مدل توسعه‌ای نفوذ رهبری اخلاقی برای مدیران مدارس متوسطه
محورهای موضوعی :ملیحه ادیبی 1 , مریم افضل خانی 2 * , حمید شفیع زاده 3
1 - گروه مدیریت آموزشی، دانشکده علوم انسانی ، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران
2 - گروه‌مدیریت‌آموزشی،واحد‌گرمسار،دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران.
3 - دانشیار گروه مدیریت آموزشی، دانشکده علوم انسانی ، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران.
کلید واژه: رهبری اخلاقی, نفوذ, مدیران مدارس متوسطهتحلیل مضمون,
چکیده مقاله :
چکیده
مقدمه و هدف: رهبری اخلاقی در مدارس متوسطه و علی‌الخصوص تاثیرگذاری و توسعه آن نیازمند راه‌حل و مکانیزمهایی جهت پیاده سازی میباشد. هدف پژوهش حاضر ارائه مدل توسعه‌ای نفوذ رهبری اخلاقی برای مدیران مدارس متوسطه بود.
روش شناسی پژوهش: این پژوهش با رویکرد کیفی و روش تحلیل مضمون انجام شد. شرکت کنندگان در پژوهش شامل کلیه مدیران مدارس متوسطه استان سمنان با میانگین سابقه مدیریتی 15 سال بود که تعداد 14 نفر با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. ابزار گردآوری دادهها نیز مصاحبه نیمه‌ساختارمند بود. داده های گردآوری شده حاصل از مصاحبه ها با رویکرد نظام مند کدگذاری مضامین پایه، سازمان دهنده و فراگیر تجزیه و تحلیل گردید.
یافتهها و نتایج: نتایج حاصل از تحلیل احصای مضامین توسعه(رشد درونی، تخیلی، انتقال ارزشها، انگیزشی، بین فردی، جو و فرهنگ، رشداخلاقی، شکوفایی، صدا، خودتنظیمی، فرانقشی، فضیلت اخلاقی، کیفیتی، مدلسازی نقش، موقعیت شناسی) بود. پرداختن به این ابعاد از رهبری اخلاقی کمک به سزایی در تاثیرگذاری اخلاق در رهبری و مدیریت مدارس متوسطه خواهد داشت.
Abstract
Introduction and purpose: Ethical leadership in secondary schools, especially its effectiveness and development, requires solutions and mechanisms for implementation. The aim of the current research was to provide a developmental model of ethical leadership influence for secondary school principals.
Research methodology: This research was conducted with a qualitative approach and thematic analysis method. The participants in the research included all the principals of secondary schools in Semnan province with an average managerial experience of 15 years, of which 14 people were selected as the research sample using a purposive sampling method. The data collection tool was semi-structured interview. The data collected from the interviews were analyzed with a systematic approach of coding basic, organizing and inclusive themes.
Findings and results: The results of the statistical analysis of development themes (internal growth, imagination, transfer of values, motivation, interpersonal, atmosphere and culture, moral development, prosperity, voice, self-regulation, trans-role, moral virtue, quality, role modeling, situation science) was Dealing with these dimensions of ethical leadership will help significantly in the effectiveness of ethics in the leadership and management of secondary schools.
|
ISSN (Print): - ISSN (Online):
Research Paper
A developmental model of ethical leadership influence for secondary school principals
Malihe Adibi1, Maryam Afzalkhani2*, Hamid SHafizadeh3
1. PhD student in Educational Management, Garmsar Branch, Islamic Azad University, Garmsar, Iran.
2. Assistant Professor, Department of Educational Administration , Faculty of Humanities, Garmsar Branch, Islamic Azad University, Garmsar, Iran.
3. Assistant Professor, Department of Educational Administration , Faculty of Humanities, Garmsar Branch, Islamic Azad University, Garmsar, Iran.
Received: Accepted: PP:
Use your device to scan and read the article online
DOI:
Keywords: Ethical leadership, influence, secondary school principals, theme analysis. |
Corresponding author: Maryam Afzalkhani Address: Assistant Professor, Department of Educational Administration , Faculty of Humanities, Garmsar Branch, Islamic Azad University, Garmsar, Iran. Tell: 09127958498 Email: afzalkhani_mr@yahoo.com
|
Abstract Introduction and purpose: Ethical leadership in secondary schools, especially its effectiveness and development, requires solutions and mechanisms for implementation. The aim of the present study was to provide a moral leadership influence model for secondary school principals. research methodology: The method of this research was practical in terms of purpose and qualitative in terms of the way of collecting information. The participants in the research included secondary school principals with an average management experience of 15 years, 14 of whom were selected as the research sample using the snowball sampling method. The data collection tool was semi-structured interview. Also, in order to analyze the data, the coding method of thematic analysis was done by MAXQDA software. Findings: The findings of the research indicate that the components of secondary school principals were divided into the basic axes of evaluation, development and support for the influence of moral leadership in schools. Conclusion: In order to influence and influence moral leadership in secondary schools, attention should be paid to the identified model and the conditions for its implementation should be provided.
|
Citation: Adibi Malihe, Afzalkhani Maryam, SHafizadeh Hamid. (2024). A developmental model of ethical leadership influence for secondary school principals. ;
|
Extended Abstract
Introduction:
The durability and continuity of the level of development of any society requires the continuous entry of young people who are healthy in body and soul and possess internalized values into the society. The society has demands from the school, and the most important part of this demand is ethics, in the activities of the schools, there is no basic written plan for the realization of moral education. Merely being moral of school principals will not solve the problem, but the category of influence of moral leadership in students and teachers needs to be carefully addressed. Many models have been created in relation to ethical leadership, but since the school environment is different from other organizations, it is necessary to prepare a suitable model for the development of ethical leadership with the limits and boundaries of this environment in order to promote influence in view of the complex and unstable conditions of schools today. be made The current research helps to create a model of ethical leadership influence for school administrators to deal with the complexity and uncertainty and diversity of ethical issues, and also to create the basis for creating a moral rule-making view of this process in secondary schools.
Therefore, in this article, the answer to the question, what are the elements and components of
the influence of ethical leadership for secondary school principals? it is considered.
Method:
The method of this research is practical in terms of purpose and in terms of the method of collecting qualitative studies using thematic analysis. Because the principals of secondary schools have the most contact with the students and teachers of this course and deal with them continuously. Therefore, the participants in the research include secondary school principals with an average of 15 years of management experience, 14 people who were selected as the research sample using the purposeful and snowball sampling method. In this sampling, the interviews continued until theoretical saturation was reached in terms of information collection. The research tool was a semi-structured interview. In the first part of the interview, the introduction, purpose, request and definition of the term and the presentation of the conceptual framework were presented, and in the second part of the interview, the questions regarding the presentation of the components of ethical leadership influence for secondary school principals were discussed. The validity and reliability of the research tool was examined through the approval of professors and experts and the researcher's self-review method. Also, in order to analyze the findings, first the audio files recorded in Microsoft Word software were implemented as a text document. After the implementation of the interviews by MAXQDA software, the coding method based on the Brown and Clark model was done by selecting the basic, organizing and inclusive themes. For the validity of the data, the re-review strategy was used by the researchers and participants in the research, and for the reliability, the agreement coefficient between the coders was used.
Findings:
Evaluation axis: In this axis, the evaluation elements of the secondary school principal are considered. This dimension of characteristics and elements of the influence of moral leadership in secondary schools was emphasized based on the interview of experienced managers based on the evaluation of managers and moral leaders in the school. This dimension was divided into 5 organizing themes: value, knowledge, emotional, psychology, and self-knowledge.
Development axis: In this dimension, the characteristics and elements of the influence of moral leadership in secondary schools were emphasized based on interviews with experienced managers based on the principles of developing the influence of moral leadership of managers and educational leaders in schools. This dimension was divided into 15 organizing themes of internal growth, imagination, transfer of moral values, motivation, interpersonal, atmosphere and culture, moral growth, flourishing, voice, self-regulation, extra-role, moral virtue, quality, role modeling, situational.
Support axis: In this dimension, the characteristics and elements of the influence of moral leadership in secondary schools were emphasized based on interviews with experienced managers based on the principles of support and support of the influence of moral leadership of managers and educational leaders in the school. This dimension was divided into 7 organizing themes of moral freedom, moral decision making, moral support, moral life, moral spirituality, moral intelligence and continuous improvement.
Results:
In this research, the components of moral leadership influence in secondary schools were organized in three comprehensive themes of evaluation, development and support. This model reminds that in order to be a moral leader in school, although many moral matters are considered by administrators according to religious teachings, but for the effectiveness of moral leadership in the school environment, the first step is to evaluate individual characteristics, including values, knowledge, emotional, psychological and self-knowledge. He is the leader and manager of the collection. The second step of personal and social development, including internal growth, imagination, transfer of moral values, motivation, interpersonal, atmosphere and culture, moral growth, flourishing, voice, self-regulation, trans-role, moral virtue, quality, role modeling and situationism, and the third The step of support and support includes moral freedom, moral support, moral courage, moral transparency, moral life, moral decision-making, moral spirituality, moral intelligence and continuous improvement.
|
|
شاپا چاپی: شاپا الکترونیکی:
مقاله پژوهشی
مدل توسعه‌ای نفوذ رهبری اخلاقی برای مدیران مدارس متوسطه
ملیحه ادیبی1، مریم افضل‌خانی2*، حمید شفیع‌زاده3
1. دانشجوی دکتری تخصصی مدیریت آموزشی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران.
2. استادیار گروه مدیریت آموزشی، دانشکده علوم انسانی ، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران.
3. دانشیار گروه مدیریت آموزشی، دانشکده علوم انسانی ، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران.
تاریخ دریافت: تاریخ پذیرش: شماره صفحات:
از دستگاه خود برای اسکن و خواندن مقاله به صورت آنلاین استفاده کنید
DOI:
واژههای کلیدی: رهبری اخلاقی، نفوذ، مدیران مدارس متوسطه، تحلیل مضمون
|
چکیده مقدمه و هدف: رهبری اخلاقی در مدارس متوسطه و علی‌الخصوص تاثیرگذاری و توسعه آن نیازمند راه‌حل و مکانیزمهایی جهت پیاده سازی میباشد. هدف پژوهش حاضر ارائه مدل نفوذ رهبری اخلاقی برای مدیران مدارس متوسطه بود. روش شناسی پژوهش: روش این پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی و به لحاظ نحوه گردآوری اطلاعات از نوع کیفی بود. شرکت کنندگان در پژوهش نیز شامل مدیران مدارس متوسطه با میانگین سابقه مدیریتی 15 سال بود که 14 نفر از آنها با استفاده از روش نمونه‌گیری گلوله برفی به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. ابزار گردآوری دادهها نیز مصاحبه نیمه‌ساختارمند بود. همچنین جهت تجزیه و تحلیل دادهها از روش کدگذاری تحلیل مضمون و توسط نرم افزار MAXQDA انجام شد. یافتهها و نتایج: نتایج حاصل از تحلیل احصای مضامین توسعه(رشد درونی، تخیلی، انتقال ارزشها، انگیزشی، بین فردی، جو و فرهنگ، رشداخلاقی، شکوفایی، صدا، خودتنظیمی، فرانقشی، فضیلت اخلاقی، کیفیتی، مدلسازی نقش، موقعیت شناسی) بود. پرداختن به این ابعاد از رهبری اخلاقی کمک به سزایی در تاثیرگذاری اخلاق در رهبری و مدیریت مدارس متوسطه خواهد داشت.
|
استناد: ادیبی ملیحه، افضل‌خانی مریم، شفیع‌زاده حمید، 1403، مدل توسعه‌ای نفوذ رهبری اخلاقی برای مدیران مدارس متوسطه ، دوماهنامه علمی- پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی.
مقدمه
نظریه رهبري اخلاقی از اوایل دهه ١٩٨٠ به طور گسترده‌اي توسعه یافته و شـکوفا شـد، تا جایی که در عصر حاضر به عنوان یک نظریه قابل توجه پیرامون رهبري در جایگـاه خـود شناخته شده است.(Besharat & et al, 2019) برخی، نظریه رهبري اخلاقی را بر اساس نظریه یادگیري اجتماعی و با تأکید بر رفتار به عنوان "بروز عمـل مناسـب از راه اقـدام‌‌هـاي شخصی و روابط بین فردي و ارتقـاي اینگونـه اعمـال بـه سـایرین از راه ارتبـاط دوجانبـه، تقویت و تصمیم‌گیري" تعریف می‌کنند(Brown & et al, 2005). سبک رهبری اخلاقی در حال تبدیل شدن به مهمترین ابزاری است که رهبران می‌توانند به‌وسیله آن بر کارکنان در سازمان و عملکرد و اهداف شغلی آنها تأثیر داشته باشند(Ghanbari & et al, 2021). رهبری اخلاقی نقشی حیاتی در بهبود عملکرد فردی و سازمانی دارد(Brown & et al, 2005) و شامل دو بخش است: یکی نقش رهبر است که با صداقت، اعتماد، انصاف و توجه مشخص می‌شود. جنبه دیگر نقش مدیر است که بر ارتباطات، تقویت و الگوسازی متمرکز است. زیردستان باید از این دو جنبه آگاه باشند، زیرا هر دو باعث افزایش اعتماد به رهبران می‌شوند(Jin & et al, 2022). بنابراین، میتوان گفت هدف از به وجود آمدن نهادها و مراکز آموزشی، صرفاً با سواد‌کردن مردم نیست، بلکه آشنایی و پایبندی افراد به ارزشهای‌اخلاقی و اخلاقی‌زیستن نیز هست(Tavassoli & Saeedi nia, 2022).
از آنجا که محصول نهایی آموزش و پرورش افرادی هستند که آینده کشور را می‌سازند، رهبری اخلاقی باید بگونه‌ای صورت گیرد که بتواند با اثرگذاشتن در نسل جدید تاثیرات شگرفی را بوجود آورد. لذا در زمره سازمانهایی است که از حساسیتی خاص برخوردار است. اين حساسیت بیشتر به آن دلیل است که عملیات داخلی آن در معرض ديد همگان قرار دارد و مورد قضاوت عامه مردم است(salimi & shahreki, 2021). در نظام آموزشی امروز بسیاری از مدیران به نظر می‌رسد در مورد معنا و ابزار مدیریت اخلاق در مدارس تحت نظارت خود اطلاعات ندارند. حد و مرزهای اخلاقی برای بسیاری از مدیران ناشناخته است. با وجود اهمیت موضوع رهبری اخلاقی، متاسفانه برخی مدیران آن را نادیده گرفته و نسبت به پیامدهای رفتارهای غیراخلاقی بی‌توجه هستند(fathi livari & et al, 2019). اگر مديران رهبری اخلاقی خود را تقويت يا افزايش دهند، می‌توانند در برقراری ارتباط با کارکنان خود به صورت مؤثر عمل نمايند(salimi & shahreki, 2021).
اتخاذ سیاست‌های اخلاقی شاید به علت کثرت نیات و رفتارهای غیراخلاقی انسانها و نیز فعالیتهای غیراخلاقی است، که به صورت یک عرف نامطلوب در اغلب جوامع مشاهده می‌شود(Karimi & et al, 2017). امروزه به کرات شاهد ادعای تضعیف ارزشهای اخلاقی و از دست رفتن اقتدار آنها در مدارس و جامعه هستیم. آیا واقعاً این اتفاق رخ داده و ارزشهای اخلاقی در جامعه تضعیف شده‌اند(Azizi Mehr, 2020). پاسخ به چنین پرسش‌هایی را نمی‌توان براساس بررسی یک مقطع زمانی کوتاه داد و با تحلیل آن ادعای تضعیف و یا از دست رفتن اقتدار ارزشهای اخلاقی کرد. ضمن بررسی تعدادی از پژوهشهای مرتبط با رهبری اخلاقی از جمله رهبری اخلاقی و رفتار نوآورانه و نقش میانجی رفتار صوتی(Jin & et al, 2022)، رهبری اخلاقی مدیران مدارس و سلامت سازمانی(Ardalan & et al, 2021)، رهبری اخلاقی مدیران مدارس و خودکارآمدی و انگیزش (Flores & Zacarias, 2023) و ... درمی‌یابیم که پژوهش‌ها در مورد رهبری اخلاقی مدیران مدارس بسیار متغیر است و این رشته نیازمند سرمایه‌گذاری جدید در یک مجموعه تحقیقاتی دقیق و منسجم است. با شدت یافتن اهمیت مفهوم اخلاق حجم زیادی از پژوهشهای مدیریتی به سمت مفاهیم اخلاقی در قالب اخلاق کار، اخلاق حرفهای، منشوراخلاقی، رفتار اخلاقی، آموزش اخلاق و رهبری اخلاقی سوق پیدا کرد(charkhab & et al, 2020) و مدل‌های مختلفی از جمله اثربخشی رهبری اخلاقی به طور گسترده مورد بررسی قرارگرفت. با این حال، در مقایسه با نتایج رهبری اخلاقی، ما هنوز دانش کافی در مورد مکانیسم‌های زیربنای تاثیرگذاری رهبری اخلاقی در مدارس نداریم.
از آنجایی که زیرپاگذاشتن اصول اخلاقی و رفتارهای اخلاق مدار در مدارس در سالهای اخیر بیشتر به‌چشم میخورد و با توجه به اثربخشی منحصربه‌فرد آن در مدلسازی اخلاق رفتاری، مفهوم رهبری اخلاقی توجه تحقیقاتی بیشتری را به خود جلب کرده است(Larsson & Lowstedt, 2023). سبک رهبری اخلاقی از ارزش ویژه‌ای برخوردار است(Ghanbari & et al, 2021) و تاثیرات مثبتی بر سلامت‌سازمانی(Ardalan & et al, 2021)، معضلات اخلاقی(Arar & Saiti, 2022) ارتقا ایمنی و رفاه دانش‌آموزان(Graham & et al, 2023) و خودکارآمدی(Talebnia & et al, 2022) و... دارد. با این حال، علی‌رغم چنین مطالعات تجربی، چندین محقق از جمله (Brown & Chikeleze, 2020) عقیده دارند که مطالعات رهبری اخلاقی به دلایل زیر باید بهبود یابد:
اولا، در مقایسه با نتایج متعدد مطالعات رهبری اخلاقی در مدارس و سازمانها، اطلاعات کمی در مورد مکانیسم‌هایی که مدیران مدارس از طریق آنها اعمال اخلاقی دانش‌آموزان را تحریک می‌کنند، وجود دارد. اگرچه رابطه بین رهبری اخلاقی و رفتارهای اخلاقی یا غیر اخلاقی کارکنان مدارس و دانش‌آموزان مورد بررسی قرار گرفته است(Meyer & Rinn, 2021)، اما هنوز در مورد اینکه چرا و چگونه دانش‌آموزان می توانند رفتارهای اخلاقی مدیران و معلمان خود را به اعمال اخلاقی خود ترجمه کنند، تحقیقات کافی نداریم، که به همان اندازه برای درک نفوذ رهبری اخلاقی ضروری است. بنابراین، بدون بررسی ساز و کارهایی که باعث تأثیر رهبری اخلاقی بر اعمال اخلاقی دانش‌آموزان می‌شوند، به درک جامعی در مورد اثربخشی و نفوذ رهبری اخلاقی نخواهیم رسید.
ثانیا چندین محقق از جمله (Brown & Chikeleze, 2020)، (Chen & Walker, 2023) و ... بر نیاز به بررسی شرایط مرزی اثربخشی رهبری اخلاقی تأکید کرده‌اند. با این حال، به استثنای معدود مواردی که بر ویژگی‌های کارکنان آنچه که نفوذ رهبری اخلاقی علی‌الخصوص در مدارس را کاهش می‌دهد یا تقویت می‌کند، کشف نشده باقی مانده است. به خصوص، اطلاعات کمی در مورد اینکه چگونه نفوذ رهبری اخلاقی در بین ویژگی‌های مختلف رهبر در مدارس متفاوت است، شناسایی شده است. از آنجایی که کمبود این اطلاعات در مورد توسعه نظری و پیامدهای عملی رهبری اخلاقی را محدود خواهد کرد(Chen & Walker, 2023)، بررسی چنین شرایطی برای درک کامل رهبری اخلاقی در مدارس ضروری است.
ثالثا پژوهشهای زیادی در داخل و خارج از کشور در مورد رهبری اخلاقی و تاثیر آن بر ویژگی‌های خاص اخلاقی و جامعه شناختی و روانشناختی ذینفعان در سازمانها و مدارس صورت گرفته است، اما شواهد کمی در ادبیات وجود دارد که همگرایی این مدل‌ها و ایده‌ها را در رویکردی به توسعه نفوذ رهبری که شامل اخلاق به عنوان یک مؤلفه اصلی است، نشان دهد(Brown & Chikeleze, 2020) مطالعاتی مانند الگو سازی ایمنی رهبر و رفتار شجاعانه اخلاقی(Ullah & et al, 2021)، تنظیم هیجانات بین فردی و رهبری اخلاقی بر عملکرد سازمانی(Rajendran & Sasidharan, 2020)، رهبری اخلاقی و رفتار نوآورانه(Jin & et al, 2022)، تدوین الگوی رهبری اخلاقی بر اساس نظریه فرانوگرای مدیریت(Rostami, 2019)، نقش رهبری اخلاقی مدیران در تعالی سازمانی مدرسه با میانجیگری توانمندسازی روانشناختی معلمان(Ghanbari & et al, 2021)، تاثیر رهبری اخلاقی در اثربخشی سازمانی مدارس(Ghanbari & et al, 2021)، اثر رهبری اخلاقی مدیران بر سلامت سازمانی با میانجیگری عدالت سازمان(Ardalan & et al, 2021)، معرفی الگوی راهبردی شکل‌گیری رهبری اخلاقی در سازمان صنایع دفاع(Noori & et al, 2019) و ... از این قبیل است. لذا پژوهش حاضر خلا مطالعاتی حاصل از واگرایی تحقیقات گذشته در مقوله نفوذ رهبری اخلاقی بویژه در مدارس را پر می‌کند و بینش‌های جدیدی را در ادبیات رهبری اخلاقی مدیران مدارس برای محققان آینده باز خواهد کرد.
با وجود این تحقیقات و همچنین سایر پژوهش‌هایی که به نوعی به مقوله رهبری اخلاقی پرداخته‌اند، نظیر قدرت رفتار رهبری اخلاقی و سلامت سازمانی(Özgenel & Aksu, 2020)، هیجانات فردی و رهبری اخلاقی(Nguyen & Crossan, 2022)، رهبری اخلاقی و خودکارآمدی(Talebnia & et al, 2022)، به اتفاق رابطه بین رهبری اخلاقی و ویژگی‌های سازمانی، شخصیتی، فردی و بین فردی را بررسی کرده‌اند، اما به استقرار و پایه‌گذاری مقوله رهبری اخلاقی به منظور نفوذ و تاثیرگذاری آن در مدارس علی‌الخصوص مدارس متوسطه نپرداخته‌اند. لذا این پژوهش‌ها به دلیل قرارگرفتن در مراحل اولیه توسعه مفهومی رهبری اخلاقی دارای یافتههای تحقیقاتی منسجم نیستند و شناسایی درست و جامع وضعیت رهبری اخلاقی که به ارائه تصویر واقع‌گرایانه که به اجرای آن در مدارس بیانجامد را ارائه نمی‌کنند و بنابراین نیاز به یک مدل مبتنی بر نفوذ رهبری اخلاقی در مدارس احساس می‌شود. از این روی این پژوهش به دنبال یافتن مدلی است که بتواند مولفه‌های توسعه‌ای نفوذ رهبری اخلاقی در مدارس متوسطه را نشان دهد. لذا سوال پژوهش حاضر این است که:
- عناصر و مولفه‌های توسعه‌ای رهبری اخلاقی برای مدارس کدامند؟
مبانی نظری پژوهش
براون و همکاران(Brown et al, 2005) تعریفی از رهبری اخلاقی را بر اساس بررسی، تجزیه و تحلیل و ترکیب چندین تلاش دیگر برای نشان دادن مفهوم رهبری اخلاقی ارائه کردند که منجر به تعریف زیر از رهبری اخلاقی شد: "نمایش هنجاری رفتار مناسب از طریق اقدامات شخصی و روابط بین فردی، و ترویج چنین رفتاری به پیروان از طریق ارتباط دو طرفه، تقویت و تصمیم گیری" و همچنین در سالهای اخیر راچفورد و همکاران(Rochford et al, 2017) نیز تعریف جدیدی از رهبری اخلاقی ارائه داد: "توانایی در نظر گرفتن مسائل، از جمله آنچه منصفانه و عادلانه است، بین دیدگاه‌های جایگزین تعادل برقرار می‌کند و پیروان را تشویق می‌کند تا از طریق نشان دادن رفتار الهام‌بخش منسجم، تقویت تصمیم‌های منصفانه، عادلانه و روابط بین‌فردی انسانی، این کار را انجام دهند" .
حیاتی‌ترین وظیفه یک رهبر اخلاقی اتخاذ یک استراتژی مدیریتی است که با ارزش های انسانی، اخلاقی و اجتماعی ادغام شده باشد و اطمینان حاصل کند که کارکنان خود نیز این استراتژی را انجام می‌دهند. زمانی که کارکنان این ارزشهای اخلاقی را انجام و به نمایش بگذارند، رفتارهای غیراخلاقی در سازمان به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد(Karakos, 2007). بنابراین رهبری اخلاقی از ارزش ویژه‌ای برخوردار است و به گفته ارنسون سبک رهبری اخلاقی در حال تبدیل شدن به مهمترین ابزاری است که رهبران می‌توانند به‌وسیله آن بر کارکنان در سازمان و عملکرد و اهداف شغلی آنها تأثیر داشته‌باشند(Aronson, 2001) . گرین لیف(Greenleaf, 1977)که رهبری خدمتگزار را تئوریزه کرد، بیان می کند: "خدمت به پیروان مسئولیت اصلی رهبران و جوهره رهبری اخلاقی است". هایفتز(Heifetz, 2007) معتقد است که مسئولیت اصلی رهبران اخلاقی برخورد با تعارض میان پیروان و آموزش صحیح آنهاست. فرانک(Frank, 2002) بیان می‌کند که رهبری تحول‌آفرین نمایش بیرونی رهبری اخلاقی است. اگرچه تعاریف کمی متفاوت ساخته شده است. در مقابل، کامبو (Cumbo, 2009) هنگام تعریف رهبری اخلاقی بر رهبر تمرکز می‌کند. یک رهبر زمانی اخلاقی تلقی می‌شود که فضایل درونی فرآیند تصمیم‌گیری رهبر را هدایت کند. پیروان صرفاً ذینفعان رهبری هستند که یک زندگی با فضیلت دارند. انگیزه یک رهبر نه تحت تاثیر قرار دادن دیگران، بلکه زندگی با فضایل خود است. فضایل زمانی تقویت می‌شوند که رهبر "تخیل، شفقت، همدلی، و تشخیص" را از خود نشان دهد. پلینیو (Plinio, 2009)سه نظریه رهبری که معمولاً با رهبری اخلاقی مرتبط هستند را مرور کرد. اولین نظریه کلاسیک رهبری که با رهبری اخلاقی مرتبط است، رهبری تغییردهنده است. "تغییر رهبری در نهایت اخلاقی می‌شود زیرا سطح رفتار انسانی و آرمان اخلاقی رهبر و رهبری را بالا می‌برد، و بنابراین تأثیری دگرگون‌کننده بر هر دو دارد". دوم رهبری خدمتگزار است که بر نیاز به خدمت به پیروان و وقف خود برای رشد اخلاقی پیروان تأکید می‌کند. سومین نظریه کلاسیک رهبری، رهبری اصیل است. پلینیو(Plinio, 2009) بیان می‌کند که ماهیت اخلاق این است که فرد صادقانه و معتبر باشد. سندل (Sandel, 2009)به سه رویکرد تاریخی رایج برای رهبری اخلاقی اشاره می‌کند. رویکرد اول رهبری حداکثر کردن رفاه پیروان است که توسط نظریه فایده‌گرایی تعریف شده است. دومی رهبری است که از آزادی افراد محافظت می‌کند، که در نظریه لیبرتارینیسم به آن اشاره شده‌است. ثالثاً رهبر صرفاً بر ترویج کار درست، صرف نظر از پیامدها، متمرکز است. فرآیند تصمیم‌گیری رهبر و تعیین اینکه چه چیزی اخلاقی است، اغلب ناشی از تنوع یکی از این سه رویکرد تاریخی به اخلاق است (Monahan, 2012). با این اوصاف ساده سازی رویکرد نظری یا فلسفی نسبتاً مبهم رهبری اخلاقی از ابتدای قرن بیست و یکم با تلاش‌های زیادی روبرو بودهاست.
تشریح عناوین و یافتههای تحقیقات پیشین
برای شناسایی شکاف‌های پژوهشی در موضوع "ارائه مدل توسعه‌ای نفوذ رهبری اخلاقی برای مدیران مدارس متوسطه" به بررسی پیشینه داخلی و خارجی پرداخته‌شد:
سیاهان و همکاران (Siahaan & et al, 2023)در پژوهش خود به بررسی الگوی رهبری اخلاقی مدیران مدارس پرداختند. یافتههای این مطالعه نقش محوری رهبران را در شکل دادن به رفتار اخلاقی و پرورش جو اخلاقی در سازمان ها برجسته می‌کند. رویکرد استراتژیک رهبر برای ترویج رفتار اخلاقی به استراتژی کلی سازمان تبدیل می‌شود. در این زمینه، ذهنیت اخلاقی مدیران حول سه مفهوم اصلی می‌چرخد: الگوبرداری از طریق اقدامات مشخص، استفاده از پاداش و انضباط و ارتباط فعالانه در مورد اخلاق و ارزش ها. در نتیجه، یکی از مسئولیت‌های حیاتی یک رهبر پرورش دادن جو اخلاقی مثبت در سازمان جو اخلاقی بیانگر ادراک اعضای سازمان، رهبران و زیردستان در مورد پایبندی سازمان به اصول اخلاقی و محیط داخلی غالب است.
وورن و بانک, 2023) (Vuuren & Bank در پژوهش خود یازده شایستگی کلیدی که ایجاد چشم‌انداز مدرسه و تعیین جهت استراتژیک، تعیین اهداف و انتظارات، توسعه کارکنان مدرسه، تأثیرگذاری و برقراری ارتباط، منابع استراتژیک، رهبری با شفقت، حفظ محیط یادگیری دانش‌آموز محور، تصمیم گیری ، مدیریت خود، مدیریت آموزش و یادگیری و هدایت در فراسوی مرزهای مدرسه و همچنین پیامدهای مدیریتی شامل شایستگی‌های شناسایی نمودند و طرحی برای هدایت مداخلات مدیریت منابع انسانی با هدف ایجاد رهبری مؤثر مدرسه ارائه نمودند.
پاپالو و همکاران (Papaloi & et al, 2023) در پژوهشی نشان دادند که بر اساس برداشت معلمان، مدیران مدارس در انجام وظایف خود باید مسئولیت‌پذیری و ارزشهای اخلاقی را پرورش دهند تا از اهداف اصلی تعلیم و تربیت که همانا نشاط نظام است، دور نشوند. به طور خاص، معلمان از همه کشورهای شرکت‌کننده معتقد بودند که رهبری آموزشی بر ارزشهای اصلی مانند صداقت، نوع‌دوستی، اعتماد، پاداش‌دادن به مشارکت اخلاقی و مسئولیت اخلاقی استوار است.
زهرانی, 2022) (Zahraniبه تدوین یک مدل جدید از رهبری اخلاقی مبادرت ورزید. یافتههای پژوهش وی رویکرد مثبتی بین ویژگی‌های شخصی و عوامل کار تیمی نشان داد که همگی بر کیفیت‌های اداری و روابط انسانی دارند. کیفیت های اداری و روابط انسانی بر روابط با مدیران و همکاران نیز تأثیر مثبت داشت.
نتایج پژوهش جیا و همکاران (Jia & et al, 2022) تاکید می‌کند که رهبری اخلاقی به طور مثبت بر رفتار کاری نوآورانه تأثیر می‌گذارد. دوم اینکه رفتار کاری رابطه مثبت و تعدیلی بین رهبری اخلاقی و رفتار کاری نوآورانه دارد. سوم، به رابطه بین رهبری اخلاقی و مشارکت کاری پرداخته شد. چهارم، بین مشارکت کاری و رفتار کاری نوآورانه رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. در نهایت، نتایج نشان می‌دهد که مشارکت کاری به طور مثبت بین رهبری اخلاقی و رفتار کاری نوآورانه واسطه می‌شود.
جین و همکاران (Jin & et al, 2022) در پژوهش خود نقش میانجی رفتار صوتی و نقش میانجیگری تعدیل شده در ایمنی روانشناختی را بررسی کردند. نتایج نشان می‌دهد که رهبری اخلاقی به طور مثبت بر رفتار نوآورانه از طریق نقش میانجی رفتار صدا تأثیر می‌گذارد. این مطالعه دامنه تحقیقات را در مورد بهبود رفتار نوآورانه گسترش می‌دهد و مبنایی نظری برای تحقیقات مرتبط فراهم می‌کند.
ساوری و همکاران (Sauri & et al, 2022) با هدف بررسی عمیق اجرای تقویت شخصیت دانش‌آموز از طریق درونی‌سازی ارزشهای شخصیت دینی پژوهش انجام دادند. نتایج نشان داد که بیشترین درصد تقویت شخصیت دانش‌آموزان از طریق درونی‌سازی ارزشهای دینی توسط معلمان به دانش‌آموزان، ارزش عبادت به میزان بالایی بودهاست. این نشان می‌دهد که ارزش صبر را باید در پرورش دانش‌آموز و آن چه در کلاس و چه در خارج از کلاس درس دوباره افزایش داد.
عبدالهی و همکاران(Abdollahi & et al, 2022) مولفه‌ها و ابعاد رهبری اخلاقی در دانشگاه را بررسی و شناسایی نمودند. یافتههای پژوهش نشان داد که سه بعد شایستگی اخلاقی، شایستگی فنی و رفتارهای رهبری اخلاقی از مهمترین ابعاد رهبری اخلاقی در مدیران آموزشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد میباشد.
مشرف جوادی و همکاران(Moshrefjavadi & et al, 2021) اولویت ها و شاخص های رفتاری مدیران را در پژوهش خود شناسایی نمودند. ویژگی‌های انصاف و عدالت، صداقت و درست‌کاری، احترام، نوع‌دوستی، خدمت‌گذاری، ایفای نقش الگوی رفتارهای اخلاقی، خوش‌بینی و خیراندیشی، ثبات رفتاری و توصیه‌ها و رهنمودهای اخلاقی به‌ترتیب بالاترین اولویت را به خود اختصاص داده‌اند.
قنبری و همکاران(Ghanbari & et al, 2021) تاثیر رهبری اخلاقی بر تعالی سازمانی را بررسی نمودند. نتایج نشان داد که رهبری اخلاقی مدیران و توانمندسازی روانشناختی معلمان اثر معنادار بر تعالی سازمانی دارند. رهبری اخلاقی مدیران با میانجیگری توانمندسازی روانشناختی معلمان بر تعالی سازمانی مدرسه اثر دارد.
با مرور این پیشینه‌ها برخی از شکاف‌های موجود در این مقوله عبارتند از:
- کمبود تحقیقات منسجم مبنی بر شرایط و نیازهای اخلاقی مدیران مدارس علی الخصوص در استان سمنان دیده‌می‌شود.
- کم توجهی به جنبه‌های فرهنگی و روانشناسی و شخصیت شناسی دانش‌آموزان شده‌است.
- کم توجهی به تقویت شخصیت مدیران مدارس همانند شجاعت و شفافیت اخلاقی و ... شده است.
- در معیارهای سنجش رهبری اخلاقی سطحی‌نگری خاصی موج میزند و به لایه‌های عمیق‌تر و جزیی‌تر شاخص‌های اخلاق محور پرداخته نشده است.
در این پژوهش سعی پژوهشگر بر این بودهاست که عدم یکپارچگی پژوهشهای قبلی را تا حدودی انسجام بخشد و یک مدل کامل و جامع که بتواند از همه ظرفیتهای اخلاقی مدیران استفاده کند، ارائه نماید.
روش شناسی پژوهش
روش این پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی و به لحاظ نحوه گردآوری مطالعات از نوع کیفی با استفاده از تحلیل مضمون میباشد. از آنجا که مدیران مدارس متوسطه بیشترین ارتباط را با دانش آموزان و معلمان این دوره دارند و به صورت مداوم با آنها سر و کار دارند، بنابراین شرکت کنندگان در پژوهش شامل مدیران مدارس متوسطه با میانگین سابقه 15 سال مدیریت، به تعداد 14 نفر می‌باشند که با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند و به‌صورت گلوله‌برفی به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. در این نمونه‌گیری مصاحبه ها تا جایی ادامه یافت که از لحاظ جمع آوری اطلاعات به اشباع نظری رسید. ابزار پژوهش نیز مصاحبه نیمه‌ساختارمند بود. در بخش اول مصاحبه، مقدمه، هدف، درخواست و تعریف اصطلاح و ارائه چارچوب مفهومی ارائه‌گردید و در بخش دوم مصاحبه نیز به بیان سؤال در رابطه با ارائه مولفه های نفوذ رهبری اخلاقی برای مدیران مدارس متوسطه پرداخته شد. اعتبار و پایایی ابزار پژوهش از طریق تأیید اساتید و صاحبنظران و روش خودبازبینی محقق مورد بررسی قرار گرفت. همچنین، جهت تحلیل یافتهها ابتدا فایل‌های صوتی ضبط‌شده در نرم‌افزار مایکروسافت ورد به صورت یک سند متنی پیاده‌سازی گردید. بعد از پیاده‌سازی مصاحبه‌ها، توسط نرم افزار MAXQDA از روش کدگذاری بر اساس الگوی براون و کلارک (Braun & Clarke, 2006) از طریق انتخاب مضامین پایه، سازمان‌دهنده و فراگیر انجام شد. برای اعتبار دادهها نیز از استراتژی بازبینی مجدد توسط پژوهشگران و مشارکت‌کنندگان در پژوهش و برای پایایی نیز ضریب توافق بین‌کدگذاران استفاده شد.
یافته ها و مدل نهایی پژوهش:
به منظور شناسایی و تعیین عناصر مدل نفوذ رهبری اخلاقی مدیران مدارس متوسطه با بررسی متون و مبانی نظری و مطالعات کتابخانه‌ای تعدادی از مولفه‌های اولیه شناسایی شد. جهت تکمیل پژوهش با 14 نفر از مدیران مدارس متوسطه مصاحبه شد. جدول 1 قسمتی از پاره گفتاره‌ها با استفاده از کدگذاری اولیه را نشان می‌دهد.
جدول1. نمونه پاره‌گفتارهای پرتکرار نفوذ رهبری اخلاقی استخراج شده از مصاحبه مدیران مدارس متوسطه
مصاحبه‌شونده | مضامین پرتکرار | پاره گفتارها |
B | توسعه\ تخیلی | مدیر باید با چشم بینا، عملکرد پیدا و پنهان دیگران را ببیند. |
I | توسعه\موقعیت شناسی | احساس هم سطح بودن مدیر و معلم باعث می‌شود مشکلات مخفی نماند. |
A | توسعه\انگیزشی | پاداش مادی و معنوی به معلمان در رهبری اخلاقی موثر است. |
F | توسعه\مزیت رقابتی | اخلاق مداری در مدیریت، رسیدن به موفقیت را سریعتر می‌کند. |
C | توسعه\کیفیتی | در اجرای رهبری اخلاقی ما افزایش کیفیت آموزشی را خواهیم داشت. |
L | توسعه\خودتنظیمی | با خطای دانش‌آموزان برخورد هیجانی نکنیم. |
E | توسعه\حوزه رشد اخلاقی | اصلاح رفتار بدون نصیحت کردن صورت میگیرد. |
A | توسعه\موقعیت شناسی | اصلاح رفتار به مرور زمان محقق می شود. |
F | توسعه\حوزه شکوفایی | اعتماد به مجموعه باعث گسترش رشد و بالندگی می‌شود. |
B | توسعه\حوزه رشد اخلاقی | افراد متعهد، باید ارزشگذاری شوند. |
J | توسعه\انگیزشی | انرژی مثبت دادن و تعاریف مثبت کردن در رهبری اخلاقی معجزه می‌کند. |
L | توسعه\موقعیت شناسی | هم سطح شدن با دانش‌آموزان تاثیر مثبت دارد. |
F | توسعه\موقعیت شناسی | هم سطح شدن مدیر و معلم و دانش‌آموز باعث درک راحت طرفین می‌شود. |
A | توسعه\بین فردی | همراه بودن عوامل مدرسه در برخورد با دانش‌آموزان از عوامل پیشبرد امور اخلاقی است. |
H | توسعه\حوزه صدا | همراهی مستمر با معلم و دانش‌آموز تاثیر بسزایی در متقاعد سازی و بهبود عملکرد خواهد داشت. |
بر اساس نتایج حاصل از مصاحبه‌ها و کدگذاری و خروجی نرم‌افزار MAXQDA مفاهیم بدست‌آمده از تحلیل مضمون در 15 مضمون سازمان‌یافته و 64 مضمون پایه احصا شد. که به تایید کارشناسان و متخصصان رهبری‌آموزشی رسید و با استفاده از جدول 2 ساماندهی شد:
جدول 2: مولفه‌های نهایی مدل توسعه‌ای نفوذ رهبری اخلاقی مدیران مدارس متوسطه
توسعه | رشد درونی | داشتن تغافل و عکس العمل سریع نشان ندادن |
نمایش رفتارهای صحیح بدون تظاهر | ||
تقویت روحیه خودباوری در خود و مجموعه | ||
درونی کردن اخلاق حسنه برای خود و دانش آموزان | ||
افتخارقلمداد کردن خدمت در مجموعه | ||
ایجاد لذت های درونی در محیط مدرسه | ||
شناساندن مسائل با اهمیت و بی اهمیت به دانش آموزان | ||
تخیلی | آینده نگری | |
چشم بینا داشتن نسبت به امورات پیدا و پنهان مدرسه | ||
مهارت تبدیل تقابل به تعامل | ||
انتقال ارزشهای اخلاقی | الگو بودن رفتار و منش مدیر | |
ایجاد شبکه نفوذ در دلها | ||
ایجاد روحیه خودرضامندی و عزت نفس | ||
ایجاد اخلاق ارزشگذاری به شخصیت افراد در مدرسه | ||
انگیزشی | داشتن قابلیت ایجاد انگیزه | |
انرژی مثبت دادن و تعاریف مثبت کردن | ||
ایجاد سیستم پاداش های مادی و معنوی | ||
ایجاد حس با ارزش بودن برای تک تک دانش آموزان | ||
بین فردی | تقویت حس همکاری بین دانش آموزان | |
ایجاد حس و حال خوب بین دانش آموزان | ||
ارتباط قوی و مستحکم با دانش آموزان | ||
تقسیم کار و یادهی آن به کادر و دانش آموزان | ||
جلسات بین مدرسه ای با مدیران مدارس | ||
جو و فرهنگ | شناسایی فرهنگ خانواده دانش آموزو نحوه برخورد مناسب | |
ایجاد جو رقابت مثبت بین دانش آموزان | ||
ایجاد جو صمیمیت در بین دانش اموزان | ||
تسری فرهنگ اعتماد در کل مدرسه | ||
رشداخلاقی | اصلاح رفتارهای ناهنجار بدون نصیحت | |
زمانبندی برنامه ها ورصد مرحله به مرحله موفقیت ها | ||
توسعه هم افزایی بین دانش آموزان و معلمان | ||
اصلاح با استفاده از نقاط قوت | ||
آموزش نگاه منطقی داشتن به مسایل به دانش آموزان و اولیا | ||
شکوفایی | تقویت حس خلاقیت مدیر و دانش آموز | |
ایجاد مسائل جذاب و شگفت انگیز | ||
اعتماد مدیر به مجموعه و دانش آموزان | ||
شناسایی استعدادها | ||
ایجاد چالش های هیجانی و مثبت | ||
رفتار صدا | ایجاد سیستم نظرخواهی و مشورت | |
همراهی مستمر با دانش آموز و معلم | ||
ایجاد زمینه مساعد برای شنیده شدن حرفهای دانش آموزان | ||
نگاه فرصت طلبانه به انتقادها | ||
خودتنظیمی | عدم برخورد هیجانی با خطای دانش اموزان | |
ایجاد سیستم جبران مافات برای بداخلاقی ها | ||
تقویت حس خودکنترلی در دانش آموزان | ||
تقویت حس خودتنظیمی مدیر | ||
فرانقشی | کشف اعمال و کارهای خودجوش | |
ایجاد تنوع برنامه های آموزشی | ||
مشورت با افراد با تجربه در مشکلات و معضلات | ||
فضیلت اخلاقی | اهمیت دادن به شخصیت دانش آموزان | |
خریدن زمان و فرصت برای کامل شدن دانش آموزان | ||
داشتن ثبات شخصیت مدیر | ||
ایجاد زمینه های رشد فضایل اخلاقی | ||
کیفیتی | ایجاد شرایط جذب مدیران از دانشگاه فرهنگیان | |
اهتمام مستمر در امور اخلاقی | ||
مدل سازی نقش | ایجاد زمینه مسئولیت پذیری در دانش آموزان | |
انتخاب مدیران و معلمان مسئولیت پذیر | ||
ایجاد قابلیت ارتباط و پیوند مسئولیت های مختلف دانش آموزان | ||
موقعیت شناسی | درنظرگرفتن زمان و شرایط و موقعیت در تصمیم گیری | |
همه جانبه نگر بودن مدیر | ||
توجه به تفاوت ها | ||
هم سطح در نظر گرفتن خود با دانش آموزان | ||
مدیریت زمان و ارزش گذاری به وقت و فرصت دیگران | ||
در موقعیت قراردادن دانش آموزان در مسائل اخلاقی | ||
اشراف کامل اطلاعاتی به محیط داخلی و خارجی مدرسه |
با توجه به مولفه‌های توسعه‌ای مدل فوق مدیران مدارس نه تنها مسئول موفقیت دانش‌آموزان مدرسه خود هستند، بلکه کار آنها میتواند مؤسسات مختلف دیگر را در حال حاضر و در آینده تحت تأثیر قراردهد. وقتی مدیران سعی می‌کنند مدرسه خود را اخلاقی اداره کنند و برای این هدف تلاش کنند، تعارض و نابسامانی و ناراحتی در مدرسه کاهش می‌یابد. به عنوان رهبران اخلاقی، مدیران مدارس باید با نشان دادن رفتارهای اخلاقی خود ابتدا الگوهای خوبی برای دانش‌آموزان خود باشند. این کار معلمان و دانش‌آموزان را قادر می سازد تا ارزشها و هنجارهای اخلاقی را راحت تر اتخاذ کنند. تنها با به کارگیری دقیق اصول اخلاقی می توان کیفیت تعاملات انسانی در مدارس را ارتقا داد و دانش‌آموزان و معلمان را به سمت اهداف متقابل هدایت کرد. برای این منظور، مدیران مدارس باید به موضوعات اخلاقی علاقه‌مند بوده و به الزامات مدیریت اخلاقی فکر کنند. مدارس دارای ویژگی‌های حساسی هستند و به دلیل این حساسیت، مدیران مدارس اغلب با دوراهی های اخلاقی مواجه می‌شوند. چالش‌های اخلاقی در مدرسه یک اتفاق روزمره است، زیرا معلمان و دانش‌آموزان، افرادی با پیشینه‌های خانوادگی و اجتماعی متفاوت و همچنین برداشت‌های متفاوت از مسائل جدی مدرسه مانند چندفرهنگی بودن در فرآیند آموزشی و یادگیری هستند. انعطاف‌پذیری و نگرش باز در رفتار مدیران مدارس در برخورد با موقعیت‌هایی که تضاد ارزشها یا منافع وجود دارد، مزایای اخلاقی دارد. ابتکارات، سیاست‌ها و رویه‌های اداری و آموزشی در مدیریت مدارس به تنهایی کافی نیستند، همدلی، ارزشهای اخلاقی و رفتارهای روابط‌محور برای مدیران ضروری است. از این رو، در خط مقدم ترویج ارزشهای انسانی در مدرسه و الهام‌بخشیدن به تجلی رفتار اخلاقی دانش‌آموزان، رفتار رهبری مناسب است. برنامه روزانه مدارس پر از معضلات اخلاقی و تصمیمات اخلاقی است. به عنوان متخصصان متفکر، رهبران مدرسه می‌دانند که تصمیمات اتخاذ شده و ارزشهای زیربنای آن تصمیم‌ها مملو از پیامدهای اخلاقی برای کل جامعه و مدرسه است. علی‌رغم تلاش‌های اخلاقی، رهبری و مدیریت مدرسه به چالش‌های دلهره‌آورتری برای رهبران با استعدادتر مدارس تبدیل شده‌اند، که تحت فشار فزاینده‌ای برای رسیدن به انتظارات بسیار بالاتر برای بهبود عملکرد کلی مدرسه، صرف‌نظر از شرایط، بوده‌اند. اخلاق‌مداري مدیران مدارس به اندازه كارآمدي عملي آنها در تعيين صلاحيت‌هايشان نقش ايفا مي‌كند. با توجه به حساسيت كار مديران مدارس و در عين حال مشكلات فراوان مديريت در مدارس نياز هست كه آنها به رعايت مسائل اخلاقي در حوزه مديريتي خود توجه بيشتري نمايند. وجود مديري اخلاقي در محيط‌هاي آموزشي امري ضروري است. به دليل اينكه مديراني كه اخلاقي رفتارمي‌كنند، مي‌توانند تأثير مثبتي بر عملكردشان در مدارس بگذارند و در نتيجه باعث مي شود تا اين مدارس بتوانند با موفقيت و كاميابي، رسالت و ماموريتهاي آموزشي خود را تحقق بخشند. رهبر اخلاقی قدرت رهبری خود را از اصول اخلاقی می گیرد. رهبر اخلاق مدار بر اساس اصول اخلاقی عمل می‌کند. ارزشهای اخلاقی را در تصمیم‌گیری و تولید سیستم درونی می‌کند و ترکیب می‌کند. در عین حال منصف، محترمانه، بردبار، صادق، مثبت، بی‌طرف می‌شود و اعتماد دانش‌آموزان خود را جلب می‌کند. مشاهده می‌شود که جهانی شدن و تغییرات سریعی که امروز به وجود می‌آورد، بر ارزش های فردی، سازمانی و اجتماعی دانش‌آموزان تأثیر می گذارد. از این رو رهبری اخلاقی مورد توجه محققان حوزه مدیریت آموزشی قرارگرفته است. هنگامی که مطالعات روی رویکرد رهبری اخلاقی مورد بررسی قرار میگیرد، به این نتیجه می‌رسیم که رفتارهای رهبری اخلاقی مدیران مدارس با مفاهیم بسیاری مرتبط است. لذا مدل احصا شده در این پژوهش میتواند رویکرد مثبت‌گرایی در نفوذ و تاثیرگذاری اخلاق و منش اخلاقی مدیران مدارس داشته باشد.
بحث و نتیجه گیری:
مولفه‌های احصا‌شده مضامین سازمان‌دهنده توسعه‌ای شامل رشد درونی، تخیلی، انتقال ارزشهای اخلاقی، انگیزشی، بین فردی، جو و فرهنگ، رشد اخلاقی، شکوفایی، رفتارصدا، خودتنظیمی، فرانقشی، فضیلت اخلاقی، کیفیتی، مدلسازی نقش، موقعیت شناسی است. مضمون سازمان‌دهنده رشد درونی متشکل از داشتن تغافل و عکس العمل سریع نشان ندادن، نمایش رفتارهای صحیح بدون تظاهر، تقویت روحیه خودباوری در خود و مجموعه، درونی کردن اخلاق حسنه برای خود و دانش‌آموزان، افتخارقلمداد کردن خدمت در مجموعه، ایجاد لذت های درونی در محیط مدرسه، شناساندن مسائل با اهمیت و بی اهمیت به دانش‌آموزان است. اثر تربیتی تغافل و چشم‌پوشی، این است که دانش‌آموز خطاکار، با احساس احترام و اعتمادی که از سوی مدیر می‌نماید، در جهت جبران لغزشها می‌کوشد، و درصدد است که اعتماد و حسن ظن مدیر را نسبت به خویش، عملا تصدیق نماید. نتایج پژوهش بانوو و همکاران (Banwo & et al, 2022) این مولفه را تائید نمود. یکی از اولین اصول برقراری ارتباط سالم مدیر و دانش‌آموز این است که مدیران احساساتشان را صادقانه بروز بدهند و آنها را پنهان نکنند. پژوهش چن و والکر (Chen & Walker, 2023) تائیدی بر این ادعا است. شرط اصلی خودباوری شناخت خود است. دانش‌آموزان اگر توانایی ها و استعدادها و قابلیت‌های خود را بشناسند، می توانند برای تقویت آنها تلاش‌کنند که موجب خودپنداری خوب می‌شود، خودپنداری خوب باعث شکوفایی اخلاقی می‌گردد. نتایج پژوهش پرتوریوسا و پلاتجیس (Pretoriusa & Plaatjies, 2023) با این نتیجه همخوانی دارد. درونی کردن بر فعال کردن دانش‌آموز تأکید دارد و بر خودجوشی، خودانگیختگی، خودیابی و خودرهبری اصرار می‌ورزد. با درونی شدن مفاهیم اخلاقی شرایطی فراهم می‌شود که دانش‌آموز نیازی به دروغ گویی و تبهکاری ندارند و به صورت خودجوش، بر گرایش‌های فطری چون فضیلت جویی، حقیقت خواهی، کمال طلبی پای می‌فشارد و با تغییر شرایط زمانی و مکانی، رنگ عوض نمی‌کنند. سوسیلاواتی و همکاران (Susilawati & et al, 2022) در پژوهش خود نیز به این مولفه رسیدند. مدیران مدارس وقتی برنامه‌ریزی، سازمان‌دهی و رهبری خوبی بر دانش‌آموزان و معلمان داشته‌باشند، بهتر می‌توانند به مدرسه خود خدمت کنند و از این خدمت خود لذت ببرند. نتیجه پژوهش اندرسون (Anderson, 2017) نیز این مولفه را تائید می‌کند. رفتار مدیر مدرسه باید به گونه‌ای باشد که دانش‌آموزان بتوانند آزادانه ناراحتی‌ها و مشکلات خود را با او در میان بگذارند و اطمینان داشته‌باشند که به دلیل اشتباهاتی که کرده‌اند، مورد انتقاد و بی‌مهری قرار نمی‌گیرند. در مورد کارکنان مدرسه و بخصوص همکاران آموزشی نیز مدیر باید از حداکثر توان خویش برای رفع مسایل و مشکلات آنها اقدام کند تا وقفه‌ای در روند آموزشی مدرسه پیش نیاید و تعلیم و تربیت دانش‌آموزان دچار مشکل نشود. کالپ (Calp, 2020) هم در پژوهش خود به این موضوع تاکید داشت. مضمون سازمان‌دهنده تخیلی متشکل از، آینده نگری، چشم بینا داشتن نسبت به امورات پیدا و پنهان مدرسه، مهارت تبدیل تقابل به تعامل است. مديران مدارس بايستي ضمن الزام به تجهيز علم آينده‌نگري، هنر مديريت در محيط بي‌ثبات و پويا و چگونگي برخورد با عوامل غیرمترقبه را بیاموزند. پژوهش دمیربلینک (Demirbilek, 2022) با این نتیجه همسو بود. حس ششم و آگاهی از عوامل پیدا و پنهان مسائل مدرسه، برای مدیران مانند یک راهنما است و انتخاب بین درست و غلط را آسان می‌کند. این حس ترکیبی از تمام حواس دیگر است که در نهایت تبدیل به یک قدرت قوی برای فرد می‌شود. داشتن یک حس ششم خوب به مدیرکمک می‌کند تا در مورد تصمیم‌گیری‌ها اعتماد به نفس بیشتری پیدا کند. لذا باید از روشهای تقویت این حس برای پیشبرد بعضی مسائل بهره ببرد. پژوهش لی (Li, 2023) این نتیجه را تایید می‌نماید. مضمون سازمان‌دهنده انتقال ارزشهای اخلاقی، الگو بودن رفتار و منش مدیر، ایجاد شبکه نفوذ در دلها، ایجاد روحیه خودرضامندی و عزت نفس، ایجاد اخلاق ارزشگذاری به شخصیت افراد در مدرسه است. مدیر و معلمان و کارکنان مدرسه باید اعمال و رفتار شایسته‌ای داشته باشند و به گفته‌های خود جامه عمل بپوشانند تا بتوانند الگوی مناسبی برای دانش‌آموزان باشند. دانش‌آموزان از مدیر مدرسه الگوبرداری می‌کنند. درواقع مدرسه و اعمال دانش‌آموزان بازتابی از رفتار مدیر و معلمان است. بادرون و همکاران (Badrun & et al, 2022) در تحقیقات خود بر این مساله صحه گذاشتند. مدیر و رهبر آموزشى باید به خواسته ها و احساسات معقول دانش‌آموزان و معلمان احترام بگذارد و بداند زندگى و کار با هم آمیخته اند و رضایت خاطر در کار مى‌تواند تا حد زیادى رضایت از مدیریت را حاصل کند. ریو و همکاران (Ryu & et al, 2022) در پژوهش خود به این مولفه‌ها اشاره کرده‌اند. مضمون سازمان‌دهنده انگیزشی شامل داشتن قابلیت ایجاد انگیزه، انرژی مثبت دادن و تعاریف مثبت کردن، ایجاد سیستم پاداش‌های مادی و معنوی، ایجاد حس باارزش بودن برای تک تک دانش‌آموزان است. یک مدیر مدرسه باید قبل ازهرچیز یک رهبر آموزشی باشد و با برقراری ارتباط متقابل با کارکنان و دانش‌آموزان انگیزه کار وفعالیت را در آنها بوجودمی‌آورد وهمواره مشکلات وکشمکش‌های آنها را حل می‌نماید. پژوهش ساپوترا (Saputro & Murdiono, 2020) با این مولفه پژوهش مطابقت داشت. از آنجا که هر کلام ورفتار و برخورد مدیر دارای بار مثبت و منفی میباشد و محیط آموزشی متاثر از روابط سالم مدیر با مجموعه آموزشی و اداری میباشد، لذا رفتار مثبت مدیر دارای انرژی زیاد بوده و عامل فعالیتهای خوشایند میباشد. پژوهش تورنر و تیکینگ (Turner & Theilking, 2019) هم با این مولفه همراستا بود. دادن اعتبار به معلمان و دانش‌آموزان در ازای تلاشهایی که کرده‌اند به مثابه پاداشی است که برای مدیر که چنین محیط سازنده ای را به وجود آورده است. مدیر مدرسه می‌بایست به معلمان ودانش‌آموزان مدرسه برای رفتار درست آنها پاداش دهد. این کار باعث می شود تا نتایج مثبت بیشتر شود. مرزوکی (Marzuki, 2019) هم در پژوهش خود به همین نتیجه رسید. مدیر باید به اصل نگرش مثبت اعتقاد داشته باشد که انسانها در شرایط عادی و معمولی احساسات و عواطف خود را به همان شکلی به او منتقل می‌کنند که وی احساسات و عواطفش را به آنان منتقل کرده‌است . پژوهش گریسوم و همکاران (Grissom & et al, 2021) با این نتیجه هماهنگ بود. مضمون سازمان‌دهنده بین فردی، تقویت حس همکاری بین دانش‌آموزان، ایجاد حس و حال خوب بین دانش‌آموزان، ارتباط قوی و مستحکم با دانش‌آموزان، تقسیم کار و یادهی آن به کادر و دانش‌آموزان، جلسات بین مدرسه ای با مدیران مدارس است. لازمه موفقیت مدیران داشتن انعطاف و دریافت احساس‌های روانی و عاطفی دانش‌آموزان و معلمان میباشد. یک مدرسه، زمانی موفق است که در آن افراد به خوبی با یکدیگر ارتباط برقرار نموده وبه شکل موثری باهم کار کنند. یولیانتی و یوسمان (Yulianti & Usman, 2021) در پژوهشهای خود هم به این نتیجه رسیدند. جلسات بین مدرسه‌ای با مدیران مدارس دیگر باعث طرح مشکلات مشابه و ارائه راه‌حل‌های سازنده برای مدارس و همچنین مدیریت زمان در بروز معضلات آموزشی و اخلاقی دانش‌آموزان خواهد شد. خو (Khoo, 2022) نیز در پژوهش خود به همین مولفه رسید. مضمون سازمان‌دهنده جو و فرهنگ شامل شناسایی فرهنگ خانواده دانش‌آموز و نحوه برخورد مناسب، ایجاد جو رقابت مثبت بین دانش‌آموزان، ایجاد جو صمیمیت در بین دانش‌آموزان، تسری فرهنگ اعتماد در کل مدرسه است. یاری گرفتن اولیا از مدرسه نیز موجب شناخت بیشتر آنها از توان علمی، آموزشی و وضعیت تربیتی فرزندانشان می‌گردد. با برقراری ارتباط آگاهانه با مدرسه می‌توانند اقدامات لازم را جهت رشد وکمال فرزندانشان انجام دهند و با مدرسه هماهنگ‌تر عمل نمایند و این ضرورتی است که نباید از آن غفلت کرد وگرنه زمان، طعم تلخ پشیمانی را به همه خواهد چشاند. پژوهش فلورس و کایر(Flores & Kyere, 2021) با این قسمت از این پژوهش همسو بود. اگر رقابت صاحب مفهومی مثبت باشد، اتفاقا میتواند به عنوان اهرمی برای رشد و شکوفایی اخلاقی و آموزشی دانش‌آموزان بکار گرفته‌شود. لذا ایجاد جو مثبت رقابت از هنرمندی‌های یک مدیر و رهبر مدرسه است. نتایج پژوهش ویدیک (Vidic, 2021) موئد این ادعا است. در جو سالم با اعتقاد به اجرای دستورالعمل‌ها و قوانین اداری شیوه‌های مناسب برای رشد آموزشی و تربیتی مدرسه اتخاذ می‌گردد. زمینه برای رشد استعدادها و خلاقیت افراد فراهم بوده و نوعی صمیمیت و احساس پشتیبانی و حمایت در محیط وجودخواهدداشت. نتایج پژوهش سنچز(Sanchez, 2022) با این مولفه همسو است. اعتماد ورزیدن به یکدیگر در هر جامعه ای از درون گروه‌های کوچکتر به بزرگتر سرایت می‌کند. در مورد تسری فرهنگ اعتماد در کل مدرسه، اصلاح رفتارهای ناهنجار بدون نصیحت، زمانبندی برنامه ها و رصد مرحله به مرحله موفقیت ها، توسعه هم افزایی بین دانش‌آموزان و معلمان، اصلاح با استفاده از نقاط قوت، آموزش نگاه منطقی داشتن به مسایل دانش‌آموزان و اولیا، پژوهشهای ادواردز(Edwards, 2020)، ویلیامز و ریچاردسون(Williams, R. P., & Richardson, 2023)، لینته و همکاران(Lynnette & et al, 2021)، جولزتید و همکاران (Jolstead & et al, 2017) نیز به همین مولفه‌ها اشاره کرده‌اند. مضمون سازمان‌دهنده شکوفایی: شامل تقویت حس خلاقیت مدیر و دانش‌آموز، ایجاد مسائل جذاب و شگفت‌انگیز، اعتمادمدیر به مجموعه و دانش‌آموزان، شناسایی استعدادها، ایجاد چالش‌های هیجانی و مثبت است. تقویت خلاقیت دانش‌آموزان میتواند در قدرت تصمیم‌گیری آنها نیز موثر باشد و حس اعتماد به‌نفس و خودباوری آنها را افزایش دهد. نتایج پژوهش سو (Soh, 2017) با این نتیجه همراستا بود. مدیران انسان دوست در کارآیی مدارس بسیار موثر هستند. این مدیران باعث شکوفایی استعدادها می‌شوند و نقش بسزایی در مدرسه دارند. پژوهش میر و رین (Meyer, M. S., & Rinn, 2021) نیز بر این نتیجه صحه می‌گذارد. در مورد ایجاد مسائل جذاب و شگفت انگیز در مدرسه و اعتماد مدیر به مجموعه و دانش‌آموزان نیز سان و همکاران (Sun & et al, 2023)و گریسوم و همکاران (Grissom & et al, 2021) با نتیجه این پژوهش موافق بودند. مضمون سازمان‌دهنده رفتار صدا شامل ایجاد سیستم نظرخواهی و مشورت، همراهی مستمر با دانش‌آموز و معلم، ایجاد زمینه مساعد برای شنیده شدن حرفهای دانش‌آموزان، نگاه فرصت طلبانه به انتقادها است. ایجاد سیستم نظرخواهی و مشورت موجب آگاهی از نظرات دانش‌آموزان و معلمان در پیشبرد اهداف تربیتی و اخلاقی و آموزشی می‌گردد. نتیجه پژوهش بانکز و همکاران (Banks & et al, 2021) نیز موید این ادعا است. در مورد همراهی مستمر مدیر مدرسه با دانش‌آموزان و معلمان و همچنین ایجاد زمینه مساعد برای شنیده شدن حرفهای آنها، نتایج پژوهشهای (Leithwood & et al, 2021) و دمتیوز (DeMatthews & et al, 2021) با این یافته ها همراستا بود. انتقاد سازنده نقدی هوشمندانه است که به پیشرفت در محیط کاری کمک می‌کند. پژوهش لیث‌ودد(Leithwood, 2021) در رابطه انتقادپذیری مدیر مدرسه، حاکی از همسویی آنها با نتایج این پژوهش بود. مضمون سازمان‌دهنده خودتنظیمی شامل عدم برخورد هیجانی با خطای دانش‌آموزان، ایجاد سیستم جبران مافات برای بداخلاقی ها، تقویت حس خودکنترلی در دانش‌آموزان، تقویت حس خودتنظیمی مدیر است. مدیر و معلم اگر نتوانند هیجانات و احساسات خود را کنترل کنند، ممکن است صدمات جبران ناپذیری به روحیه و شخصیت دانش‌آموزان واردکنند. پژوهشهای خان و همکاران (Khan & et al, 2020) و گرلی و داگلی (Gurley & Dagley, 2021) با این مولفه همسو بود. مضمون سازمان‌دهنده فرانقشی شامل کشف اعمال و کارهای خودجوش، ایجاد تنوع برنامه‌های آموزشی، مشورت با افراد با تجربه در مشکلات و معضلات است. يكي از مهمترين مسائل جوامع امروز بشري در سراسر دنيا مسئله استفاده صحيح‌تر و مؤثرتر از فرصت‌هاي آزادي است كه افراد در اختيار دارند. لذا ایجاد تنوع برنامه های آموزشی توسط مدیر استفاده بهینه از این فرصت خواهد بود. دمتیوز و همکاران (DeMatthews & et al, 2021) در پژوهشهای خود نیز به این نکته رسیدند. مضمون سازمان‌دهنده فضیلت اخلاقی شامل اهمیت دادن به شخصیت دانش‌آموزان، خریدن زمان و فرصت، داشتن ثبات شخصیت مدیر، ایجاد زمینه های رشد فضایل اخلاقی است. با اهمیت دادن به شخصیت دانش‌آموزان می‌توانیم به آینده آنها امیدوارانه‌تر نگاه کنیم. پژوهش کمال و همکاران (Kamal & et al, 2020) این نتیجه را تائید نمود. باید به مدیران فرصت داده شود تا برنامه‌ریزی کنند و مدرسه را با خلاقیت اداره کنند. نتایج پژوهش آپریانا و همکاران (Apriana & et al, 2019) در همین راستا بود. مضمون سازمان‌دهنده کیفیتی شامل ایجاد شرایط جذب مدیران از دانشگاه فرهنگیان، اهتمام مستمر در امور اخلاقی است. شروع پروژه بهبود مدارس، نیازمند تربیت مدیران است. وجود نهادهای پشتیبانی‌کننده مدیران بسیار ضروری است. نهادهای مستقلی که بتوانند در زمینه توانمندسازی، گزینش و جذب مدیر و آماده‌سازی نسل بعدی مدیران کار کنند. کاسترو (Castro, 2023) و گاتس و همکاران (Gates & et al, 2020) در پژوهشهای خود به همین نتیجه رسیدند. مضمون سازمان‌دهنده موقعیت شناسی شامل درنظرگرفتن زمان و شرایط و موقعیت در تصمیم گیری، همه جانبه نگر بودن مدیر، توجه به تفاوت ها، هم سطح در نظر گرفتن خود با دانش‌آموزان، مدیریت زمان و ارزش گذاری به وقت و فرصت دیگران، در موقعیت قراردادن دانش‌آموزان در مسائل اخلاقی، اشراف کامل اطلاعاتی به محیط داخلی و خارجی مدرسه است. یادگیری مهارت تصمیم گیری در شرایط و موقعیت خاص میتواند از این زیان‌ها جلوگیری و فرصت‌های بیشماری را برای مدیر و معلمان ایجاد کند. پژوهش سوماک و کالمان (Summak & Kalman, 2020) نیز با این مولفه همسو بود. تفکر سیستمی به مدیر کمک می‌کند به مسائل به صورت جامع و نظام‌مند نگاه کند. تفکر سیستمی می‌کوشد تا درباره تغییراتی بحث کند که در مدیران باید رخ دهد تا بتوانند خود را با شرایط و تحولات سرسام‌آور وفق دهند. مدیران مدارس نیز باید در جهت تقویت تفکر سیستمی و خلاقیت کاری خود تلاش نمایند. آدامو(Adamu, 2020) هم در پژوهش خود به همین نتیجه رسید. مدیریت زمان یعنی این که از اتلاف وقت دانش‌آموز و مربی جلوگیری کنیم و با پرداختن به اموری که نتیجه چندانی ندارند، دانش‌آموزان را سرگرم نکنیم و در زمانی که در اختیار داریم، بیشترین مطالب و مهارت‌ها را به دانش‌آموزان بیاموزیم. نتایج پژوهش خیات (Khiat, 2022) با این قسمت از پژوهش همخوانی دارد. آشنایی و توجه به تفاوت‌های دانش‌آموزان کمک می‌کند تا مدیران و معلمان بر اساس هوش و استعداد دانش‌آموزان و همچنین میزان علاقه و انگیزه آنها از روش مناسبی برای رویارویی با مسائل اخلاقی و همچنین یادگیری وی استفاده کنند. نتایج پژوهش گریسوم و همکاران(Grissom & et al, 2021) با نتایج این قسمت مطابقت دارد.
باید اذعان داشت طی سالهای اخیر در سیستم آموزشی ایران بیشتر بر نقش مدیران مدارس در جایگاه رهبر اخلاقی تاکید می‌گردد. به استناد یافتههای پژوهش پیشنهاد می‌گردد مولفه‌های نفوذ رهبری اخلاقی احصا شده در این پژوهش ضریب بالایی را در انتخاب و انتصاب مدیران مدارس داشته باشند و افرادی انتخاب شوند که دارای معیارهای برجسته اخلاقی باشند. تا ابعاد نفوذ رهبری اخلاقی را در کنار تجربه و تعهد نمایان سازند. دوره ها و سمینارهای آموزشی در جهت مولفه های نفوذ رهبری اخلاقی بدست آمده در این پژوهش برای بهبود رفتارهای اخلاقی مدیران مدارس متوسطه برگزار گردد. ضروری است دانش و تجارب مدیران اخلاقی به سایر مدیران منتقل شود. بنابراین، باید شیوه و سیستم مدونی برای این کار طراحی شوند تا تجارب ارزشمند به مدیران بعدی انتقال داده شوند. نتایج این پژوهش را میتوان به عنوان معیاری برای ارزیابی عملکرد واقع‌بینانه‌تر مدیران استفاده کرد. محدودیت این مطالعه که در بیشتر پژوهشهای کیفی به چشم میخورد تعداد کم مشارکت‌کنندگان بود. گرچه در این پژوهش سعی شد مصاحبه‌شوندگان از مناطق مختلف آموزشی باشند، اما نمی توان ادعا کرد نتایج برای همه مدیران مدارس متوسطه قابل تعمیم باشد. در تحقیقات آینده مورد نیاز است تا ببینیم آیا عناصر تعاملی بیشتری از نفوذ رهبری اخلاقی نیز بدست می‌آید یا نه؟ که هم پژوهشگران و هم مدیران مدارس متوسطه بدانند چه جایگزین‌هایی برای این مولفه‌ها در نفوذ اخلاقی و همچنین در فرهنگ‌های دیگر وجود دارد. همچنین تحقیقات بیشتری برای به دست آوردن درک روشن‌تر از اینکه چگونه رهبری مدیران مدارس میتواند به عنوان کاتالیزوری برای ایجاد ظرفیت اخلاقی عمل کند، مورد نیاز است. در نهایت، مطالعه پدیدارشناسی مدیرانی که فرصتی برای درگیر شدن در رفتارهای غیراخلاقی داشتند، اما این کار را انجام ندادند، برای تعیین اینکه چه چیزی مانع از تصمیم‌گیری غیراخلاقی شده است و چه چیزی در انتخاب اخلاقی آنان نقش داشته است، پیشنهاد می‌گردد.
ملاحظات اخلاقی
در این پژوهش به‌منظور رعایت ملاحظات اخلاقی، اقداماتی انجام شد. به این صورت که در ابتدای هر مصاحبه، پژوهشگر عنوان، اهداف و
موضوع پژوهش را با توضیحاتی روشن مطرح کرد. هم چنین به‌منظور کسب رضایت آگاهانه مصاحبه‌شوندگان، پژوهشگر در ابتدای فرآیند مصاحبه با کسب اجازه از آنها اقدام به ضبط مصاحبه کرد و ایشان رضایت خود را مبنی بر ضبط مصاحبه اعلام کردند. همچنین پژوهشگر کوشید در طی جمع‌آوری دادهها هیچگونه ذهنیتی را به مشارکت‌کنندگان القا نکند. از سوی دیگر به‌منظور رعایت اصل رازداری به مصاحبه‌شوندگان اطمینان داده شد که مشخصات آن ها نظیر نام مدرسه ایشان در گزارشها ذکر نخواهد شد و کاملاً محرمانه خواهد بود. همچنین در نگارش پژوهش، پژوهشگر سعی در رعایت اصول استناددهی و نقل‌قولها را داشته است.
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
در مطالعه حاضر فرمهای رضایت نامه آگاهانه توسط تمامی آزمودنیها تکمیل شد.
حامی مالی
هزینههای مطالعه حاضر توسط نویسندگان مقاله تامین شد.
مشارکت نویسندگان
طراحی و ایده پردازی: ملیحه ادیبی، مریم افضل‌خانی، حمید شفیع زاده ؛ روش شناسی و تحلیل دادهها: ملیحه ادیبی، مریم افضل‌خانی، حمید شفیع زاده؛ نظارت: مریم افضل‌خانی، حمید شفیع‌زاده و نگارش نهایی: ملیحه ادیبی.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان مقاله حاضر فاقد هرگونه تعارض منافع بوده است.
Adamu, W. (2020). The practice and challenges of co-curricula activites in selected primary schools of east shoa zone gumbich u district(Doctoral dissertation, uog).
Anderson, M. (2017). Transformational leadership in education: A review of existing literature. International Social Science Review, 93(1), 1-13.
Apriana, D., Kristiawan, M., & Wardiah, D. (2019). Headmaster’s competency in preparing vocational school students for entrepreneurship. International Journal of Scientific & Technology Research, 8(8), 1316-1330.
Arar, k., Saiti, A. (2022). Ethical leadership, ethical dilemmas and decision making among school administrators. Equity in Education & Society,1(1). 126-141.
Ardalan. M. R., Abdolmaleki. J., Heydari. N. (2020). The role of moral leadership of school principals in teachers' organizational citizenship behavior with the mediation of social capital. School administration, 8(4), 133-159.
Azizimehr, K. (2022). The issue of the authority of moral values in Iranian society: decline or continuity. Journal of Social Problems of Iran, 12(2), 7-32.
Badrun, B., Sugiarto, F., Rachmadhani, A., & Hendra, S. H. (2022). Principal's Leadership Strategy in Strengthening Character Education. Edukasi Islami: Jurnal Pendidikan Islam, 11(1).
Banwo, B. O., Khalifa, M., & Seashore Louis, K. (2022). Exploring trust: culturally responsive and positive school leadership. Journal of Educational Administration, 60(3), 323-339.
Banks, G. C., Fischer, T., Gooty, J., & Stock, G. (2021). Ethical leadership: Mapping the terrain for concept cleanup and a future research agenda. The Leadership Quarterly, 32(2), 101471.
Besharat, Z., Shahtalebi Hossein Abadi, B., & Saeedian Khorasgani, N. (2019). Identifying Components and providing a Model of Ethical Leadership in the university (Study: Islamic Azad University). Journal of Educational Scinces, 26(2), 239-256.
Brown, S., & Chikeleze, M. (2020). A New Conceptual Model: Integrating Ethical Leadership into the Assess, Challenge and Support (ACS) Model of Leader Development. Leadership Education, 19(4).
Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative research in psychology, 3(2), 77-101.
Brown, M.E., Treviño, L.K., & Harrison, D.A. (2005). Ethical leadership: A social learning perspective for construct development and testing. Organ. Behav. Hum. Decis. Process, 97, 117–134.
Calp, Ş. (2020). Peaceful and Happy Schools: How to Build Positive Learning Environments?. International Electronic Journal of Elementary Education, 12(4), 311-320.
Castro, A. J. (2023). Managing competing demands in a teacher shortage context: The impact of teacher shortages on principal leadership practices. Educational Administration Quarterly, 59(1), 218-250.
Charkhab, M., Hosseinpour, M., & Nassiri, M. (2020). Provide a framework for developing the professional ethics of managers with a future research approach. Journal of Educational Scinces, 27(2), 201-224.
Chen, J., & Walker, A. (2023). Emotional trajectory at different career stages of principalship: A perspective from excellent principals. Educational Management Administration & Leadership, 51(2), 384-404.
DeMatthews, D. E., Serafini, A., & Watson, T. N. (2021). Leading inclusive schools: Principal perceptions, practices, and challenges to meaningful change. Educational Administration Quarterly, 57(1), 3-48.
Demirbilek, M. (2022). Leadership Expectations of Secondary School Students in the Context of School Principals. European Journal of Educational Management, 5(1), 23-33.
Edwards-Groves, C., Grootenboer, P., & Ronnerman, K. (2020). Facilitating a culture of relational trust in school-based action research: Recognising the role of middle leaders. In Partnership and Recognition in Action Research ,53-70.
Fathi-Livari R, Hamidizadeh A, Sanoubar N, Zareei-Matin H. (2019). Designing and Validating the Ethical Leadership Model in Organizations. Journal of Management and Development Process, 31 (4), 37-62.
Towards the Next Frontiers. Artificial Societies and Social Simulation, 20(4).
Flores, O. J., & Kyere, E. (2021). Advancing equity-based school leadership: The importance of family–school relationships. The Urban Review, 53, 127-144.
Flores, J. E., & Zacarias, A. M. (2023). School head’s ethical leadership and teachers’ self-efficacy and motivation. Puissant. Advanced online publication. 5.
Gates, S. M., Woo, A., Xenakis, L., Wang, E. L., Herman, R., Andrew, M., & Todd, I. (2020). Using state-level policy levers to promote principal quality. Rand Principal Preparation Series, 2.
Ghanbari, S., & Majooni, H. (2021). The Impact of Ethical Leadership on School Organizational Effectiveness through the Mediating Role of Psychological Empowerment and Creative Teachers. Journal of Research in Educational Science, 15(53), 163-178.
Ghanbari, S., Heydari, N., & Abdolmaleki, J. (2021). The role of principals 'ethical leadership in school organizational excellence mediated by teachers' psychological empowerment. Journal of School Administration, 9(2), 73-98.
Graham, A., Canosa, A., Boyle, T. et al. (2023). Promoting students’ safety and wellbeing: ethical practice in schools. Aust. 50, 1477–1496 .
Grissom, J. A., Egalite, A. J., & Lindsay, C. A. (2021). How principals affect students and schools. Wallace Foundation, 2(1), 30-41.
Jia, K., Zhu, T., Zhang, W., Rasool, SF., Asghar, A., Chin, T. (2022). The Linkage between Ethical Leadership, Well-Being, Work Engagement, and Innovative Work Behavior: The Empirical Evidence from the Higher Education Sector of China. Int J Environ Res Public Health, 19(9), 5414.
Jin, X., Qing, C., Jin, S. (2023). Ethical Leadership and Innovative Behavior: Mediating Role of Voice Behavior and Moderated Mediation Role of Psychological Safety. Sustainability, 14(9), 5125.
Jolstead, K. A., Caldarella, P., Hansen, B., Korth, B. B., Williams, L., & Kamps, D. (2017). Implementing positive behavior support in preschools: An exploratory study of CW-FIT Tier 1. Journal of positive behavior interventions, 19(1), 48-60.
karimi, R., beshlide, K., & Hashemi, S. E. (2018). Effect of authentic leadership on mental health: the mediating roles of areas of worklife and occupational coping self-efficacy. Knowledge & Research in Applied Psychology, 19(4), 1-12,
Kamal, M. A., Mahmood, Z., & Ishaq, M. (2020). Impact of School Leadership on Students Personality Development. sjesr, 3(2), 42-49.
Karaköse, T. (2007). High School Teachers’ Perceptions Regarding Principals’ Ethical Leadership in Turkey. Education Research Institute ,8(3), 464-477.
Khan, S. R., Bauman, D. C., & Javed, U. (2020). A study on the effect of ethical leadership on teachers’ moral motivation at schools in Pakistan. International Journal of Educational Management, 34(6), 965-985.
Khiat, H. (2022). Using automated time management enablers to improve self-regulated learning. Active Learning in Higher Education, 23(1), 3-15.
Khoo, Y. (2022). Becoming globally competent through inter-school reciprocal learning partnerships: An inquiry into Canadian and Chinese teachers’ narratives. Journal of Teacher Education, 73(1), 110-122.
Larsson, P., & Löwstedt, J. (2023). Distributed school leadership: Making sense of the educational infrastructure. Educational Management Administration & Leadership, 51(1), 138-156.
Leithwood, K. (2021). A review of evidence about equitable school leadership. Education Sciences, 11(8), 377.
Leithwood, K. (2021). A review of evidence about equitable school leadership. Education Sciences, 11(8), 377.
Li, H. (2023). The construction and practice path of safety education mechanism in colleges and universities integrating the psychological characteristics of students in the new era. Frontiers in psychology, 13, 1056021.
Lynnette, R. A., Otara, A., & Otengah, W. (2021). Effectiveness of school principals’ positive reinforcement approach on management of students’ discipline in public secondary schools in Migori County, Kenya. American International Journal of Business Management (AIJBM), 4(11), 17-43.
Marzuki, A. G. (2019). The Roles of school principal leadership in developing English teachers’ creativities in Palu. Al-Ta lim Journal, 26(3), 267-279.
Meyer, M. S., & Rinn, A. N. (2021). Developing leadership talent in adolescents and emerging adults: A systematic review. Gifted Child Quarterly, 65(3), 287-313.
Monahan, K. (2012). A Review of the Literature Concerning Ethical Leadership in Organizations. Emerging Leadership Journeys, 5(1), 56-66.
Moshref Javadi, M. H., Nilipor Tabatabae, A. A., & Shafiee, M. T. (2021). Identify & Prioritize the Most Important Behavioral Characteristics of Ethical Leaders. Ethics in Science and Technology, 16 (2), 25-37.
Noori, S. R., Malekzadeh, G., rahimnia, F., & Khorakian, A. (2019). Introducing Strategic Pattern of Ethical Leadership Formation in Defense Industries Organization of I.R. of Iran. Defence Studies, 17(2), 131-159.
Nguyen, B., & Crossan, M. (2022). Character-Infused Ethical Decision Making. Journal of Business Ethics ,178, 171–191.
Papaloi, E., Balasi,A., Iordanidis,G. (2023). Ethical Leadership in the Field of Education in Europe: A Comparative Analysis. Education,1(6), 1-16.
Pretoriusa, A., & Plaatjies, B. (2023). Self-Awareness as a Key Emotional Intelligent Skill for Secondary School Principals’ Leadership Toolkit. Research in Educational Policy and Management, 5(2), 52-74.
Özgenel, M., & Aksu,T.(2020). The power of school principals’ ethical leadership behavior to predict organizational health. Evaluation and Research in Education,9(4), 816-825.
Rochford, K. C., Jack, A. J., Boyatzis, R. E., & French, S. E. (2017). Ethical leadership as a balance between opposing neural networks. Journal of Business Ethics, 144, 755–770.
Rajendran, R., Sasidharan M. (2020). Interpersonal Emotion Regulation And Ethical Leadership On Organizational Performance. PalArch’s Journal of Archaeology of Egypt / Egyptology, 17(12), 801-816.
Rostami, Babak., Karimi, Fariba., Hadian SHirazi, Abdolrasol. (2019). Ethical leadership model development based on the study of trans-oriented management theories. Journal of New Approaches in Educational Adminstration, 10(39), 123-146.
Ryu, J., Walls, J., & Seashore Louis, K. (2022). Caring leadership: The role of principals in producing caring school cultures. Leadership and Policy in Schools, 21(3), 585-602.
Salimi, S., & Shahreki de sokhte, F. (2021). The effect of moral leadership on job attachment with the mediating role of confidence building Physical education teachers in Zahedan. Organizational Behavior Management in Sport Studies, 8(2), 29-40.
Saputra, F. (2021). Leadership, Communication, And Work Motivation In Determining The Success Of Professional Organizations. Journal of Law, Politic and Humanities, 1(2), 59-70.
Siahaan, A., Aswaruddin, A., Maulidayan, M., Zaki, A., Sari, N., Rahman, A. (2023). Principal Leadership Ethics as A Role Model in High School. Al_ishlah Journal Pendidikan, 15(3).
Sauri, S., Sanusi, A., Saleh, N., & Khalid, S. M. (2022). Strengthening Student Character Through Internalization of Religious Values in School. al-Iltizam: Jurnal Pendidikan Agama Islam, 7(2), 30-43.
Sanchez, J. E., Paul, J. M., & Thornton, B. W. (2022). Relationships among teachers’ perceptions of principal leadership and teachers’ perceptions of school climate in the high school setting. International Journal of Leadership in Education, 25(6), 855-875.
Soh, K. (2017). Fostering student creativity through teacher behaviors. Thinking Skills and creativity, 23, 58-66.
Sun, J., Zhang, R., & Forsyth, P. B. (2023). The Effects of Teacher Trust on Student Learning and the Malleability of Teacher Trust to School Leadership: A 35-Year Meta-Analysis. Educational Administration Quarterly, 59(4), 744-810.
Summak, S. M., & Kalman, M. (2020). A Q-methodological analysis of school principals’ decision-making strategies during the change process at schools. CEPS Journal, 10(2), 123-144.
Susilawati, S., Yasin, A. F., Rahmaniah, A., Chakim, A., & Supriyatno, T. (2022). Strategy to internalizing religious moral values in the learning process in higher education. AL-ISHLAH: Jurnal Pendidikan, 14(1), 399-408.
Talebniya, Gh., Rajabdori, H., Khani, A.(2022). The Relationship between Ethical Leadership and Self-Efficacy, Respect and the Relationship between Managers and Employees. Ethics in Science and Technology, 16 (4), 90-96.
Tavassoli, T., & Saeedi nia, M. (2022). Qualitative Study of Pathology of Virtual Academic Evaluation in Non-observance of Moral Principles. Journal of Educational Scinces, 29(2), 85-104.
Turner, K., & Theilking, M. (2019). Teacher wellbeing: Its effects on teaching practice and student learning. Issues in Educational Research, 29(3), 938-960.
Ullah, S., Khan, B., Malik, M. (2021). The Hindrance of Moral Emotions: Using Leader Role Modeling to Foster Morally Courageous Behavior in Employees. Open Journal of Social Sciences, 9(6), 429-450.
Vidić, T. (2021). Students’ school satisfaction: the role of classroom climate, self-efficacy, and engagement. International Journal of Cognitive Research in Science, Engineering and Education (IJCRSEE), 9(3), 347-357.
Vuuren, J., Bank, F. (2023). The development of a behavioural competency framework for school principals. SA Journal of Industrial Psychology, 49(1). 1-14.
Williams, R. P., & Richardson, J. W. (2023). How International School Administrators Build Trust. Journal of Research in International Education, 14752409231215042.
Yulianti, N., & Usman, N. (2021). Principal Management in Strengthening Character Education. In 2nd International Conference on Science, Technology, and Modern Society, 390-394.
Zahrani, A.A.(2022). Developing A New Model Of Ethical Leadership. Entrepreneurship And Sustainability Issues,9(3), 198-211.