ارزیابی و رتبه‌بندی فعالیتهای مولد ریسک محیطزیستی کارخانه نمکزدایی شماره (1) اهواز با استفاده از مدل تحلیل سلسه مراتبی (AHP)
محورهای موضوعی : ارزیابی پی آمدهای محیط زیستیعبدالرضا کریمی 1 , زهرا رحیمی رشت آبادی 2
1 - استادیار گروه مهندسی عمران، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه صنعتی قم، قم، ایران
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی عمران- محیطزیست، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه صنعتی قم، قم، ایران.
کلید واژه: دلفی, ارزیابی ریسک, کارخانه نمکزدایی (1), فرآیند تحلیل سلسله مراتبی, اهواز, محیطزیستی,
چکیده مقاله :
مطالعات ارزیابی ریسک محیط زیستی معمولا از یک روند مشخص مشتمل بر شناسایی مخاطرات احتمالی و پیامدهای ناشی از آن ها، تخمین و برآورد ریسک و پیشنهاد روش های تقلیل ریسک و پیامدهای ناشی از آن پیروی می کند. این مطالعه در سال 1395 با هدف ارزیابی و رتبه بندی فعالیت های مولد ریسک محیط زیستی کارخانه نمک زدایی شماره (1) اهواز در شرکت بهره برداری نفت و گاز کارون و در فاز بهره برداری صورت پذیرفت. در این پژوهش شناسایی ریسک های موجود در منطقه بر اساس بازدیدهای میدانی، مصاحبه با کارشناسان کارخانه و محیط زیست، گزارش وضع موجود و روش دلفی صورت گرفت. سپس رتبه بندی فعالیت های مولد ریسک با استفاده از روش AHP صورت پذیرفت. بر اساس روش دلفی از 11 فعالیت مولد ریسک شناسایی شده، 8 مورد به عنوان فعالیت های نهایی مشخص شدند که این فعالیت ها بیش ترین ریسک را در کارخانه ایجاد کرده اند. تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که بر اساس روش AHP بالاترین فعالیت مولد ریسک مربوط به نگهداری، انتقال و تزریق مواد شیمیایی به مخازن با وزن 244/0 و کم ترین آن مربوط به عملیات زنگ زدایی با وزن 069/0 می باشد. نتایج به دست آمده حاکی از آن بود که به کارگیری روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) می تواند در اولویت بندی شاخص ها و زیرشاخص های مورد ارزیابی، باعث افزایش دقت آن در برآورد سطح نهایی ریسک شود.
Environmental risk assessment studies are usually followed a specific process, including the identification of risks and the consequences of them, estimation and risk assessment, and suggested techniques to reduce the risk and its consequences. This study was carried out in 2016 to evaluate and ranking the environmental risk generating activities for desalination plant No.1 of Ahvaz in Karoon Oil and gas co-operation and in exploitation phase. In this study, identification of risks in the region based on field visits, interviews with factory and environmental experts, status report and Delphi method were performed. Then, the ranking of risk generating activities was done using AHP method. According to the Delphi method from 11 productive activity risks identified and 8 activities were identified as the final activities that these activities have generated the most risks in the plant. The data analysis according to the AHP method showed that the highest risk generating activities was the maintenance, transfer and injection of chemicals into reservoirs with the weight 0.244 and lowest risk related to rust operation with the weight 0.069. The final results showed that the application of the Analytic Hierarchy Process (AHP) can be use in prioritization the criteria and sub-criteria and increases its accuracy in estimating the ultimate level of risk.
1- منوری، مسعود، «ارزیابی اثرات زیستمحیطی»، چاپ نخست، 1384، نشر میترا، 462 ص.
2- جوزی، سیدعلی، مالمیر، مریم، «ارزیابی ریسک محیطزیستی سد پلرود در مرحله ساختمانی با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)»، 1390، مجله زمین، دوره 6، شماره 21.
3- منوری، مسعود، دامنگیر، عباسعلی، اسدی، عبدالمجید، «ارزیابی ریسک اکولوژیک»، چاپ اول، 1390، نشر میترا، 350 ص.
4- Damian Shea, Waverly Thorsen, 2012. Ecological Risk Assessment, Department of Biology, North Carolina State University, Raleigh, North Carolina, USA, Progress in Molecular Biology and Translational Science, Volume 112, ISSN 1877-1173
5- Wu, K., Zhang, L., 2014. Progress in the Development of Environmental Risk Assessment as a Tool for the Decision-Making Process, Journal of Service Science and Management, 7, 131-143.
6- Solomon, K.R., Takacs, P., 2001. Probabilistic risk assessment using species sensitivity distributions, In: Postuma, L., Traas, T., Suter, G.W. (Eds.), Species Sensitivity Distributions in Risk Assessment, CRC Press, Boca Raton, FL, pp. 285–313.
7- Shea, D., 2010. Chapter 27: ecological risk assessment. In: Hodgson E, editor. A textbook of modern toxicology. 4th ed., Hoboken, NJ: John Wiley & Sons.
8- سرور، رحیم، یحییپور، ایرج، «مکانیابی بهینه پارکینگهای طبقاتی براساس مدل تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و منطق بولین، مطالعه موردی: منطقه 15 شهرداری تهران»، 1393، شهر، دوره 23، شماره90.
9- Eldin, N, Eldrandaly, K. A, 2004. A computer- Aided system for site selection of major capital investments, 1 ASCAAD International conference, e- Design in Architecture, Dhahran, Saudi ARABIA
10- قالیباف، محمدباقر، شعبانیفرد، محمد، «ارزیابی و اولویتبندی جاذبههای گردشگری برای توسعه گردشگری شهری بر اساس مدلهای تصمیمگیری چند متغیره، مطالعه موردی: شهر سنندج»،1390، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 26، شماره دوم.
11- Tsaur, SH-H, Yu-Ch, L, JO-H, L., 2005. “Evaluating ecotourism sustainability from the integrated perspective of resource, community and tourism, tourism Management, P 14.
12- Guerrero-Liquet, G.C., Sánchez-Lozano, G.M., García-Cascales, M.S., Teresa Lamata, M., Luis Verdegay, J., 2016. Decision-Making for Risk Management in Sustainable Renewable Energy Facilities: A Case Study in the Dominican Republic, Sustainability, 8, 455; doi:10.3390
13- Li, H., Sun, R., Lee, W.J., Dong, K., Guo, R., 2016. Assessing Risk in Chinese Shale Gas Investments Abroad: Modelling and Policy Recommendations, Sustainability, 8, 708; doi:10.3390/su8080708
14- Manabi, R., Salahshou, J., 2013. Risk Assessment Using AHP in a Petrochemical Engineering Case Study, International Journal of Risk and Contingency Management Archive Volume 2 Issue 2, pp. 42-57.
15- Jozi, S.A., Irankhahi, M., 2010. Environmental Risk Assessment of Gas pipelines by Using of AHP Combined Method, Journal of Environmental Studies, Vol. 36, No. 53
16- Igbore, R., 2009. Environmental risk assessment desalination plant, Shell Oil in Nigeria, Conference on Risk Management in Oil 25, pp. 198-212.
17- Solmon, T., Sadiq, K., 2006. Risk-based environmental decision making using Fuzzy analytic hierarchy process (F-AHP), Stochastic Research and risk Assessment. pp. 35-50.
18- رضاییان، سحر، جوزی، سیدعلی، ایرانخواهی، مهدی، «ارزیابی ریسک محیطزیستی پروژههای انتقال گاز، مطالعه موردی: خط لوله 24 اینچ تسوج_ سلماس»، 1394، فصلنامه علوم محیطی، دوره 13، شماره 2.
19- رودشتی، سیده پریسا، «ارزیابی ریسک زیستمحیطی فعالیتهای مجتمع شماره 2 شرکت بهرهبرداری نفت و گاز کارون اهواز»، پایاننامه کارشناسیارشد ارزیابی و آمایش سرزمین. دانشگاه آزاد اسلامی- واحد علوم و تحقیقات خوزستان، 1393، 154 صفحه.
20- شیرالیزاده، اعظم، جعفرزاده، نعمتالله، ورشوساز، کتایون. «ارزیابی ریسک زیستمحیطی (مطالعه موردی: واحد آب و بخار مجتمع پتروشیمی در جنوب ایران)»، 1392، سومین کنفرانس بینالمللی برنامهریزی و مدیریت محیطزیست، تهران.
21- لطفی، ا. «ارزیابی ریسک زیستمحیطی طرح پتروشیمی فاز دوم عسلویه»، 1391، فصلنامه ارزیابی صنایع، شماره 1 و 2.
22- حجت، م. «نمکزدایی شرکت ملی نفت ایران»، 1385، چاپ اول. مرکز آموزش فنون اهواز، 172 ص.
23- سازمان نقشهبرداری کشور، 1392.
24- شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی ایران (a). دستورالعمل شناسایی و ارزیابی ریسک زیستمحیطی، 1388.
25- پورفلاح، سهیل، «ارزیابی ریسک بر عملکرد سیستمهای مدیریت ایمنی و محیطزیست»، 1384. اولین همایش ملی مهندسی ایمنی و مدیریت HSE، بیجا، ص 6-1.
26- ایمانیجاجرودی، حسین، «آشنایی با روش دلفی و کاربرد آن در تصمیمگیری»، فصلنامه مدیریت و برنامهریزی شهری (هنر و معماری)، 1379، سال 1، شماره 1.
27- Kennedy, H.P., 2004. Enhancing Delphi research: methods and results, J Adv Nurs; 45(5): 504-11.
28- Somerville, J.A., 2008. Effective use of the Delphi process in research: Its characteristics, strengths and limitations.
29- آذر، عادل، معماریانی، عزیزالله، «AHP تکنیکی نوین برای تصمیمگیری گروهی»، 1389، مجله دانش مدیریت، شماره 27 و 28.
30- قدسیپور، حسین. «فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) ، چاپ پنجم. 1385، انتشارات دانشگاه صنعتی امیر کبیر، 171 ص.
31- خاکی، غلامرضا، «روش تحقیق با رویکرد به پایاننامه نویسی»، چاپ اول: تهران، مرکز تحقیقات علمی کشور، 1378، کانون فرهنگی انتشاراتی درایت، 174 ص.
32- فرجیسبکبار، حسنعلی، «مکانیابی واحدهای خدمات بازرگانی با استفاده از روش تحلیل سلسلهمراتبیAHP، مطالعه موردی: بخش طرقبۀ شهرستان مشهد»، 1384، پژوهشهای جغرافیایی. شمارۀ 51.
33- محنتفر، یوسف، خاکپور، حسین، ارزیابی میزان صادرات غیر نفتی و اثر آن بر رشد اقتصادی در ایران: یک تحلیل تجربی (1383-1355)، 1384، ماهنامه بررسی مسائل و سیاستهای اقتصادی، شماره 51 تا 52.
34- مکوندی، م، عملیات نمکزدایی. چاپ اول. 1384، انتشارات آموزش عملیات بهرهبرداری نفت اهواز، 154 ص.
35- طبیبیان، موچهر، «ارزیابی پیامدهای زیستمحیطی در استرالیا». چاپ اول. 1385، انتشارات دانشگاه تهران، 129 ص.
36- ایزدی، علی، چاوشیان، سیدعلی، «ارزیابی کمی و کیفی ریسکهای خطوط لوله انتقال نفت ایران، مطالعه موردی: شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران»، 1394، فصلنامه تخصصی علمی ترویج، شماره 52.
37- WWW.afaghkimia.com
38- ملتجی، علی، «ارزیابی و مدیریت ریسک زیستمحیطی ایمنی و بهداشت حرفهای در پروژه احداث کارخانه نمکزدایی اهواز»، پایاننامه کارشناسیارشد ارزیابی و آمایش سرزمین. دانشگاه آزاد اسلامی- واحد علوم و تحقیقات خوزستان، 1393، 141 صفحه.
39- Alamer, M., 2010. Environmental risk assessment of oil desalination plant in Kuwait. Document management and risk assessment of oil companies in Kuwait, 24: 4-15.
40- Penyla, A., 2005. Environmental risk assessment of oil company Agip in Ecuador, Ecuador's Oil and Gas Journal, 35: 121-142.
_||_
1- منوری، مسعود، «ارزیابی اثرات زیستمحیطی»، چاپ نخست، 1384، نشر میترا، 462 ص.
2- جوزی، سیدعلی، مالمیر، مریم، «ارزیابی ریسک محیطزیستی سد پلرود در مرحله ساختمانی با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)»، 1390، مجله زمین، دوره 6، شماره 21.
3- منوری، مسعود، دامنگیر، عباسعلی، اسدی، عبدالمجید، «ارزیابی ریسک اکولوژیک»، چاپ اول، 1390، نشر میترا، 350 ص.
4- Damian Shea, Waverly Thorsen, 2012. Ecological Risk Assessment, Department of Biology, North Carolina State University, Raleigh, North Carolina, USA, Progress in Molecular Biology and Translational Science, Volume 112, ISSN 1877-1173
5- Wu, K., Zhang, L., 2014. Progress in the Development of Environmental Risk Assessment as a Tool for the Decision-Making Process, Journal of Service Science and Management, 7, 131-143.
6- Solomon, K.R., Takacs, P., 2001. Probabilistic risk assessment using species sensitivity distributions, In: Postuma, L., Traas, T., Suter, G.W. (Eds.), Species Sensitivity Distributions in Risk Assessment, CRC Press, Boca Raton, FL, pp. 285–313.
7- Shea, D., 2010. Chapter 27: ecological risk assessment. In: Hodgson E, editor. A textbook of modern toxicology. 4th ed., Hoboken, NJ: John Wiley & Sons.
8- سرور، رحیم، یحییپور، ایرج، «مکانیابی بهینه پارکینگهای طبقاتی براساس مدل تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و منطق بولین، مطالعه موردی: منطقه 15 شهرداری تهران»، 1393، شهر، دوره 23، شماره90.
9- Eldin, N, Eldrandaly, K. A, 2004. A computer- Aided system for site selection of major capital investments, 1 ASCAAD International conference, e- Design in Architecture, Dhahran, Saudi ARABIA
10- قالیباف، محمدباقر، شعبانیفرد، محمد، «ارزیابی و اولویتبندی جاذبههای گردشگری برای توسعه گردشگری شهری بر اساس مدلهای تصمیمگیری چند متغیره، مطالعه موردی: شهر سنندج»،1390، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 26، شماره دوم.
11- Tsaur, SH-H, Yu-Ch, L, JO-H, L., 2005. “Evaluating ecotourism sustainability from the integrated perspective of resource, community and tourism, tourism Management, P 14.
12- Guerrero-Liquet, G.C., Sánchez-Lozano, G.M., García-Cascales, M.S., Teresa Lamata, M., Luis Verdegay, J., 2016. Decision-Making for Risk Management in Sustainable Renewable Energy Facilities: A Case Study in the Dominican Republic, Sustainability, 8, 455; doi:10.3390
13- Li, H., Sun, R., Lee, W.J., Dong, K., Guo, R., 2016. Assessing Risk in Chinese Shale Gas Investments Abroad: Modelling and Policy Recommendations, Sustainability, 8, 708; doi:10.3390/su8080708
14- Manabi, R., Salahshou, J., 2013. Risk Assessment Using AHP in a Petrochemical Engineering Case Study, International Journal of Risk and Contingency Management Archive Volume 2 Issue 2, pp. 42-57.
15- Jozi, S.A., Irankhahi, M., 2010. Environmental Risk Assessment of Gas pipelines by Using of AHP Combined Method, Journal of Environmental Studies, Vol. 36, No. 53
16- Igbore, R., 2009. Environmental risk assessment desalination plant, Shell Oil in Nigeria, Conference on Risk Management in Oil 25, pp. 198-212.
17- Solmon, T., Sadiq, K., 2006. Risk-based environmental decision making using Fuzzy analytic hierarchy process (F-AHP), Stochastic Research and risk Assessment. pp. 35-50.
18- رضاییان، سحر، جوزی، سیدعلی، ایرانخواهی، مهدی، «ارزیابی ریسک محیطزیستی پروژههای انتقال گاز، مطالعه موردی: خط لوله 24 اینچ تسوج_ سلماس»، 1394، فصلنامه علوم محیطی، دوره 13، شماره 2.
19- رودشتی، سیده پریسا، «ارزیابی ریسک زیستمحیطی فعالیتهای مجتمع شماره 2 شرکت بهرهبرداری نفت و گاز کارون اهواز»، پایاننامه کارشناسیارشد ارزیابی و آمایش سرزمین. دانشگاه آزاد اسلامی- واحد علوم و تحقیقات خوزستان، 1393، 154 صفحه.
20- شیرالیزاده، اعظم، جعفرزاده، نعمتالله، ورشوساز، کتایون. «ارزیابی ریسک زیستمحیطی (مطالعه موردی: واحد آب و بخار مجتمع پتروشیمی در جنوب ایران)»، 1392، سومین کنفرانس بینالمللی برنامهریزی و مدیریت محیطزیست، تهران.
21- لطفی، ا. «ارزیابی ریسک زیستمحیطی طرح پتروشیمی فاز دوم عسلویه»، 1391، فصلنامه ارزیابی صنایع، شماره 1 و 2.
22- حجت، م. «نمکزدایی شرکت ملی نفت ایران»، 1385، چاپ اول. مرکز آموزش فنون اهواز، 172 ص.
23- سازمان نقشهبرداری کشور، 1392.
24- شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی ایران (a). دستورالعمل شناسایی و ارزیابی ریسک زیستمحیطی، 1388.
25- پورفلاح، سهیل، «ارزیابی ریسک بر عملکرد سیستمهای مدیریت ایمنی و محیطزیست»، 1384. اولین همایش ملی مهندسی ایمنی و مدیریت HSE، بیجا، ص 6-1.
26- ایمانیجاجرودی، حسین، «آشنایی با روش دلفی و کاربرد آن در تصمیمگیری»، فصلنامه مدیریت و برنامهریزی شهری (هنر و معماری)، 1379، سال 1، شماره 1.
27- Kennedy, H.P., 2004. Enhancing Delphi research: methods and results, J Adv Nurs; 45(5): 504-11.
28- Somerville, J.A., 2008. Effective use of the Delphi process in research: Its characteristics, strengths and limitations.
29- آذر، عادل، معماریانی، عزیزالله، «AHP تکنیکی نوین برای تصمیمگیری گروهی»، 1389، مجله دانش مدیریت، شماره 27 و 28.
30- قدسیپور، حسین. «فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) ، چاپ پنجم. 1385، انتشارات دانشگاه صنعتی امیر کبیر، 171 ص.
31- خاکی، غلامرضا، «روش تحقیق با رویکرد به پایاننامه نویسی»، چاپ اول: تهران، مرکز تحقیقات علمی کشور، 1378، کانون فرهنگی انتشاراتی درایت، 174 ص.
32- فرجیسبکبار، حسنعلی، «مکانیابی واحدهای خدمات بازرگانی با استفاده از روش تحلیل سلسلهمراتبیAHP، مطالعه موردی: بخش طرقبۀ شهرستان مشهد»، 1384، پژوهشهای جغرافیایی. شمارۀ 51.
33- محنتفر، یوسف، خاکپور، حسین، ارزیابی میزان صادرات غیر نفتی و اثر آن بر رشد اقتصادی در ایران: یک تحلیل تجربی (1383-1355)، 1384، ماهنامه بررسی مسائل و سیاستهای اقتصادی، شماره 51 تا 52.
34- مکوندی، م، عملیات نمکزدایی. چاپ اول. 1384، انتشارات آموزش عملیات بهرهبرداری نفت اهواز، 154 ص.
35- طبیبیان، موچهر، «ارزیابی پیامدهای زیستمحیطی در استرالیا». چاپ اول. 1385، انتشارات دانشگاه تهران، 129 ص.
36- ایزدی، علی، چاوشیان، سیدعلی، «ارزیابی کمی و کیفی ریسکهای خطوط لوله انتقال نفت ایران، مطالعه موردی: شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران»، 1394، فصلنامه تخصصی علمی ترویج، شماره 52.
37- WWW.afaghkimia.com
38- ملتجی، علی، «ارزیابی و مدیریت ریسک زیستمحیطی ایمنی و بهداشت حرفهای در پروژه احداث کارخانه نمکزدایی اهواز»، پایاننامه کارشناسیارشد ارزیابی و آمایش سرزمین. دانشگاه آزاد اسلامی- واحد علوم و تحقیقات خوزستان، 1393، 141 صفحه.
39- Alamer, M., 2010. Environmental risk assessment of oil desalination plant in Kuwait. Document management and risk assessment of oil companies in Kuwait, 24: 4-15.
40- Penyla, A., 2005. Environmental risk assessment of oil company Agip in Ecuador, Ecuador's Oil and Gas Journal, 35: 121-142.