شناسایی و رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر مکان‌یابی کتابخانه‌های عمومی با استفاده از روش فرایند سلسله مراتبی گروهی (AHP)

محورهای موضوعی : نظام ها و خدمات اطلاعاتی

فرزانه عفیفیان ¹ , زهیر حیاتی ² , علی گلی ³

1 - کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شیراز
2 - دانشیار گروه علم اطلاعات و دانش‌‌شناسی دانشگاه شیراز
3 - استادیار گروه جامعه‌شناسی و برنامه‌ریزی اجتماعی دانشگاه شیراز

تاریخ دریافت : 1392/01/24 تاریخ پذیرش : 1392/03/29 تاریخ انتشار : 1392/03/31

کلید واژه: تحلیل سلسله‌مراتبی, کتابخانه‌های عمومی, مکان‌یابی,

چکیده مقاله :

هدف: هدف پژوهش شناسایی و رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر مکان‌یابی کتابخانه‌های عمومی با استفاده از روش فرایند سلسله مراتبی گروهی AHP)) است. روش: در این پژوهش از روش پیمایشی استفاده شده است. ابتدا با مطالعه کتابخانه‌ای، معیارهای موثر در مکان‌یابی کتابخانه‌های عمومی مشخص شد؛ سپس با نظرسنجی از متخصصین مرتبط توسط پرسشنامه، میزان اهمیت عوامل مؤثر با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی گروهی(AHP)[1] مشخص شد. از 45 پرسشنامه توزیع شده، 32 پرسشنامه به صورت کامل و بدون خطا تکمیل شد. به منظور محاسبه نتایج مقایسه زوجی معیارها و شاخص های مستخرج از دیدگاه متخصصین کتابداری، نرم افزار Expert choiceو جهت انجام تحلیل های مکانی موجود کتابخانه با معیارهای منتخب و نیز شناسایی پهنه های جدید نرم افزار Arc GISبکار رفت. یافته‌ها: یافته‌ها نشان ‌داد از دیدگاه پاسخگویان 34 شاخص در مکان‌یابی کتابخانه‌های عمومی با اهمیت متفاوت، دخیل هستند که در قالب شش معیار اصلی مرکزیت، سازگاری، امکانات رفاهی و پیش‌بینی‌های آینده، جهت‌یابی محل ، شرایط فیزیکی-کالبدی و رقبا قرار می گیرند. نتیجه‌گیری:. بر اساس امتیاز تعلق‌گرفته به شاخص‌ها، 13 شاخص از ارتباط کم 12 شاخص از ارتباط متوسط و 9 شاخص از ارتباط زیاد برخوردار هستند. همچنین، شاخص‌هایی که بالاترین وزن را در هر گروه داشتند مشخص شدند و در پایان الگویی از عوامل مؤثر بر مکان‌یابی کتابخانه‌های عمومی ارائه شد. [1].Analytic Hierarchy Process (AHP)

چکیده انگلیسی:

Purpose: The paper investigates the impact of social capital and social entrepreneurship in the academic libraries of the Ministry of Science, Research and Technology in Tehran. Method: This study is an analytical survey. Data collection is conducted through a  questionnaire which was distributed among 140 librarians with a bachelor's degree or higher in the academic libraries of 13 universities affiliated to the Ministry of Science, Research and Technology. Descriptive and inferential statistic methods were used in this study overall multivariate regression. Findings: Results showed the levels of social capital (39/51) and social entrepreneurship (41/99) are in the average level in research libraries and social capital had a positive impact on social entrepreneurship. Among the indicators of social capital (Trust, relationships, reciprocity, capacity, diversity and structure), all except diversity  had positive impact on social entrepreneurship. Conclusions: According to the results of the study, considering the social capital and social entrepreneurship (Identification of the opportunities and using of it ), is very effective in the relationship between scientific societies, information exchange in libraries, and scientific networks.

منابع و مأخذ:

رضویان، محمدتقی. (1381).  برنامه ریزی کاربری اراضی شهری. تهران: منشی.

رهنما، محمدرحیم، آقاجانی، حسین. (1388). تحلیل توزیع فضایی کتابخانه­های عمومی در شهر مشهد. فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 12(2).

زنگی‌آبادی، مهدیه. (1381). تحلیل توزیع فضایی و مکان‌یابی کتابخانه‌های عمومی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی: مطالعه موردی شهر کرمان. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). تهران: دانشگاه تربیت مدرس.

سعیدنیا، احمد. (1374). کتاب سبز شهرداری. جلد یازدهم. تهران: انتشارات سازمان شهرداری‌های کشور.
12 ج.

فرجی‌سبکبار، حسنعلی. (1384). مکا‌‌ن‌یابی واحدهای خدمات بازرگانی با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی(AHP)، مطالعه موردی: بخش طرقبه شهرستان مشهد. پژوهش‌های جغرافیایی،37(51)، ص. 125-138.

مختارپور، رضا. (1387). مکان‌یابی کتابخا‌نه‌های عمومی کشور: ضرورت و مؤلفه‌ها( با تأکید بر سامانه‌ی اطلاعات جغرافیایی. علوم و فناوری اطلاعات، 24(1( پیاپی 50))، ص.203-217.

مختارپور، رضا و دیگران. (1388). مکان‌یابی کتابخانه‌های عمومی شهرستان اهواز با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی ( ساج) . فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 12(2(پیاپی 46))، ص.29-44.

مرکز آمار ایران. (1386). نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1385، مرکز آمار ایران، تهران.

معصومی، مرضیه. (1382). ارزیابی و تحلیل توزیع فضایی و امکانات کتابخانه‌های عمومی در شهر تهران، مطالعه موردی: منطقه 12. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد) جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.

موحد، علی و زارعی، بلال. (1390). ارائه الگویی برای مکان‌گزینی فضایی کتابخانه‌های عمومی شهر اهواز با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی. نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی دانشگاه تبریز، (16) 35، ص.137-162.

Anjali, Awasthi , Dominique, Breuil , Satyaveer, Singh Chauhan , Michel Parent & Thierry, Reveillere. (2007). "A Multicriteria Decision Making Approach for Carsharing Stations Selection", Journal of Decision Systems, 16(1), 57-78.

Ayatac, Hatice, vedia, Dokmeci. (2007). Spatial analysis of librarysystem and proposal for new libraries in Istanbul, EuropeanPlanning Studies. Abingdon, 15(8), 11-27.

Bishop, Bradley Wade and Laurem, H. Mandel. ( 2010). Utilizing geographic information systems (GIS) in library research. library Hi Tech, Bradford, 28(4): 536.

Erbiyk, H. Ozcan. S, Karaboga. K. (2012). Retail store location selection problem with multiple analytical hierarchy process of decision making: an application in Turkey. Procedia Social and Behavioral Sciences, 58,1405 – 1414.

Sends, Johanna. (2005). Sustanable library design. Available at: http://www.librisdesign.org/docs/sustainable lib Disign.pdf

Yang, J. and Lee, H. ( 1997). An AHP decision model for facility location selection. Facilities,
15(9), 241-254.