تبیین الگوی عوامل موثر بر توان سازگاری گندمکاران شهرستان مهران در مواجهه با ریزگردها

محورهای موضوعی : پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی

محمد شریفی ¹ (1. (دانشجوی دکتری، گروه ترویج و آموزش کشاورزی واحد ایلام)، دانشگاه آزاد اسلامی، ایلام، ایران)
علیرضا پورسعید ² ((دانشیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی واحد ایلام)، دانشگاه آزاد اسلامی، ایلام، ایران)
حامد چهارسوقی امین ³ ((استادیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی واحد ایلام)، دانشگاه آزاد اسلامی، ایلام، ایران)
مرجان واحدی ⁴ ((استادیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی واحد ایلام)، دانشگاه آزاد اسلامی، ایلام، ایران)

تاریخ دریافت : 1399/10/21 تاریخ پذیرش : 1400/10/29 تاریخ انتشار : 1400/08/01

کلید واژه: کشاورز, سازوکارهای زراعی, ریزگرد, توان سازگاری, سازوکارهای مدیریتی,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر تبیین الگوی توان سازگاری گندمکاران شهرستان مهران در مواجهه با ریزگردها و عوامل مؤثر بر آن می باشد. جامعه‌ی آماری مورد مطالعه در این تحقیق کشاورزان گندم کار شهرستان مهران به تعداد 315 نفر برای می باشد. حجم نمونه از طریق فرمول کوکران 173 نفر به صورت تصادفی انتخاب شده است. برای افزایش دقت محاسبات، این رقم به 180 نفر افزایش یافت، اطلاعات جمع آوری شده برای این پژوهش با استفاده از نرم افزار SPSS و PLS مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. جهت بررسی معنی داری ضرایب مسیر از تکنیک بوت استرپینگ استفاده شد. سازوکار آموزشی-ترویجی(ضریب مسیر= 446/0 و 409/3= t-value) و سازوکار زراعی (ضریب مسیر=428/0 و 470/2= t-value) تأثیر معنی داری بر سازگاری با پدیده ریزگرد از خود نشان داده‌اند. این در حالی است که تأثیر سازکار مدیریتی (ضریب مسیر=153/0 و 391/1 = t-value)، سازوکار فنی (ضریب مسیر=118/0 و 637/0= t-value) در این راستا، معنی دار نبود. عواملی از جمله نبود یا کمبود آگاهی، آموزش و ضعف ارتباطی و ترویجی، انجام تحقیقات بدون توجه به سازگاری و نیاز سنجی و ساده سازی نکردن نتایج آن‌ها برای کشاورزان، در نظر نگرفتن اعتبار و سرمایه مورد نیاز، عدم توجه به سازگاری با پدیده ریزگرد به عنوان یک ضرورت، مهیا نبودن زیرساخت‌ها برای هموار ساختن مسیر اجرای فعالیت‌های سازگاری با پدیده ریزگرد و نامتناسب بودن تعرفه‌های بیمه محصولات کشاورزی می‌توانند نقش قابل توجهی در معنی دار نشدن این سازوکارها ایفا کنند. اما سازه سازگاری با پدیده ریزگرد به طور مستقیم و سازوکارهای مرتبط با آن به صورت غیر مستقیم اثرات بسیار چشمگیر و معنی داری بر توان سازگاری داشتند.

چکیده انگلیسی:

The purpose of this study was to design an adaptive capacity model of wheat farmers in Mehran city in confronting with particulate matter and its effective factors. The statistical population included wheat farmers in Mehran city including 315 people for 14,500 hectares of wheat lands. The sample size was estimated 173 of wheat farmers using the Cochran formula which increased to 180 to enhance the accuracy of the calculation. The random sampling method was used. The collected data were analyzed using SPSS and AMOS software. Bootstraping technique was used to evaluate the significance of path coefficients. Educational-extension mechanism (path coefficient = 0.446 and t-value = 3.409) and agronomic mechanism (path coefficient = 0.428 and t-value = 2.470) show a significant effect on adaptation to fine dust phenomenon have given. While the effect of managerial mechanism (path coefficient = 0.153 and t-value = 1.391), technical mechanism (path coefficient = 0.118 and t-value = 0.637) in this regard was not significant. Factors such as lack or lack of awareness, education and communication and extension weakness, conducting research without considering the adaptation and needs assessment and not simplifying their results for farmers, not considering the required credit and capital, not paying attention to adaptation to the phenomenon of fine dust. As a necessity, the lack of infrastructure to pave the way for implementation of activities compatible with the phenomenon of fine dust and the disproportionate tariffs for agricultural insurance can play a significant role in the non-significance of these mechanisms. However, the structure of adaptation to the fine dust phenomenon directly and the mechanisms related to it indirectly had very significant and significant effects on the adaptability.

منابع و مأخذ:

 اسمعیل نژاد، م. و پودینه، م.، ر. (1396). ارزیابی سازگاری با تغییرات اقلیمی در مناطق روستایی جنوب خراسان جنوبی. مخاطرات محیط طبیعی، دوره 11، ش 8، صص 65-88.

بارانی پور، ا. و  محمودزاده، ا. (1394). سهم جلگه‌های ساحلی جنوب ایران در تولید ریزگردهای اقلیمی (مطالعه موردی استان‌های خوزستان و بوشهر)، جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، دوره 26، ش 4، صص 119-134.

خالدی، ف.، زرافشانی، ک.، میرک زاده، ع.ا. و شرفی، ل. (1394). بررسی عوامل مؤثر بر توان سازگاری کشاورزان در برابر تغییرات اقلیم (مطالعة موردی: گندم‌کاران شهرستان سرپل ذهاب، استان کرمانشاه. پژوهش­های روستائی، دوره 6، ش 3، صص 678-655.

خیراللهی، م.، علی بیگی، ا.ح. و زرافشانی، ک. (1395). واکاوی توان سازگاری کشاورزان گندم کار در برابر ریزگردها (مورد مطالعه: شهرستان دهلران). تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 47، ش 4، صص 912-901.

رضائی مقدم، م.ح. و مهدیان بروجنی، م. (1394). منشأیابی ریزگردها با استفاده از تصاویر سنجندة    AVHRR ماهوارة NOAA  مطالعة موردی: جنوب غرب ایران. جغرافیا و پایداری محیط، دوره 17، ش 5، صص 13-1.

رضوی، م. (1388). تغییر آب و هوا و تاثیر آن بر کشاورزی. ویژه نامه تغییر اقلیم کشاورزی. مروری بر کنوانسیون و نشست­های تغییر اقلیم از ریو تا کپنهاک. نشر آموزش کشاورزی، صص 21-28.

سرابیان، ل. و نیکپور، ع . (1388). نقش کشاورزی طبیعت مدار در کاهش تغییر اقلیم. ویژه نامه تغییر اقلیم کشاورزی. مروری بر کنوانسیون و نشست­های تغییر اقلیم از ریو تا کپنهاک. نشر آموزش کشاورزی، صص 15-20.

طوفان، م، 1389، چالش­ها و چشم اندازهای همکاری­های منطقه­ای در مهار ریزگردها، دومین همایش ملی فرسایش بادی و طوفان­های گرد و غبار، یزد.

 عمارلویی، ع.، جنیدی ج.ا، اصیلیان مهابادی، ح.، اسدالهی، خ. (1393). ارزیابی غلظت  PM۲,۵، PM۱۰ و  PM۱ در طی طوفان­های گرد و غبار در شهر ایلام در سال ۹۲-۹۱. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی ایلام، دوره 22، ش 4، صص 240-259.

عزیزی خالخیلی، ط.،  زمانی،  غ. ح. 1393. سازگاری با تغییرات اقلیمی: کاربرد تئوری بنیادی (مورد مطالعه کشاورزان شهرستان مرودشت). جامعه شناسی کاربردی. دوره 3، ش 3، صص 55-78.

موسایی، م. 1396. بررسی عوامل موثر برظرفیت سازگاری کشاورزان نسبت به تغییرات اقلیمی: مطالعه موردی گندمکاران شهرستان گچساران. هفتمین همایش سراسری کشاورزی و منابع طبیعی پایدار.

سهراب جایدری، ر، ملکی . ا. حسینی، م.ح.1390. بررسی راهکارهای آموزشی- ترویجی مدیریت مصرف بهینه آب برای مقابله با خشکسالی در بین گندمکاران استان ایلام. پژوهش­های ترویج و آموزش کشاورزی. 4 (۴)،12-1.

شفیعی ثابت.، ن و فرهادی، ف، محسن.1398. تأثیرات توانمندسازی بهره برداران کشاورزی در توسعه روستایی شهرستان سمیرم. پژوهش­های ترویج و آموزش کشاورزی. شماره 3 پیاپی 47. صفحه 49 تا 64.

صحرایی، ف.، قوچانی، ا و غنیان م. 1398. تبیین نیت سازگاری کشاورزان در مواجهه با گرد و غبار؛ مدل توسعه یافته نظریه انگیزش حفاظت پژوهش­های ترویج و آموزش کشاورزی . شماره 4 پیاپی 12. صفحه 24 تا 44.

Acosta, L.A., & Eugenio, J.M.A. (2014). Defuzzification of Fuzzy Concepts to Support Vulnerability Assessments of Climate Change Impacts in the Philippines. Advances in Environmental Research, NewYork: Nova Science, 24(1), 270–283.

Adger W. N., Dessai S., Goulden M., Hulme M., Lorenzoni I., Nelson D. R., Naess L. O., Wolf J., and Wreford. A. (2009). Are there social limits to adaptation to climate change? The Leadership Quarterly, 15(5), 625–646.

Alcamo, J., Acosta-Michlik, K., Carius, A., Eierdanz, F., Klein, R., Kromker, D., & Tanzler, D. (2008). A new approach to quantifying and comparing vulnerability to drought. Regional Environmental Change, 15(5), 625–646.

Bartlett. J.E., Kotrlik, J.W., & Higgins, Ch. C. (2001). Organizational Research: Determining Appropriate Sample Size in Survey Research. Information Technology, Learning, and Performance Journal, 16(1), 49–68.

Beaula, Th., & Partheeban, J. (2013). Risk Assessment of natural hazards in nagapattinam district using fuzzy logic model. International Journal of Fuzzy Logic Systems, 61(1), 16–35.

Bojorquez-Tapia, L.A. (2002). Integrating Fuzzy Logic, Optimization, and GIS for Ecological Impact Assessments. Environmental management, 30)3(, 418–433.

Boochani, M.H., & Fazeli, D. (2011). Environment Challenges and its Consequences Case Study: Dust and its Impact in the West of Iran. Quarterly of Doctrine of Policy Making, 2(3), 23(3), 243–264.

Cassel- Gintz, M.A., Ludeke, M.K.B., Petschel-Held, G., Reusswig, F., Plochl, M., Lammel, G., & Schellnhuber, H. J. (1997). Fuzzy logic based global assessment of the marainalitv of aaricultural land use. Climate Research, 8(3), 135-150.

Cutter, S.L., Emrich, Ch.T, Webb, J.J., & Morath, D. (2009).  Social Vulnerability to Climate Variability Hazards: A Review of the Literature. Hazards and Vulnerability Research Institute. 13(1), 24–43.

Department of Climate Change and Energy Efficiency (DCCEE) 2011. Barriers to effective climate change adaptation. A submission to the productivity commission. Retrieved from.

Deressa, T.T. (2008). Dttennnnnnns ff fmmmrrs’ hhiice ff pppptatinn mttssss to llimtte hheeee in the Nile Basin of Ethiopia. IFPRI Discussion Paper, 798. International Food Policy Research Institute (IFPRI), Washington, DC, 36 pp.

Gentle, P., & Maraseni, T.N. (2012). Climate change, poverty and livelihoods: adaptation practices by rural mountain communities in Nepal. Environmental Science & Policy, 21 24 – 34.

Khaledi, F. (2014).  Adaptive capacity Analysis of wheat farmers against Climate change. (Case study: Sarpolzohabtown ship). M.Sc.Thesis, Razi University

Klose S. L. (2001). A decision support system for agricultural producers. Ph.D. dissertation, Texas A&M University, United States, Texas. Retrieved April 24, 2011, from ABI/INFORM Global. (Publication No. AAT 3011748).

Loayza, N.V., Olaberria, E., Rigolini, J., & CHristiaensen, L. (2012). Natural Disasters and Growth: Going Beyond the Averages. World Development, 40(7), 1317–1336.

Mubaya C. P., Njuki J., Mutsvangwa E. P., Mugabe F. T., and Nanja D. (2012). Climate variability and change or multiple stressors? Farmer perceptions regarding threats to livelihoods in Zimbabwe and Zambia. Journal of Environmental Management, 102: 9-17.

Nakuja, T., Sarpong, D. B., Kuwornu, J. K. M., and Ashante, F. A. (2012). Water storage for dry season vegetable farming as an adaptation to climate change in the upper east region of Ghana. African Journal of Agricultural Research. 7 (2), 298-306.

Naseri, H.R., & Sarami nejad, F. (2011). Compare aquifer vulnerability assessment methods and fuzzy logic DRASTIC: A Case Study of Dashte gel gir Masjed Soleyman. Journal Natural Geography, 4(11), 128-136.

Smit, B., & Wandel, J. (2006). Adaptation, adaptive capacity and vulnerability. Global Environmental Change, 16, 282–292.

Ueda, M., Matsubatashi, T., & Sawada. Y. (2013). Natural disasters and suicide: Evidence from Japan. Social Science & Medicine, 82, 126-133.