نقد اکولوژیکی و زیباشناختی پارکهای جنگلی (مطالعه موردی: پارک جنگلی لویزان، منطقه 4 شهرداری تهران)
محورهای موضوعی : آب و محیط زیست
1 - استادیار دانشکده علوم و فنون نوین، دانشگاه تهران، تهران، ایران. *(مسوول مکاتبات)
2 - دانش‌آموخته کارشناسی ارشد مهندسی اکوهیدرولوژی، دانشکده علوم و فنون نوین، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
کلید واژه: پارک جنگلی, تفرج, ابعاد کارکردی و زیبا شناختی, شهر تهران,
چکیده مقاله :
پاسخ‌گویی مناسب به نیازهای جسمی، مادی و روحی انسان از ضروریاتی است که می‌باید فضاهای شهری درقالب عملکردهای متعدد و خاص دراین جهت ساماندهی گردند. بشر امروزه با درک اهمیت و جایگاه فضاهای سبز و عرصه‌های عمومی تفرج و تفریح در زندگی روزمره و انواع کارکردهای این فضاها درمیان ساختار تجمع‌گاه‌های بشری، تلاش درجهت حفظ واحیاء منابع موجود را در دستور برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌های خود قرارداده است. شهرهای بزرگ کشورمان و به ویژه شهر بزرگ تهران، با حد و اندازه‌های لازم در برخورداری از فضاهای اجتماعی، خصوصاً در زمینه فضاهای تفریحی- تفرجی فاصله‌ای بسیاردارد. لذا سیاست ایجاد فضای سبز و تفریحی- تفرجی درحاشیه شهرها ومسافت‌های نزدیک و درعرصه‌های متعامل با شهرها، از استقبال بیش‌تری مواجه است. از جمله این فضاهای بسیار مورد توجه در شهرتهران، پارک جنگلی لویزان است که درشمال شرقی شهر تهران و در تعاملی سازنده و مستقیم با شهر واقع شده است و به عنوان کمربند سبز شهر، ضوابط و مقررات خاصی را در ایفای چنین نقشی برعهده داشته است. در این پژوهش با هدف بررسی وضعیت منظر و شرایط اکولوژیکی پارک جنگلی لویزان و فرصت‌ها و تهدیدهای پیش‌رو آن، اقدام به مطالعه کتابخانه‌ای و میدانی در رابطه با این پارک گردید. در ابتدا با توجه به نقشه‌ها، موقعیت منطقه‌ای که پارک در آن قرار گرفته؛ از لحاظ مسایل محیط‌زیستی بررسی شد. سپس نقاط قوت و ضعف پارک از لحاظ زیباشناختی مطرح شد و سرانجام با فرض پارک به عنوان لکه، محدودیت‌های اکولوژیکی و تفرجی بیان و راهکارهای حل آن شرح داده شد. نتایج حاصل از این تحقیق اهمیت ویژه پارک جنگلی و رویکردهای مناسب برای توسعه پارک را نشان داد و برای کمبودهای موجود از لحاظ اکولوژیکی و تفرجی راهکارهایی از جمله توجه به ارتباط لکه‌ها، کاشت گیاهان مناسب و... را ارایه نمود.
Abstract It is essential that the urban spaces to be organized, within the framework of the several functions specifically in such a direction that to give an appropriate response to humans’ physical, material, and intellectual need. Nowadays, human having recognized the importance and the place of the green spaces and public recreation and promenade in their day to day life and its various applications among the structure of accumulated human settlements, forced them to consider and put forward their efforts for the keeping and regenerating the existing resources in their policies and planning agendas. Our large cities in our country, especially the metro city of Tehran are standing in a far distance from the necessary size and number of the social spaces, particularly in the field of the recreation promenade areas. Therefore, the policy of developments of green and recreation-promenade spaces in the marginalized and close distance and within the interaction of the cities are more welcomed. One of the very attracting areas in city of Tehran is Lavizan forest park, located at the north-east of Tehran, situated in a direct and constructive interaction with the city and as the city green belt has held specific terms and regulations. This study aimed to investigate the perspective and Ecological aspects of Forest Park Lavizan in Tehran and the opportunities and leading it to the library study and field of work. At first according to the maps, the location of the area where the park is located, was evaluated in terms of environmental issues. Then pros and cons of Lavizan park discussed. Finally park supposed as a patch and limitation of recreations an ecological subjects with ways to deal analyzed. The results of this research shows the main importance of forest parks and also appropriate approaches for develop this kind of parks. For deficiencies in term of ecological and recreation topics, some techniques such as paying attention to patch’s connection, planting suitable plants and… specified.
1- Lerman, S.B., Warren, P.S., 2011. The conservation value of residential yards:linking birds and people. Ecol. Appl. Vol. 21, pp.1327–1339.
2- Goddard, M.A., Dougill, A.J., Benton, T.G., 2010. Scaling up from gardens: biodiversity conservation in urban environments. Trends Ecol. Evol. Vol. 25, pp.90–98.
3- مهرآرا، مریم و لاهیجانیان، اکرم الملوک، 1392، بررسی وضعیت پارکهای شهری در جهت حفظ محیط‌زیست و ارایه راهکارهای مدیریتی مناسب(مطالعه موردی: پارکهای منطقه 7 شهر تهران)، فصلنامه انسان و محیط‌زیست، بهار92، شماره29.
4- لاهیجانیان، اکرم الملوک و معلم، رضا، 1392، مدیریت بهینه پارک جنگلی با تأکید بر توسعه پایدار(مطالعه موردی: پارک جنگلی خرگوش دره منطقه 22 تهران)، فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، تابستان92، شماره2.
5- آتک مهندسین مشاور، 1375، گزارش نهایی طرح ساماندهی تهران، جلد 3 و 4، تهران.
6- حسنعلی لقایی و همکاران، 1388، شناخت کمی و کیفی پارکهای سبز شهر تهران، مطالعه موردی منطقه 8 تهران، فصلنامه انسان و محیط‌زیست، شماره8.
7- میرزایی، خلیل، 1388، پژوهش، پژوهشگری و پژوهش‌نامه نویسی، انتشارات جامعه شناسان، تهران.
8- مولایی، مرتضی، 1388، ارزشگذاری اقتصادی-زیست‌محیطی اکوسیستم جنگلی ارسباران، رساله دکتری اقتصاد کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، 192ص.
9- Lindsay, K., Craig, J., and low, M., 2008. The effects of track proximity on avian reproductive success and nest selection in an open sanctuary.Tourism Management, Vol. 29. pp. 730-739.
10- Ellis, E.A., Porter-Bolland, L., 2008. Is community-based forest management more effective than protected areas? A comparison of land use/land cover change in two neighboring study areas of the Central Yucatan Peninsula, Mexico. Forest Ecology and Management, Vol. 256, pp. 1971–1983.
11- Bray, D.B., Duran, E., Romas, V.H., Mas, J.F., Velazquez, A., McNab, R., Barry, B.D., Radachowsky, J., 2008. Tropical deforestation, community forests, and protected areas in the Maya Forest. Ecology and Society, Vol. 13. p.56.
12- Rusterholz, H.P., Kissling, M., and Baur, B., 2009. Disturbance by human trampling alter the performance, Sexual reproduction and genetic diversity in a clonal woodland herb, Perspectives in plant ecology. Evolution and Systematic, Vol. 8. pp. 109-116.
13- Tian, Y., Jim, C.Y., Wang, H., 2014. Assessing the landscape and ecological quality of urban green spaces in a compact city, Landscape and Urban Planning, Vol. 121. pp. 97-108.
14- Town Planning Board, 2013. Outline zoningplan(map). Prepared bythe Planning Department under the direction of the Town Planning Board, HongKongGovernment.
15- جایکا، 1380، گزارش نهایی پروژه پهنه‌بندی لرزه‌ای تهران بزرگ، آژانس همکاری‌های بین المللی ژاپن و مرکز مطالعات زلزله و محیط‌زیست تهران بزرگ.
16- مهندسین مشاور عرصه، 1382، ده جلد مطالعات تفصیلی منطقه چهار تهران. نهاد مدیریت و برنامه‌ریزی تهیه طرح‌های توسعه شهر تهران.
17- ابراهیم زاده، عیسی، عبادی جوکندان، اسماعیل، 1387، تحلیلی بر تویع فضایی-مکانی کاربرد فضای سبز در منطقه 3 شهری زاهدان، جغرافیا و توسعه، بهار 1387، شماره11.
18- ابراهیم زاده، عیسی، سرایانی، اعظم، عرفانی، محمد، 1391، تحلیلی بر توزیع فضایی – مکانی کاربری فضای سبز و مکان‌یابی بهینه آن در منطقه یک شهر زاهدان، فصلنامه آمایش محیط، تابستان1391، شماره17.
19- سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهر تهران، جهاد دانشگاهی تهران، 1380، دانشکده هنرهای زیبا، گزارشات 1 و 5 پروژه باغ موزه معماری.
20- جوانا گیبونز، برنارد اوبر عولستر، 1380، طراحی منظر در خیابان‌های شهری، مترجم: سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهر تهران، چاپ اول، تهران.
21- سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران، 1376، استخوان‌بندی شهر تهران، دوره سه جلدی، تهران.
22- سعیدنیا، احمد، 1379، طراحی فضاها و مبلمان شهری، جلد دوازدهم از سری کتاب‌های سبز شهرداری تهران، انتشارات سازمان شهرداری‌های کشور.
23- سعیدنیا، احمد، 1383، فضای سبز شهری، جلد نهم، انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.
_||_