تبیین مدل تجزیه و تحلیل کاربری اراضی برای برنامه ریزی مناطق پیراشهری

محورهای موضوعی : کاربرد GIS&RS در برنامه ریزی شهری

مهران رفیعی ¹

1 - پژوهشگر مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی

تاریخ دریافت : 1401/05/14 تاریخ پذیرش : 1401/07/15 تاریخ انتشار : 1401/06/01

کلید واژه: کاربری اراضی, مدل‌سازی, شهرسازی, پیراشهری, حومه شهر,

چکیده مقاله :

پیراشهری که گاهی به آن حاشیه شهری هم اطلاق می‌شود می‌تواند بر فرم شهری و چالش‌های برنامه‌ریزی فضایی قرن بیست‌ویک غالب شود. در کشورهای صنعتی یا پساصنعتی، پیراشهر قلمرو تغییرات اقتصادی، اجتماعی و دگرگونی ساختار فضایی است، درحالی‌که در کشورهای به‌تازگی صنعتی شده و بیش‌تر کشورهای درحال‌توسعه، غالباً منطقه شهری پر هرج‌ومرجی است که سبب‌ساز پراکندگی و توسعه ناهماهنگ شهری می‌شود. شناخت و تحلیل برنامه‌ریزی کاربری اراضی برای این مناطق می‌تواند به مدیریت بهتر این مناطق بیانجامد. ازاین‌رو، پژوهش حاضر باهدف شناخت و تحلیل این عوامل برای مناطق پیراشهری در شعاع 8 کیلومتری مابین کلان‌شهر تهران و شهر اسلامشهر بر اساس داده‌ها و نقشه‌های سال 1399 و بر مبنای 3 دسته‌بندی کلی کاربری اراضی یعنی شهری، کشاورزی و حفاظتی با لحاظ کردن ناسازگاری بین آن‌ها به انجام رسیده است. روش پژوهش مبتنی بر رویکرد کاربردی و توصیفی – تحلیلی است که با در نظر گرفتن الگوی تحلیل استراتژی تشخیص ناسازگاری کاربری اراضی (LUCIS) و پیاده‌سازی آن در محیط (GIS) توانست میزان مطلوبیت عوامل تأثیرگذار هر یک از کاربری‌های اراضی مذکور در جهت برنامه‌ریزی برای مناطق پیراشهری را برای محدوده موردمطالعه ارائه نماید. یافته‌های این تحقیق بیانگر این موضوع است که پراکندگی ناموزون شهری به هر دلیلی که به وجود آمده باشد می‌تواند تأثیری مستقیم و غیرمستقیم در شکل‌گیری و پایداری مناطق پیراشهری داشته باشد. بر این اساس ظرفیت‌سازی برنامه‌ریزی مطلوب، بهترین ایده برای پاسخگویی به مداخلات ایجادشده در روند توسعه بی‌برنامه این مناطق است. از طرفی به این دستاورد می‌توان اشاره کرد که فضاهای پیراشهری که عموماً به شکلی خودجوش و بی‌برنامه در اطراف شهرها و کلان‌شهرها به وجود آمده و می‌آیند نیاز به برنامه‌ریزی و آینده‌نگری دارند تا ضمن از بین نرفتن اراضی کشاورزی در اطراف شهرها؛ اراضی با کاربری حفاظتی موجود نیز موردتوجه و حفاظت قرار گیرند تا درمجموع توسعه شهری برنامه‌ریزی‌شده‌ای را در این مناطق شاهد باشیم.

چکیده انگلیسی:

Peri-urban area, which is sometimes referred to as an urban fringe, can overcome the urban form and spatial planning challenges of the 21st century. In industrial or post-industrial countries, peri-urban are the realm of economic, social and spatial structure changes, while in newly industrialized countries and most developing countries, it is often a chaotic urban area that causes dispersal and uncoordinated urban development. Knowing and analyzing land use planning for these areas can lead to better management of these areas. The present research aims to identify and analyze these factors for peri-urban areas within a radius of 8 km between Tehran metropolis and Islamshahr city based on the data and maps of 2020 and based on 3 general categories of land use i.e. urban, agricultural and conservation with Considering the incompatibility between them. The research method is based on the applied and descriptive-analytical approach, which by considering the pattern of analysis of Land-Use Conflict Identification Strategy (LUCIS) and its implementation in the environment (GIS) was able to measure the desirability of the influencing factors of each of the mentioned land uses in the direction of planning. The findings of this research show that the uneven urban dispersion for any reason can have a direct and indirect effect on the formation and stability of peri-urban areas.Based on this, building the capacity for optimal planning is the best idea to respond to the interventions created in the unplanned development process of these areas. We can point to this achievement that peri-urban spaces are generally created spontaneously and unplanned around cities and metropolises need planning and foresight, so as not to destroy the agricultural lands around the cities; Lands with existing protective use should also be taken into consideration and protected so that we can witness a planned urban development in these areas.