صلح و دیپلماسی در اسلام: مطالعه فقهی - تاریخی حل منازعات
محورهای موضوعی : حقوق بشراسماء شهریاری 1 * , مهدی عبدالمالکی 2
1 - دانشجوي دکتری، گروه حقوق بین الملل عمومی، واحد كرج، دانشگاه آزاد اسلامي، کرج، ايران.
2 - گروه حقوق بین الملل، واحد كرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ايران.
کلید واژه: روابط بین‌الملل اسلامی, دیپلماسی پیامبر, فقه اسلامی, حل منازعات, همزیستی مسالمت‌آمیز.,
چکیده مقاله :
صلح و دیپلماسی در اسلام از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و این موضوع هم از نظر فقهی و هم تاریخی مورد توجه قرار گرفته است. در فقه اسلامی، صلح به عنوان یکی از اصول اساسی برای حفظ و گسترش دین و جامعه اسلامی شناخته می‌شود. پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) نیز در دوران حیات خود از دیپلماسی و روش‌های مسالمت‌آمیز برای حل و فصل اختلافات و برقراری صلح استفاده می‌کردند. از نظر تاریخی، پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) با استفاده از دیپلماسی و مذاکره، توانستند بسیاری از جنگ‌ها و درگیری‌ها را به صلح و همزیستی مسالمت‌آمیز تبدیل کنند. یکی از نمونه‌های بارز این رویکرد، پیمان حدیبیه است که با قریش بسته شد و به مدت ده سال صلح و آرامش را برای مسلمانان به ارمغان آورد. همچنین، تاریخچه‌ای از همزیستی مسلمانان با یهودیان و مسیحیان، به ویژه در منشور مدینه و پیمان صلح با مسیحیان نجران، ارائه شده است، نمونه‌های متعددی از پیمان‌ها و صلح‌های مسالمت‌آمیز مانند صلح حدیبیه و پیمان مدینه که نشان‌دهنده اهمیت صلح و دیپلماسی در اسلام است. در اسلام بنا بر اقتضاء شرایط صلح یا جنگ ضرورت می‌یافت و البته در نهایت، اسلام مبارزه با ظلم را تجویز می‌کند تا جهان به صلحی عادلانه دست یابد. استراتژی‌های پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) در دیپلماسی و روابط بین‌المللی نشان می‌دهد که دعوت به اسلام همیشه بر جنگ مقدم بوده است. نمونه‌های متعددی از پیمان‌ها و صلح‌های مسالمت‌آمیز مانند صلح حدیبیه و پیمان مدینه نشان‌دهنده اهمیت صلح و دیپلماسی در اسلام است. در نهایت، اسلام مبارزه با ظلم را تجویز می‌کند تا جهان به صلحی عادلانه دست یابد.
Peace and diplomacy in Islam are of great importance, and this topic has been addressed both legally and historically. Peace is a fundamental principle for preserving and expanding the religion and Islamic community in Islamic jurisprudence. Diplomacy and peaceful methods were also employed by the Prophet of Islam (peace be upon him) to resolve disputes and establish peace in his lifetime. Diplomacy and negotiation were the tools used by the Prophet of Islam (peace be upon him) to transform many wars and conflicts into peace and peaceful coexistence in history. One prominent example of this approach is the Treaty of Hudaybiyyah, which was signed with the Quraysh and brought ten years of peace and tranquility to Muslims. Additionally, a history of coexistence between Muslims, Jews & Christians shows, lots of featuring numerous examples of treaties and peaceful agreements, that confirm the importance of peace and diplomacy in Islam. Islam believes that peace or war is necessary depending on the circumstances, and ultimately, it advocates fighting against oppression to achieve a just peace in the world. It is evident from the strategies of the Prophet of Islam (peace be upon him) in diplomacy and international relations that the invitation to Islam has always been the priority over war. The importance of peace and diplomacy in Islam is highlighted by many examples of treaties and peaceful agreements, including the Treaty of Hudaybiyyah and the Constitution of Medina. In the end, Islam prescribes fighting against oppression to achieve just peace in the world.
1. آجیلی، هادی؛ اسمعیلی اردکانی، علی (1392). درآمدی بر معنا و مفهوم صلح در روابط بین‌الملل؛رویکرد اسلام سیاسی فقاهتی. پژوهش‌های سیاستهای اسلامی. 1 (4)، 105-134.
2. آيتى، محمد ابراهيم (1378). تاريخ پيامبر اسلام. تهران: دانشگاه تهران.
3. ابن هشام، عبدالملک (1369). سیره النبویه. تهران: ادیب مصطفوی.
4. البانی، محمد ناصرالدین (1412ق.). سلسلة الاحادیث الضعیفة و الموضوعة. ریاض: دارالمعارف.
5. المحمدى، رشیدرضا (1414ق.). تفسیر المنار. مصر: دارالمنار.
6. بیدآباد، بیژن (1388). خلاصه اصول روابط بین الملل در اسلام از دیدگاه حکمت در عرفان و تصوف اسلامی (حقوق بین الملل عمومی، سیاست خارجی و دیپلماسی). تهران: انتشارات نور فاطمه.
7. خزائی، احمدرضا (1393). دیپلماسی پیامبر (صلی الله علیه و آله) و ابزارهای توسعه روابط بین الملل با سایر دولت‌ها. فصلنامه مطالعات روابط بین الملل. 7 (28)، 103-131.
8. رستاخیزباغان، باقر (1403). جایگاه دیپلماسی فرهنگی در صلح سازی و حل و فصل منازعات بین المللی. اولین کنفرانس بین المللی حقوق، علوم سیاسی، سیاست اسلامی و فقه اسلامی. ساري. ايران.
9. شلتوت، محمود (1354). جنگ و صلح در اسلام. ترجمه شريف رحمانی. تهران: انتشارات بعثت.
10. شیخ طوسى، ابوجعفر محمدبن الحسن (1395). التبیان فی تفسیر القرآن. قم: انتشارات اسلامی.
11. شیخ صدوق، ابوجعفر (1389). الخصال. قم: مؤسسه النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
12. طبرى، محمد بن جریر (1421 ق.). جامع البیان عن تأویل آى القرآن تفسیر الطبرى. بیروت: دارالکتب العلمیه و داراحیاء التراث العربى.
13. عزیزی، موسی (1391). سیره سیاسی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله). ویژه نامه نقطه پرگار. 1 (1)، 84-96.
14. عمیدزنجانی، عباسعلی (1344). اسلام و همزیستی مسالمت آمیز. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
15. قرآن کریم (1398). ترجمه محمدمهدي فولادوند. تهران: پیام عدالت.
16. مساعدی، علی (1382). سیاست خارجی پیامبر اعظم (ص). قم: انتشارات قم.
17. مکارم شیرازی، ناصر (1380). مجموعة بحوث فقهیه. قم: مدرسة الإمام علي بن أبي طالب (علیه السلام).
18. منتظری، حسینعلی (1374). مبانی فقهی حکومت اسلامی. ترجمه محمود صلواتی. تهران: نشر تفکر.
19. منتظرى، حسینعلى (1409 ق.). دراسات فى ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیه. قم: دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه.
20. نجفی، محمدحسین (1365). جواهرالکلام. تهران: دارالکتب الاسلامیه.