفحات:
از دستگاه خود برای اسکن و خواندن مقاله به صورت آنلاین استفاده کنید
DOI:
واژههای کلیدی: باورها، رفتار شهروندی سازمانی، شهروند جهانی، ویژگی‌های شخصیتی، مقطع ابتدایی
|
چکیده مقدمه و هدف: رفتارشهروندی سازمانی معلمان باتوجه به نقش مهمی که در یادگیری دانش آموزان دارند اهمیت بسزایی دارد. دراین راستا پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش پیش بینی کنندگی ویژگی های شخصیتی و باورهای معلمان به حقوق شهروند جهانی در رفتار شهروندی سازمانی معلمان مقطع ابتدایی انجام شد. روش شناسی پژوهش: این مطالعه دررویکرد پژوهش کمی و از نوع پژوهش های همبستگی انجام گرفت. جامعه آماری این پژوهش کلیه معلمان مقطع ابتدایی مشغول به کار در سال تحصیلی 1401-1400 شهرستان قشم بودند. روش انتخاب نمونه در پژوهش حاضر به شیوه تصادفی ساده انجام گرفت(251 معلم زن و مرد). ابزارهای بکار رفته در این پژوهش شامل پرسشنامه رفتار شهروندی سازمانی (Podsakoff et al, 2000) ، پرسشنامه پنج عامل بزرگ شخصیت (Khormaei& Farmani, 2014 taken of Goldberg, 1999)، پرسشنامه تربیت شهروند جهانی (Chiu-man Jordan, 2009) بود. روایی وپایایی ابزارها باروش الفای کرونباخ و روایی سازه ای بررسی و مطلوب بدست آمد. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزار spss استفاده شد یافتهها: نتایج تحلیل رگرسیون ابعاد ویژگی‌های شخصیتی بر رفتار شهروندی سازمانی نشان داد که از بین پنج بعد شخصیتی، تنها ابعاد گشودگی به تجربه و وظیفه گرایی به صورت مثبت پیش‌بینی‌کننده معنادار رفتار شهروندی سازمانی هستند. نتایج تحلیل رگرسیون ابعاد باورهای معلمان به حقوق شهروند جهانی بر رفتار شهروندی سازمانی نشان داد که از بین دو عامل نگرش و باورها به شهروند جهانی، بعد تعلیم و تربیتی به صورت مثبت پیش‌بینی‌کننده معنادار رفتار شهروندی سازمانی است. همچنین از بین متغیرویژگی های شخصیتی وباورها، ویژگی های شخصیتی ضرایب بیشتری در پیش بینی رفتارشهروندی سازمانی داشتند. بحث و نتیجهگیری: توجه به توسعه باورها و نگرش‌ها، رشد توانایی‌ها، مهارت‌های حرفه‌ای و ویژگی‌های شخصیتی معلمان برای بروز رفتار شهروندی سازمانی حائز اهمیت است.
|
مقدمه
درعصر فناوری اطلاعات و ارتباطات، نظام های آموزشی جهت تعلیم و تربیت نسل جوان خود، به نیروی انسانی متبحر، هوشمند و کارآزموده نیاز دارد. از اینرو توجه به توانمندی های و شایستگی های معلمان بیش از پیش مورد بررسی و تأکید قرارگرفته است(Ortegren, 2022). بویژه آن که در دوران اخیر، مدارس برای افزایش کیفیت آموزشی وپرورشی خود با تقویت رفتارهای جهانی و هویتی در تلاش هستند(Orr & Orphanos, 2011). بعبارتی نظام های آموزشی از نظر کیفیت بایکدیگر رقابت می کنندو ارتقای کیفیت آموزشی تنها به کسب فن آوری اطلاعات نیست وتوجه به حوزه های رفتاری بویژه رفتارشهروندی نیز مورد توجه است. رفتار شهروندی سازمانی می تواند بر اثر بخشی و عملکرد مدارس موثر باشد (Ocampo et al, 2018). در این راستا رفتار شهروندی سازمانی معلمان نقش حیاتی ایفا می کند (Somech & Khotaba, 2017). رفتار شهروندی سازمانی معلمان به توسعه ارتقای رضایت شغلی، احساس رضایت معلمان، بهبود نظم و انضباط، عملکرد تحصیلی دانش آموزان و بهبود نظم و انضباط در مدرسه کمک می کند (Oplatka, 2009). رفتار شهروندی سازمانی رفتارهای اختیاری و فراتر از نقش هستند که موجب ارتقای سازمانی می شوند( Organ, 2018). بعبارتی تعهد سازمانی و نگرشی افراد حاکی ازرفتارشهروندی آنان است(Achmadi ta al, 2020; Ardi et al, 2020).
رفتار شهروندی سازمانی اشتراک گذاری دانش را تسهیل می کند و رضایت شغلی، سلامت روان، سلامت جسمانی، حفظ شغل و رفتارهای خدمات محور در میان کارکنان را به همراه دارد (DeGeus, 2020). رابینز و جاج بیان می کنند سازمان هایی که دارای کارکنان خوب با رفتار شهروندی سازمانی هستند عملکرد بهتری نسبت به سایر سازمان ها دارند (Robbins& Judge, 2016). معلمانی که رفتارشهروندی خوبی داشته باشند اثر بخشی نظام آموزشی را بعنوان الگوی علمی و عملی تسهیل می کنند(Makruf et al, 2020؛Ocampo et al. 2018 ). برخی محققان نیز بر این باورند که رفتارشهروندی سازمانی معلمان بقای نظام آموزشی را تضمین می کند(Somech & Khotaba, 2017). معلمانی که تعهد بالایی به سازمان دارند بهتر می توانند اهداف سازمان را شناسایی کنند و عاملی برای پیشرفت سازمان هستند(Sartika et al, 2020). بر اساس شاخص های رفتارشهروندی سازمانی، درنظام آموزشی از معلمان انتظار می رود هم الگویی عملی در یادگیری دانش آموزان باشند و هم به توسعه مهارت های حرفه ای خود بپردازند (Fitzgerald & Laurian, 2017). چراکه معلمانی که رفتار شهروندی سازمانی خوبی دارند، فراتر از مسئولیت ها و وظایف اصلی به دانش آموزان کمک می کنند، توان علمی و عملی مدرسه راتقویت می کنند و همواره بعنوان نیروی های اثربخش مدرسه محسوب می شوند، (Mkruf et al,2020). این معلمان موجب افزایش بهره وری سازمان می شوند از اینرو از معلمان انتظار می رود رفتار شهروندی سازمانی رادرخود تقویت نمایند.
دراین راستا باتوجه به آن که در عصر دیجیتال توجه به رفتارهای شهروندی چه در سطح ملی چه درسطح سازمانی برای بقای جامعه و دستیابی به اهداف اجتماعی اهمیت بسزایی دارد و عاملی برای حفظ هویت ملی درکنار شهروندی جهانی است، بررسی و پژوهش درحوزه رفتارشهروندی سازمانی معلمان بویژه در نظام آموزش و پرورش که نهاداصلی تعلیم وتربیت است، ضرورتی انکارناپذیراست. از میان دوره های مختلف تحصیلی، دوران ابتدایی با توجه به نقش پذیری دانش آموزان از عوامل مدرسه ای بویژه معلمان و اینکه دوران ابتدایی مهمترین دوران در رشد شخصیت و بنیادرفتارهای بزرگسالی است، لازم است بیش از پیش مورد توجه قرارگیرد و راهکارهای لازم جهت تغییرات مطلوب در راستای اهداف نظام اجتماعی جامعه برای معلمان ارائه گردد تا معلم همواره نقش اساسی خودرادرشکل گیری شخصیت ومنش دانش آموزان بخوبی ایفا نماید. معلم در دوران ابتدایی بیشتر از آن که بعنوان یک منبع انتقال دهنده اطلاعات باشد یک عامل ارتباطی مؤثر و قوی است که می تواند با ایجاد پیوندهای عاطفی هم در انتقال مطالب علمی وهم بعنوان الگوی عملی ورفتاری برای دانش آموزان نقش مهمی ایفا نماید. دانش آموزان ابتدایی باتوجه به ویژگی های شناختی، عاطفی، اجتماعی و اخلاقی همواره معلم را بعنوان یک منبع قدرت و الهام بخش می شناسند وسعی دارند با تبعیت از وی به نتایج مطلوبی که تعریف مناسبی از آنان ایجاد می کند دست یابند. از اینروپرداختن به ویژگی های رفتاری معلمان بویژه د رحوزه رفتارهای شهروندی در کنار سواد آموزشی آنان حائز اهمیت است.
دربررسی پیشینه پژوهش درخصوص عوامل موثر درشکل گیری رفتارشهروندی سازمانی بویژه درمعلمان متغیرهای فردی ازجمله ویژگی های شخصیتی، هوش، انگیزش، نگرش و متغیرهای محیطی از جمله فرهنگ مدرسه، عدالت، رضایت سازمانی ، محیطی و اجتماعی بررسی و تأیید شده اند(Tahmasebi et al, 2016; Ahmadnekhad etal, 2016; Alborzi et al,2017 ; Chehri&Eslampanah, 2022). در این میان بخش عمده ای از پژوهش ها بویژه پژوهش های داخل کشور بر مبنای عوامل سازمانی مؤثربر رفتارشهروندی سازمانی است وپژوهش هایی نیز درخصوص نقش متغیرهای فردی از جمله نگرش، انگیزش، شناخت وویژگی های شخصیتی بررفتارشهروندی سازمانی انجام شده است. چنانچه چهری واسلام پناه( (Chehri&Eslampanah, 2022دریافتند بین هوش و رفتارشهروندی سازمانی رابطه مستقیم ومعنی دار وجوددارد. طهماسبی و همکاران((Tahmasebi et al, 2016نشان دادند بین خودکارآمدی و رفتارشهروندی سازمانی رابطه مثبت و معنی داری وجوددارد. البرزی و همکاران( Alborzi et al,2017)از نقش عوامل فردی بر رفتارشهروندی سازمانی را تأیید نمودند. از مهمترین عوامل فردی مؤثر به رفتارشهروندی سازمانی ویژگی های شخصیتی است. ویژگی های شخصیتی از متغیرهای مهمی است که سهم عمده ای بر رفتار شهروندی سازمانی دارد. ویژگی های شخصیتی می تواند پیش بینی کننده مثبت رفتار شهروندی سازمانی باشد. از نظر لوتانز در راستای رفتارهای شهروندی سازمانی، ویژگی های شخصیتی خاصی در افراد یعنی طبیعت همکاری مانند کمک و مراقبت از دیگران و جدیت در کار یافت می شود و از میان ویژگی های مختلف چیزی که می تواند به انسان ها کمک کند تا خود و دیگران را بهتر بشناسند شخصیت است(Luthans, 2011). ویژگی های شخصیتی همیشه به عنوان یکی از مهمترین عوامل کارایی در پیش بینی شغل مورد توجه بوده است.( Beer & Brooks, 2011). تفاوت های شخصیتی افراد بر نحوه عمل، رفتار سازمانی و تصمیمات آن ها اثر دارند و موجب گسترش عملکرد سازمان آنان می شود( Revelle, 2016) پژوهش هاحاکی از این است که ویژگی های شخصیتی می توانند پیش بینی کننده رفتار شهروندی سازمانی باشند (Morgeson, Reider & Campion, 2005). ویژگی شخصیتی، ویژگی ای است که افراد در طول زندگی خود ایجاد می کنند و معمولاً تغییرات جزئی می یابد (Harris, Brett, Johnson & Deary , 2016). .شخصیت معلمان از عوامل تاثیرگذار بر شکل گیری رفتار شهروندی سازمانی است(Ajis, Notosudjono and Setyaningsih, 2021). ابعاد مختلف ویژگی های شخصیتی از جمله توافق پذیری، وظیفه شناسی، و گشودگی به تجربه پیش بینی کننده معنی داررفتارشهروندی سازمانی است(2019 Ramadhan, ؛ Hossam, 2017، Meyer et al, 2014). درمطالعه ای درخصوص نقش ویژگی های شخصیتی بر رفتارشهروندی سازمانی نتایج نشان داده شد افراد برون گرا بعنوان افرادی فعال، اجتماعی و دارای اعتماد به نفس نسبت به افراد درون گرا تمایل و رغبت بیشتری به رفتار شهروندی سازمانی دارند(Barick, 2015).در پژوهش های داخلی نیز نقش ویژگی های شخصیتی بر رفتارشهروندی سازمانی تأیید شده است. کجباف و همکاران(Kajbaf et al, 2020 )نشان دادند بین توافق پذیری و وظیفه گرایی و رفتار شهروندی سازمانی رابطه معنی دار وجوددارد. روح الهی و همکاران(Roholahi et al, 2019)نیز دریافتند بین ویژگی های شخصیتی و سلامت روان و رفتارشهروندی رابطه مثبت و معنی دار وجوددارد. زوار و همکاران(Zavar et al, 2016) نیز دریافتند بین ویژگی های شخصیتی روان رنجوری و توافق پذیری با رفتارشهروندی سازمانی همبستگی منفی و معنی داری وجوددارد.
علاوه بر ویژگی های شخصیتی متغیر فردی دیگر در زمینه رفتار شهروندی سازمانی، باورها و نگرش افراد است. باورها مبین اندیشه های فردی هستند که هر فردی بر اساس اندیشه خود آنها را صحیح و واقعی تصور می کند (Belbase, 2013b). باورها و نگرش افراد دارای تأثیرات مثبت و معنادار بر رفتار شهروندی سازمانی هستند و باورها منجر به انجام وظایف به صورت داوطلبانه می شوند (Harwiki, 2016). باور و نگرش کلید موفقیت برای بقای سازمان است (Omollo, 2015). از جمله باورهای مهمی که امروزه با توجه به فناوری اطلاعات وارتباطات وعصر دیجیتال ایجاد شده وبررفتارشهروندی تأثیر گذار است، باور ونگرش به مقوله شهروند جهانی است. نگرش به شهروند جهانی به عنوان تلاشی برای پاسخگویی به وجود جهانی شدن است که بر بسیاری از جنبه های زندگی تأثیر می گذارد و انسان را ملزم به اتخاذ دیدگاه بین المللی می کند (Ardi et al, 2020). شهروند جهانی کسی است که از جهان گسترده تر آگاه است و نقش خود را به عنوان یک شهروند در جهان احساس می کند، به تنوع احترام می گذارد و برای آن ارزش قائل است (Tawil, 2013). در جهانی که به طور فزاینده به هم متصل است و تقاضای بیشتری برای شهروند جهانی وجود دارد، توجه به نگرش های سازنده جهانی اهمیت بسزایی دارد(Westheimer, 2017). نقش و وظایف معلمان هم در آموزش و پرورش با توجه به عصر جهانی شدن باید گسترش یابد تا شامل ارائه مهارت های شناختی و غیرشناختی به دانش آموزان شود. این مهارت ها شامل شیوه های تفکر و کار، ابزارهای کار، مهارت های مربوط به شهروندی و مسئولیت پذیری شخصی و اجتماعی برای موفقیت در زندگی است (Schleicher, 2012). دراین راستا پژوهش های متعدد بر نقش نگرش ها به شهروند جهانی و رفتارشهروندی سازمان تأکید کرده اند. در پژوهشی یافته ها نشان داد بین باور و نگرش و رفتار شهروندی سازمانی کارکنان همبستگی مثبت وجود دارد( Bartkowiak et al, 2020). درپژوهشی دیگر یافته ها حاکی از رابطه بین باور و نگرش وویژگی های شخصیتی بارفتارشهروندی سازمانی در معلمان بود(Alwi et al, 2019). درپژوهش هایی داخلی انجام شده و همسو با حقوق شهروند جهانی، عنایتی و همکاران(Enayati et al, 2012) دریافتنداگاهی و باور به حقوق شهروندی جهانی بر رفتاراجتماعی تأثیر معنی دار دارد. کشاورز و امین بیدختی(Kheshavarz et al, 2019) نیز نشان دادند معلمان و نگرش آنان نقش مهمی در شکل گیری مفهوم شهروند جهانی در دانش آموزان ورفتارهای شهروندی آنان دارد. مرادی و هزارجریبی(Moradi& Hazar Jaribi, 2018) نیز دریافتند معلمانی که آگاهی و نگرش به حقوق شهروندی دارند نقش مهمی درسلامت رفتاری دانش آموزان و رفتارشهروندی دارند.
درمجموع باتوجه به آنچه گفته شد سوالات اساسی مطرح است ازجمله اینکه باورها و نگرش های معلمان دوره ابتدایی از حقوق شهروند جهانی چگونه است؟ آیا این باورها نقشی بر رفتارشهروندی سازمان معلمان دارد؟ ایا ویژگی های شخصیتی نیز تأثیر معنی داری بر رفتار شهروندی سازمانی معلمان دارد؟ از میان دو متغیرباوربه شهروندی جهانی و ویژگی های شخصیتی کدامیک نقش مهمتری در رفتارشهروندی سازمانی معلمان دوره ابتدایی دارد. درنهایت باتوجه به سوالات مطرح شده و باتوجه به اهمیت نقش معلمان در آموزش به ویژه در دوره ابتدایی که شخصیت و باورهای دانش آموزان درحال شکل گیری است و باتوجه به اهمیت حفظ هویت ملی و ارزشهای دینی در فرهنگ جامعه ایران در بستر تغییرات جهانی، بررسی عوامل موثر بر رفتارشهروندی سازمانی معلمان به عنوان الگو وسرمشق حائز اهمیت است. بویژه آنکه هرچند پژوهش های متعددی به بررسی رابطه بین ویژگی های های شخصیتی و رفتارشهروندی سازمانی در معلمان پرداخته اند لیکن توجه به این ویژگی ها درکنار باوربه حقوق شهروند جهانی طبق جستجوی محقق در پژوهشی بویژه پیشینه داخلی یافت نشد و لازم است به آن پرداخته شود. مفهوم شهروند جهانی در چند سال اخیر بیش از پیش موردتوجه قرارگرفته است و این که باور به این مفهوم چگونه می تواند دررفتارشهروندی تأثیر گذارباشد نیاز به پژوهش دارد . از اینرو در پژوهش حاضر از میان پرسش ها ومطالب مطرح شده بدنبال پاسخگویی به سوالات زیر است:
1. کدامیک از ابعاد ویژگی های شخصیتی، پیش بینی کننده معنی دار رفتار شهروندی سازمانی معلمان است؟
2. کدامیک از ابعاد باورهای معلمان به حقوق شهروند جهانی پیش بینی کننده معنی دار رفتار شهروندی سازمانی معلمان است؟
3. ازدومتغیر باورهای معلمان به حقوق شهروند جهانی و ویژگی های شخصیتی کدامیک پیش بینی کننده معنی دار رفتارشهروندی سازمان در معلمان است.
روش شناسی پژوهش
پژوهش حاضر در رویکرد کمی و از نوع پژوهش های همبستگی است. در پژوهش حاضر متغیرهای ویژگی های شخصیتی، باورهای معلمان به حقوق شهروند جهانی و هر کدام از ابعادشان به عنوان متغیرهای مستقل و متغیر رفتار شهروندی سازمانی به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شده است. جامعه ونمونه آماری این پژوهش کلیه معلمان مقطع ابتدایی مشغول به کار در سال تحصیلی 1401-1400 شهرستان قشم بودند. بمنظور انتخاب نمونه از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده گردید وتعداد 251 معلم زن و مرد(155 زن و 96 مرد) مشغول به کار انتخاب گردیدند و به پرسشنامه ها پاسخ دادند در این پژوهش از سه ابزاربرای جمع آوری اطلاعات استفاده شد.
پرسشنامه رفتار شهروندی سازمانی: در پژوهش حاضر از پرسشنامه رفتار شهروندی سازمانی1 پودساکف و همکاران استفاده شد (Podsakoff et al, 2000) که پرسشنامه مذکور شامل 7 بعد و 27 گویه است. این پرسشنامه هفت مؤلفه؛ نوع دوستی، وجدان کاری، جوانمردی، نزاکت، آداب اجتماعی، هماهنگی متقابل شخصی و محافظت از منابع سازمان را می سنجد. که در پژوهش حاضر نمره کل برای بررسی یافته ها استفاده شد. گویه های این پرسشنامه با طیف پنج درجه ای لیکرت تنظیم شده اند. پایایی آزمون با ضریب آلفای کرونباخ در پژوهش های گوناگون از جمله در پژوهش هویدا و نادری (Hovyda & Nadri,2008) 89/0 گزارش شده است. همچنین محقق مذکورروایی پرسشنامه را بر اساس روایی محتوایی تأیید نمود. در پژوهش حاضر برای محاسبه روایی از همبستگی نمره گویه ها با نمره کل استفاده گردید که ضرایب در دامنه ای از 35/0 تا 86/0 بدست آمد و پایایی به شیوه آلفای کرونباخ 88/0 بدست آمد.
پرسشنامه پنج عامل بزرگ شخصیت:در پژوهش حاضر برای سنجش ویژگی های شخصیتی از پرسشنامه پنج عامل بزرگ شخصیت 2 (فرم کوتاه) خرمایی و فرمانی (Khormaei&Farmani, 2014)استفاده شده است. قابل ذکر است که پرسشنامه مذکور برگرفته از پرسشنامه گلدبرگ (Goldberg, 1999) است که 5 بعد؛ روان رنجورخویی، توافق پذیری، وظیفه گرایی، برون گرایی و گشودگی به تجربه را می سنجد. نتایج تحلیل عاملی خرمائی و فرمانی بیانگر استقلال پنج عامل بزرگ شخصیت (روان رنجورخویی، توافق پذیری، وظیفه گرایی، برون گرایی و گشودگی به تجربه) است. پنج عامل در مجموع 38/60 درصد واریانس کل گویه ها را شرح داده است. خرمائی و فرمانی در بررسی پایایی فرم کوتاه پرسشنامه پنج عامل بزرگ شخصیت ضرایب آلفای کرونباخ برای متغیرهای روان رنجورخویی و توافق پذیری 83/0، وظیفه گرایی 81/0، برون گرایی 72/0 و گشودگی به تجربه 69/0کسب کردند. در پژوهش حاضر برای بررسی روایی از همبستگی نمره گویه ها با نمره بعد مربوطه استفاده گردید که مقادیر همبستگی برای بعدهای روان رنجورخویی ۶۹/0 تا ۷۵/0، گشودگی به تجربه ۶۴/0 تا ۷۸/0، توافق پذیری ۶۹/0 تا ۸۷/0، وظیفه گرایی ۷۲/0 تا 7۶/0 و برون گرایی ۵9/0 تا ۷۲/0 به دست آمد. برای بررسی پایایی از آلفای کرونباخ استفاده گردید. ضریب پایایی برای بعدهای روان رنجورخویی 62/0، گشودگی به تجربه 68/0، توافق پذیری 80/0، وظیفه گرایی 69/0 و برون گرایی 58/0 به دست آمد که همگی در سطح 001/0 معنادار بودند.
پرسشنامه تربیت شهروند جهانی: در پژوهش حاضر برای سنجش باورها به حقوق شهروند جهانی از پرسشنامه تربیت شهروند جهانی3 چیو-من جردن استفاده شد (Chiu-man Jordan, 2009). قابل ذکر است که پرسشنامه مذکور دارای 17 گویه و یک پرسشنامه لایکرتی 6 درجه ای است که 3 بخش دارد. بخش اول آن مربوط به متغیرهای دموگرافیک معلمان است. بخش دوم سوالات چند گزینه ای است و بخش سوم شامل 2 سوال باز پاسخ است. در پژوهش حاضر از قسمت یک و دو پرسشنامه برای ارزیابی باورهای معلمان نسبت به حقوق شهروند جهانی استفاده گردید. محقق برای بررسی ویژگی های روانسنجی پرسشنامه از روش روایی همگرا استفاده کرده که برای این منظور همبستگی بین آیتم های پرسشنامه با ویژگی های متغیرهای فردی و مدرسه ای بررسی شده که ضرایب در دامنه بین 30/0 تا 87/0 به دست آمده است که همگی در سطح 001/0 معنادار بودند. همچنین محقق به منظور تعیین پایایی اقدام به مصاحبه به صورت هدفمند با معلمان نموده و پایایی دقت اندازه گیری را تائید نموده است. از آنجا که این پرسشنامه برای اولین بار به کار می رود ابتدا پرسشنامه از انگلیسی به فارسی و سپس توسط یک متخصص از فارسی به انگلیسی ترجمه شد و گویه ها مورد انطباق فرهنگی قرار گرفتند. در پژوهش حاضر برای بررسی پایایی ابزار از روش آلفای کرونباخ و برای بررسی روایی از روش تحلیل عاملی به روش اکتشافی و همچنین همبستگی بین گویه ها با بعد مربوطه استفاده گردید. بر اساس تحليل عاملی پرسشنامه شاخص KMO برابر 72/0 و مقدار مجذور خي آزمون بارتلت برابر 44/932 (001/0P<) به دست آمد. بر اساس عامل های موجود در شیب خط نمودار اسکری و ارزش های ویژه بالاتر از یک در نهایت دو بعد در پرسشنامه در جهت سنجش باورهای معلمان به حقوق شهروند جهانی در نظر گرفته شد. بعد اول با عنوان عامل تعلیم و تربیتی با واریانس 88/21 درصد و مقدار ارزش ویژه 72/3 و بعد دوم با عنوان عامل فرهنگی-اجتماعی با واریانس 68/12 درصد و مقدار ارزش ویژه 155/2 و در کل پرسشنامه 56/34 درصد از واريانس کل را پيش بيني نمود. قابل ذکر است که بعد از چرخش واریماکس سه گویه (1، 2، 17) به دلیل بار عاملی ضعیف حذف شدند. همبستگی بین گویه ها با بعدهای عامل فرهنگی-اجتماعی ۴۸/0 تا ۶۵/0، عامل تعلیم و تربیتی ۵۳/۰ تا ۷۴/۰ و نمره کل باورها ۲۰/0 تا ۵۳/0 به دست آمد. ضرایب پایایی برای بعدهای عامل فرهنگی-اجتماعی 5۴/0، عامل تعلیم و تربیتی 72/0 و نمره کل باورها 58/0 بدست آمد که همگی در سطح 001/0 معنادار بودند.
یافته ها
در این بخش یافته ها به ترتیب سوالات پژوهش آورده شده است. به منظور بررسی نرمال بودن توزیع نمونه از کجی و کشیدگی استفاده گردید و کلیه متغیرها در بازه (2 و 2-) قرار داشتند و مورد تأیید قرارگرفت. براي بررسی همگنی واریانس ها از آزمون لون استفاده گردید و مفروضه آن تایید شد.
ابتدا جهت بررسی سوالات پژوهش ابتدا ماتریس همبستگی متغیرهای پژوهش بررسی گردید که نتایج درجدول 1 آمده است.
جدول1-همبستگی ویژگی های شخصیتی، باوربه حقوق شهروندی ورفتارشهروندی سازمانی
متغیر | میزان همبستگی | سطح معنی داری |
روان رنجوری | 12/0- | 001/0 |
گشودگی به تجربه | 22/0 | 001/0 |
توافق پذیری | 21/0 | 001/0 |
وظیفه گرایی | 24/0 | 001/0 |
برونگرایی | 11/0- | 001/0 |
عامل فرهنگی- اجتماعی | 13/0- | 001/0 |
عامل تعلیم وتربیت | 23/0 | 001/0 |
نمره کل باورهای شهروندی | 17/0 | 001/0 |
نتایج جدول 1 نشان داد بین متغیر های گشودگی به تجربه (001/0≥P ، 22/0=r )، توافق پذیری (001/0≥P ، 21/0=r)، وظیفه گرایی (001/0≥P ، 24/0=r)، با رفتار شهروندی سازمانی همبستگی مثبت و معناداری وجود دارد اما بین متغیر های برون گرایی و روان رنجورخویی با رفتار شهروندی سازمانی همبستگی منفی است. همچنین عامل تعلیم و تربیتی (001/0≥P ، 23/0=r)، و نمره کل باورها (001/0≥P ، 17/0=r)، با رفتار شهروندی سازمانی همبستگی مثبت و معناداری دارد اما بین عامل فرهنگی-اجتماعی با رفتار شهروندی سازمانی همبستگی منفی است. درپاسخ به سوال اول پژوهش، کدامیک از ابعاد ویژگی های شخصیتی، پیش بینی کننده معنا دار رفتار شهروندی سازمانی است؟
ابعاد ویژگی های شخصیتی شامل روان رنجورخویی، گشودگی به تجربه، توافق پذیری، وظیفه گرایی و برون گرایی به عنوان متغیر مستقل و رفتار شهروندی سازمانی به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شدند و برای پاسخ از روش رگرسیون خطی چندگانه استفاده گردید. قبل از اجراي تحلیل رگرسیون چندگانه به منظور بررسی پیشفرض استقلال خطاها و عدم هم خطی بین متغیرهاي پیشبین آماره ي دوربین واتسون و شاخص تولرنس بررسی شد. چنانچه آماره ي به دست آمده، کمتر از 4 باشد، نشاندهنده ي استقلال خطاها است. براي این تحلیل، مقدار این آماره 12 /2 به دست آمد و بیانگرتأیید این مفروضه است. همچنین، شاخص های تشخیص هم خطی براي هر کدام از متغیرهاي پیشبین به صورت جداگانه بررسی شد. نتایج نشان داد مقادیر به دست آمده براي هر پنج بعد شخصیت در بازه ي صفر و یک قرار دارد. به عبارتی هم خطی چندگانه بین متغیرهاي پیشبین وجود ندارد. بنابراین استفاده از تحلیل رگرسیون مانعی ندارد. درادامه نتایج تحلیل های آمری در جدول 1گزارش شده است.
جدول1-رگرسیون ابعاد ویژگی های شخصیتی بر رفتار شهروندی سازمانی
متغیر | R | R² | Beta | سطح معناداری |
روان رنجورخویی |
36/0
|
13/0 | 01/0 | NS |
گشودگی به تجربه | 22/0 | 001/0 | ||
توافق پذیری | 16/0 | NS | ||
وظیفه گرایی | 19/0 | 003/0 | ||
برون گرایی | 15/0- | NS |
چنانچه نتایج جدول نشان می دهد، ضریب همبستگی چندگانه برابر با 36/0 R= و ضریب تعیین برابر با 13/0 R²= است. یعنی 13 درصد از واریانس رفتار شهروندی سازمانی از طریق متغیرهای گشودگی به تجربه و وظیفه گرایی قابل پیش بینی است. ضرایب رگرسیون حاصل بیانگر آن است که گشودگی به تجربه (001/0≥p و 22/0 β=) و وظیفه گرایی (001/0≥p و 19/0 β=) به صورت مثبت، پیش بینی کننده ي معنا دار رفتار شهروندی سازمانی هستند. اما بقیه ابعاد ویژگی های شخصیتی، رفتار شهروندی سازمانی را پیش بینی نمی کنند. قابل ذکر است بعد گشودگی به تجربه پیش بینی کننده قوی تری نسبت به بعد وظیفه گرایی داشت.
دربررسی سوال سوال دوم پژوهش که کدامیک از ابعاد باورهای معلمان به حقوق شهروند جهانی پیش بینی کننده معنا دار رفتار شهروندی سازمانی است؟ ابعاد باورها به حقوق شهروند جهانی شامل عامل فرهنگی-اجتماعی موثر و عامل تعلیم و تربیتی بعنوان متغیر مستقل و رفتار شهروندی سازمانی به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شدند و برای پاسخ از روش رگرسیون خطی چندگانه استفاده گردید. نتایج در جدول 2گزارش شده است.
جدول2-رگرسیون ابعاد باورهای معلمان به حقوق شهروند جهانی بر رفتار شهروندی سازمانی
متغیر | R | R² | Beta | سطح معناداری |
عامل فرهنگی-اجتماعی |
23/0
|
05/0 | 02/0 | NS |
عامل تعلیم و تربیتی | 23/0 | 001/0 |
چنانچه نتایج جدول 2 نشان می دهد، ضریب همبستگی چندگانه برابر 23/0 R= و ضریب تعیین برابر با 05/0 R²= است. یعنی 5 درصد از واریانس رفتار شهروندی سازمانی از طریق متغیر عامل تعلیم و تربیتی قابل پیش بینی است. ضرایب رگرسیون حاصل بیانگر آن است که عامل تعلیم و تربیتی (001/0>p و 23/0 β=) به صورت مثبت، پیش بینی کننده ي معنا دار رفتار شهروندی سازمانی است. اما بعد عامل فرهنگی-اجتماعی، رفتار شهروندی سازمانی را پیش بینی نمی کند.
دربررسی این سوال که کدامیک از ویژگی های شخصیتی و باورهای معلمان به حقوق شهروند جهانی پیش بینی کننده معنی دار رفتار شهروندی سازمانی است؟ از روش رگرسیون خطی چندگانه استفاده گردید(جدول3).
جدول 3- رگرسیون ویژگی های شخصیتی و باورهای معلمان به حقوق شهروند جهانی بر رفتار شهروندی سازمانی
متغیر | R | R² | Beta | سطح معناداری |
روان رنجور خویی |
39/0 |
15/0 | 009/0 | NS |
گشودگی به تجربه | 21/0 | 002/0 | ||
توافق پذیری | 11/0 | NS | ||
وظیفه گرایی | 22/0 | 004/0 | ||
برون گرایی | 17/0- | NS | ||
نمره کل باورها | 15/0 | 007/0 |
چنانچه نتایج جدول 3نشان می دهد، ضریب همبستگی چندگانه برابر 39/0 R= و ضریب تعیین برابر با 15/0 R²= است. یعنی 15 درصد از واریانس رفتار شهروندی سازمانی از طریق متغیرهای گشودگی به تجربه، توافق پذیری، وظیفه گرایی و نمره کل باورها قابل پیش بینی است. ضرایب رگرسیون حاصل بیانگر آن است که متغیرهای گشودگی به تجربه(001/0>p و 21/0 β=)، وظیفه گرایی (001/0>p و 22/0 β=) و نمره کل باورها(001/0>p و 15/0 β=) به صورت مثبت، پیش بینی کننده ي معنی دار رفتار شهروندی سازمانی هستند. اما بعد روان رنجور خویی و برون گرایی، رفتار شهروندی سازمانی را پیش بینی نمی کنند. در مقایسه انجام شده ویژگی های شخصیتی ضرایب بیشتری در پیش بینی رفتارشهروندی نسبت به باور دارند.
بحث و نتیجه گیری
نتایج تحلیل های آماری نشان داد ویژگی های شخصیتی معلمان و نگرش به شهروند جهانی بر رفتارشهروندی سازمانی معلمان تأثیر معنی داری دارد. چنانچه بر اساس ویژگی های شخصیتی، رفتارشهروندی سازمانی از طریق متغیرهای گشودگی به تجربه و وظیفه گرایی قابل پیش بینی است. اما بقیه ابعاد ویژگی های شخصیتی از جمله برون گرایی، توافق پذیری و روان رنجور خویی، رفتار شهروندی سازمانی را پیش بینی نکردند و قابل ذکر است بعد گشودگی به تجربه پیش بینی کننده قوی تری نسبت به بعد وظیفه گرایی داشت. نتایج بدست آمد با پژوهش های (2019 Ramadhan, ؛ Hossam, 2017، Meyer et al, 2014؛ Kajbaf et al, 2022; Zavar etal, 2016) همسو است. در تبیین نتایج بدست آمده می توان گفت که ویژگی های شخصیتی ازجمله گشودگی به تجربه و وظیفه گرایی با شاخص های رفتارشهروندی سازمانی همپوشی دارند. چنانچه افراد وظیفه گرا افرادی منظم و در انجام کارها با دقت هستند. لذا وجدان کاری روحیه همکاری و نظم در آنها سبب رفتار شهروندی سازمانی می شود. همچنین، افرادی که ویژگی گشودگی به تجربه دارند، از کسب تجربه و ارتباط با دیگران لذت می برند و همکاری و تعامل مناسبی بادیگران دارند که این ویژگی افرادی است که رفتارهای شهروندی مناسب نیز دارند(Ercan, 2017). اما درتبیین آنکه چراویژگی برون گرایی درپژوهش حاضر پیش بینی کننده معنی دار نبود، می توان گفت رفتارشهروندی سازمانی صرفا بر اساس ویژگی های افراد برونگرا قابل تبیین نیست افرادبرون گرا افرادی پرحرف، متمایل به ارتباط، پرانرژی و فعال هستند اما افرادی که رفتارشهروندی مناسب دارند مشارکت فعالانه و مسئولانه بادیگران، دارای قدرت تصمیم گیری، متفکر ومنتقد هستند که ضرورتا برونگرایی با این شاخص های شهروندی همپوشی ندارد (Beus et al, 2015). علاوه بر برونگرایی، دراین پژوهش ویژگی توافق پذیری نیز پیش بینی کننده رفتارشهروندی نبود. افراد توافق پذیر افرادی هستند که به عنوان بخشنده، قدرشناس، قابل اعتمادو مهربان و منطبق با افکار دیگران توصیف می شوند. لیکن گرچه رفتارشهروندی سازمانی می توان از این شاخص ها نیز بهره مند باشد لیکن شاخص مهم رفتارشهروندی سازمانی متفکر و منتقد بودن در موقعیت های مختلف است که ضرورتا توافق پذیری پیش بینی کننده آن نیست . درنهایت درخصوص عدم قدرت پیش بینی روان رنجوخویی نیز می توان گفت افراد روان رنجور افرادی افسرده، مضطرب، عصبی، نگران، پرتنش، خود ترحم کننده و بی ثبات هستند (Ercan, 2017). این افراد در روان رنجورخویی و ناامنی نمره بالایی دارند و رویدادهای منفی بیشتری نسبت به افراد دیگر دارند (Nielsen & Glaso, 2017). لذا با این ویژگی هایشان سازگاری پایین تری با همکاران در محل کار دارند و طبیعی است که از مشارکت فعالانه در سازمان و کمک به همکاران پرهیز کنند. بنابراین قابل انتظار بود پیش بینی کننده معنادار رفتار شهروندی سازمانی نباشد.
دربرررسی قدرت پیش بینی کنندگی باورهای معلمان به حقوق شهروندجهانی نتایج نشان داد عامل تعلیم و تربیتی به صورت مثبت، پیش بینی کننده ي معنی دار رفتار شهروندی سازمانی است اما بعد عامل فرهنگی-اجتماعی، رفتار شهروندی سازمانی را پیش بینی نمی کند. نتایج بدست آمده با پژوهش های (Bartkowiak et al. 2020؛ َAlwi et al, 2019؛ Enayati etal, 2012 )همسو است باور و نگرش نسبت به حقوق شهروند جهانی ایجاد کننده احساس مسئولیت در افراد زمانی است که حتی نظر جغرافیایی و همچنین از نظر فرهنگی از یکدیگر فاصله دارند(Morais and Ogden, 2011). دراین راستا برای تبیین نتایج به دست آمده براساس پژوهش های پیشین میتوان گفت باور و نگرش تمایل، کنش و واکنش افراد برای انجام دادن کارهاست و موضوع آن می تواند شامل نهاد، موسسه، گروه و شخص یا هر نوع ایده و فعالیتی باشد. همچنین باور و نگرش می تواند به صورت منفی یا مثبت از سوی افراد اعمال شود یعنی افراد از یک پدیده ای برآورد مثبت داشته باشند یا نسبت به آن بی اعتنا باشند دراین راستا رفتارهای شهروندی سازمانی کارکنان مبنی برنوع نگرش و باورآنان به نوع همکاری، هدف همکاری و میزان مشارکت آنان است و این یعنی آن که باورها رفتار و افکار و اعمال انسان را هدایت می کنند (Somech & Khotaba, 2017). عوامل تعلیم وتربیت از عوامل موثر بر باور و ادراک معلمان از شهروندی است چنانجه راس معتقد است عوامل موجود در مجموعه تعلیم وتربیت اعم از راهبردها، اهداف، ابزار، نیروی انسانی، و... می تواند بر دیدگاه معلمان نسبت به رفتارشهروندی تأثیر گذار باشند (Ross, 1987)تجربه ها، باورها و مفروضات معلمان درخصوص حقوق شهروند جهانی درعامل تعلیم و تربیت یعنی نگرش نسبت به مشارکت و تعاملاتشان با دانش آموزان وهمکاران بویژه با نگاه جامعه جهانی بر تعهد ومسئولیتی که نسبت به مدرسه دارند و بیانگر رفتارشهروندی آنان است تأثیر دارد. اما در این پژوهش عامل فرهنگی-اجتماعی، رفتار شهروندی سازمانی را پیش بینی نکرد. با توجه به پژوهش های عوامل موثر بر شهروند جهانی و نظریه فرهنگی-اجتماعی، باور و ادراک معلمان از شهروند جهانی تحت تأثیر فرهنگ است. چنانچه کندی اشاره می کند که شهروندی نمی تواند به تنهایی مستقل از فرهنگ باشد. هنجارها، اولویت های سیاسی، انتظارات اجتماعی، توسعه آرمان های اقتصادی ملی و پیشینیان تاریخی همه از ضرورت های فرهنگی هستند که بر رفتارشهروندی تأثیر دارند(Kennedy, 2004). درتبیین این نتیجه شاید بتوان گفت هنوز از نظر فرهنگی و اجتماعی در مرحله ای ازدانش و باور برای پذیرش مفهوم شهروند جهانی و حقوق مربوط به آن نیستیم و برای این امر آموزش و تربیتی دریافت نکرده ایم. بعبارتی نیاز به تغییر در دروه های آموزشی و حتی محتوای اموزش برای پذیرش هویت جهانی در کنار هویت ملی باتوجه به مبانی فرهنگ ایرانی- اسلامی وا رزش هایی داریم که می تواند عامل موثر در پذیرش شهروند جهانی باشد.
درنهایت درمقایسه قدرت پیش بینی کنندگی ویژگی های شخصیتی و باورهای معلمان به حقوق شهروندی در پیش بینی رفتارشهروندی سازمانی همانگونه که نتایج نشان داد گرچه دو متغیر قدرت پیش بینی کنندگی دارند لیکن ویژگی های شخصیتی پیش بینی کننده قوی تر است. از دیدگاه ارگان رفتار شهروندی سازمانی از جمله رفتارهایی است که بیش از نگرش از شخصیت افراد تأثیر پذیر است(Argan, 1997). چرا که به اعتقاد وی آنچه واکنش های افراد رانسبت به مسائل مختلف تعیین می کند آن است که ازچه الگوهایی رفتاری منطبق باشخصیت خود تبعیت می کنند. بعبارتی می توان گفت افراد با ویژگی شخصیتی خود با دنیای اطراف تعامل می کنندو این ویژگی های تعاملی از فردیت، محیط و تعامل فرد با محیط است. بویژه بر اساس نظریه پنج عاملی شخصیت تقویت یا طرد هر یک از ابعادشخصیت در افراد می تواند تعاملات و رفتارهای مختلفی را رقم زند. اما در تبیین این که چرا باورهای معلمان نسبت به ویژگی های ضریب پیش بینی کننده کمتری داشت می توان گفت باورهای مربوط به شهروند جهانی درمراحل اولیه شکل گیری است و فاقد قدرت عملی برای تأثیر گذاری در رفتار شهروندی است و بیشتر این رفتار از ویژگی های شخصیتی افراد ناشی می شود واین نتیجه نشان می دهدنیاز است برنامه های آموزشی و پرورشی لازم درنظام آموزش و پرروش پیش بینی گردد. دراین راستا پیشنهاد می شود کلاس ها و دوره های آموزشی ضمن خدمت برای معلمان درخصوص رفتار شهروندی سازمانی، شهروند جهانی، شهروند ملی و نقش ویژگی های شخصیتی و باورهای آنان بر رفتارشهروندی سازمانی برگزار شودو همچنین معلمانی که رفتارهای شهروندی مناسبی دارند مورد توجه قرارگیرند. از سویی انجام پژوهش های بیشتر درخصوص رفتارهای شهروندی سازمانی معلمان دوره ابتدایی با توجه به شناسایی عوامل فردی همچون انگیزش و شناخت وعوامل سازمانی انجام گیرد تا بهتر بتوان فرایندهای شکل گیری رفتارسازمانی را در نظام آموزش وپرورش دوره ابتدایی تبیین نمود.
نتیجه گیری
درپایان لزوم توجه به نگرش های ملی و هویتی و حفظ هویت ملی در راستای تقویت شهروند ملی با توجه به ارزش سنجی نگرش های شهروند جهانی بویژه در معلمان دوره ابتدایی که نقش بسزایی در شکل گیری نگرش و رفتاردانش آموزان دارندقابل توجه و تأکید است. پژوهش حاضر تأکیدی بر نگرش ها وویژگی های شخصیتی معلمان در رفتارهای سازمانی آنان بویژه درحوزه شهروند سازمانی بود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
در مطالعه حاضر فرمهای رضایت نامه آگاهانه توسط تمامی آزمودنیها تکمیل شد.
حامی مالی
هزینههای مطالعه حاضر توسط نویسندگان مقاله تامین شد.
مشارکت نویسندگان
طراحی و ایده پردازی وواستاد راهنما: محبوبه البرزی؛ استاد مشاور و ناظر آماری : فریباخوشبخت؛ نگارش وجمع آوری اطلاعات: خدیجه سفاری لافتی
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان مقاله حاضر فاقد هرگونه تعارض منافع بوده است.
References
1-Achmadi, H., Antonio, F., Pramono, R. Bernarto, I. and Purwanto, A. (2020). Identification of The Positive and Negative Emotions that Appeared among High School Students When Selecting University at Jakarta and Surrounding Area. Systematic Reviews in Pharmacy, 11 (9), 759-766. doi:10.31838/srp.2020.9.107.
2-Ahmadnekhad, M., Hasani, M., & Pourmand, R. (2016). The relationship of teachers’ organizational intelligence and emotional intelligence with their organizational citizenship behavior in elementary schools. Journal of New Approaches in Educational Administration, 6(24), 201-224. [in persian]
3-Ajis, M., Notosudjono, D., and Setyaningsih, S. (2021). Organizational Behavior of Organizational Behaviors (Ocb) Through Strengthening the Quality Of Work Life, Professional Commitment, And Personality. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education Vol.12 No.11 (2021), 1025-1036.
4-Alborzi, A., Neyaz Azari, K., & Taghvaee yazdi, M. (2017). The impact of organizational justice, organizational culture, organizational citizenship behavior. Journal of New Approaches in Educational Administration, 8(31), 55-78. [in persian]
5-Alwi, M., Budi Wiyono, B., Bafadal, I., and Imron, A. (2019). The Relationship between Personality, Attitude, and Organizational Citizenship Behavior of Senior High School Teachers in Indonesia. International Journal of Instruction. 26,1308-1470.
6-Ardi, A., Djati, S. P., Bernarto, I., Sudibjo, N., Yulianeu, A., Nanda, H. A., and Nanda, K. A. (2020a). The Relationship Between Digital Transformational Leadership Styles and Knowledge-Based Empowering Interaction for Increasing Organisational Innovativeness. International Journal of Innovation, Creativity and Change, 11(3), 259–277.
7-Bartkowiak, G., Krugiełka, A., Dachowski, R, Katarzyna., G., and Kostrzewa-Demczuk., P. (2020). Attitudes of Polish Entrepreneurs towards 65+ Knowledge Workers in the Context of Their Pro-Social Attitude and Organizational Citizenship Behavior. Journal of Cleaner Production, 2(11), 32-45.
8-Barrick. M., R. (2015). "Self-Monitoring as a moderator of the relationship between affect and employ citizenship". Academy of Management Journal, 2(6),587-595.
9-Beer, A., and Brooks, C. (2011). Information quality in personality judgment: The value of personal disclosure. Journal of Research,20, 220-245.
10-Belbase, S. (2013a). A unified theory of mind-brain relationship: Is it possible? Open Journal of Philosophy, 3(4), 443-450.
11-Beus, J. M., Dhanani, L. Y., and McCord, M. A. (2015). A Meta-Analysis of Personality and Workplace Safety: Addressing Unanswered Questions. Journal of Applied Psychology, 100(2), 481–498.
12-Chehri, K., & Eslampanah, M. (2022). The mediating role of citizenship behavior in the relationship between spiritual intelligence and organizational performance of Kermanshah University staff. Journal of New Approaches in Educational Administration, 13(1), 102-92. doi: 10.30495/jedu.2022.24839.4956. [in persian]
13-Chiu-man Jordan., ch. (2009). The Implementation of Global Citizenship Education at Junior Secondary Sector In Hong Kong Secondary Schools – The Teachers’ Perceptions. Thesis submitted for the degree of Doctor of Philosophy at the University of Leicester.
14-DeGeus, C.J.C., & Ingrams, A., Tummers, L., and Pandey, S.K. (2020). Organizational citizenship behavior in the public sector: A systematic literature review and future research agenda. Public Administration Review, 80(2), 259-270
15-Enayati. T., Arasteh, S.R., Zameni, F., & Nezafati.Y,(2012).The Relationship between Citizenship Rights with Social Behavior inUniversity Students . Ethics in Science and Technology 2012; 7 (2) :25-34. . [in persian]
16-Ercan. (2017). The relationship between resilience and the big five personality traits in emerging adulthood. Eurasian Journal of Educational Research, 70 (17): 83-103.
17-Fitzgerald, C. and Laurian, S. (2017). Teacher Citizenship behavior. University of Oradea, Romania. Education and Applied Didactics EAD , 1(1), June, 26-35.
18-Goldberg, L. R. (1999). The development of markers for the big-five factor structure. Psychological Assessment, 4, 26–42.
19-Harris, M. A., Brett, C. E., Johnson, W., and Deary, I. J. (2016). Personality stability from age 14 to age 77 years. Psychology and Aging, 31(8), 862–874.
20-Harwiki, W. (2016). The Impact of Servant Leadership on Organization Culture, Organizational Commitment, Organizational Citizenship Behaviour (OCB) and Employee Performance in Women Cooperatives. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 219, 283–290.
21-Hossam, A., E. (2017). "Relationship between Personality and Organizational Citizenship Behavior", International Review of Business Research Papers, 3(4), 31-43.
22-Hovyda, R., &Naderi, N. (2008). Examining the level of organizational citizenship behavior of employees. Research Journal of Executive Management, 9(2 (series 33)), 103-118. SID. https://sid.ir/paper/150841/fa. [in persian]
23-Kajbaf, M.B., Parizadeh, S., Savadkouhi, S. & Gheysari, S.(2022). Investigating the Mediating Role of Organization-Based Self-Esteem in the Effect of Conscientiousness & Agreeableness on Task Performance & Organizational Citizenship Behavior in Employees of the National Iranian Drilling Company. Journal of Psychology, 25, 529-539. [in persian]
24-Keshavarz, Y., Amin Bidokhti, A., & Mohammadifar, M.A.(2019). The degree of attention to the components of the global citizenship in Iran's education system (The case study of the education system upstream documents). Quarterly Journal of Educational Innovations, 69. 91-106. [in persian]
25-Kennedy, K. (2004). ‘Searching for citizenship values in an uncertain global environment’, in W. O. Lee, David, L Grossman and Kerry J Kennedy (eds.)
26-Khormaee,F., Farmani, A.(2014).concluded that short form of Goldenberg %0 items scale is a self report instrument that is applied in research works and has good validity and reliability in iranian population. Journal of Psychological Models and Methods, , 4(16), 29-39. [in persian]
27-Luthans, F. (2011). Organizational Behavior:An Evidence Based Approach. New York: McGraw-Hill Education,2(2),149-267.
28-Makruf, I. Ramadhan, H. Putra, P,. Muharom, F. Hafidah, M. (2020). Self-Efficacy, Job Satisfaction, and Organizational Citizenship Behavior (OCB) For Teachers In All State Primary Schools Of Sukoharjo.
29-Morgeson, F. P., Reider, M. H. and Campion, M. A. (2005). Selecting individuals in team settings: the importance of social skills, personality characteristics, and teamwork knowledge. Personnel Psychology, 58: 583- 611.
30-Moradi, S., & Hazar Jaribi, J. (2018). Analysis of effective factors and strategies on promoting happiness in Ilam province. Applied Sociology, 30(1), 39-72. . [in persian]
31-Morais, D.B., and Ogden, D.C. (2011). Initial development and validation of the global citizenship scale. Journal of Studies in International Education, 15(5), 445–466
32-Meyer, R. Et al(2014). Measuring Job-Related situational strength and Assessing its interactive Effects with personality on voluntary work behavior. Journal of Management, 40 (4). 1010-1041.
33-Nielsen, M. B., Glaso, L., & Einarsen, S. (2017). Exposure to workplace harassment and the five-factor model of personality: A meta-analysis. Psychology.20-35
34-Ocampo, L., Acedillo, V., Bacunador, A. M., Balo, C. C., Lagdameo, Y. J., and Tupa, N. S. (2018). A historical review of the development of organizational citizenship behavior (OCB) and its implications for the twenty-first century. Personnel Review, 47(4), 821-862.
35-Omollo, P. (2015). A, Effect of motivation on employee performance of commercial banks in Kenya: A case study of Kenya Commercial Bank in Migori County. International Journal of Human Resource Studies, 5(2), 87-95.
36-Oplatka, I. (2009). Organizational citizenship behavior in teaching: the consequences for teaching publis, and the school. International Journal of Educational Management, 23 (5); 375-389.
37-Organ, D. W. (2018). Organizational citizenship behavior: Recent trends and developments. Annual Review of Organizational Psychology and Organizational Behavior, 80, 295-306.
38-Orr, M,.T, and Orphanos, S. (2011). How graduate-level preparation influences the effectiveness of school leaders: A comparison of the outcomes of exemplary and conventional leadership preparation programs for principals. Educational Administration Quarterly, 47(1):18–70.
39-Podsakoff, P. M., Mackenzie, S. B., Paine, J. B., and Bachrach, D. G. (2000)."Organizational Citizenship Behaviors: A Critical Review of the Theoretical and Empirical Literature and Suggestions for Future Research". Journal of Management, 26, (3), 513–563.
40-Ramadhan, D. A. (2019). “The Effect of Personality Dimension on Organizational Citizenship Behavior and its Impact on Knowledge Sharing”. International Journal of Management and Economics Invention, 5(1), 1994-2002.
41-Revelle, W. (2016). Hans Eysenck: Personality theorist. Personality and Individual Differences, 103, 32-39.
42-Robbins, S., and Judge, T (2016). Organizational Behavior (17th editi). London: Pearson Education.
43-Ross, D. D. (1987). Action research for preservice teachers: a description of why and how. Peabody Journal of Education, 64(3), 131-150
44-Sartika, N. S., Subroto, D. E., Mauladaniyati, R., Rosdianwinata, E., Rifai, R., Sujana, A., Abidin, Z., Priadi, M. D., Setiawati, E., Yanti, D. and Purwanto, . A. (2020). Effect of Pedagogic, Professional Competency, and Work Motivation Toward Indonesian Primary School Teachers Performance. Systematic Reviews in Pharmacy, 11 (9), 617-626. doi:10.31838/srp.2020.9.91.
45-Schleicher, A. (Ed.). (2012). Preparing Teachers And Developing School Leaders For The 21st Century. Paris: Organization For Economic Co-Operation and Development.
46-Somech, A., and Khotaba, S. (2017). An integrative model for understanding team organizational citizenship behavior: Its antecedents and consequences for educational teams. Journal of Educational Administration, 55(6), 671-685
47-Tahmasebi, M., Salehi, M., & Gholtash, A. (2016). The Relationship between Employees’ Self-Efficiency and Organizational Support with their Organizational Citizenship Behavior. Journal of New Approaches in Educational Administration, 6(24), 81-92. . [in persian]
48-Tawil, S. (2013). Education for ‘Global Citizenship’: A framework for discussion. Education Research and Foresight Working Papers Series, 7. UNESCO.
49-Westheimer, J. (2017). What Kind of Citizens Do We Need? Educational Leadership, 75(3), 12-18
50-Zavar, K., Frahi, M.M., & Mortazavi, S.(2016). Investigating the moderating role of personality traits on the relationship between organizational justice and organizational citizenship behavior . Journal of Human Resource Management, 6(2), 23-52. [in persian]
[1] . Organizational citizenship behavior questionnaire
[2] . Big five factors of personality questionnaire
[3] . Global Citizenship Education questionnaire