تحلیل سیاستی ناترازی انرژی در تهران با تأکید بر توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر
Translator
محورهای موضوعی : دو فصلنامه علمی - تخصصی اقتصاد توسعه و برنامه ریزی
1 - دانشجوی دکتری تخصصی برنامه ریزی محیط زیست،واحد علوم و تحقیقات،دانشگاه آزاد اسلامی،تهران،ایران
کلید واژه: ناترازی انرژی, سیاست‌گذاری انرژی, انرژی‌های تجدیدپذیر, توسعه پایدار, زیرساخت انرژی, استان تهران,
چکیده مقاله :
ناترازی انرژی به‌عنوان یکی از چالش‌های ساختاری در نظام اقتصادی ایران، به‌ویژه در کلان‌شهر تهران که بیشترین تراکم جمعیتی، صنعتی و مصرفی را داراست، ابعاد نگران‌کننده‌ای به خود گرفته است. این ناترازی نه‌تنها موجب اختلال در تولید صنعتی و توزیع خدمات شده، بلکه زمینه‌ساز بروز مشکلات زیست‌محیطی، اقتصادی و امنیتی نیز گشته است. هدف این پژوهش، تحلیل سیاستی وضعیت ناترازی انرژی در استان تهران و ارزیابی ظرفیت‌های توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر به‌عنوان راهکاری برای رفع این بحران است. روش تحقیق مبتنی بر تحلیل ثانویه گزارش‌ها، داده‌های رسمی، مطالعات سیاستی و تطبیقی بوده و با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی انجام گرفته است. نتایج مطالعه نشان می‌دهد که ریشه‌های ناترازی انرژی در تهران را می‌توان در فرسودگی زیرساخت‌ها، عدم تعادل قیمت‌گذاری، سیاست‌های حمایتی ناکارآمد، وابستگی به سوخت‌های فسیلی و کمبود سرمایه‌گذاری هدفمند جستجو کرد. در این میان، انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه انرژی خورشیدی و بادی، از پتانسیل بالایی برای جایگزینی بخش‌هایی از بار مصرف انرژی استان برخوردارند. با اصلاح سیاست‌های تخصیص منابع، ایجاد مشوق‌های مالی برای بخش خصوصی، ارتقاء بهره‌وری مصرف و حمایت از فناوری‌های نوین، می‌توان این ظرفیت‌ها را بالفعل کرد. در پایان، سیاست‌هایی مبتنی بر تجربه‌های جهانی و بومی برای حکمرانی هوشمندانه انرژی در سطح منطقه‌ای ارائه شده است که می‌تواند به‌عنوان مبنای برنامه‌ریزی توسعه پایدار انرژی در تهران مدنظر قرار گیرد.
This study examines the structural causes, challenges, and opportunities related to energy imbalance in Tehran Province, focusing on the role of renewable energy development. Using a descriptive-analytical method based on official data from the Ministry of Energy, Tavanir, and the Statistical Center of Iran, the study identifies a persistent and widening gap between energy supply and demand. The findings reveal that beyond technical issues, the root causes of this imbalance lie in poor multi-level governance, institutional fragmentation, and spatial inequality in energy access. The study also highlights the limited effectiveness of demand-side management policies, such as the "Bargh Omid" program and smart metering, due to inadequate implementation and lack of public engagement. Despite the region’s high potential for solar energy, renewable energy development has been minimal, primarily due to policy instability, bureaucratic obstacles, and weak private sector incentives. The analysis concludes that achieving energy sustainability and equity in Tehran requires an integrated, participatory policy framework supported by regional planning, targeted subsidies, and institutional coordination. The study offers practical policy recommendations to support the transition toward a more sustainable and just energy system in Iran’s most populous province
1. Bache, I., & Flinders, M. (2004). Multi-level Governance. Oxford University Press.
2. Geels, F. W. (2011). The multi-level perspective on sustainability transitions: Responses to seven criticisms. Environmental Innovation and Societal Transitions, 1(1), 24-40.
3. Sabatier, P. A. (2007). Theories of the Policy Process. Westview Press.
4. Sovacool, B. K., Sidortsov, R. V., & Jones, B. R. (2013). Energy Security, Equality and Justice. Routledge.
5. Sovacool, B. K., Burke, M., Baker, L., Kotikalapudi, C. K., & Wlokas, H. (2016). New frontiers and conceptual frameworks for energy justice. Energy Policy, 105, 677–691.
6. مرکز آمار ایران. (1402). آمارنامه اقتصادی استان تهران. تهران: معاونت برنامه‌ریزی و توسعه.
7. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. (1402). بررسی عملکرد طرح برق امید. دفتر مطالعات زیربنایی.
8. ساتبا. (1402). گزارش عملکرد انرژی‌های تجدیدپذیر استان تهران. تهران: سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق.
9. شرکت توانیر. (1402). گزارش وضعیت شبکه برق در تابستان 1402. تهران: دفتر مطالعات فنی.
10. شرکت توانیر. (1403). پیش‌بینی بار و ظرفیت تولید استان تهران. تهران: معاونت برنامه‌ریزی.
11. وزارت نیرو. (1401). سند ملی انرژی. تهران: دبیرخانه شورای عالی انرژی.
12. وزارت نیرو. (1402). گزارش ناترازی انرژی در استان‌ها. تهران: دفتر مطالعات راهبردی انرژی