مقایسه تطبیقی یافته‌های جرم‌شناسان و مکاتب حقوقی معاصر با سیاست جنایی و فقه جزایی علی (ع)

محورهای موضوعی : حقوق خصوصی

مسعود حیدری ¹ , مسعود مومنی ²

1 - استادیار گروه حقوق، واحد خوراسگان، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران
2 - دانشجوی دکتری گروه حقوق کیفری و جرم شناسی، واحدخوراسگان، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران

تاریخ دریافت : 1398/09/13 تاریخ پذیرش : 1398/09/13 تاریخ انتشار : 1398/09/01

کلید واژه: : سیاست جنایی اسلام, فقه جزایی علی (ع), نظریات جرم‌شناسی, مکاتب حقوقی, فقیه جرم‌شناس,

چکیده مقاله :

سیاست جنایی به عنوان مجموعه ای از تدابیر برای کنترل پدیده مجرمانه در دهه های اخیر، تحت تأثیر رهیافت های مکاتب حقوقی و نظریات جرم شناسان، تحولی چشمگیر یافته و مفهوم موسع آن مورد توجه قرار گرفته است. لکن این نگرش در طول تاریخ حقوق کیفری بی سابقه نیست و در فقه جزایی اسلام بویژه در دوران حکومت حضرت امیر (ع) سیاست جنایی در مفهوم مذکور مورد توجه بوده است. همسویی یافته های جرم شناسان و مکاتب حقوقی معاصر با دیدگاه های آن فقیه جرم شناس، بیانگر این واقعیت است. توجه ایشان به مقوله های پیشگیری، بازپروری، قابلیت های جامعه مدنی، اصل قانونمندی و مداخله حداقلی حقوق کیفری و در یک کلام؛ توجه ویژه به کرامت انسانی، باعث گردیده است علیرغم گذشت قرن ها، سیاست های جزایی ایشان همچنان با نیازهای انسان امروزی منطبق و در قالب یک سیاست منحصر به فرد مطرح باشد. لذا با توجه به همزیستی مسالمت آمیز فقه جزایی امامیه با داده های نظری جرم شناسی و تجارب علمی سیاست جنایی؛ شایسته است سیاست های حاکم بر فقه جزایی معاصر، تمامی اصول مقبول و مؤکد در نظام حقوقی اسلام را رعایت کند تا عنوان سیاست جنایی اسلام بر آن قابل اطلاق باشد.

چکیده انگلیسی:

In the recent decades, criminal policy as a set of measures to control criminal phenomenon has been changed remarkably influenced by the approaches of law schools and theories of criminologists and its widespread concept has been taken into consideration. However, this view is not unprecedented in criminal law history and it has been considered in the Islamic criminal justice especially during the reign of Imam Ali (Peace be upon him). The concordance of findings of contemporary criminologists and law schools with the viewpoints of that criminologist jurist shows this fact. His attention to the categories of prevention, rehabilitation, civil society capabilities, the principle of legality and minimal intervention of criminal law and in brief, special attention to human dignity has caused his penal policies to still meet the needs of modern human beings and to be considered as a unique policy. Therefore, regarding the peaceful coexistence of Imamiyeh criminal law with criminological theoretical data and practical experiences of criminal policy, it’s worthy that the policies of modern criminal jurisprudence follow all the accepted and emphasized principles of Islamic law system for the title “criminal policy of Islam” to be applied.

منابع و مأخذ:

.  قرآن مجید.

2.  نهج البلاغه.

3. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.

4. قانون مجازات اسلامی، مصوب 1392.

5. اردبیلی، محمدعلی، (1393)، حقوق جزای عمومی. جلد 1 و 2 و 3، نشر میزان، تهران، چاپ چهارم.

6. الوائلی، احمد. (1362)، احکام زندان در اسلام، نشر فرهنگ اسلامی، تهران، چاپ اول.

7. ابوزید، نصر حامد، (1998 )، مفهوم النص، دراسه فی علوم القرآن، ، المرکز الثقافی العربی بیروت ، الطبع الاولی.

8. العالم، یوسف حامد، (1421 )، المقاصد العامه للشریعه الاسلامیۀ القاهره، دارالحدیث، القاهره الطبع الاولی.

9. آنسل، مارک. (1375)، دفاع اجتماعی، مترجم: علی حسین نجفی ابرندآبادی، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول.

10. آرون، ریمون، (1377)، مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه شناسی، مترجم: باقر پرهام، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، چاپ اول.

11. پیکا، ژرژ، (1370)، جرم شناسی، مترجم: علی حسین نجفی ابرندآبادی، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران، چاپ اول.

12. حکیمی، محمدرضا، (1378)، جامعه­شناسی قرآنی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران چاپ اول.

13.  حکیمی، محمد، حکیمی، محمدرضا، حکیمی، علی، (1379)، الحیات، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، چاپ دوم.

14. حسینی، سیدمحمد، (1383)، سیاست جنایی در اسلام و در جمهوری اسلامی ایران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول.

15. خسروی، محمدحسن، (1387)، راهکارهای کنترل جرم از نگاه امیرالمؤمنین علی (ع)، انتشارات نور السجاد، قم. چاپ اول.

16. خوانساری، سیداحمد، (1405)، جامعع المدارک، نشر مؤسسه اسماعیلیان، قم.

17. دلماس مارتی، میری. (1387)، نظام­های بزرگ سیاست جنایی، مترجم: علی حسین نجفی ابرندآبادی، نشر میزان، تهران، چاپ اول.

18. راسخ، محمد، (1386)، فصلنامه نامه مفید، شماره 64.

19. سلطانی، محمدعلی، (1388)، اهداف دنیوی فقه، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، حوزه علمیه قم.

20. سیدمحمود، هاشمی شاهرودی، (1373)، قوانین جزایی از نظر اسلام، نشر دارالکتاب قم، چاپ اول.

21. شاخت، یوزف، (1388)، دیباچه­ای بر فقه اسلامی، ترجمه اسدالله نوری، نشر هرمس، تهران چاپ اول.

22. طالقانی، محمود، (1374)، پرتوی از نهج البلاغه، نشر وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، چاپ دوم.

23. طباطبائی، محمدحسین، (بی­تا)، المیزان فی التفسیر القرآن، مؤسسه نشر اسلامی حوزه­ی علمیه، قم.

24. علیدوست، ابوالقاسم، (1381)، فقه و عقل، مؤسسۀ فرهنگی دانش و اندیشه­های معاصر تهران.

25. قیاسی، جلال­الدین، (1385)، «اصول سهولت و مداراء و سیاست جنائی حکومت اسلامی، فصلنامه انجمن معارف اسلامی، شماره 3.

26. کاتوزیان، ناصر، (1379)، دوره ی حقوق مدنی، ضمان قهری، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم.

27. کی­نیا، مهدی، (1374)، مبانی جرم­شناسی، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ چهارم.

28. کی­نیا، مهدی، (1374)، روانشناسی جنایی، جلد 1 و 3، انتشارات رشد، تهران، چاپ اول.

29. گسن، ریموند، (1370)، مقدمه­ای بر جرم­شناسی، مترجم: مهدی کی­نیا، انتشارات مجد، تهران، چاپ اول.

30. گسن، ریموند، (1374)، جرم­شناسی نظری، مترجم: مهدی کی­نیا، نشر مجد، تهران، چاپ اول.

31. گودرزی بروجردی، محمدرضا، (1385). سیاست جنایی قضایی، انتشارات سلسبیل، تهران، چاپ دوم.

32. لازرژ، کریستین، (1382)، درآمدی به سیاست جنایی، مترجم: علی حسین نجفی ابرندآبادی، نشر میزان، تهران، چاپ اول.

33. مطهری، مرتضی، (1364)، گفتارهای معنوی، انتشارات صدرا، تهران، چاپ سوم.

34. مطهری، مرتضی، (1374)، مجموعه­ آثار، انتشارات صدرا، تهران، چاپ پنجم.

35. مطهری، مرتضی، (1381)، پانزده گفتار، انتشارات صدرا، تهران، چاپ دوم.

 

36. منصور، محمود، (1365)، زمینه­ی بررسی بزهکاری کودکان و نوجوانان، انتشارات شرکت سهامی مهر، تهران، چاپ دوم.

37. مجلسی، محمدباقر، (1983)، بحارالانوار، مؤسسه الوفاء، بیروت.

38. محقق داماد، سید مصطفی، (1387)، قواعد فقه،  مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ هشتم.

39. موسوی خوئی، سیدابوالقاسم، (1380)، مصباح الاصول، نشر الفقاهه، قم.

40. نجفی، ابرندآبادی، علی­حسین و هاشم بیگی، حمید، (1377)، دانشنامه­ی جرم شناسی، انتشارات گنج دانش، تهران، چاپ اول.

41. نجفی توانا، علی، (1377)، جرم­شناسی، انتشارات خیام، تهران، چاپ اول.

42. نجفی، محمدحسن، (1981)، جواهر الکلام، جلد 41، داراحیاء القمرات العربی، بیروت.

43. نوربهاء، رضا. (1388)، زمینه­ی جرم­شناسی، انتشارات گنج دانش، تهران، چاپ سوم.

44. میر خلیلی، سید محمود، (1395)، مبانی و راهبردهای سیاست جنایی اسلام، مجله حقوق اسلامی شماره51،

 پانوشت­ها

 

1. Criminal phenomenon

                                                                                                               

1. مارک آنسل: نخستین کسی که مفهوم سیاست جنایی را باز کرد و معتقد است که سیاست جنایی، هم علم مشاهده و مطالعه و هم هنر و فن است.

 

 

Abozeyd, N.(1998). Dersat fi Oloum Quran. Beirut: Al-Saghafi Al-Arabi.

Al-Alem, Y.(2000). Al-Maqased Al-Ameh Lel Sahriah Islamiyah. Cairo: Darol Hadith.

Alvaeli, A. (1983). Percept of jail in Islam (1^st ed.). Tehran: Islamic Culture.

Ansel, M. (1996). Social defense (1^st ed.). Tehran: Tehran University Publication.

Ardebili, M. (2014). General penal law (4^th ed.). Tehran: Mizan Publication.

Aroun, R. (1998). General step in sociology. Tehran: Scientific Publication.

Beyka, Zh. (1991). Criminology. Tehran: Shahid Beheshti University.

Gosen, R. (1991). Theoretical criminology. Tehran: Majd Publication. 

Hakimi, M. R. (1999). Quranic sociology (1^st ed.). Tehran: Islamic Culture Publication.

Hasehmi, M. (1994). Criminal percepts from Islam's viewpoint (1^st ed.). Qom: Darol Ketab.

Hosseini, M. (2004). Criminal Politics in Islam. Tehran: Tehran University Publication.

Katouzian, N. (2000). Civil Law (2^nd ed.)  Tehran: Tehran University Publication.

Keynia, M. (1991). An introduction on criminology (1^st ed.). Tehran: Majd Publication.

Keynia, M. (1995). Principles of criminology. Tehran: Roshd Publication.

Khansari, A. (1984). Jameol Madark. Qom: Esmaeilian Institute Publication.

Lazerzh, K. (2003). An introduction on penal politics. Tehran: Mizan Publication.

Mansour, M. (1986). Investigation of child and adolescent delinquency. Tehran: Mehr Publication.

Mirkhalili, M. (2016). Principles and strategies of Islamic penal politics. 

Motahari, M. (1985). Fifteen speeches (2^nd ed.). Tehran: Sadra Publication.

Najafi, M.H. (1981). Criminology (3^rd ed.). Tehran: Ganj Danesh.

Shakht, Y. (2009). An introduction on Islamic Jurisprudence (1^st ed.). Tehran: Harmas Publication.

Tabatabei, M. H. (No date). Al-Mizan fi Tafsir Quran. Qom: Islamic Publication Office.