تأثیر تغییرات ساختاری و سرمایه انسانی بر رابطه آلودگی محیط‌زیست و رشد اقتصادی در کشورهای حوزه منا با دو روش GMM و PVAR

محورهای موضوعی : اقتصاد کاربردی

اعظم حاجی آقاجانی ¹ , کامبیز هژبر کیانی ² , علی امامی میبدی ³ , کامبیز پیکارجو ⁴

1 - دانشجوی دکتری اقتصاد، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم وتحقیقات، تهران
2 - استاد گروه اقتصاد، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
3 - دانشیار گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
4 - استایار گروه اقتصاد، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1398/10/20 تاریخ پذیرش : 1399/07/27 تاریخ انتشار : 1398/04/01

کلید واژه: آلودگی محیط‌زیست, سرمایه انسانی, تغییرات ساختاری, رشد اقتصادی,

چکیده مقاله :

در دهه‌های اخیر تحقیقات بسیاری بر بررسی اثرات مستقیم و غیرمستقیم سرمایه انسانی و تغییرات ساختاری بر رشد اقتصادی تمرکز کرده‌اند و دیدگاه‌ها و نظرات متفاوتی در این خصوص ارائه‌شده است. آلودگی محیط زیست نیز به‌عنوان یکی از عوامل غیرمستقیم مؤثر بر رشد اقتصادی مورد تأکید قرارگرفته است؛ اما دراین‌بین نباید از محدودیت های پیش روی طرفداران نظریه تأثیر به‌کارگیری سرمایه انسانی و تغییرات ساختاری در جهت کاهش آلودگی محیط زیست به‌منظور نیل به اهداف و سیاست گذاری های توسعه اقتصادی غافل ماند. بر این اساس، با توجه به اینکه رشد اقتصادی یکی از اهداف مهم کشورهاست و بررسی و تعیین علل رشد اقتصادی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، هدف از این تحقیق، بررسی تأثیر شوک های تغییرات ساختاری و سرمایه انسانی بر ارتباط آلودگی محیط‌زیست و رشد اقتصادی می‌باشد که با استفاده از داده های 15 کشور حوزه منا در دوره زمانی 2000 تا 2016 و با به‌کارگیری دو روش گشتاورهای تعمیم‌یافته (GMM) و خود رگرسیون برداری پانل (PVAR) انجام‌شده است. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد، آلودگی محیط‌زیست تأثیر منفی و معنی‌داری بر رشد اقتصادی در نمونه موردبررسی دارد؛ همچنین وجود شوک های هم‌زمان سرمایه انسانی و تغییرات ساختاری نقش تعدیل‌کننده در تأثیر منفی آلودگی محیط‌زیست بر رشد اقتصادی کشورهای حوزه منا داشته است.