پیدایش و گسترش قنات در دنیای قدیم

محورهای موضوعی : باحث معرفتی و روش­ شناختی تاریخ پژوهی

شهرام اردشیریان ¹ , صالح پرگاری ² , حسین حاتمی نژاد ³

1 - دانشجوی دوره دکترا تاریخ ایران بعد اسلام دانشگاه خوارزمی
2 - دانشیار گروه تاریخ دانشگاه خوارزمی تهران
3 - دانشیار گروه جغرافیا دانشگاه تهران

تاریخ دریافت : 1394/08/10 تاریخ پذیرش : 1394/12/15 تاریخ انتشار : 1395/03/01

کلید واژه: قنات,

چکیده مقاله :

چاه کانال‌های زیر زمینی (قنات) اهمیت فراوانی در تاریخ آبیاری و سکونت بشردر زمین‌های حاصلخیز در دنیای قدیم دارند.[i] به نظر می‌رسد که چاه تونل‌های رایج در دوران پیش از هخامنشیان، در دوران شاهان این سلسله از ایران به مصر، مشرق و ناحیه ی عرب نشین گسترش یافتند (530-531 قبل از میلاد). اعراب قنات را تا آفریقای شمالی، اسپانیا و قبرس گسترش دادند. نمونه‌های قنات، همچنین در آسیای مرکزی، غرب چین، ودر مقیاس کمتری در نواحی خشک آمریکای لاتین یافت می‌شود. در دوران مدرن بیش از بیست واژه برای شناسایی این چاه‌های افقی استفاده می‌گردد. در ایران واژه عربی قنات به معنی باریکه و یا مجرای آب مورد استفاده قرار می‌گرفت، و در افغانستان واژه کاریز استعمال می‌گردید. در حالیکه در سوریه، فلسطین و آمریکای شمالی فوقرا رایجتر می‌باشد. در تمامی این نواحی چاه تونل‌ها هنوز به شکل سنتی احداث می‌گردند، و سکونتگاه‌های بشری بسیاری برای آب مصرفی و کشاورزی به آنها وابسته می‌باشند. هر جا که قنات مورد استفاده بود، ساختار و الگوی مالکیت و زمین داری را در روستا به شدت تحت تاثیر قرار داده است

چکیده انگلیسی:

Subterranean tunnel-wells (qanat,s) are extremely  important in the history of irrigation and human settlement in the arid lands of the Old Word. Apparently originating in pre- Achaemenid Persia, tunnel-wells spread to Egypt, the Levant, and Arabia in Achaemenid times (550-331 B.C). The Arabs carried Qanats across North Africa in to Spain and Cyprus; they are also found in central Asia, western China, and on a more limited scale in dry regions of Latin America. In modern times, more than tewenty terms are used to identify these horizontal wells; the Arabic word qanat meaning "lance" or "conduit" is used in iran , the Persian terms "KARIS" is used in Afghanistan, while in Syria, Palestine, and North Africa Fuqard (pronounced foggarra) is the most common term. In all of these regions, tunnel-wells are still being constrcted in the traditional manner, and many sttlements depend on them for irrigation and domestic water. Where used, qanats have stongly influenced village sotio- economic organization and patterns of ownership and tenure.