کودتای سیاه و تحول جامعه ایران
محورهای موضوعی : باحث معرفتی و روش­ شناختی تاریخ پژوهی
مصطفی لعل شاطری
1
(کارشناس ارشد تاریخ ایران اسلامی از دانشگاه فردوسی مشهد)
محمدنبی سلیم
2
(استادیار گروه تاریخ واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود. ایران.)
کلید واژه: ایران, انگلیس, کودتای سیاه, رضاخان,
چکیده مقاله :
کودتای سوم اسفند 1299ش (کودتای سیاه) توسط انگلیس طراحی و به دست عوامل وابسته به آنها اجرا شد، محصول تغییر سیاست خارجی انگلیس در ایران پس از جنگ جهانی اول بود. انگلیس که از طرفی مجبور به تخلیه قوای خود از ایران و از سویی نیازمند حضور یک نیروی نظامی مطمئن در ایران بود، ابتدا قرارداد مشهور 1919م. را تنظیم نمود، اما زمانی که از تصویب نهایی آن ناامید شد، برای تحقق اهداف خود به فکر انجام کودتا افتاد. منظر انتخابی پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با اتکاء به اسناد و تحقیقات جدید، پاسخ به این پرسش است که کودتای 1299ش چه تأثیراتی در تحولات جامعۀ ایران بویژه فرآیند وابستگی ایران به استعمار غرب داشت؟ در این راستا کودتای سیاه، اقدامی بود که در جهت شکل گیری یک دولت اقتدارگرا در سال های پایانی حکومت قاجار صورت گرفت. از طرفی، کودتا صرفاً یک جابه جایی در قدرت نبود بلکه سرآغاز برنامه ریزی های گسترده برای تغییرات و دگرگونی های هویتی در ایران محسوب می گردید. تغییراتی که در گامِ نخست نظام سیاسی و سرانجام جامعه ایران را درنوردید.
3 Esfand 1299 coup (coup black) which was designed by Britain and applied by the associated factors to them, Caused by changes of Britain’s foreign policy in Iran after the First World War.The Britain which had to evacuate their forces from Iran and on the other hand required the presence of an assured military force in Iran, first adjusted a contract known as 1919, but thought of coup for realization of its goals, when was disappointed of its final approval. The study aims to answer this question by descriptive-analytical method and based on documents and new research what were the impacts of 1299 coup in transformation of Iran’s society especially the process of Iran’s dependence on the West colonialism? In this regard, black coup was an act which happened for the formation of an authoritarian state in the late Qajar. The other hand, the coup was not only a displacement in power, but was the beginning of extensive plans for identity changes in Iran which first were effected the political system and finally Iran’s society.