قلمرو اراده باطنی در معاملات

محورهای موضوعی : حقوق خصوصی

مریم آقایی بجستانی ¹ , محمد روحانی مقدم ²

1 - استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی سمنان
2 - استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی سمنان

تاریخ دریافت : 1391/09/07 تاریخ پذیرش : 1391/09/07 تاریخ انتشار : 1390/09/01

کلید واژه: اعلام اراده, اراده باطنی, معاملات, اراده ظاهری,

چکیده مقاله :

اراده متعاقدین زیربنای انشای معاملات است و از آنجا که معامله امری درونی و نفسانی است برای این که از منظر حقوقی مؤثر واقع شود باید وجود خارجی پیدا کند به عبارت دیگر، اراده حقیقی از عناصر اصلی معاملات است که برای ترتب اثر معاملات باید وجود آن احراز گردد. حال آیا مبنای معاملات اراده باطنی طرفین است یا اراده ظاهری آنها؟ در این نوشتار برآنیم تا دو نظریه اراده باطنی و اراده ظاهری را مورد بررسی قرار داده و تصویری از یک نظریه تعدیل یافته در نظام حقوقی اسلامی ارایه دهیم.

چکیده انگلیسی:

Determination of the parties is the base of  transactions and because determination which is internal action to be active  in law should  include external aspect. In other words, real determination  is the basic element in transactions. Does the basic element of transactions relate to internal or external determination of the parties? In this  essay, the writers want to express two theories of internal and external determination and represent  the modest theory in Islamic lawful system. 

منابع و مأخذ:

1. 1.     ابن ادریس شافعی، ابی عبد الله (204 ه)، الام، دار الفکر، بیروت، 1400هـ ق


2. 2.     ابن قیم الجوزیه، محمد بن ابی بکر (751 هـ)، اعلام الموقعین عن رب العالمین، دار الجلیل، بیروت، بی‌تا


3. 3.     ابن منظور، محمد بن مکرم (711 هـ.)، لسان العرب، نشر ادب الحوزه، قم، 1405هـ ق


4. 4.     اردبیلی (993 هـ)، احمد، مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، مؤسسه النشر الاسلامی، قم، 1411هـ ق


5. 5.     انصاری، شیخ مرتضی، المکاسب، مجمع الفکر الاسلامی، قم، 1420 هـ ق


6. 6.     ــــــــــــــــــــ، النکاح، لجنه التحقیق تراث الشیخ الاعظم، قم، 1415 هـ ق


7. 7.     بجنوردی، سید محمد حسن (1395 هـ)، القواعد الفقهیه، مطبعه الهادی، قم، 1419 هـ ق


8. 8.     جعفری لنگرودی، محمد جعفر،  ترمینولوژی حقوق ، چاپخانه خواجه، تهران ، 1346


9. 9.     الجوهری، اسماعیل بن حماد (393 هـ)، الصحاح تاج اللغه و صحاح العربیه، دار العلم للملایین، بیروت، 1407هـ ق


10. 10.  حر عاملی، محمد بن الحسن، (1104 هـ)، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، قم، 1414 هـ ق


11. 11.  خمینی، روح الله (1409 هـ)، البیع، مؤسسه اسماعیلیان، قم،1410هـ ق


12. 12.  خویی، ابوالقاسم، (1413 هـ)، مصباح الفقاهۀ، غدیر، قم،1410 هـ ق


13. 13.  راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (502 هـ)، المفردات فی غریب القرآن، دفتر نشر الکتاب، بی‌جا، 1404 هـ ق


14. 14.  سبزواری، محمد باقر بن محمد مؤمن(1090 ه)، کفایه الاحکام، مدرسه صدر مهدوی، اصفهان، بی تا


15. 15.  سبزواری، ملا هادی، شرح منظومه، دار المرتضی للنشر، مشهد، بی‌تا


16. 16.  سرخسی، شمس الدین (483 ه)، المبسوط، دار المعرفه، بیروت، 1406 هـ ق


17. 17.  السنهوری، عبد الرزاق احمد، الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید، منشورات الحلبی الحقوقیه، بیروت، 1998 م


18. 18.  ـــــــــــــــــــــــــــ، نظریه العقد، دار الکتب المصریه، قاهره، 1934 م


19. 19.  شهید اول، محمد بن مکی العاملی(786هـ)، الدورس الشرعیه فی فقه الامامیه، مؤسسه النشر الاسلامی، قم، 1412 هـ ق


20. 20.  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، اللمعه الدمشقیه، منشورات دار الفکر، قم، 1411 هـ ق


21. 21.  شهید ثانی، زین الدین بن علی (966 هـ)، الروضۀ البهیه فی شرح اللمعۀ الدمشقیۀ، انتشارات داوری،  قم، 1410 هـ ق


22. 22.  صدر المتألهین، الأسفار، دار احیا التراث العربی، بی‌جا، بی‌تا


23. 23.  ــــــــــــ، المبدأ و المعاد، ترجمه احمد حسینی اردکانی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، 1362


24. 24.  طریحی، فخر الدین، (1085 هـ)، مجمع البحرین، مکتب نشر الثقافۀ الاسلامیه، قم، 1408 هـ ق


25. 25.  علامه حلی، حسن بن یوسف(726 هـ)، قواعد الاحکام، مؤسسه النشر الاسلامی، قم، 1413هـ ق


26. 26.  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، مبادی الوصول الی علم الاصول، مکتب الاعلام الاسلامی، قم، 1404 هـ ق


27. 27.  فخر المحققین، محمد بن الحسن(771)، ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد، المطبعه العلمیه، قم، 1387هـ ق


28. 28.  کاتوزیان، ناصر، فلسفه حقوق، شرکت سهامی انتشار، تهران، 1377.


29. 29.  کاشف الغطا، شیخ جعفر(1227هـ)، کشف الغطا عن مبهمات الشریعه الغراء، انتشارات مهدوی، اصفهان، بی‌تا.


30. 30.  کلینی، محمد بن یعقوب (329 ه)، الفروع من الکافی، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1367.


31. 31.  کنوانسیون بیع بین الملل، ماده 8، مجله حقوقی دفتر خدمات حقوق بین الملل، ش 9.


32. 32.  مالک بن انس (179هـ)، المدونۀ الکبری، مطبعۀ السعادۀ، مصر، بی‌تا.


33. 33.  محقق حلی، جعفر بن حسن (676 هـ،)، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، انتشارات استقلال، تهران، 1409هـ ق.


34. 34.  محقق کرکی، علی بن الحسین(940 هـ)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، قم، 1411 هـ ق.


35. 35.  مراغه‌ای، میر عبد الفتاح(1250 هـ)، العناوین، مؤسسه النشر الاسلامی، قم، 1417هـ ق.


36. 36.  نائینی، محمد حسین، (1273 هـ)، المکاسب و البیع، موسسه النشر الاسلامی، قم، 1413 هـ ق.


37. 37.  ــــــــــــــــــــــــــــــ،  منیه الطالب، مؤسسه النشر الاسلامی، قم، 1418 هـ ق.


38. 38.  نجفی، محمد حسن(266 هـ)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1368 ه.ش.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1. Allameh Helli, H.Y. 1992. Qavaedol Ahkam. Islamic Publication Institute, Qom.

 

1. ………….., ……….. .1983 . Al-Mabda Val Maad. University Publication Center, Tehran.

 

1. ………… , ……… . 1994. Al-Nekah. Lajanah Tahqiq Torath Sheikh Azam, Qom.

 

1. Al-Sanhouri, A.R. 1998. Al-Vasit Fi Sharh Qanon Maani Jadid. Beirut: Manshorat Halabi Hoqoqiyah.

 

1. Ansari, S.M. 1999. Makaseb. Majal Fekr Islami, Qom.

 

1. Ardebili, A. 1990. Majmal FaedehVal Borahan Fi Sahrah Ershad Azhan. Islamic Publication Institute, Qom.

 

1. Bojnoordi, S.M. 1998. Qavaed Fiqhiyah. Matbah Hadi, Qom.

 

1. Fakhrol Mohaqeqin, M.H. 1966. Eza Favaed Fi Sharh Eshkalat Qavaed. Elmiyah Publication, Qom.

 

1. Hur Ameli, M.H. 1993. Vasaelol Shaiah Ela Tahsil Masael Shariah. Aal Bayt Le Ehya Torath, Qom.

 

1. Ibn Edris Shafeei, A.A. 1979. Al-Om. Darol Fekr, Beirut.

 

1. Ibn Manzour, M.M. 1984. Lesanol Arab. Adab Publication, Qom.

 

1. Ibn Qayyem, M.A. No date. Elamol Moqeein An Rabol Alamin. Beirut.

 

1. ………… , ………. . 1988. International "Baye " Convention .

 

1. Jafari, M.J. 1967. Law Terminology. Khajeh Publication, Tehran.

 

1. Jouhari, E.H. 1986. Al-Sahah Taj Loghah Va Sahah Arabiyah. Darol Elm Lel Malaeen, Beirut.

 

1. Katouzian, N. 1998. Law Philosophy. Enteshar Publication, Tehran.

 

1. Kashefol Gheta, S.J. 1806. Kashfol Gheta An Mobhamat Shariah Ghara. Mahdavi Publication, Esfahan.

 

1. Khoei, A. 1992. Mesbahol Feqah. Ghadir Publication, Qom.

 

1. Khomeini, R. 1989. Al-Baye. Esmaeilian Institute, Qom.

 

1. Koleyni, M.Y. 1988. Al-Foro Menal Kafi. Tehran: Darol Kotob Islamiyah, Tehran.

 

1. ……... , ……. . 1990. Lomah Dameshqiyah. Darol Fekr, Qom.

 

1. ……… , …… . 1983. Mabadi Osoul Ela Elm Osoul. Alam Islami, Qom.

 

1. Malek, O. No date. Madonah Kobra. Saadah Publication, Egypt.

 

1. Maraghi, M.A. 1997. Al-Anavin. Islamic Publication Institute, Qom.

 

1. Mohaqeq Helli, J.H. 1988. Sharaye Islam Fi Masael Halal Val Haram. Esteqlal Publication, Tehran.

 

1. Mohaqeq Karaki, A.H. 1990. Jameal Maqased Fi Sharhel Qavaed. Aal Bayt Le Ehya Torath, Qom.

 

1. …………. , …..….. . 1997. Moniyal Taleb. Islamic Publication Institute, Qom.

 

1. Naeini, M.H. 1992. Al-Makaseb Val Baye. Islamic Publication Institute, Qom.


2. Najafi, M.H. 1989. Javaherol Kalam Fi Sharh Sharaye Islam. Darol Kotob Islamiyah, Tehran.

 

1. ………. , …….. . 1943. Nazariyah Aqd. Cairo: Darol Kotob Mesriyah.

 

1. Ragheb Esfahani, H.M. 1983. Al-Mofradat Fi Gharib Quran. Book Publication Office.

 

1. Sabzevari, M.B. No date. Kefayatol Ahkam, Sadr Mahdavi School, Esfahan.

 

1. Sabzevari, M.H. No date. Sharh Manzomeh. Darol Morteza, Mashhad.

 

1. Sadrol Moteahelin, A. No date. Al-Asfar. Dar Ehya Torath Arabi.

 

1. Serakhsi, S. 1985. Al-Mabsout. Darol Marefah, Beirut.

 

1. Shahid Aval, M. 1991. Al-Doros Shareiyah Fi Fiqh Imamiyah. Islamic Publication Institute, Qom.

 

1. Shahid Sani, Z.A. 1989. Al-Rozah Bahiyah Fi Sharh Lomah Dameshqiyah. Davari Publication, Qom.

 

1. Tarihi, F. 1987.  Majmaol Bahreyn. Saqafah Islamiyah Publication, Qom.