بازتاب تبری در معاهدات میان ایران و عثمانی از صفویه تا قاجار

محورهای موضوعی : باحث معرفتی و روش­ شناختی تاریخ پژوهی

حمیده تقی زاده سیس ¹ (دانشجوی دکترای تاریخ،گروه تاریخ، واحد علوم وتحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
محمدتقی امامی خویی ² (دانشیارگروه تاریخ ،عضو هیات علمی واحد یادگارامام خمینی(ره)شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران*(نویسنده مسئول))
محمد کلهر ³ (استادیار گروه تاریخ ،عضو هیات علمی واحد یادگارامام خمینی(ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1400/07/19 تاریخ پذیرش : 1400/10/27 تاریخ انتشار : 1400/12/01

کلید واژه: شیعه, صفوی, عثمانی, سنی, تبری,

چکیده مقاله :

با به قدرت رسیدن دولت شیعی صفوی در همسایگی خلافت عثمانی، برای توجیه جنگ میان دو مذهب اسلامی، تمسک به تبرا از سوی آنها می‌توانست برای ترغیب سربازان جهت تن دادن به جنگ با دیگری، راهگشا باشد؛ لذا شاهد کاربرد سیاسی گستردۀ این حکم فقهی، از سوی صفویان هستیم. مقالۀ حاضر، به بررسی ده قرارداد از دوران صفوی تا قاجار، با هدف پاسخ به چند پرسش تالیف شده است: تبرا به عنوان یک حکم فقهی چه تاثیری در عرصۀ سیاسی روابط ایران و عثمانی داشته است؟ صفویان در کدام یک از این معاهدات از تبرا منع شده اند؟ و این که در برابر این الزام، عثمانی ها چه تعهدی را پذیرفته اند؟ تحقیق حاضر که با روش پژوهشِ تاریخیِ مبتنی بر تحلیل انجام پذیرفته، نمایان‌گر این واقعیت است که فرمانروایان دو کشور هر گاه منافع شان ایجاب می‌کرد، از تبرا به عنوان حربه‌ای سیاسی برای مقابله با دیگری بهره برده‌اند. دیگر این‌که در سرتاسر دوران صفوی منع از تبرا جزء بندهای ثابت همۀ قراردادهای ایران با عثمانی است.

چکیده انگلیسی:

With the rise of the Safavid Shiite government in the neighborhood of the Ottoman Caliphate, their reliance on Tabra to justify war between the two religions could pave the way for persuading soldiers to go to war with each other; Therefore, we are witnessing the widespread political application of this jurisprudential ruling by the Safavids. This article examines ten contracts from the Safavid period to the Qajar period, with the aim of answering a few questions: As an jurisprudential ruling, what effect has Tabra had on the political arena of Iran-Ottoman relations? In which of these treaties are the Safavids forbidden from Tabra? And what obligation did the Ottomans accept in the face of this obligation? The present study, conducted through the method of historical research based on analysis, reflects the fact that the rulers of the two countries, whenever their interests demanded, used Tebra as a political weapon to oppose each other. Another is that throughout the Safavid period, the prohibition of Tabra was a fixed clause in all Iranian contracts with the Ottomans.