بررسی فقهی امکان توسعه رکن مادی جرم قذف به افعال غیرکلامی

محورهای موضوعی : حقوق خصوصی

حبیب اله چوپانی مرسی ¹ , علی اکبر ایزدی فرد ² , محمد محسنی دهکلانی ³

1 - دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
2 - استاد دانشکده الهیات، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
3 - دانشیار دانشکده الهیات، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

تاریخ دریافت : 1394/10/05 تاریخ پذیرش : 1396/09/20 تاریخ انتشار : 1396/02/01

کلید واژه: قذف, رکن مادی, توسعه متعلَق, افعال غیرکلامی,

چکیده مقاله :

فارغ از اختلاف نظری که فقیهان در موضوع قذف داشته و مشهور ایشان قذف را به نسبت دادن زنا یا لواط به دیگری تعریف کرده اند و بعضی انتساب به سحق را هم داخل در تعریف قذف دانسته اند، اکثر فقه پژوهان تحقق آن را تفوه به هر کلام و سخنی دانسته اند که حاکی از نسبت فوق باشد. مطابق این تعریف تفوه و تکلم در تکون جرم قذف نقشی اساسی ایفا می کند. گویی رکن مادی این جرم انتساب ویژه کلامی و گفتاری است. از این رو فقه پژوهان، این جرم را از جهت اثبات با بینه (= شهادت) در مقابل برخی دیگر از جرایم که قائم به مبصرات هستند قائم به سمع و استماع دانسته اند. این نوشتار با بررسی این مسأله و با ملاحظه واقعیات دنیای معاصر که اَشکال ارتباطی نیز صوری نو به خود گرفته اند معتقد است: مواردی مثل کتابت در عالم تکوین (نوشته بر کاغذ)، ثبت در فضای مجازی (تایپ)، کاریکاتور، فتوشاپ و ... یا استفاده از هر طریق دیگر که در آن انتساب به زنا و یا لواط محرز بوده و دلالت آن امر بر این نسبت، عرفی باشد برای تحقق عنوان مجرمانه قذف کفایت می کند اگر چه سخن و یا گفتاری در میان نباشد. ظاهراً نویسندگان در ارائه مختار خود متفرد بوده و این نظر در تحقیقات دیگران مسبوق به سابقه نمی باشد. این مقاله در راستای مدلل نمودن این نظریه بسط و سامان یافته است.

چکیده انگلیسی:

Aside from theoretical difference which provided on Ghazf and imposed it to women, some considered it aattributed to adultery or sodomy. And some jurists referred Sahgh attribution to a  sort of Ghazf. According to this definition, Tafveh and speech play fundamental roles in the formation of Ghazf. It seems that material dimension of this crime is attributing to speech. Hence researchers regarded this rime for proving testimony against other crimes. This article with reviewing this issue and considering realities presents the realities of the contemporary world where new forms of communication are faced in the world of creation (written on paper), registration in the virtual space (typing), cartoons, Photoshop, and so on or using any other ways of assignment of adultery or sodomy. For accusing the criminal law, it is sufficient to fulfill the word or speech. Apparently, the authors provide a single legitimacy and this opinion is not a precedent in other studies. 

منابع و مأخذ:

- قرآن حکیم، ترجمه آیت­الله مکارم شیرازی.

2- آخوند خراسانى، محمد کاظم بن حسین، (1409)، کفایه الأصول،  طبع آل البیت، قم، چاپ اول.

3- اردبیلی، احمدبن ­محمد، (1403)، مجمع الفائده و البرهان فی شرح إرشاد الأهان، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم ، چاپ اول.

4- بهجت، محمد تقى، (1428)، استفتاءات‌، جلد 4، دفتر حضرت آیه الله بهجت،‌ قم، چاپ اول.‌

5- تبریزی، جواد­بن على‌، بی­تا، استفتاءات جدید، جلد 1، قم، چاپ اول.

6- جوهرى، اسماعیل بن حماد، (1410)، الصحاح - تاج اللغه و صحاح العربیه، جلد4و 6 ، دار العلم للملایین، بیروت، چاپ اول.

7- حر عاملى، محمد­بن حسن‏، (1409)، وسائل الشیعه، مؤسسه آل البیت علیهم السلام‏، قم‏، چاپ اول‏.

8- حلى، حسن­بن یوسف‏، (1411)، رجال العلامه الحلی‏، دار الذخائر، نجف اشرف‏، چاپ دوم‏.

9- حلی، حسن­بن علیّ بن داود، (1342)، الرجال لابن داود، دانشگاه تهران‏، تهران‏، چاپ اول‏.

10- حمیرى، نشوان بن سعید، (1420)، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم،  جلد4، دار الفکر المعاصر، بیروت، چاپ اول.

11- خمینی، سید روح اللّه، (1422)،‌  استفتائات، جلد3، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌، قم، چاپ پنجم‌.

12- --------، (بی­تا)، تحریر الوسیله، مؤسسه مطبوعات دار العلم، جلد2، قم، چاپ اول.

13- راغب اصفهانى، حسین­بن محمد، (1412)، مفردات ألفاظ القرآن، دار القلم - الدار الشامیه، بیروت، چاپ اول.

14- روحانی، سید صادق، (1412)، فقه الصادق علیه السلام، جلد 25، دار الکتاب، قم، چاپ اول.

15- زبیدى، محب­الدین، (1414)، تاج العروس من جواهر القاموس، جلد 12، دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع، بیروت، چاپ دوم.

16- سبزواری، سید عبد الأعلى، (1413)، مهذّب الأحکام، جلد 28، مؤسسه المنار، قم، چاپ چهارم.

17. سیورى‌، مقدادبن ­عبدالله، (1425)، کنز العرفان فی فقه القرآن، انتشارات مرتضوى، قم، چاپ اول.

18- شهید اول، محمد بن مکى، (1410)، اللمعه الدمشقیه فی فقه الإمامیه،  دار التراث الدار الإسلامیه، بیروت، چاپ  اول.

19- شهید ثانی، عاملی، زین الدین، (1410)،  الروضه البهیه فی شرح اللمعة الدمشقیة، المحشی: کلانتر، جلد 9، کتابفروشى داورى، قم، چاپ اول.

20- -------، (1413)،  مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام‌، جلد14، مؤسسه المعارف الإسلامیة‌، قم، چاپ اول.‌

21- صاحب­بن عباد، اسماعیل، (1414)،  المحیط فی اللغه، جلد 5، عالم الکتاب، بیروت، چاپ اول.

22- صدر، محمد باقر، (1417)، بحوث فی علم الأصول‏، جلد 2و3، الدار الاسلامیه‏، بیروت‏، چاپ اول‏.

23- صدوق، محمّد­بن على بن بابویه، (1413)، من لایحضره الفقیه، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ دوم.

24- طباطبایی، سید محمد حسین، (1417)، المیزان فی التفسیر القرآن، جلد 16، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم.

25- طباطبایى، سیدعلى، ( 1418)، ریاض المسائل، جلد16، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم، چاپ اول.

26- طبرسی، فضل­بن­ حسن، (1372)، مجمع البیان فی التفسیر القرآن، جلد 17، انتشارات ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم.

27- طریحی، فخرالدین بن محمد، (1375)، مجمع البحرین، جلد 1، انتشارات مرتضوى، تهران، چاپ سوم.

28- طوسى، ابوجعفر محمد­بن حسن‌، (1407)‌، تهذیب الأحکام‌، جلد 10، دار الکتب الإسلامیة‌، تهران، چاپ چهارم‌.

29- ---------------، (1420)، فهرست کتب شیعه، مکتبه المحقق الطباطبائی‏، قم‏، چاپ اول‏.

30- ---------------،(1400)، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوى، دار الکتاب العربی، بیروت، چاپ دوم.

31- فاضل آبی، حسن بن ابى طالب یوسفى، (1417)، کشف الرموز فی شرح مختصر النافع،  جلد 2، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم ، چاپ سوم.

32- فاضل لنکرانى، محمد، (1381)، اصول فقه شیعه، جلد 6، مرکز فقهی ائمه اطهار( ع)، قم‏، چاپ اول‏.

33- -------------- ، (1422)، تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله - الحدود، مرکز فقهى ائمه اطهار علیهم السلام، قم، چاپ اول.

34- -------------، (بی­تا)، جامع المسائل‌، جلد 1، انتشارات امیر قلم‌، قم، چاپ یازدهم.

35- فراهیدى، خلیل­بن احمد، (1410)،  کتاب العین، جلد 5، نشر هجرت، قم، چاپ دوم.

36- فیض کاشانی، محمد محسن، (بی­تا)، مفاتیح الشرائع، جلد 2، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى، قم، چاپ اول.

37- قرشی، سیدعلی اکبر، (1412)، قاموس قرآن، جلد 5، دار الکتب الاسلامیه، تهران، چاپ چهارم.

38- کلینى، ابو جعفر محمد بن یعقوب، (1407)،  الکافی، جلد 7، دار الکتب الإسلامیه، تهران، چاپ چهارم.

39- گلپایگانی، سید محمد رضا ، (1412)، الدر المنضود فی أحکام الحدود، جلد 2، دار القرآن الکریم، قم، چاپ اول.

40- محقق حلی، نجم الدین، (1408)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، مؤسسه اسماعیلیان، جلد2و 4، قم، چاپ دوم.

41- مکارم شیرازی، ناصر، (1374)، تفسیر نمونه، جلد 14، دار الکتب الاسلامیه، تهران، چاپ دوم.

42- --------------، (1428‏)، انوارالاصول، جلد 2 و 14، مدرسه الامام علی­بن ابی طالب( ع)، قم‏، چاپ دوم‏.

43- -------------- (1427)دائرة المعارف فقه مقارن، انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب علیه السلام، قم ، چاپ اول.

44- میرمحمد صادقی، حسین، (1393)، جرایم علیه اشخاص، نشر میزان، تهران، چاپ شانزدهم.

45- موسوی اردبیلی، سید عبدالکریم، (1427)، فقه الحدود و التعزیرات، جلد 2، مؤسسه النشر لجامعه المفید، قم، چاپ دوم.

46- موسوى خویى، سید ابو­القاسم، (بی­تا)، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال‌، جلد 1، 6، 11،  بی­جا.

47- -------------، (1422)، مبانی تکملة المنهاج،  جلد 2، مؤسسه إحیاء آثار الإمام الخوئی ره، قم، چاپ اول.

48- نائینى، محمد حسین‏، (1352)،  اجود التقریرات، جلد 1، مطبعه العرفان، ‏قم،‏ چاپ اول‏.

49- ------------، (1376‏)، فوائد الاُصول،‏ جلد 1، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏، قم‏، چاپ اول.‏

50- نجاشی، احمد بن على‏، (1365)، رجال النجاشی،‏ مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجامعه المدرسین بقم المشرفه‏، قم‏، چاپ ششم‏.

51- نجفى، محمد حسن، (1404)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، جلد 41، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ هفتم.

52- نراقی، میرزا ابو القاسم بن محمد بن احمد‌، (1422)، شعب المقال فی درجات الرجال‌، کنگره بزرگداشت نراقى رحمه الله‌، قم، چاپ دوم.

53- قانون مجازات اسلامی

54- قانون جرایم رایانه­ای

 

 

. Akhond Khorasani, M. (1988). Sufficiency of assets (1^st ed.). Qom: Al-Bayt Printing House.

 

2. Ardebili, A. (2007). Compound of benefits and proofs in explaining the guidance of Ahan (1^st ed.). Qom: Islamic Publication.

 

3. Bahjat, M. (2007). Esteftaat (1^st ed.). Qom: Qom Ayatollah Bahjat School.

 

4. Farahidi, Kh .(1989). Kejab Al-Eyn (2^nd ed.). Qom: Migration Publication.

 

5. Fayz Kashani, M. (No date). Mafatih Alshray (1^st ed.). Qom: Ayatollah Marashi Najafi Library.

 

6. Fazel Lankarani, M. (2002). The principles of Shiite jurisprudence (1^st ed.). Qom: Islamic Publication Office.

 

7. Hamiri, N. (1999). Shams Al-Ulom va Dava Kalam Al-Arab(1^st ed.). Beirut: Dar Al-Fekr Al-Muacer.

 

8. Helli, H. (1963). The men of Ibn Davood (1^st ed.). Tehran: Tehran University.

 

9. Hur Ameli. M. (1988). Vasael Al-Shi'a (1^st ed.). Qom: Al-Bayt Foundation.

 

 10. Javhari, I. (1982). Dar Al-Alm (1^st ed.). Beirut: Al-Sahah  Taj Al-Loqat va Sahah Al-Arabiya.

 

11. Kolaini,  A. (1986). Al-Kafi (4^th ed.). Tehran: Islamiyah Publication.

 

12. Makarem Shirazi, N .(1995). The interpretation of the sample(2^nd ed.). Tehran: Tehran Publication.

 

13. Mir Mohammad, H. (2014). Crimes against persons (6^th ed.). Tehran: Mizan Publication.

 

 14. Naein, M .(1973). Ajvad Altqryrat (1^st ed.). Qom: Islamiyah Publication.

 

15. Najafi, M .(1983). Javaherol Kalam Fi Sharayeol Islam (7^th ed.). Beirut: Dar Ehya Torath Arabi.

 

16. Quran Karim,  (1994). Translated by Makarem Shirazi .Qom: Dar Quran Karim.

17. Qoreshi, A. (1991). The vocabulary of Qur'an (4^th ed.).Tehran: Islamiyah Publication.

 

18. Ragheb, H. (1991). Vocabulary of the Quran (1^st ed.) .Beirut: Dar Al-Qalam Dar Al Shamiya.

 

19. Rouhani.  S. (1991). Fiqh Al-Sadiq (1^st ed.). Qom: Book House.

 

20. Sabzevari, A .(1992). Mohazab Al-Ahkam (4^th ed.). Qom: Al-Manar Institute.

 

21.Sadooq, M .(1992). Man La Yahzarah Al-Faqih (2^nd ed.). Qom: Islamic Publication Office.                    

 

22. Saheb, I (1993). Almohit Fi Fqh(1^st ed.). Beirut: Book World.

 

23. Shahid Aval, M. (1989). Damascene glosses in the jurisprudence (1^st ed.). Beirut: Dar Al-Torath Al-Dar Al-Islamiyah.

 

24. Tabatabaei, A. (1997). Riyad  Al-Masael (1^st ed.). Qom: Al-Bayt Institute.                         

25. Tabrizi, J. (No date). Esteftaat (1^st ed.). Qom.

 

26. Tarihi, F .(1996). Bahrain complex(3^rd ed.). Tehran: Mortazavi Publication.

 

27. Tousi, A .(1986). Refinement of laws (4^th ed.).Tehran: Islamiyah Publication.