بررسی نقش عقل در دوران اخباریگری
محورهای موضوعی : حقوق خصوصیرسول مظاهری 1 , مریم میراحمدی 2
1 - دانشگاه اصفهان
2 - تهران
کلید واژه: عقل, نقش عقل, اخباریگری, اصول فقه,
چکیده مقاله :
با توجه به تحول علم اصول و فراز و نشیب‌های فراوانی که در درازنای تاریخی خود داشته، عقل به عنوان اصلی‌ترین مسأله‌ی اصولی، دچار چالش‌های فراوان شده است. از دیر زمانی این مسأله مارا در اندیشه داشته است که در فرآیند راه‌یافتن به گزاره‌های فقهی، عقل را چه جایگاهی است؟ این خود مسأله‌ای است کهن که از نخستین سده‌های پیدایش دانش کلام و اصول و فقه عرصه‌ای برای رویارویی اندیشه‌ها بوده و خود زمینه‌ی پیدایی مکتب‌ها و مذهب‌ها را نیز فراهم ساخته است. برخاستن مکتب‌هایی چون اهل رأی و اهل حدیث بدین سرچشمه باز می‌گردد و این دو مکتب بیش از هر چیز بر سر گستره‌ی عمل عقل در برخورد با متون دینی با یکدیگر اختلاف داشته‌اند. به هر روی، تقابل دو رویکرد متفاوت در این عرصه‌ی مهم در دانش‌هایی چون تفسیر، کلام، فقه و اصول جلوه می‌کند. از این رو، از دیرین‌ترین دستاوردهای نوشتاری اصولیان تا امروزی‌ترین کتاب‌ها، نشانه‌هایی از این نزاع را می‌توان مشاهده کرد. در تبیین جایگاه عقل، کسانی که شأن و منزلتی برای عقل باور دارند در سه رویکرد کلان زیر می‌گنجد: 1. عقل میزان شریعت باشد. 2. عقل کلید شریعت باشد. 3. عقل چراغ شریعت باشد. در این مقاله، تلاش کرده‌ایم تا این رویکردها را با نگاهی تاریخی به عنوان بررسی عقل در دوران اخباریگری مورد واشکافی قراردهیم.
Regarding the evolution of Islamic Rational Interpretation (Osûl) through out the history, reason as the principal issue of this science had some serious challenges. One may ask what is the situation of reason in the procedure leading to jurisprudential opinions. This is an ancient question on which from the primary centuries of the genesis of Islamic theology and jurisprudence there were several discussions. Some Islamic sects seek the roots of their differences in the different applications of reason. However, the contrast of two major approaches in this issue may be found in sciences such as interpretation, theology, jurisprudence and Osûl. In the determination of the position of rationality, three following approaches may be detected: 1. reason is the foundation of Shariat.2. reason is the key to Shariat.3. reason is the illustration and light of Shariat. In this essay, we tried to study this approach with a historical perspective on the situation of rationality in the era of traditionalism