بررسی مقایسه‌ای نقش عمل‌گرایی در سیاست خارجی دولت¬های احمدی‌نژاد و روحانی (۱۳۸۴ - ١٤0۰)
محورهای موضوعی : تحولات سیاسی در ایران
جعفر فرهادی نسب
1
,
سعید اسلامی
2
*
,
فاطمه سلیمانی پورلک
3
1 - دانشجوی دکتری، رشته علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران
2 - گروه علوم سیاسی،واحد چالوس،دانشگاه آزاد اسلامی،چالوس،ایران
3 - گروه علوم سیاسی،واحد چالوس،دانشگاه آزاد اسلامی،چالوس،ایران
کلید واژه: عمل‌گرایی, سیاست خارجی, ایران, روحانی, احمدی‌نژاد, واقع‌گرایی نوکلاسیک,
چکیده مقاله :
سیاست خارجی هر کشوری متأثر از عوامل متعددی است و هر دولتی ممکن است رویکردهای متفاوتی در دستگاه خارجی خود با کشورهای دیگر داشته باشند. در پژوهش حاضر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران ریاست جمهوری احمدی‌نژاد و حسن روحانی بر اساس رویکرد عمل‌گرایی موردبررسی قرار می‌گیرد. بر این اساس این پرسش مطرح می‌شود که عمل‌گرایی در سیاست خارجی دو دولت احمدی‌نژاد و روحانی بر چه مفاهیمی استوار بوده چه پیامدهایی را در عرصه پیامدهای داخلی و بین‌المللی در پی داشته است. یافته‌های پژوهش حاضر توصیفی - تحلیلی با تکیه‌بر منابع اسنادی (کتابخانه‌ای) می‌باشد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد با توجه به رویکرد واقع‌گرایی نوکلاسیک، دو دولت احمدی‌نژاد و روحانی برداشت متفاوتی از عمل‌گرایی در تصمیم‌گیری سیاست خارجی کشور داشته‌اند. در این میان اقتضائات نظام بین‌الملل، متغیر و ساختار قدرت داخلی نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا کرده است. به این معنا که عمل‌گرایی در دولت احمدی‌نژاد یک نوع واکنش و مقاومت در برابر قدرت‌های بزرگ جهانی و منطقه‌ای بوده اما در دولت روحانی عمل‌گرایی به معنای تعامل سازنده با غرب از طریق تنش‌زدایی، اعتمادسازی و دوری از امنیتی شدن کشور بوده است.
Foreign policy formulation in any nation is shaped by a multitude of factors, with each administration potentially adopting distinct strategies in its international relations. This study scrutinizes the foreign policy of the Islamic Republic of Iran under the leadership of Presidents Ahmadinejad and Rouhani through the lens of pragmatism. It poses the inquiry into the foundational concepts of pragmatism utilized by these two administrations and explores the domestic and international repercussions thereof. This investigation employs a descriptive-analytical methodology, utilizing archival and library resources. Findings suggest that, when examined through the framework of neoclassical realism, the Ahmadinejad and Rouhani governments exhibited divergent interpretations of pragmatism in their foreign policy decision-making processes. In this context, the dynamics of the international system, fluctuating power structures, and internal political configurations have been pivotal. Specifically, under Ahmadinejad, pragmatism manifested as a strategy of defiance and resistance against major global and regional powers, while under Rouhani, it was characterized by an approach of constructive engagement with the West, marked by efforts towards de-escalation, trust-building, and the prevention of Iran's securitization.
1. ازغندی، ع، ر؛ مرادی جو، ع (۱۳۹۶). نقش گفتمان آرمان‌گرایی واقع‌بین در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، مطالعه موردی دولت سازندگی، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی و بین‌المللی، ۸ (۳۳).
2. بشیری، ع (۱۳۹۳). گفتمان اعتدال، گذری بر آراء و اندیشه‌های دکتر حسن روحانی، تهران: تیسا.
3. خلیلی، ر (1393). انتخابات ریاست جمهوری یازدهم و چشم انداز برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات راهبردی، (17)1.
4. خلیلی، ر (1395). «پیامدهای منطقه‌ای و بین المللی برجام؛ رویکردی استراتژیک»، فصلنامه مطالعات راهبردی، (19) 2.
5. خسروی باب اناری، م (۱۳۹۶). «رویکرد سیاست خارجی دولت یازدهم نسبت به نظم و امنیت منطقه خاورمیانه»، فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل، سال دهم، شماره 39.
6. دامن‌پاک جامی، م (۱۳۹۷). جایگاه دیپلماسی اقتصادی در سیاست خارجی دولت یازدهم، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی پایان‌نامه دکترا گرایش روابط بین‌الملل.
7. دهقانی فیروزآبادی، ج (۱۳۹۳). «گفتمان هسته‌ای دولت یازدهم»، فصلنامه مطالعات راهبردی، 1 (17).
8. دهقانی فیروزآبادی، ج؛ عطایی، م (١٣٩٤)، «تحلیل گفتمان سیاست هسته‌ای دولت احمدی‌نژاد»، پژوهش‌نامه ایرانی سیاست بین‌الملل 1 (4).
9. دهقانی فیروزآبادی، ج؛ دامن‌پاک‌جامی، م (1394). « جایگاه دیپلماسی اقتصادی در سیاست خارجی دولت یازدهم« ، فصلنامه سیاست خارجی،29(1).
10. دهشیری، م (۱۳۹۴). «توافق هسته‌ای وبر ساخت هویت جدید ایران در افکار عمومی و بین‌المللی»، فصلنامه پژوهش‌های روابط بین‌الملل، دوره ۱ (۱۶).
11. ریپسمن، ن (1403) نظریه واقع‌گرایی نوکلاسیک سیاست بین‌الملل، مترجم محمدرضا بیگدلی، تهران، نشر کتاب پارسه.
12. رضایتی، ع؛ ترابی، ق (۱۳۹۲). «سیاست خارجی دولت حسن روحانی تعامل سازنده در چارچوب دولت توسعه‌گرا»، فصلنامه تحقيقات سياسی بین‌المللی (۵) 15.
13. روحانی، ح (۱۳۹۱). امنیت ملی و دیپلماسی هسته‌ای، تهران: مجمع تشخیص مصلحت نظام، مرکز تحقیقات استراتژیک، چاپ چهارم.
14. سلیمی، ح؛ ابراهیمی، م (۱۳۹۳). «مبانی نظری، فرا نظری و نقد نظریه واقع‌گرایی نوکلاسیک»، فصلنامه پژوهش‌های روابط بین‌الملل، ۱ (۱۷).
15. صادقیان، ر؛ موسوی، ق (۱۳۹۶)، «مقایسه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دولت‌های خاتمی و احمدی‌نژاد»، ماهنامه پژوهش ملل، دوره دوم، شماره 16
16. علیپوریان، ط؛ نوری اصل، ا (۱۳۹۳). «تحول، تغییر گفتمانی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مقایسه سیاست خارجی دوران احمدی‌نژاد و روحانی»، فصلنامه مطالعات سیاسی، سال هفتم تا شماره ۰۲۵
17. کمالی اردکانی، م (۱۳۹۵). «تأثیرات برجام بر تجارت خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی، (19)2.
18. کومار پاندی، س (۱۳۹۴)، «پیامدها و توافق هسته‌ای بر سیاست‌های منطقه‌ای ایران»، فصلنامه سیاست خارجی، (۳۹) 3.
19. محمود خانی، ز؛ کشیشان، ک (۱۳۹۵)، «بررسی مقایسه‌ای گفتمان سیاست خارجی دولت دهم و یازدهم و تأثیر آن بر امنیت منطقه خاورمیانه»، فصلنامه سیاست خارجی، دوره ۲، شماره 2.
20. محمودی کیا، م؛ دهشیری، م، ر (۱۳۹۹)، «نسبت عمل‌گرایی و ایدئولوژی در سیاست خارجی ایران، رویکردی راهبردی یا تاکتیکی»، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست (32) 9.
21. متقی، ا؛ پوستین‌چی، ز(1390). الگو و روند در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، قم: دانشگاه مفید.
22. نوری، و (1389) «اولویت‌های جغرافیایی و عقیدتی در سیاست خارجی دولت نهم»، فصلنامه سیاست خارجی.
23. نوزانی، ب (1394). «ارزیابی محافل غربی از پیامدهای خاورمیانه‌ای برجام برای سیاست خارجی ایران»، فصلنامه سیاست خارجی، (29)4.
24. Aspal, Rcont Jewry (2015). Anti, Semitism and Anti- Zionism in Iran: The Effect of Identity.Threat, and political trust, http://link. Springer. Com/article/ 10.1007/s 12397-OIS-9133-6.
25. Bhatnagar Aryaman (2012). The Impect of Identity politic's on Iranian- American relation. http://www.e-ir.info./2012/07/26 the impect - of – identity-politics-on- iranianamerican-relatians.
26. Karlin, R.Anna and Yuval peres (2016)Game theory, Alive", in: http://homes.Cs. Washington. Edu/ karlin/ Game Theory Book Pdf.
27. Kozen-Kakut, Magdalena (2019), Neoclassical Realist and Foreign Policy Analysis- A Possible way of Integration? teoria polityki 3 2019 S. 201-227 www.egjournals.eu/teoria- plityki doi: 1014467/ 25440845 TP.19,01.10294
28. Lobell, S., Norrin, E., Ripsman, M., Taliaferro, J.W. (2009). Neoclassical Realism, the State and Foreign Policy. Cambridge's, Cambridge University Press.
29. Nariznj,k. (2017). "On Systemic Paradigm and Domestic Polities. Security Studies, 42(2), PP.155-190.
30. Rose, G, (1998)," Review: Neoclassical Realism and Theories of Foreign Policy" World Politics, Vol. 51, No. 1.
31. Waever, 0, (2009). "Waltz's Theory of Theory". International Relations, 23(2), pp. 201-222
32. Warnaar, Maaike (2013). Iranian Foreign Policy During Ahmadinejad? Ideology and Action, Press: Macmillan
33. Wohlforth, William C, (2011)., No one Loves a Realist Explanation", International Politics, 48(4/5), 441-459.