تأثیر سواد رسانه‌ای و سواد دیجیتال بر قابلیت‌های کارآفرینی دانشجویان علوم تربیتی دانشگاه آزاد شیراز
سپیده صفرپور دهکردی
1
(
گروه مدیریت آموزشی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسالمی، شیراز، ایران.
)
سعید رازقی
2
(
گروه مدیریت صنعتی،واحد شیراز،دانشگاه آزاد اسلامی،شیراز،ایران.
)
کلید واژه:
چکیده مقاله :
مقدمه و هدف: امروزه در دانشگاه‌ها، ضرورت توجه به پدیده کارآفرینی و افزایش قابلیت‌های کارآفرینانه در دانشجویان، بر کسی پوشیده نیست. این پژوهش با هدف بررسی تأثیر سواد رسانه‌ای و سواد دیجیتال بر قابلیت‌های کارآفرینی دانشجویان علوم تربیتیدانشگاه آزاد شیراز انجام شد.
روش شناسی پژوهش: روش پژوهش از حیث گردآوری داده‌ها از نوع همبستگی بوده است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل تمامی دانشجویان علوم تربیتی دانشگاه آزاد شیراز در سال تحصیلی 1401-1400 می‌باشد که تعداد آن‌ها با رجوع به آموزش دانشگاه آزاد شیراز 330 نفر برآورد شده است. 178 نفر از دانشجویان مورد مطالعه، به روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده در این پژوهش، پرسشنامه‌های قابلیت‌های کارآفرینی زندی، سواد رسانه‌ای فلسفی و نیرومند و سواد دیجیتال توحیدی اصل بوده است. روایی صوری و محتوایی پرسشنامه توسط خبرگان و اهل فن و پایایی با روش آلفای کرونباخ مورد تأیید قرار گرفت. برای تحلیل داده‌ها از آمار توصیفی (میانگین و انحراف استاندارد) و از آمار استنباطی (ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه) استفاده شد.
یافتهها: نتایج پژوهش حاکی از آن بود که سواد رسانه‌ای و سواد دیجیتال دانشجویان قادر به پیش‌بینی قابلیت‌های کارآفرینی آن‌ها می‌باشد.
بحث و نتیجهگیری: نتایج نشان داد که دانشجویانی که سواد رسانه‌ای و سواد دیجیتال بهتری دارند، از قابلیت‌های کارآفرینی بیشتری نیز برخوردار هستند.
چکیده انگلیسی :
Introduction: This research was conducted with the aim of investigating the effect of media literacy and digital literacy on the entrepreneurial abilities of Educational Science students of Shiraz Azad University.
research methodology: The research method was correlational in terms of data collection. The statistical population of the present study includes all Educational Science students of Shiraz Azad University in the academic year 1401-1400, whose number is estimated to be 330 people, referring to the education of Shiraz Azad University. 178 of the studied students were selected as a sample by stratified random sampling method. The tools used in this research were the questionnaires of Zandi's entrepreneurial capabilities, philosophical and powerful media literacy, and original monotheistic digital literacy. The face and content validity of the questionnaire was confirmed by experts and technical people, and the reliability was confirmed by Cronbach's alpha method. Descriptive statistics (mean and standard deviation) and inferential statistics (Pearson correlation coefficient and multiple regression) were used to analyze the data.
Findings: The results of the research indicated that media literacy and digital literacy of students can predict their entrepreneurial capabilities. The results showed that students who have better media literacy and digital literacy have more entrepreneurial capabilities.
Conclusion: The results showed that students who have better media literacy and digital literacy have more entrepreneurial capabilities.
|
ISSN (Print): 2008-6369- ISSN (Online): 2423-723X
Research Paper
The effect of media literacy and digital literacy onentrepreneurial abilities of Educational Science students of Shiraz Azad University
Received: Accepted: PP:
Use your device to scan and read the article online
DOI:
Keywords: Media literacy, digital literacy, entrepreneurial capabilities, students. |
Corresponding author: Address: Tell: Email:
|
Citation:, first author, second writer, Third Author; Title(موارد قرمز را اسامی و عنوان مقاله جایگزین شود)
|
Extended Abstract
Introduction:
Media are the most powerful tools for projecting and spreading ideas and the most efficient tools for searching and obtaining information by students. Educational Science students of Shiraz Azad University are not exempt from this rule, and considering that a large amount of information knowledge of Educational Science students is obtained through different media, the importance of paying attention to the media becomes more apparent.
Context:
The importance and necessity of this research is due to the fact that if the impact of media literacy and digital literacy on entrepreneurship capabilities is recognized, steps can be taken with correct, accurate and targeted planning in line with educational goals.
Goal:
Investigating the effect of media literacy and digital literacy on entrepreneurial abilities of Educational Science students of Shiraz Azad University
Method:
The research method was correlational in terms of data collection. The statistical population of the present study includes all Educational Science students of Shiraz Azad University in the academic year 1401-1400, whose number is estimated to be 330 people, referring to the education of Shiraz Azad University. 178 of the studied students were selected as a sample by stratified random sampling method. The tools used in this research were the questionnaires of Zandi's entrepreneurial capabilities, philosophical and powerful media literacy, and original monotheistic digital literacy. The face and content validity of the questionnaire was confirmed by experts and technical people, and the reliability was confirmed by Cronbach's alpha method. Descriptive statistics (mean and standard deviation) and inferential statistics (Pearson correlation coefficient and multiple regression) were used to analyze the data.
Findings:
Media literacy and digital literacy explain 1.33 percent of the variance of entrepreneurial capabilities; In other words, 1.33% of changes in entrepreneurial capabilities are related to media literacy and digital literacy of students. The data in the table shows that according to the significance level, the variable of media literacy (sig<0.01 and β=0.366) and digital literacy (sig<0.01 and β=0.366) have a predictive role in relation to entrepreneurial capabilities. they have
Results:
The results showed that students who have better media literacy and digital literacy have more entrepreneurial capabilities.
|
|
شاپا چاپی: 2008-6369- شاپا الکترونیکی: x2423-723
مقاله پژوهشی
تأثیر سواد رسانه‌ای و سواد دیجیتال بر قابلیت‌های کارآفرینی دانشجویان علوم تربیتی دانشگاه آزاد شیراز
تاریخ دریافت: تاریخ پذیرش: شماره صفحات:
DOI:
واژههای کلیدی:
سواد رسانه‌ای، سواد دیجیتال، قابلیت‌های کارآفرینی، دانشجویان. |
چکیده مقدمه و هدف: امروزه در دانشگاه‌ها، ضرورت توجه به پدیده کارآفرینی و افزایش قابلیت‌هاي کارآفرینانه در دانشجویان، بر کسی پوشیده نیست. اين پژوهش با هدف بررسی تأثیر سواد رسانه‌ای و سواد دیجیتال بر قابلیت‌های کارآفرینی دانشجویان علوم تربیتیدانشگاه آزاد شیراز انجام شد. روش شناسی پژوهش: روش پژوهش از حیث گردآوري داده‌ها از نوع همبستگی بوده است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل تمامی دانشجویان علوم تربیتی دانشگاه آزاد شیراز در سال تحصیلی 1401-1400 می‌باشد که تعداد آن‌ها با رجوع به آموزش دانشگاه آزاد شیراز 330 نفر برآورد شده است.که با استفاده از جدول مورگان 178 نفر از دانشجویان مورد مطالعه، به روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده در اين پژوهش، پرسشنامه‌های قابلیت‌های کارآفرینی زندی، سواد رسانه‌ای فلسفی و نیرومند و سواد دیجیتال توحیدی اصل بوده است. روایی صوری و محتوایی پرسشنامه توسط خبرگان و اهل فن و پایایی با روش آلفاي کرونباخ مورد تأیید قرار گرفت. براي تحليل داده‌ها از آمار توصيفي (ميانگين و انحراف استاندارد) و از آمار استنباطي (ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه) استفاده شد. یافتهها: نتايج پژوهش حاكي از آن بود که سواد رسانه‌ای و سواد دیجیتال دانشجویان قادر به پیش‌بینی قابلیت‌های کارآفرینی آن‌ها می‌باشد. بحث و نتیجهگیری: نتایج نشان داد که دانشجویانی که سواد رسانه‌ای و سواد دیجیتال بهتری دارند، از قابلیت‌های کارآفرینی بیشتری نیز برخوردار هستند.
|
استناد:
مقدمه
امروزه در دانشگاه‌ها، ضرورت توجه به پدیده کارآفرینی1 و افزایش قابلیت‌هاي کارآفرینانه2 در دانشجویان، بر کسی پوشیده نیست. اکنون این سؤال مطرح می‌شود که سازوکارهای کارآفرین ساختن افراد و پرورش قابلیت‌های کارآفرینانه آنان چیست و چه عواملی افزایش این قابلیت‌ها را تسهیل می‌کند؟ در پاسخ به این سؤال‌ها باید گفت، هیچ دانش جدید و هیچ طرح مبتکرانه‌ای ایجاد نمی‌شود، مگر بر پایه طرح‌ها و دانسته‌های قبلی مربوط به آن دانش. پس گام اول در ایجاد ایده‌ی خلاق و به دنبال آن کارآفرینی، احاطه نظري علوم و نظریه‌های مرتبط با حیطه کار و نقاط ضعف و قوت این نظریه‌ها و طرح‌ها است (Zardoshtian, 2018). کارآفرینی بر روي مفاهیم و جنبه‌های اصلی مانند چشم‌انداز، تغییر، جست‌وجوی فرصت، خلاقیت، نوآوري، ریسک‌پذیری و توانایی براي مدیریت فعالیت‌ها به منظور دستیابی به اهداف تمرکز می‌کند (Purwana and Suhud, 2019). در زمینه‌ی آموزشی در واقع کارآفرینی یک جهت‌گیری است که به دنبال انتقال فارغ‌التحصیلان جویاي کار به سمت خلق شغل به منظور کاهش بیکاري است و این علاقه‌ی دانشجویان به کارآفرینی را به عنوان یک حرفه افزایش می‌دهد (Boahemaah et al, 2020).
از آنجا که کارآفرینی موتور تحول و توسعه اقتصاد، فرهنگ و جامعه است، رشد و فراگیري این پدیده می‌تواند به تحول و دگرگونی اساسی در اقتصاد ملی منجر شود و از آنجایی که رسانه‌ها به سرعت به مخاطبان دست پیدا می‌کنند، اطلاعات را گسترش می‌دهند و نگرش‌های ضعیف‌تر را تغییر می‌دهند. بدین ترتیب رسانه‌ها در ترویج فرهنگ نوآوري و کارآفرینی نقش کلیدي دارند و در این میان اصلی‌ترین و مهم‌ترین راه براي گسترش و ترویج فرهنگ کارآفرینی، رسانه‌ها می‌باشند (Esmaeil Pounaki, 2016). همچنین افراد با سواد رسانه‌اي3 می‌توانند انواع مختلف رسانه‌ها، منابع و مجراهاي اطلاعاتی را در زندگی خصوصی، شغلی و عمومی خود به کار برند. آن‌ها می‌دانند چه موقع و چه اطلاعاتی نیاز دارند، براي چه، کجا و چگونه می‌توانند به آن دست پیدا کنند. آن‌ها درك می‌کنند چه کسی و چرا اطلاعات را تولید کرده و نیز نقش، مسئولیت و عملکرد رسانه و فراهم‌کنندگان اطلاعات را درك می‌کنند. آن‌ها می‌توانند اطلاعات، پیام‌ها، اعتقادات و ارزش‌هایی که در رسانه و هر تولیدکننده دیگر محتوا نقل شده را تحلیل و اطلاعات را ارزش‌گذاری کنند (Esmaeil Pounaki et al, 2017).
سواد دیجیتال، مفهومی ایستا نیست؛ همان طور که فناوری اطلاعات و ارتباطات روز به روز تغییر می کند، سواد دیجیتال هم به تبع آن پویا و متغیر است (Razzaghi et.al, 2022). برخی فراگیران در استفاده از رایانه یا نرم افزارهای خاص، مهارت کافی دارند، اما سواد دیجیتال چیزی بیش از این مهارت ها و دربرگیرنده ی مشارکت، امنیت و ارتباط به شکل موثر است و شامل آگاهی اجتماعی و فرهنگی و خلاقیت است (Tāji & Dibā'i Sāber). سواد دیجیتال که شامل سواد رایانه ای، سواد اطلاعاتی، سواد فناوری، سواد بصری، سواد اجتماعی و سواد رسانه ای است، به فراگیران کمک می کند تا از طریق تقویت مهارت های دسترسی، تجزیه و تحلیل، تولید و ارتباطات در حالت های مختلف، از اشباع اطلاعات بهره مند شوند و به تعمیم مهارت ها با جریان های رایج بپردازند (Turner et al, 2017). آموزش سواد دیجیتال4 روشی است تا به این چالش‌های عصر دیجیتال پاسخ دهد
با توجه به توضیحات بالا می‌توان اذعان داشت که رسانه‌ها قوی‌ترین ابزار براي طرح و رواج اندیشه‌ها و کارآمدترین وسایل براي جست‌وجو و کسب اطلاعات توسط دانشجویان می‌باشند. دانشجویان علوم تربیتی دانشگاه آزاد شیراز نیز از این قاعده مستثنی نیستند و با توجه به اینکه حجم زیادي از دانش اطلاعاتی دانشجویان علوم تربیتی از طریق رسانه‌هاي مختلف به دست می‌آید، اهمیت توجه به رسانه بیشتر نمایان می‌شود. دانشجویان علوم تربیتی دانشگاه آزاد شیراز براي کسب اطلاعات علمی از رشته تحصیلی خود و دروس عملی که جز لاینفک تحصیل در این رشته هست، رسانه‌هاي مختلف مانند رادیو، تلویزیون، روزنامه و شبکه‌های اجتماعی را به عنوان یک ابزار بسیار قوي در مقابل خود می‌بینند و با بهره‌گیری از این سیستم اطلاع‌رسانی قوي سعی بر آن دارند که سواد دیجیتالی در زمینه‌ی رشته تحصیلی خود را بالا ببرند و بالا رفتن دانش و اطلاعات این امکان را به دانشجو می‌دهد که قدرت ریسک‌پذیری، تحمل ابهام، استقلال‌طلبی و ... را در خود افزایش دهد. در واقع به خلق ایده خلاق و نوآوري و کارآفرینی دانشجو منجر شود. همچنین با بررسی‌های به عمل آمده در تحقیقات انجام گرفته در رابطه با موضوع این پژوهش، به نظر می‌رسد تاکنون تحقیق جامعی در موضوع تأثیر سواد رسانه‌ای و سواد دیجیتال بر قابلیت‌های کارآفرینی دانشجویان علوم تربیتی دانشگاه آزاد شیراز انجام نگرفته است، لذا اهمیت و ضرورت این پژوهش از آن جهت است که عوامل متعددي می‌تواند بر پيشرفت يك كشور اثر بگذارد كه يكي از مهم‌ترین آن‌ها نقشي است كه دانشگاه ايفا می‌کند. در طول تاريخ، دانشگاه‌ها مبدأ تغيير و تحولات بوده‌اند و در پيشرفت جامعه نقش مؤثری داشته‌اند. حال اگر دانشگاه بتواند در تربيت افراد متخصص و پيشرفت علوم نقش خود را به درستي ايفا كند، مسلماً جامعه به سوي آینده‌ای روشن‌تر گام بر خواهد داشت.
بدیهی است که در جهان رقابتی امروز نه تنها کشورها، بلکه کلیه‌ی نهادها و افراد باید دائماً قابلیت‌های رقابت‌پذیری و سازگاری خود را افزایش دهند، برای دستیابی به این مهم پرورش ایده‌های خلاق و کارآفرینی که بتوانند خود را پیوسته با دنیای جدید هماهنگ و سازگار کنند، ضروری به نظر می‌رسد؛ اما موضوع دیگری که لزوم توجه به کارآفرینی را سبب شده، معضل بیکاری به ویژه بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی است که کشور با آن سخت دست به گریبان است، به طوری که به نظر می‌رسد پرورش افراد کارآفرین و تفکر خوداشتغالی به عنوان راه‌حل‌های مقتضی از طرف سیاست‌گذاران و تصمیم گیران کلان کشور مورد توجه قرار گرفته است (Ariani et al, 2016). همچنین افراد کارآفرین و کسانی که از قابلیت‌های کارآفرینانه بهره‌مندند، می‌توانند در مسیر تحولات حرفه‌ای پیش کنشی عمل کنند، مسیر دگرگونی‌ها را بشناسند و نسبت به نیازهای جدید آگاهی یابند و در راستای ایجاد مشاغل جدید نقش‌آفرین باشند، بر این اساس لازم است که دانشجویان به گونه‌ای پرورش یابند که قابلیت‌های کارآفرینی در آن‌ها رشد کند (Venkataraman, 2019).
از سوی دیگر، امروزه رسانه‌ها، به عنوان یکی از تأثیرگذارترین ابزارها در زندگی افراد نقش مهمی ایفا می‌کنند. رسانه‌ها به تدریج در حال افزایش نفوذ خود بر سبک زندگی افراد، آگاهی از واقعیت اجتماعی، فرهنگی و سیاسی و شکل دادن به ارزش‌های شخصی هستند. با توجه به تنوع انواع مختلف رسانه‌ها، سواد رسانه‌ای به کمک مخاطبان رسانه‌ها می‌آید؛ البته نه به لحاظ مصونیت بخشی و حمایت گری از مخاطبان بلکه به لحاظ مجهز و توانمند کردن مخاطبان در مواجهه با پیام‌های رسانه‌ای و دست یافتن به قدرت گزینشگری و انتخاب گزینه‌ها و پیشنهادهای سالم و ارتقاء مهارت‌های فردی به منظور تفسیر و تحلیل پیام‌های رسانه‌ای است. هدف از سواد رسانه‌ای حمایت گری نیست، بلکه هدف از سواد رسانه‌ای آماده‌سازی و تدارک گری است تا مخاطبان با قوه تشخیص خود به معنایابی و معنا سازی از پیام‌ها دست یابند. روح حاکم بر سواد رسانه‌ای، تفکر انتقادی و حفظ استقلال فکری و اجتناب از مواجهه انفعالی با پیام‌های رسانه‌ای است. شخصی که دارای سواد رسانه‌ای است، ماهیت نقش‌ها و عملکردهای رسانه‌ها و تأمین‌کنندگان اطلاعات در جامعه را درک می‌کند (Nasiri, 2017). همچنین سواد ديجیتالی تعريف شده توسط مارش و همکاران (Marsh et al, 2017) به عنوان يک ترکیب از مهارت‌های فناوری عملکردی، تفکر انتقادی، مهارت‌های مشارکتی و آگاهی اجتماعی است. این‌ها مهارت‌های مهمی هستند، دانش و درکی که افراد برای يادگیری به منظور مشارکت به طور کامل و با خیال راحت در يک دنیای ديجیتالی فزاينده نیاز دارند. داشتن اين مهارت‌ها و صلاحیت در آن‌ها می‌تواند سواد ديجیتالی دانشجويان برای يادگیری و عملکرد مؤثر افزايش دهد. فناوری می‌تواند تعامل دانشجويان را افزايش دهد، يادگیری مستقل را سریع‌تر کند، برای دانشجويان انواع روش‌های نشان دادن يادگیری را فراهم می‌کند (Hartman, 2019).
با توجه به مطالب بیان شده، برخی از پژوهش‌های انجام شده در داخل و خارج از کشور به شرح زیر می‌باشد:
سلام زاده، هادی زاده و مرتضوی (1400) پژوهشی با عنوان "تحقق آموزش کارآفرینانه آنلاین مبتنی بر فناوری‌های نوین دیجیتال در ایران با رویکرد سناریونویسی" انجام دادند. از میان جامعه آماری از اساتید دانشگاه‌های شهر تهران (شهید بهشتی، علم و صنعت، فرهنگیان، آزاد اسلامی، پیام نور) و کارشناسان حوزه فناوری اطلاعات که با استناد به فرمول کوکران از بین آن‌ها 115 نفر به شیوه نمونه‌گیری تصادفی ساده و طبقه‌ای با تخصیص متناسب انتخاب شدند. یافته‌های پژوهش ضمن تأیید تأثیر مستقیم 4 مؤلفه هوشمندسازی، آموزش کارآفرینانه، محیط یادگیری آنلاین و سواد دیجیتال بر تحقق آموزش کارآفرینانه آنلاین در قلمرو مکانی ایران با شناسایی 5 پیشران مؤثر (شیوه نوین آموزش، شخصی‌سازی، ربات‌چت‌ها، ادغام تدریس و دسترسی همه جانبه به منابع) به شناسایی و نگارش سناریوهای محتمل با استفاده از نرم‌افزار سناریو ویزارد پرداخته است که 4 سناریو با بیشترین سازگاری و احتمال وقوع در آینده نتیجه شد (Salamzadeh et al, 2021). نیکخواه و کردی بروجنی (1398) پژوهشی با عنوان "بررسی نقش شیوه‌های سواد دیجیتالی معلمان بر کارآفرینی دانش‌آموزان دوره‌ی دوم ابتدایی شهرکرد" انجام دادند. جامعه‌ی آماری پژوهش کل دانش‌آموزان دوره‌ی دوم ابتدایی هستند که 165 نفر به شیوه‌ی تصادفی طبقه‌بندی شده به عنوان نمونه‌ی آماری انتخاب شدند. بر اساس تجزیه‌وتحلیل اطلاعات به دست آمده می‌توان گفت که نهادینه سازی شیوه‌ی علمی، شیوه‌ی انتقادی، نهادینه‌سازی شیوه‌ی معنایی سواد دیجیتالی معلمان بر کارآفرینی دانش‌آموزان دوره‌ی دوم ابتدایی شهرکرد مؤثر است، تأیید می‌شود (Nikkhah & Kurdi Borojni, 2018). ادبی فیروزجاه، یمینی فیروز و یمینی فیروز (1397) پژوهشی با عنوان "بررسی تأثیر سواد دیجیتالی بر افزایش سطح علمی دانشجویان تربیت بدنی (مطالعه موردی: دانشگاه غیر انتفاعی شمال آمل)" انجام دادند. جامعه‌ی آماری اين تحقیق را دانشجويان رشته تربیت بدنی دانشگاه غیر انتفاعی شمال آمل تشکیل داد (440 دانشجو). نتايج تحقیق نشان داد سواد ديجیتالی و تمامی مؤلفه‌های آن در افزايش سطح علمی دانشجويان تأثیرگذار است و می‌تواند نگرشی مثبت برای دانشجويان در جهت يادگیری ايجاد کند. بنابراين می‌بایستی اين موضوع مورد توجه مسئولین دانشگاه‌ها قرار گیرد و با افزايش فناوری‌های نوين رويکرد علمی جديد را برای دانشجويان ايجاد نمايند (Adabi Firouzjah et al, 2017). رستگار و کیاکجوری (1397) پژوهشی با عنوان "بررسی تأثیر سواد اطلاعاتی بر قابلیت‌های کارآفرینی با نقش میانجی سواد رسانه‌ای (مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس)" انجام دادند. این تحقیق از نوع توصیفی و پیمایشی هست که در آن 200 نفر از دانشجویان در سال تحصیلی 96-97 به روش تصادفی انتخاب شدند. یافتهها نشان دادند که سطح سواد رسانه‌ای و سواد اطلاعاتی دانشجویان در حد مطلوب و سطح ویژگی‌های کارآفرینی در حد نسبتاً مطلوب قرار دارد (Rastegar, Kiakojouri, 2017). زردشتیان، عباسی و خانمرادی (1396) پژوهشی با عنوان "اثر سواد رسانه‌ای بر قابلیت‌های کارآفرینی با نقش میانجی سواد اطلاعاتی در دانشجویان علوم ورزشی" انجام دادند. جامعه آماری شامل دانشجویان رشته علوم ورزشی کرمانشاه (دانشگاه رازی، دانشگاه آزاد و پیام نور) بود. نتایج نشان داد که سواد رسانه‌ای بر سواد اطلاعاتی اثر مستقیم، مثبت و معنی‌داری دارد. همچنین سواد رسانه بر توفیق طلبی، گرایش به خلاقیت، ریسک‌پذیری و تحمل ابهام اثر مستقیم مثبت و معنی‌داری دارد و سواد اطلاعاتی بر تمامی قابلیت‌های کارآفرینی اثر مستقیم مثبت و معنی‌داری دارد. درنهایت سواد رسانه‌ای از طریق متغیر میانجی سواد اطلاعاتی بر توفیق طلبی، گرایش به خلاقیت، ریسک‌پذیری و تحمل ابهام اثر غیرمستقیم مثبت و معنی‌داری دارد (Zardoshtian et al, 2018). در خارج از کشور نیز ژانگ و همکاران (2021) پژوهشی با عنوان "تحقیق در مورد ادغام مفهوم نوآورانه سواد رسانه‌ای و آموزش کارآفرینی و استعدادهای بیان خلاق دینامیک دیجیتال" انجام دادند. 50 دانشجوی سال اول دانشگاه جیانگ نان، ووکسی، چین به عنوان هدف آموزشی برنامه‌ریزی و آموزش تفکر طراحی و ابزار عملکرد انتخاب شدند. نتایج پژوهش آن‌ها نشان داد که پس از آموزش، توانایی دانشجویان در توسعه مفاهیم نوآورانه و آموزش کارآفرینی از طریق بیان پویا، آگاهی و ادراک به طور قابل‌توجهی بهبود یافته است. این تحقیق همچنین چشم‌اندازی جدید و روش اجرای خاص برای آموزش آینده توانایی بیان نوآوری پویا دیجیتال و پرورش مفاهیم نوآورانه سواد رسانه‌های دیجیتال و آموزش کارآفرینی ارائه می‌دهد (Zhang et al, 2021). رحمی و کریا (2020) پژوهشی با عنوان "دوره تحلیل مهارت‌های سواد دیجیتالی دانشجویان در کارآفرینی" انجام دادند. جامعه مورد مطالعه کلیه دانشجویانی بودند که دوره کارآفرینی را در دانشگاه نگری پادانگ گذرانده بودند. نمونه‌ها با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی با تعداد 421 نفر انتخاب شدند. نتایج نشان داد که به طور کلی سطح مهارت‌های سواد دیجیتالی دانشجویان در دوره کارآفرینی در رده کافی قرار داشت، اما شاخص خلق محتوای شاخص همچنان در رده پایین قرار داشت. بر اساس نتایج این مطالعه، انتظار می‌رود مدرسان دوره کارآفرینی بتوانند دانشجویان بیشتری را در زمینه تولید محتوای دیجیتال آموزش دهند تا فعالیت‌های کارآفرینانه دانشجویان به خوبی ترویج شود (Rahmi and Cerya, 2020). موگیونو و همکاران (2020) پژوهشی با عنوان "تأثیر سواد دیجیتال و آموزش کارآفرینی به قصد کارآفرینی آنلاین از طریق یادگیری کسب و کار آنلاین و خلاقیت در بخش بازاریابی در شهر باتنگ" انجام دادند. جامعه آماری این پژوهش دانشجویان رشته بازاریابی شهر باتنگ با تعداد 345 نفر بودند. نتایج نشان داد که سواد دیجیتال و یادگیری کسب‌وکار آنلاین تأثیر مثبت و معناداری بر نیات کارآفرینی آنلاین دارد. در این میان، آموزش کارآفرینی و خلاقیت تأثیر منفی و معناداری بر نیات کارآفرینی آنلاین دارد؛ اما آموزش کارآفرینی هیچ تأثیری بر خلاقیت ندارد. متغیرهای یادگیری کسب و کار آنلاین و خلاقیت سواد دیجیتال را به سمت اهداف کارآفرینی آنلاین واسطه می‌کند. در حالی که متغیر خلاقیت آموزش کارآفرینی در مورد اهداف کارآفرینی آنلاین را واسطه نمی‌کند. بر اساس نتایج تحقیق، آموزش کارآفرینی تأثیری بر خلاقیت ندارد؛ بنابراین دانشگاه نیاز به انجام فعالیت‌های آموزشی کارآفرینی دارد که بتواند خلاقیت دانشجویان را افزایش دهد (Mugiono et al, 2020). لاینزالون و همکاران (2020) در پژوهشی با عنوان "اتصال دانشگاه‌ها با کارآفرینی از طریق بستر یادگیري دیجیتال: الزامات عملکردي و فعالیت‌های تبادل دانش مبتنی بر آموزش" بیان کردند که مطالعات در مورد کارآفرینی دانشگاهی در مورد تأثیر قابل توجهی که دانشگاه‌ها می‌توانند بر توسعه کارآفرینی داشته باشند توافق دارند. کارآفرینی دانشگاهی از طریق فعالیت‌های اساسی مانند راه‌اندازی شرکت‌های جدید و ارتباط دانشگاه با شرکت‌ها مستقر می‌شود. همچنین نشان دادند که سیستم‌عامل‌های یادگیري دیجیتال یک فضاي یادگیري مجازي است که شرکت‌ها و دانشگاه‌ها می‌توانند در آن تعامل داشته باشند (Linzalone et al, 2020). آیسلامی (2019) پژوهشی با عنوان "تأثیر سواد دیجیتالی بر رفتارهای کارآفرینانه از طریق کارآفرینی قصدی دانشجویان بر برنامه تحصیلی آموزش اقتصاد در جمبر" انجام داد. جامعه آماری این پژوهش دانشجویان برنامه مطالعاتی آموزش اقتصادی در جمبر بودند که در سال 2018 دوره‌های کارآفرینی را با نمونه 140 دانشجو گذرانده بودند. بر اساس نتایج، مشخص شد که سواد دیجیتالی دانشجویان در برنامه‌های تحصیلی آموزش اقتصادی در جمبر همچنان برای تأثیرگذاری بر قصد کارآفرینی، به‌ویژه بر رفتارهای کارآفرینانه محدود است. با این حال، هدف کارآفرینی به عنوان واسطه سواد دیجیتال به سمت رفتارهای کارآفرینانه ثابت شده است (Islami, 2019). تتپ (2019) پژوهشی با عنوان "سواد رسانه‌های دیجیتال دانشجویان: تأثیرات بر شخصیت اجتماعی" انجام داد. پاسخ‌دهندگان 100 دانشجوی مقطع کارشناسی دانشگاه در اندونزی بودند که به طور تصادفی انتخاب شدند. نتایج نشان داد که 60 تا 80 درصد پاسخ‌دهندگان دارای مهارت‌های فنی متوسط، 80 تا 90 درصد از درک انتقادی پایین و 45 درصد از آن‌ها توانایی‌های ارتباطی متوسط را از خود نشان دادند. علاوه بر این، سواد رسانه‌ای به طور قابل توجهی بر شخصیت اجتماعی دانش‌آموزان تا 49٪ تأثیر می‌گذارد. یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که نیاز به آموزش سوادآموزی قریب‌الوقوع است، زیرا سواد رسانه‌ای پایین ممکن است به شخصیت اجتماعی پایین منجر شود (Tetep, 2019).
بررسی تأثیر سواد رسانه‌ای و سواد دیجیتال بر قابلیت‌های کارآفرینی دانشجویان علوم تربیتی دانشگاه آزاد شیراز از مسائلی است که کمتر از طرف برنامه‌ریزان و متخصصین تعلیم و تربیت در کشورمان مورد توجه قرار گرفته است. اهمیت و ضرورت این پژوهش از آن جهت است که می‌توان در صورت شناخت تأثیر سواد رسانه‌ای و سواد دیجیتال بر قابلیت‌های کارآفرینی، با برنامه‌ریزی صحیح، دقیق و هدفمند در راستای اهداف آموزشی، گام برداشت. انجام چنين تحقيقي براي آموزش عالی ضروري و داراي اهميت فراواني مي‌باشد. محقق امیدوار است نتایج این پژوهش بتواند کاربردهاي مهمی براي مسئولان، اساتید و دانشجویان جهت ارتقا قابلیت‌های کارآفرینی دانشجویان داشته باشد؛ بنابراین با توجه به مطالب عنوان شده پژوهش حاضر در صدد بررسي فرضیه‌ی زير بوده است:
سواد رسانه‌ای و سواد دیجیتال بر قابلیت‌های کارآفرینی دانشجویان علوم تربیتی دانشگاه آزاد شیراز مؤثر هستند.
روش شناسی پژوهش
روش پژوهش از حیث گردآوري داده‌ها از نوع همبستگی بوده است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل تمامی دانشجویان علوم تربیتی دانشگاه آزاد شیراز در سال تحصیلی 1401-1400 می‌باشد که تعداد آن‌ها با رجوع به آموزش دانشگاه آزاد شیراز 330 نفر برآورد شده است. 178 نفر از دانشجویان بر اساس جدول مرگان مورد مطالعه، به روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده در اين پژوهش، پرسشنامه‌های قابلیت‌های کارآفرینی زندی، سواد رسانه‌ای فلسفی و نیرومند و سواد دیجیتال توحیدی اصل بوده است.
الف- پرسشنامه قابلیت‌های کارآفرینی زندی (1392): این پرسشنامه دارای 31 سؤال است که دارای مؤلفه‌های توفیق طلبی (سؤالات 1-6)، استقلال‌طلبی (سؤالات 7-9)، گرایش به خلاقیت (سؤالات 10-13)، ریسک‌پذیری (سؤالات 14-19)، کنترل درونی (سؤالات 20-25) و تحمل ابهام (سؤالات 26-31) می‌باشد. نمره‌گذاری پرسشنامه به صورت طیف لیکرت 5 درجه‌ای (بسیار کم=1 تا بسیار زیاد=5) می‌باشد. حداقل امتیاز ممکن 31، حداکثر 93 و حد متوسط نمرات 62 می‌باشد. در پژوهش زندی (Zandi, 2012) پرسشنامه مذکور برای سنجش روایی صوری به چند تن از اساتید و متخصصان ارائه شد و پس از تأیید آن‌ها مورد استفاده قرار گرفت. همچنین در پژوهش زندی (Zandi, 2012) پایایی پرسشنامه در مقیاس کلی 792/0 و در ابعاد توفیق طلبی، استقلال‌طلبی، گرایش به خلاقیت، ریسک‌پذیری، کنترل درونی و تحمل ابهام به ترتیب 73/0، 70/0، 71/0، 76/0، 72/0 و 79/0 گزارش شد. همچنین در پژوهش حاضر نیز به کمک 5 نفر از اساتید، روایی محتوایی پرسشنامه مورد تأیید قرار گرفت و پایایی پرسشنامه در مقیاس کلی 799/0 و در ابعاد توفیق طلبی، استقلال‌طلبی، گرایش به خلاقیت، ریسک‌پذیری، کنترل درونی و تحمل ابهام بر اساس ضریب آلفا کرونباخ به ترتیب 740/0، 748/0، 715/0، 787/0، 740/0 و 732/0 گزارش شده است که نتایج نشان‌دهنده پایایی و همبستگی درونی مناسب سؤالات می‌باشد.
ب- پرسشنامه سواد رسانه‌ای فلسفی و نیرومند (1393): این پرسشنامه داراي 20 گویه می‌باشد و پنج مؤلفه درك محتواي پیام‌های رسانه‌ای (سؤالات 1-4)، آگاهي از اهداف پنهان پیام‌های رسانه‌ای (سؤالات 5-8)، گزينش آگاهانه پیام‌های رسانه‌ای (سؤالات 9-12)، نگاه انتقادي به پیام‌های رسانه‌ای (سؤالات 13-16) و تجزيه و تحليل پیام‌های رسانه‌ای (سؤالات 17-20) را اندازه‌گیری می‌کند. پرسشنامه در مقیاس پنج درجه‌ای لیکرت (5 کاملاً موافقم، 4 موافقم، 3 نظری ندارم، 2 مخالفم و 1 کاملاً مخالفم) نمره‌گذاری شده است. بالاترين نمره‌ای كه آزمودني مي‌تواند در اين مقياس كسب كند، 100 است كه بيانگر بالاترين حد سواد رسانه‌ای بوده و کمترین نمره اين مقياس 20 كه مؤید پایین بودن سواد رسانه‌ای است. میانگین نمره قابل کسب در اين آزمون 60 می‌باشد. در پژوهش فلسفی و نیرومند (Falsafi, Nieroomand, 2013) روایی پرسشنامه توسط اساتید و متخصصان این حوزه تأیید شده است. همچنین پایایی پرسشنامه از روش آلفای کرونباخ در مقیاس کلی 798/0 به دست آمده است. در این پژوهش نیز در بررسی روایی صوری و محتوایی از 5 نفر از اساتید درخواست شد پس از مطالعه دقیق ابزار، دیدگاه‌های اصلاحی خود را به صورت کتبی ارائه نمایند. همچنین تأکید شد که در ارزیابی روایی محتوا، موارد رعایت دستور زبان، استفاده از کلمات مناسب، اهمیت سؤالات، قرارگیری سؤالات در جای مناسب خود و زمان تکمیل ابزار طراحی شده را مدنظر قرار دهند. پس از جمع‌آوری نظرات اساتید، تغییرات لازم در ابزار مورد توجه قرار گرفت. همچنین پایایی پرسشنامه سواد رسانه‌ای در مقیاس کلی 749/0 و در ابعاد درك محتواي پیام‌های رسانه‌ای، آگاهي از اهداف پنهان پیام‌های رسانه‌ای، گزينش آگاهانه پیام‌های رسانه‌ای، نگاه انتقادي به پیام‌های رسانه‌ای و تجزيه و تحليل پیام‌های رسانه‌ای بر اساس ضریب آلفا کرونباخ به ترتیب 753/0، 714/0، 755/0، 725/0 و 759/0 گزارش شده است که نتایج نشان‌دهنده پایایی و همبستگی درونی مناسب سؤالات می‌باشد.
پ- پرسشنامه سواد دیجیتال توحیدی اصل (1391): این پرسشنامه شامل 20 گویه بسته پاسخ بر اساس طیف پنج درجه‌ای لیکرت (خیلی کم: 1 تا خیلی زیاد: 5) می‌باشد، پرسشنامه سه بعد شایستگی دیجیتالی (سؤالات 1-7)، کاربری دیجیتالی (سؤالات 8-13) و انتقال دیجیتالی (سؤالات 14-20) را مورد سنجش قرار می‌دهد. دامنه امتیاز قابل کسب بین 20 تا 100 می‌باشد و هر چه امتیاز به دست آمده به 100 نزدیک‌تر باشد، نشان‌دهنده سواد دیجیتالی بهتر است. میانگین امتیاز قابل کسب 60 می‌باشد. پرسشنامه توسط توحیدی اصل (Tawhidi Asl, 2011) در طول فرایند تحقیق اعتباریابی شده است. پایایی پرسشنامه بر اساس ضریب آلفای کرونباخ در پژوهش توحیدی اصل (Tawhidi Asl, 2011) 930/0 به دست آمد. در این پژوهش نیز به کمک 5 نفر از اساتید، روایی محتوایی پرسشنامه مورد تأیید قرار گرفت. همچنین در پژوهش حاضر، پایایی پرسشنامه سواد دیجیتال در مقیاس کلی 891/0 و در ابعاد شایستگی دیجیتالی، کاربری دیجیتالی و انتقال دیجیتالی بر اساس ضریب آلفا کرونباخ به ترتیب 842/0، 815/0 و 772/0 گزارش شده است که نتایج نشان‌دهنده پایایی و همبستگی درونی مناسب سؤالات می‌باشد. بنابراين مي‌توان گفت كه پرسشنامه طراحی‌شده براي انجام اين پژوهش از قابليت اعتماد كافي برخوردار مي‌باشد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از آمار توصیفی نظیر میانگین و انحراف معیار و برای آزمون فرضیه‌ها از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه استفاده شد.
یافته ها
آزمودنيها شامل 178 نفر از دانشجویان علوم تربیتی دانشگاه آزاد شیراز بودند. از بین 178 دانشجویی که به سؤال‌های پرسشنامه پاسخ داده‌اند، 18 درصد مرد و 82 درصد زن بودند. سن 1/10 درصد کمتر از 20 سال، 2/56 درصد بین 21-25 سال، 2/15 درصد 26-30 سال، 7/10 درصد 31-35 درصد و 9/7 درصد بیشتر از 36 سال بود. همچنین رشته تحصیلی 4/8 درصد کارشناسی ارشد تکنولوژی آموزشی، 3/7 درصد کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی، 4/17 درصد کارشناسی علوم تربیتی و 9/66 درصد کارشناسی ناپیوسته آموزش ابتدایی بود. ميانگين و انحراف معيار آزمودنی‌های نمونه برای متغیرهای پژوهش در جدول 1 ارائه شده است.
جدول 1. میانگین و انحراف معيار آزمودنی‌های نمونه برای متغیرهای پژوهش
متغیر | میانگین | انحراف معیار |
قابلیت‌های کارآفرینی | 80/90 | 89/11 |
سواد رسانه‌ای | 35/74 | 55/7 |
سواد دیجیتال | 11/64 | 41/11 |
همان‌طور كه در جدول 1 مشاهده می‌شود ميانگين قابلیت‌های کارآفرینی، سواد رسانه‌ای و سواد دیجیتال به ترتیب برابر با 89/11± 80/90، 55/7± 35/74 و 41/11±11/64 می‌باشد.
فرضیه: سواد رسانه‌ای و سواد دیجیتال بر قابلیت‌های کارآفرینی دانشجویان علوم تربیتی دانشگاه آزاد شیراز مؤثر هستند.
به منظور بررسی فرضیه پژوهش از آزمون ضریب همبستگی و رگرسیون چندگانه استفاده شده است. نتایج به صورت زیر است:
جدول 2. خلاصه مدل رگرسیون قابلیت‌های کارآفرینی از روی سواد رسانه‌ای و سواد دیجیتال دانشجویان
ضریب همبستگی | ضریب تعیین | ضریب تعیین تعدیل شده | انحراف معیار خطا |
575/0 | 331/0 | 324/0 | 781/9 |
جدول 2 نشان می‌دهد ضریب همبستگی چندگانه بين سواد رسانه‌ای و سواد دیجیتال با قابلیت‌های کارآفرینی برابر 575/0 می‌باشد. ضریب تعیین 331/0 به دست آمده که این مقدار نشان می‌دهد که سواد رسانه‌ای و سواد دیجیتال 1/33 درصد واريانس قابلیت‌های کارآفرینی را تبيين می‌كند؛ به عبارت دیگر 1/33 درصد تغییرات قابلیت‌های کارآفرینی به سواد رسانه‌ای و سواد دیجیتال دانشجویان مربوط می‌شود.
| مجموع مربعات | درجه آزادی | میانگین مربعات | آماره آزمون(F) | سطح معنی‌داری |
رگرسیون | 118/8289 | 2 | 559/4144 | 325/43 | 001/0 |
باقیمانده | 00/16741 | 175 | 663/95 |
|
|
مجموع | 118/25030 | 177 |
|
|
|
جدول 3 نشان می‌دهد ميزان آماره Fبرابر 325/43 و ميزان سطح معني‌داری 001/0 است. چون ميزان سطح معناداری، کمتر از ميزان خطای نوع اول در سطح 01/0 است، لذا می‌توان این فرض را که سواد رسانه‌ای و سواد دیجیتال دانشجویان قادر به پیش‌بینی قابلیت‌های کارآفرینی آن‌ها می‌باشد را تأیید كرد؛ براي تأیید بيشتر به بررسی ضرايب مدل رگرسيونی می‌پردازيم.
جدول 4. ضرایب رگرسیون قابلیت‌های کارآفرینی از روی سواد رسانه‌ای و سواد دیجیتال دانشجویان
| ضرایب | آماره آزمون (t) | سطح معنی‌داری | ||||
شیب خط | خطای استاندارد | ضریب بتا |
|
| |||
مقدار ثابت | 386/21 | 833/7 |
| 730/2 | 007/0 | ||
سواد رسانه‌ای | 604/0 | 099/0 | 384/0 | 108/6 | 001/0 | ||
سواد دیجیتال | 382/0 | 065/0 | 366/0 | 833/5 | 001/0 | ||
در جدول 4 شاخص‌هاي مختلف حاصل از تحلیل رگرسیون براي متغیر وابسته قابلیت‌های کارآفرینی ارائه شده است. داده‌هاي جدول نشان می‌دهد که با توجه به سطح معنی‌داری، متغیر سواد رسانه‌ای (
) و سواد دیجیتال () در رابطه با قابلیت‌های کارآفرینی نقش پیش‌بینی کنندگی دارند.
بحث و نتیجه گیری
پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر سواد رسانه‌ای و سواد دیجیتال بر قابلیت‌های کارآفرینی دانشجویان علوم تربیتی دانشگاه آزاد شیراز انجام شد. در بررسی فرضیه پژوهش این نتیجه گرفته شد که می‌توان این فرض را که سواد رسانه‌ای و سواد دیجیتال دانشجویان قادر به پیش‌بینی قابلیت‌های کارآفرینی آن‌ها می‌باشد را تأیید كرد. نتایج این پژوهش با نتیجه یافته‌های سلام زاده و همکاران، 1400؛ نیکخواه و کردی بروجنی، 1398؛ ادبی فیروزجاه و همکاران، 1397؛ رستگار و کیاکجوری، 1397؛ زردشتیان و همکاران، 1396 و ژانگ و همکاران، 2021؛ رحمی و کریا، 2020؛ موگیونو و همکاران، 2020؛ لاینزالون و همکاران، 2020؛ آیسلامی، 2019 و تتپ، 2019 همسو می‌باشد. از جمله تبیین‌های احتمالی که می‌توان برای این یافته در نظر گرفت این است که سواد دیجیتال یک ضرورت انکارناپذیر برای زندگی در عصر اطلاعات است. در جهانی که بیشتر ملزومات آن در قالب دیجیتال عرضه می‌شود، عدم آگاهی نسبت به سواد دیجیتال معادل است با عدم توانایی در ادامه زندگی. امروزه، زندگی دیجیتال یکی از وجوه زندگی همه ماست و حتی اگر بپذیریم که می‌توانیم سهم فناوری دیجیتال را در زندگی خود کاهش دهیم، اما بی‌تردید حذف کردن آن از زندگی تقریباً غیرممکن است. سواد دیجیتال مستلزم یادگیری مجموعه مهارت‌های خاصی است که در طبیعت خود میان‌رشته‌ای هستند. اطلاعات، رسانه و فناوری، مهارت‌های یادگیری و نوآوری و مهارت‌های زندگی و حرفه‌ای به عنوان سه مجموعه مهارت هستند که افراد به منظور کسب سواد دیجیتال باید آن‌ها را کسب نمایند. همچنین سواد رسانه‌ای، نهضتی علیه رسانه‌ها نیست، بلکه عادت رسانه‌ای افراد را تغییر می‌دهد و با هوشیار کردن مخاطبان، به آنان می‌آموزد به چه نحو از رسانه‌ها استفاده کنند. همچنان که گفته شد، اگر مخاطب به سواد رسانه‌ای مجهز باشد، می‌تواند نگاهی نقادانه به انبوه پیام‌های دریافتی، از رسانه‌های معتبر گرفته تا رسانه‌های زرد، داشته باشد و در نهایت، با درکی صحیح، احساسات و هیجانات ناشی از دریافت پیام‌ها را نیز مدیریت کند. ارتقای سطح سواد رسانه‌ای منجر به کنترل هرچه بیشتر و مفیدتر در راستای استفاده صحیح از تکنولوژی شده است. از طرفی یک محیط دانشگاهی حمایت کننده به گونه‌ای قصد دانشجویان را برای کارآفرین شدن تحریک می‌کند و آن‌ها را به سوی تدوین و اجرای طرح‌های کارآفرینی تشویق می‌کند. وقتی دانشجویان تصور می‌کنند که محیط از جمله محیط دانشگاه و شرایط اقتصادی و سیاسی از فعالیت‌های کارآفرینی حمایت می‌کنند، آن‌ها بیشتر احتمال دارد که اقدام به ایجاد کسب‌وکار کنند.
رشد سريع منابع دانش بشری و ظهور و گسترش فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی، بشر امروز را در يافتن منابع اطلاعاتی بسیار با سرگشتگی بی‌سابقه‌ای روبرو ساخته است، تنها راه غلبه بر اين سردرگمی و تسريع در يافتن اطلاعات مورد نیاز، افزايش فراگیری‌های مهارت‌های سواد رسانه‌ای و سواد ديجیتالی است. مهارت‌های سواد رسانه‌ای و سواد ديجیتالی به دلیل گسترش شبکه‌های ارتباطی و منابع الکترونیکی به منظور انتخاب بهترين و مرتبط‌ترین منبع بر اساس نیازهای اطلاعاتی مراجعه‌کنندگان مورد توجه قرار گرفته است. سواد رسانه‌ای و سواد ديجیتالی به مهارت‌های فنآوری اطلاعات وابسته است. فرد باسواد از نظر فنآوری اطلاعات قادر است تا رایانه‌ها، نرم‌افزارهای کاربردی، پایگاه‌های داده و فنآوری های ديگر را برای انجام امور گوناگون مربوط به تحصیل، حرفه و امور شخصی خود به کار گیرد. از طرفی کارآفرینی به این دلیل که جامعه را به سمت تغییرات تکنیکی و مبتکرانه سوق می‌دهد و باعث رشد و توسعه‌ی جامعه می‌شود و همچنین به این دلیل که دانش جدید را به خدمات و محصولات جدید تبدیل می‌کند، حائز اهمیت است. کارآفرینی علاوه بر ایجاد اشتغال، موجب بالا رفتن کیفیت زندگی، توزیع مناسب درآمد، کاهش اضطراب‌های اجتماعی و بهره‌وری از منابع اصلی می‌شود. افراد کارآفرین و کسانی که از قابلیت‌های کارآفرینانه بهره‌مندند، می‌توانند مسیر دگرگونی‌ها را بشناسند و نسبت به نیازهای جدید آگاهی یابند و در راستای ایجاد مشاغل جدید نقش‌آفرین باشند، بر این اساس لازم است که دانشجویان به‌گونه‌ای پرورش یابند که قابلیت‌های کارآفرینی در آن‌ها رشد کند.
از دستاوردهای اصلی تحقیق می‌توان به این نکته اشاره کرد، دانشجویانی که سواد رسانه‌ای و سواد دیجیتال بهتری دارند، از لحاظ قابلیت‌های کارآفرینی وضع بهتری نسبت به سایر دانشجویان دارند و این به وضوح از ضریب همبستگی پیرسون بین سواد رسانه‌ای و سواد دیجیتال با قابلیت‌های کارآفرینی مشاهده می‌شود؛ بنابراین با توجه به این دستاوردها، اهمیت و ضرورت سواد رسانه‌ای و سواد دیجیتال در بین دانشجویان مشاهده می‌شود. با مقايسه نتايج پژوهش حاضر با پژوهش‌هاي پيشين مي‌توان نتيجه گرفت كه نتايج اين پژوهش با بيشتر مطالعات پيشين همخواني دارد؛ زيرا در كليه پژوهش‌هاي مطرح شده، سواد رسانه‌ای و سواد دیجیتال نقشي تأثيرگذار بر قابلیت‌های کارآفرینی ايفا مي‌كنند كه اين امر در پژوهش حاضر نيز صادق است. در مورد اين پژوهش، اشاره به اين نكته ضروري مي‌نمايد كه سواد رسانه‌ای و سواد دیجیتال به عنوان امري مهم و حياتي در دانشجویان تلقي مي‌شود و بر پايه چنين رويكردي، سنگ بناي اين پژوهش گذارده شد.
از مهم‌ترین محدودیت‌های این پژوهش این است که ابزار جمع‌آوری اطلاعات در اين پژوهش پرسشنامه بوده است و پرسشنامه خود داراي محدوديت ذاتي است. محدود بودن قلمرو اين پژوهش به دانشجویان علوم تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی شیراز و همچنین تأثیر ویژگی شخصیتی دانشجویان بر نتایج و عدم کنترل آن از طرف محقق نیز از دیگر محدودیت این پژوهش می‌باشد. همچنین به دلیل عدم دسترسی مستقیم به دانشجویان و ارسال پرسشنامه‌ها از طریق لینک، امکان نمونه‌گیری به صورت دقیق ممکن نشد.
پیشنهادهای كاربردي پژوهش
- پایه‌گذاری طرح‌های آموزشي سواد رسانه‌ای از سوي دولت و اختصاص بودجه به آن با همكاري دانشگاهيان و متخصصان مربوطه.
- تدوين محتواي آموزشي كارآفريني بر اساس سطح و نيازهاي آموزشي و متناسب با رشته‌های تحصيلي دانشجويان.
- پرورش استقلال‌طلبی دانشجويان در کلاس‌ها و ايجاد فضايي كه آن‌ها بتوانند در تصمیم‌گیری‌ها شركت كنند.
- برگزاری کارگاه‌های آموزشی سواد ديجیتالی توسط دانشگاه‌ها به صورت کلاس‌های اجباری و آزاد.
- آموزش عالی، جهت گسترش آموزش و یادگیری با استفاده از رسانه‌ها و ابزارهای ارتباطی جدید، زیرساخت‌های لازم سخت‌افزاری و نرم‌افزاری موردنیاز را مهیا سازد.
- انجام مطالعه و پژوهش جهت بررسی و تبیین چگونگی قابلیت‌های کارآفرینان به منظور اثرگذاری بر فرایند کارآفرینی و اجرای مدل مفهومی تحقیق حاضر در زمان و مکان دیگر و مقایسه‌ی نتایج آن با نتایج تحقیق حاضر پیشنهاد می‌شود.
- همکاری با سازمان‌ها و مؤسسات حرفه‌ای ارائه دهنده خدمات و آموزش دیجیتال به منظور ارتقای عملکرد دانشجویان توسط دانشگاه.
- برنامه‌ریزی فعالیت‌ها و قابلیت‌های کارآفرینی متنوع جهت مشارکت بیشتر دانشجویان.
- تکنولوژی‌های مستخرج از فناوری‌های نوین و نه فقط دیجیتال را بررسی کرده و میزان تأثیر آن‌ها را در بهبود و گسترش آموزش کارآفرینانه آنلاین سنجیده و اولویت‌بندی شود.
نتیجه گیری
در پایان این نتیجه گرفته می شود که دانشجویانی که سواد رسانه‌ای و سواد دیجیتال بهتری دارند، از لحاظ قابلیت‌های کارآفرینی وضع بهتری نسبت به سایر دانشجویان دارند. همچنین توجه به متغیرهای اثرگذار بر بهبود قابلیت‌های کارآفرینی دانشجویان، حائز اهمیت و توجه فراوان می‌باشد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
در مطالعه حاضر فرمهای رضایت نامه آگاهانه توسط تمامی آزمودنیها تکمیل شد.
حامی مالی
هزینههای مطالعه حاضر توسط نویسندگان مقاله تامین شد.
مشارکت نویسندگان
طراحی و ایده پردازی:
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان مقاله حاضر فاقد هرگونه تعارض منافع بوده است.
References
1. Adabi Firouzjah, H., Yemini Firouz, M., & Yamini Firouz, M. (2017). Investigating the effect of digital literacy on increasing the academic level of physical education students (case study: Non-profit North Amol University). Quarterly Journal of Scientific Studies, 4(14), 117-135. ]in persian[
2. Ariani, I., Zahid Belablan, A., Moinikia, M., & Khaliq Khah, A. (2016). Examining the entrepreneurship capabilities of graduate students (case study of master's students of Tehran universities, Allameh Tabatabai, Shahid Beheshti and Mohaghegh Ardabili). Educational Management Research, 8(31), 15-39. ]in persian[
3. Boahemaah, L., Xin, L., Dogbe, C. S. K., & Pomegbe, W. W. K. (2020). The Impact of Entrepreneurship Education on the Entrepreneurial Intention of Students in Tertiary Institutions. International Journal of Management, Accounting and Economics, 7(4), 180-212.
4. Esmaeil Pounaki, E., Esmaili Givi, M. R., & Fahimnia, F. (2016). Media literacy and information literacy and its impact on entrepreneurial ability. Human Information Interaction, 2(4), 64-76. ]in persian[
5. Esmaeil Pounaki, E., Esmaili Givi, M. R., & Fahimnia, F. (2017). Investigate the relation between the media literacy and information literacy of students of communication science and information science and knowledge. Iranian Journal of Information processing and Management, 32(2), 581-604. ]in persian[
6. Falsafi, Gh., Nieroomand, L. (2013). Investigating the relationship between media literacy and the lifestyle of the study: 15 to 18-year-old high school teenagers in the sixth district of Tehran. The first national conference of media, communication and citizenship education, Tehran. ]in persian[
7. Hartman, M. E. (2019). Does a Computer-Based Intervention Program Increase Dynamic Indicators of Basic Early Literacy Skills (Dibels) for English Language Learners and Non-English Language Learners (Doctoral dissertation, The University of Arizona).
8. Islami, N. N. (2019). The effect of digital literacy toward enterpreneur behaviors through students’ intention enterpreneurship on Economics Education Study Program at Jember. In IOP Conference Series: Earth and Environmental Science (Vol. 243, No. 1, p. 012084). IOP Publishing.
9. Linzalone, R., Schiuma, G., & Ammirato, S. (2020). Connecting universities with entrepreneurship through digital learning platform: functional requirements and education-based knowledge exchange activities. International Journal of Entrepreneurial Behavior & Research.
10. Marsh, J., Kontovourki, S., Tafa, E., & Salomaa, S. (2017). Developing digital literacy in early years settings: professional development needs for practitioners. A White Paper for COST Action IS1410.
11. Mugiono, M., Prajanti, S. D. W., & Wahyono, W. (2020). The Effect of Digital Literacy and Entrepreneurship Education towards Online Entrepreneurship Intention through Online Business Learning and Creativity at Marketing Department in Batang Regency. Journal of Economic Education, 9(2), 21-27.
12. Nasiri, B. (2017). The importance and necessity of media literacy in society. The second international conference on media and information literacy, Tehran. ]in persian[
13. Nikkhah, M., & Kurdi Borojni, A H. (2018). Examining the role of digital literacy methods of teachers on the entrepreneurship of students of the second year of elementary school in Shahrekord. The fourth national conference of new approaches in education and research, Mahmudabad. ]in persian[
14. Purwana, D., & Suhud, U. (2019). Extending the Shapero’s Model: Entrepreneurial Education Can Predict Entrepreneurial Intention of Vocational School Students. Research Journal of Applied Sciences, 13(2), 150-2018.
15. Rahmah, A. (2015). Digital literacy learning system for indonesian citizen. Procedia Computer Science, 72, 94-101.
16. Rahmi, E., & Cerya, E. (2020). Analysis of Student Digital Literacy Skills in Entrepreneurship Course. In 4th Padang International Conference on Education, Economics, Business and Accounting (PICEEBA-2 2019) (pp. 516-520). Atlantis Press.
17. Rastegar, M., & Kiakojouri, D. (2017). Investigating the effect of information literacy on entrepreneurship capabilities with the mediating role of media literacy (case study: Islamic Azad University students, Chalus branch). The first national conference of entrepreneurship, Chalus. ]in persian[
18. Razzaghi, M., Balouch, S., & Mohajeran, B. (2022). The Role of Knowledge Management and Digital Literacy in Job Performance: The Variable Contribution of Organizational Learning. Sciences and Techniques of Information Management, 8(1), 359-392.
19. Salamzadeh, A., Hadizadeh, M., & Mortazavi, S. S. (2021). Realization of online entrepreneurship education based on new digital technologies in Iran: A scenario planning approach. Journal of Entrepreneurship Development, 14(3), 481-500. ]in persian[
20. Tāji, H., & Dibā'i Sāber, M. (2023). Identifying the components of media literacy education and analyzing its place in the upstream documents of Iranian education. Educational Innovations, 22(1), 7-30.
21. Tawhidi Asl, M. (2011). Evaluating the level of digital literacy and its effect on people's willingness to use e-government services (case study: residents of District 14 of Tehran Municipality). Master's Thesis, Islamic Azad University, Electronic Department (Tehran North). ]in persian[
22. Tetep, A. S. (2019). Students’ digital media literacy: Effects on social character. International Journal of Recent Technology and Engineering (IJRTE) ISSN, 2277-3878.
23. Turner, K. H., Jolls, T., Hagerman, M. S., O’Byrne, W., Hicks, T., Eisenstock, B., & Pytash, K. E. (2017). Developing digital and media literacies in children and adolescents. Pediatrics, 140(Supplement_2), S122-S126.
24. Venkataraman, S. (2019). The distinctive domain of entrepreneurship research. In Seminal ideas for the next twenty-five years of advances. Emerald Publishing Limited.
25. Zandi, A A. (2012). Investigating the relationship between teachers' entrepreneurial abilities and their educational performance in Varamin secondary schools. Master's thesis. Islamic Azad University, Garmsar branch. ]in persian[
26. Zardoshtian, S., Abbasi, H., & Khanmoradi, S. (2018). The effect of media literacy on entrepreneurship capabilities with the mediator role of information literacy in students of sport sciences. Communication Management in Sport Media, 5(2), 41-54. ]in persian[
27. Zhang, J., Zhang, M., Liu, Y., Lyu, R., & Cui, R. (2021). Research on the Integration of Media Literacy Innovative Concept and Entrepreneurship Education and Digital Dynamic Creative Expression Talents. Frontiers in Psychology, 4759.
[1] Entrepreneurship
[2] Entrepreneurial capabilities
[3] media literacy
[4] Digital literacy