حق اختصاص

محورهای موضوعی : حقوق خصوصی

محمد صادقی ¹

1 - استادیار گروه حقوق، دانشگاه حضرت معصومه (س)، قم، ایران

تاریخ دریافت : 1396/12/02 تاریخ پذیرش : 1396/12/02 تاریخ انتشار : 1396/12/01

کلید واژه: سلطنت, ملک, حق تقدم, حق اختصاص, اولویت,

چکیده مقاله :

حق اختصاص اعتبار عقلایی است که بین شخص با شیء یا مکانی برقرار می شود. در باره ماهیت حق اختصاص بحث و اختلاف نظر وجود دارد که آیا حق مالی، نوعی ملکیت یا سلطنت یا اولویت است. همچنین نسبت به ثبوت چنین حقی اختلاف نظر وجود دارد و برای اثبات آن به ادله ای مانند اجماع، روایت، استصحاب و سیره عقلا استناد شده است . برخی از اموری که جریان حق اختصاص در باره آنها مطرح است عبارتند از : حق اختصاص در اعیان نجس ، سقوط عین از مالیت و ملکیت و حق اختصاص نسبت به عین بعد از جبران خسارت ( دادن بدل )، مالکیت معنوی، حق تقدم. شرط تحقق حق اختصاص فایده داشتن و وجود قصد انتفاع است. مزاحمت و تصرف در مورد حق اختصاص بدون اذن صاحب آن حرام است. معاوضه و همچنین تملیک حق اختصاص بطور رایگان به وسیله هبه یا وصیت و وقف آن صحیح است. پایان حق اختصاص نسبت به نوع آن متفاوت است .

چکیده انگلیسی:

The Patent Right is a rational validity that is established between a person and an object or a place. There are some arguments and disagreements about the nature of the patent right‒is the financial right considered a kind of possession, kingdom, or priority? Also, there are some disagreements about proving such right and to prove this matter, some reasons such as consensus, narration, associating with someone, and the practice of the wise are cited. Some of the issues about which the Patent Right is considered are as follows: the Patent Right in unclean entities, the decline of entity from taxes and possession and the Patent Right towards entity after compensating the damage (giving substitution), the spiritual ownership, and the priority right. The provision of the realization of the Patent Right is its benefit and the existence of exploitation. The disturbance or seizure of the Patent Right without the permission of its owner is unlawful. Also, the exchange and ownership of the Patent Right freely through gift, will, or devotion is correct. Due to its kind, the end of the Patent Right is different.

منابع و مأخذ:

1. ابن رجب، عبدالرحمن، (1419)، قواعد، دار ابن عفان، عربستان سعودی.


2. ابن قدامه، عبدالله، (1425)، المغنی، دارالحدیث، قاهره، چاپ دوم.


3. ابن منظور، محمد، (1414)، لسان‌العرب، دارالفکر، بیروت، چاپ سوم.


4. آشتیانی، محمد حسن ، (1425)،  قضا، انتشارات زهیر، قم، چاپ اول.


5. انصاری، مرتضی، (1411)، مکاسب، دارالذخائر، قم،  چاپ اول.


6. انصاری، مرتضی، (1415)، رساله فی الوصایا ،  کنگره بزرگداشت شیخ انصاری، قم، چاپ اول.


7. انصاری، مسعود و طاهری، محمدعلی ، (1384) ، دانشنامه حقو ق خصوصی، محراب فکر، تهران.


8. ایروانی، علی، (1406)، حاشیه المکاسب ، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، چاپ اول.


9. آملی ، محمدتقی، (1413)،  المکاسب والبیع (تقریرات نائینی) ، جامعه مدرسین ، قم ،  چاپ اول.


10. بحرالعلوم ، سید محمد، (1403)، بلغۀ الفقیه، مکتبۀ الصادق، تهران، چاپ چهارم.


11. بحرانی، یوسف ، (1405)، الحدائق الناضره  ،  جامعه مدرسین ، قم ، چاپ اول.


12. بجنوردی ، میرزا حسن، (1419) ، القواعد الفقهیه، الهادی، قم، چاپ اول.


13. بیهقی، احمد ، (1352)، السنن الکبری، دارصادر، بیروت، چاپ اول.


14. جعفری لنگرودی، محمد جعفر ، (1380) ، حقوق اموال، گنج دانش، تهران، چاپ پنجم.


15. حائری، سید کاظم، (1423) ، فقه‌العقود ، مجمع اندیشه اسلامی، قم، چاپ دوم.


16. حلی، جعفربن حسن، (1408) ، شرایع الاسلام ، مؤسسه اسماعیلیان، قم، چاپ دوم.


17. حلی، حسن بن یوسف، (1414) ، تذکره الفقها ، مؤسسه آل البیت، چاپ اول.


18. حلی، حسن بن یوسف، (1420) ، تحریر الاحکام ، مؤسسه امام صادق، قم ، چاپ اول.


19. حلی، حسن بن یوسف، (1413) ، قواعد الاحکام ، جامعه مدرسین، قم ، چاپ اول.


20. حلّی،‌ عبدالحلیم عوض، (1428 ) ، حقوق الطبع والنشر محفوظة أم لا؟، مجلة فقه أهل البیت ، ش‌47.


21. خمینی، سید روح الله، (1421) ، البیع، مؤسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی، قم، چاپ اول.


22. خمینی سید روح الله، (1378) ، تحریر الوسیله، مؤسسه مطبوعاتی دارالعلم ، قم.


23. خمینی سید روح الله، (1415) ،مکاسب محرمه، مؤسسه تنظیم ونشرآثار امام خمینی ، قم ، چاپ اول.


24. خویی، سیدابوالقاسم، (1413) ، مصباح‌الفقاهه، انصاریان، قم.


25. خویی، سیدابوالقاسم، (1410) ، منهاج الصالحین، مدینه العلم ، قم.


26. دهخدا، علی اکبر، (1377) ، لغت‌نامه ، دانشگاه تهران، چاپ دوم.


27. سنهوری ، عبدالرزاق، (1988) ، الوسیط ، حلبی، بیروت،  چاپ سوم.


28. شرتونی، سعید،  (1416) ، اقرب‌الموارد، دارالاسوه ، ایران، چاپ اول.


29. طباطبایی یزدی، (1409) ، محمدکاظم، عروه الوثقی، اعلمی، بیروت ، چاپ دوم.


30. طریحی، فخرالدین،  (1416) ، مجمع البحرین ، مرتضوی، تهران، چاپ سوم.


31. عاملی، حر ، (1409)، وسائل الشیعه، مؤسسه آل البیت ، قم، چاپ اول.


32. عاملی، زین الدین ( شهید ثانی)، (1410) ، الروضه البهیه، داوری، قم، چاپ اول.


33. عاملی، زین الدین ( شهید ثانی)، (1413) ، مسالک الافهام ، معارف اسلامی ، قم ، چاپ اول.


34. عاملی، سید محمدجواد ، (1419) ، مفتاح‌الکرامة ،جامعه مدرسین، قم، چاپ اول.


35. غروی اصفهانی، (1418) ، رسالة فی تحقیق الحق والحکم ، انوارالهدی، قم ، چاپ اول.


36. قنواتی، جلیل و دیگران ، (1379) ، حقوق قراردادها در فقه امامیه، سمت، تهران، چاپ اول.


37. کاتوزیان، ناصر، (1374) ، مقدمه علم حقوق ، بهمن ، تهران، چاپ نوزدهم.


38. کاشف الغطاء، جعفر، (1422) ، کشف الغطاء ، جامعه مدرسین ، قم ، چاپ اول.


39. کرکی، علی بن حسین، (1414) ، جامع المقاصد، مؤسسه آل البیت ، قم ، چاپ دوم.


40. محقق داماد، مصطفی، (1406) ، قواعد فقه ، مرکز نشر علوم اسلامی، تهران.


41. محقق داماد، مصطفی، ( 1380) ، حق تقدم ، مجله تحقیقات حقوقی ، دانشگاه شهید بهشتی ، تهران ، شماره 33و 34


42. مکی، محمد (شهید اول )، (1417) ، الدروس الشرعیه ، جامعه مدرسین، قم، چاپ دوم.


43. معین، محمد، (1375)، فرهنگ فارسی، سپهر، تهران، چاپ نهم.


44. نائینی، محمد حسن، (1373) ، منیةالطالب، مکتبه المحمدیه، تهران، چاپ اول.


45. نجفی، محمدحسن، (1404) ، جواهر الکلام ،دار احیاء التراث العربی ، بیروت ، چاپ هفتم.

 

 

Al-Sanhuri, A.A. (1988). Al-Vasit. Beirut: Halabi.

2. Al-Shartoni, S. (1995). Aqrab Al-Mavared. Iran: Dar al-Osveh.

3. Ameli, H. (1988). Vasael Al-Shia. Qom: Al-Beyt Institution.

4. Ameli, M. J. (1998). Meftah Al-Keramah. Qom: Jameaye Modaresin.

5. Ameli, Z. (Shahid Sani) (1989). Al-Rovzat Al-Bahiya. Qom: Davari.

6. Ameli, Z. (Shahid Sani) (1992). Masalek Al-Afham. Qom: Maarefe Islami.

7. Amoli, M. T. (1992). Al-Makaseb Va Al-Beia (Pleadings of Naeini). Qom: Jameaye Modaresin.

8. Ansari, M. (1990). Makaseb. Qom: Dar Azakhaer.

9. Ansari, M. (1994). Resaleh Fi Al-Vasaya. Qom: Congress commemoration of Sheikh Ansari.

10. Ansari, M. & Taheri M.A. (2006). Encyclopedia of private law. Tehran: Mehrab Fikr.

11. Ashtiyani, M. H. (2004). Ghaza. Qom: Zoheir Publication.

12. Bahr Al-Ulum, M. (1983). Bolqat Al-Faqih. Tehran: Maktab Al-Sadiq.

13. Bahrani, Y. ( 1985). Al-Hadaeq Al-Nazere. Qom: Jameaye Modaresin.

14. Beihaghi, A. (1974 ). Al-Sonan Alkobra. Beirut : Dar Sader

15. Bojnordi, H. (1998). Al-Qavaed Al-Feqhiyeh. Qom: Al-Hadi.

16. Dehkhoda, A. A. (1999). Dictionary. Tehran: Tehran University Press.

17. Haeri, K. (2002). Feqh Al-Uqud. Qom: Islamic Thought Assembly

18. Helli. A. A. ( 2007 ). Hoqoq Al-Taba Va Al-Nashr?. Journal of Feq Ahl Al-Beit, 47.

19. Helli, H. Y. ( 1992). Qavaed al-Ahkam of Jameaye Modaresin. Qom.

20. Helli, H. Y. (1993). Tazkerat Al-Foqaha. Qom: Al Al-Beit Institution.

21. Helli, H. Y. (1999). Tahrir Al-Ahkam. Qom: Imam Sadegh Institution.

22. Helli. J. H. (1987). Sharayea al-Eslam. Qom: Ismaeilian Institution.

23. Ibn Manzur, M. M. (1993). Lisan Al-Arab. Beirut: Dar al-Fikr.

24. Ibn Qodame, A. A. (2004). Al-Moqni. Qahere: Dar al-Hadis.

25. Ibn Rajab, A.  (1998 ). Qavaed. Saudi Arabia : Dar Ibn-Erfan

26. Irvani, A. (1985). Hashiye Makaseb. Tehran: Ministry of Islamic Guidance.

27. Jafari Langarodi, M. J. (2002). Law of possessions. Tehran: Ganje Danesh.

28. Kashef al-Qetae, J. (2001). Kashf Al-Qetae. Qom: Jameaye Modaresin.

29. Katouzian, N. (1996). The introduction of law science. Tehran: Bahman.

30. Khoei, A. (1992). Mesbah Al-Feqahe. Qom: Ansariyan.

31. Khoei, A. (1989). Menhaj Al-Salehin. Qom: Madinat Al-Elm.    

32. Khomeini, R. (1994). Makaseb Moharameh. Qom: Institute of Publication of Imam Khomeini’s Works.

33. Khomeini, R. (2000). Al-Beia. Qom: Institute of Publication of Imam Khomeini’s Works.

34. Khomeini, R. ( ). Tahrir Alvasileh. Qom : Dar Alelm Institution.

35. Karaki, A. (1993). Jamea Al-Maqased. Qom: Al al-Beit Institution.

36. Maki, M. (Shahid Aval). (1996). Al-Dorous Al-Shareiye. Qom: Jameaye Modaresin.

37. Moein, M. (1997). Persian dictionary. Tehran: Sepehr.

38. Mohaqeq Damad, M. ( 1985 ). Qaved Feqh. Tehran: Islamic Sciences Publication.

39. Mohaqeq Damad, M. ( 2002 ). The right to provide. Journal of Law Researches. Tehran.

40. Naeini, M. H. (1995). Maniyat Al-Taleb. Tehran: Maktab Al-Mohammadiye.

41. Najafi, M. H. (1984). Javaher Al-Kalam. Beirut: Dar Ehya al-Torath Al-Arabi.

42. Qanavati, J. (2001). The laws of contractions in Imamiye Feqh. Tehran: Samt.

43. Qaravi Esfahani, M. (1997). Resalet Fi Tahqiq Al-Haq Va Hekam. Qom: Anvar Al-Hoda.

44. Tabatabei Yazdi, M. K. (1988). Urvat Al-Vosqa. Beirut: Aelami.

45. Toreihi, F. (1995). Majma Al-Bahrein. Tehran: Mortazavi.