تحلیل حقوقی نقش زمان در تحقق جرم، تعیین کیفر و اعمال آن

محورهای موضوعی : حقوق جزا و جرم شناسی

یاور جلائیان صالح ¹ , مهدی مؤمنی ² , علیرضا صابریان ³ , محمد روحانی مقدم ⁴

1 - دانش‌آموخته دکتری تخصصی، گروه حقوق کیفری و جرمشناسی، واحدسمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران
2 - استادیار گروه حقوق جزا و جرمشناسی ، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران .
3 - استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران
4 - استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران

تاریخ دریافت : 1398/09/11 تاریخ پذیرش : 1399/10/20 تاریخ انتشار : 1400/03/20

کلید واژه: مسؤولیت کیفری, نقش زمان, تحقق جرم, سقوط کیفر,

چکیده مقاله :

مقاله حاضر با هدف شناخت و ارزیابی اهمیت نقش زمان در وقوع جرم از دیدگاه حقوقی و از لحاظ شیوه جمع آوری داده‎ها به عنوان اسنادی و از نظر شیوه تجزیه و تحلیل اطلاعات به روش توصیفی تحلیلی انجام شده است. در این پژوهش تلاش می‎شود ضمن بررسی نقاط قوت و ضعف قوانین موجود در خصوص موضوع، به بحث در حیطه مفهوم مقتضیات زمان، اثر آن بر اعتبار قوانین، مرور زمان، تحلیل رابطه زمان و مسؤولیّت کیفری، تأثیرگذاری عنصر زمان بر فرآیند مجازات و چگونگی متناسب سازی کیفر با مقتضیات زمانه، نهایتاً به بررسی رابطه زمان با برخی از اسباب سقوط کیفر پرداخته شود. نتایج حاصل از تحقیق بیانگر آن است که پدیدۀ زمان و مقتضیات آن، گاه به عنوان یک عامل جرم زا یا تسهیل کننده جرم از منظر جرم شناسی و گاه به عنوان شرط تحقق رکن مادی جرم، تخفیف یا تشدید مسؤولیّت کیفری و عامل تبدیل، تعدیل، تعلیق یا تعویق مجازات از دیدگاه حقوق کیفری نقش ایفا می‎کند.

چکیده انگلیسی:

This present paper has been written for the purposes of  knowledge and evaluating the importance of the time`s role in committing a crime according to the legal view point;  its data is collected by documentations method,  and its data analysis is used with descriptive-analytical way. While examining the points of strength and weakness of the existing criminal statutes on the subject matter, it will be tried in  this research to discuss the area of the concept of time requirements, its effect on the validity of penal code, lapse of time, analysis of  relationship between time and criminal liability, the influence of time element on the punishment process and manner of adaptation a punishment to the time requirements, finally considering the relationship of time with some causes of punishment abolition. The results of this study states that the phenomenon of time and its requirements play a part, sometimes as a causative or procuring factor of a crime from a criminological perspective, and  occasionally, its role is as a condition for the realization of the physical element of the crime, mitigating or aggravation of criminal liability and the factors of commutating, modifying, suspending or delaying  the punishment from the criminal perspective.

منابع و مأخذ:

1. قرآن کریم.

2. اردﺑﻴﻠﻲ، ﻣﺤﻤﺪ (١٣٩٢). ﺣﻘﻮق ﺟﺰاى ﻋﻤﻮﻣﻲ (چاپ شانزدهم). تهران: نشر میزان.

3. آخوندی، محمود (1390). آیین دادرسی کیفری. ج 3. تهران: نشر میزان.

6. ایزدی فرد، علی اکبر؛ محسنی، محمد؛ بابانیا، فاطمه (1396). مرور زمان و حق تقاص. مجله پژوهش­های فقه و حقوق اسلامی. دوره 9، شماره 33، صص11- 34.

5. جعفری، مجتبی (1392). جامعه شناسی حقوق کیفری رویکردی انتقادی به حقوق کیفری. تهران: نشر میزان.  

6. ﺟﻌﻔﺮى ﻟﻨﮕﺮودى، ﻣﺤﻤﺪﺟﻌﻔﺮ (١٣87). ﺗﺮﻣﻴﻨﻮﻟﻮژى ﺣﻘﻮق (ﭼﺎپ نوزدهم). ﺗﻬﺮان: ﻧﺸﺮ ﮔﻨﺞ داﻧﺶ.

7. جلائیان صالح، یاور (1395). نگرشی بر سیاست جنایی و مهار پدیده مجرمانه با انجام توبه در ایران. کرج: نشر سرافراز.

8. ﺣﺎﺋﺮى ﺷﺎﻫﺒﺎغ، ﻋﻠﻲ (١٣٨٩). ﺷﺮح ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﻲ (ﭼﺎپ ﺳﻮم). ﺗﻬﺮان: ﻧﺸﺮ ﮔﻨﺞ داﻧﺶ.

9. الحرالعاملی، محمد بن الحسن (1367). وسائل الشیعه. ج18. تهران: نشر ‌اسلامیه.

10. ﺣﺴّﺎﻧﻲ، ﻋﺒﺪاﻟﺼﻤﺪ (١٣٧٨). ﺗﺄﺛﻴﺮ زﻣﺎن و‎ﻣﻜﺎن در ﺟﺮم و ﻣﺠﺎزات، ﭘﺎﻳﺎنﻧﺎﻣﻪ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ. داﻧﺸﻜﺪه  ﺣﻘﻮق داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻬﻴﺪﺑﻬﺸﺘﻲ.

11. خوانساری، سیداحمد بن یوسف (1405). جامع المدارک فی شرح مختصر المنافع (چاپ دوم). قم: .مؤسسه اسماعیلیان.

12. خویی، سید ابوالقاسم (1422). مبانی تکلمه المنهاج (چاپ اول). قم: مؤسسه احیاء آثار الامام خویی.

13. دهقان، حمید (1377). تأثیر زمان و مکان بر قوانبن جزایی اسلام. قم: نشر تدیّن.

14. رهامی، محسن (1381). تحول و تبدیل مجازات در نظام کیفری جمهوری اسلامی ایران (چاپ اول). تهران: نشر میزان.

15. ساوالانی، اسماعیل (1393).  حقوق جزای عمومی (چاپ چهارم). تهران: نشر دادآفرین.

16. شیخ طوسی، ابوجعفر  محمد بن حسن (1407). الخلاف (چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

17. شیخ طوسی، ابو جعفر، محمد بن حسن (1387). المبسوط فی فقه الامامیه (چاپ سوم). تهران: المکتب

المرتضویه.

18. ﺻﺎﻧﻌﻲ، ﭘﺮوﻳﺰ (١٣٩2). ﺣﻘﻮق ﺟﺰاى ﻋﻤﻮﻣﻲ. جلد اول. (ﭼﺎپ ﭘﻨﺠﻢ). ﺗﻬﺮان: نشر ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﮔﻨﺞ داﻧﺶ.

19. صمیمی، سعید (1396). بررسی قاعده عطف به ماسبق نشدن قوانین کیفری در حدود و قصاص. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تفت. دانشکده حقوق و علوم سیاسی.

20. علی احیایی، ماشاءالله (1367). کاربرد علوم در قبله یابی. تهران: نشر امیرکبیر.

21. علیزاده، معلم (1396). قاعده عطف به ما سبق نشدن قوانین کیفری در ایران. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده حقوق مازندران.

22. ﻋﻤﻴﺪ، ﺣﺴﻦ (1391). ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻓﺎرﺳﻲ. تهران: نشر امیرکبیر.

23. ﮔﻠﺪوزﻳﺎن، اﻳﺮج (١٣٩٣). ﻣﺤﺸﺎى ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺠﺎزات اﺳﻼﻣﻲ (ﭼﺎپ دﻫﻢ). ﺗﻬﺮان: نشر ﻣﺠﺪ.

24. مجلسی، محمدباقر (1410). کتاب حدود، قصاص و دیات (چاپ اول). قم: نشر کتابخانه آیت الله مرعشی.

25. محقق داماد، مصطفی (1374). حدود در زمان: اجرا یا تعطیل. مجله تحقیقات حقوقی، شماره 25.

26. مطهری، مرتضی (1373(. اسلام و مقتضیات زمان. ج 1. تهران: نشر صدرا.         

27. ﻣﻌﻠﻮف ﻟﻮﻳﺲ (١٣٨٥). اﻟﻤﻨﺠﺪ. (ﭼﺎپ ﭼﻬﺎرم). مترجم: مصطفی رحیمیان. ﻗﻢ: ﻧﺸﺮ اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻴﺎن.

28. ﻣﻌﻴﻦ، ﻣﺤﻤﺪ (١٣٩٢). ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻓﺎرﺳﻲ. ﺗﻬﺮان: نشر اﻣﻴﺮﻛﺒﻴﺮ.

29. الموسوی الخمینی، روح الله (1419)، تحریرالوسیله (چاپ دوم). قم: نشر بی تا.

30. میرمحمد صادقی، حسن (1389). جرائم علیه اموال و مالکیت (چاپ سوم). تهران: نشر میزان.

31. نجفی، محمدحسن(شیخ جواهری) (1365). جواهرالکلام ﻓﻲ ﺷﺮح ﺷﺮاﻳﻊ اﻻﺳﻼم. ج 4. تهران: نشر دارالکتب اسلامیه.

32. ﻧﺠﻔﻲ، ﻣﻬﺪى؛ ﺳﻠﻄﺎﻧﻔﺮ، ﻏﻼﻣ­ﺮﺿﺎ (١٣٩٥). ﻛﻠﻴﺎت ﺗﺨﻔﻴﻒ و ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻣﺠﺎزات در آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ اﻳﺮان. ﻣﺠﻠﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻋﻠﻮم ﺳﻴﺎﺳﻲﺣﻘﻮق و ﻓﻘﻪ، زﻣﺴﺘﺎن، ﺷﻤﺎره٤.

33. ﻧﮋادى، ﭘﺮﻳﺴﺎ؛ ﻣﻬﺪوى، ﻣﺠﻴﺪ (١٣٩٥). ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﭘﻴﺸﮕﻴﺮى از ﺟﺮم. ﻧﺸﺮﻳﻪ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎى ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ. ﺳﺎل دوم، ﺑﻬﺎر، ﺷﻤﺎره ٣.

34. نوربها، رضا (1383). زمینه حقوق جزای عمومی (چاپ یازدهم). تهران: نشر گنج دانش.

Akhundi, M. (2011). Criminal procedure.Tehran: Mizan Publication.

 Al-Musawi Khomeini, R. (1998). Tahrir al-Wasila. Qom:  Islamic Publication.

 Amid, H. (2012). Persian dictionary. Tehran: Amirkabir Publication.

Ardabili, M. (2013). Public criminal law. Tehran: Mizan Publication.

Dehghan, H. (1998). The influence of the time and place on the Islamic criminal statutes.Qom: Tadayyon Publication.

Golduzian, I. (2014). The annotations on the Islamic punishment code.Tehran: Majd Publication.

Haeri Shahbagh, A. (2010). Explanation of civil law. Tehran: Gange Danesh Publication.

Izadi Fard, A. A., Mohseni, M. & Babania, F. (2017). Lapse of time and right of retribution, Journal of Islamic Jurisprudence and Law Research, 9 (33), 11- 34.

Jafari Langarudi, M. J.(2008). Terminology of law. Tehran: Gange Danesh Publication.

Jafari, M. (2013). Sociology of criminal law; A critical approach to criminal law. Tehran: Mizan Publication.

Jalaeian Saleh, Y. (2016). An attitude towards criminal policy and controlling the criminal phenomenon in Iran. Karaj:  Sarafraz Publication.

Khansari, Y. (1985).. Jameh al-Madrak fi sharh mokhtasa al-nafe. Qom, Ismaili Institute.

Khuyi, A. (2001). Mabani takmelat al-menhaj. Qom: Imam Khuyi's Works.

Majlisi, M. B. (1990). Book of  Hodud, Qisas  and Diyat. Qom: Ayatollah Mar`ashi Library Publication.

Mir Mohammad Sadeghi, H. (2010). Offences against property and ownership. Tehran: Mizan Publication.

 Moein, M. (2013). Persian dictionary. Tehran: Amir Kabir Publication.

Motahari, M. (1994). Islam and the requirements of time. Tehran: Sara Publication.

Najafi, M. H. (1986). Jawahar al-Kalam fi sharh sharaye al-Islam. Tehran: Dar al-kotob al-islamiyya Publication.

Nurbaha, R. (2004). The field of public criminal law. Tehran: Ganje danesh Publication.

Oliyahayaei, M. (1988). Application of sciences for finding the Qibla. Tehran: Amirkabir Publication.

Rahami, M. (2002). The change and replacement of punishment in the criminal system of I.R.Iran. Tehran: Mizan Publication.

Savalani, E. (2014). Public criminal law. Tehran: Dadafarin.

Sheikh Tousi, A. (1987). Al-Khalaf. Qom: Intesharat Islami Publication.