تحلیلی بر ایمنی فضاهای ورزشی در مقابل بحران های طبیعی (زلزله) با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS و بر اساس مدل ترکیبی ANP و RP (باشگاه های شهر کرج)

محورهای موضوعی : کاربرد GIS&RS در برنامه ریزی

سید کامیار کیمیایی ¹ , محمود شیخ ^{2 *} , باقر مرصل ³ , بهرام قدیمی ⁴

1 - دانشجوی دکتری مدیریت ورزشی، گروه تربیت بدنی، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران
2 - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد آزادشهر
3 - استادیار مدیریت ورزشی، گروه تربیت بدنی، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران
4 - استادیار مدیریت ورزشی، گروه تربیت بدنی، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران

تاریخ دریافت : 1403/07/04 تاریخ پذیرش : 1403/10/01 تاریخ انتشار : 1403/10/18

کلید واژه: ایمنی اماکن ورزشی, GIS, زلزله, خطرات طبیعی.,

چکیده مقاله :

 پژوهش حاضر به دو روش پرسشنامه ای و نقشه GIS صورت پذیرفت. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی، بر اساس زمان حال نگر، بر اساس محتوا توصیفی است که به شکل میدانی انجام شد. جامعه تحقیق حاضر اماکن ورزشی موجود در بوستان های باغ فاتح، مجموعه انقلاب کرج و بوستان پامچال شهر کرج بود. در روش اول با استفاده از روش تحلیل شبکه (ANP) اولویت بندی ها انجام شد که این روش با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته بین 200 دانشجوی تربیت بدنی که سابقه تمرین در سالن های ورزشی برای حداقل برای 6 ماه داشتند توزیع و جمع آوری شد و در بخش دوم به بررسی ایمنی و زلزله در اماکن ورزشی مذکور با استفاده از نقشه GIS پرداخته شد. یافته ها:  با انطباق این اماکن با پهنه بندی خطر می توان متوجه شد که بیشتر این امکان در مناطق با خطر متوسط تا زیاد قرار دارند و با توجه به اینکه کرج در منطقه خطرناکی از نظر زلزله قرار دارد، صورتی که زلزله رخ بدهد این مناطق تحت تاثیر قرار می گیرند. همچنین نتایج آزمون های ANP و RP هر شاخص بر اساس مقایسه های زوجی نشان می دهد، وزن تجهیزات 23/0، فضا 16/0، محیط کار 13/0، عدم آموزش  12/0، دسترسی 087/0، بهداشت 078/0 و ایمنی امکانات بهداشتی 070/0 بود. همچنین، نرخ سازگاری برابر با 001/0 بود که کمتر از معیار 1/0 بودند. نتیجه گیری: با توجه به مطالعات میدانی و نقشه های جغرافیایی GIS مشخص شد که اماکن ورزشی انقلاب کرج، بوستان های فاتح و پامچال در مناطق زلزله خیز قرار دارند ولی مدل ایمنی ANP و AR ساختار و تجهیزات ورزشی این اماکن را در وضعیت خوب نشان داد.

چکیده انگلیسی:

The present research was conducted using two methods: questionnaire and GIS map. In terms of practical purpose, the current research is based on the present tense, based on descriptive content, which was conducted in the field. The current research community was the sports facilities in Bagh Fateh Gardens, Karaj Revolution Complex and Pamchal Park in Karaj city. In the first method, prioritization was done using the network analysis method (ANP), which was distributed and collected using a researcher-made questionnaire among 200 physical education students who had a history of training in gyms for at least 6 months. In the second part, safety and earthquakes were investigated in the mentioned sports places using GIS map. Findings: The results of GIS maps of earthquake evaluation showed that the sports places of this research were in a favorable condition in relation to the distance from the fault and proximity to the road, but the earthquake strength in these places was in an unfavorable condition. By adapting these places to risk zoning, it can be seen that most of these possibilities are located in areas with medium to high risk, and considering that Karaj is located in a dangerous area in terms of earthquakes, if an earthquake occurs, these areas will be affected. they take Also, the results of the ANP and RP tests of each index based on pairwise comparisons show, equipment weight 0.23, space 0.16, work environment 0.13, lack of training 0.12, accessibility 0.087, health 0.078 And the safety of health facilities was 0.070. Also, the consistency rate was equal to 0.001, which was less than the criterion of 0.1. Conclusion:  Fateh and Pamchal Gardens are located in earthquake-prone areas, but the safety model of ANP and AR showed the structure and sports equipment of these places in good condition.

منابع و مأخذ:

بهمن پور، هومن؛ یوسفی؛ آرش (1399). بسته آموزشی ورزش و محیط زیست، ویژه تسهیلگران و آموزشگران، کمیته ملی المپیک، چاپ دوم، 278 ص.
آزادی, نیلوفر, میر حسینی, سید محمد علی, & ترکفر, احمد. (1398). طراحی مجتمع صنفی ورزشی با رویکرد پدافند غیرعامل جهت تأمین پناهگاه در زمان زلزله در استان کرمان. فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای), 9(37), 1-22.
پهلوانی, پرهام, ربانی, بیگدلی, & اسلامی نژاد. (1403). تعیین مکان‌های بهینه اسکان موقت شهری پس از زلزله به کمک رویکرد ادغام مکانی (منطقه 22 شهر تهران). نشریه جغرافیا و توسعه.‎
رادفر, صانعی, شربت‌زاده, خوشدونی, ‌پیام, & نوری. (2020). طراحی اماکن و تاسیسات ورزشی با توجه به شرایط اقلیمی آب و هوا و پدافند غیر عامل. مطالعات تربیت بدنی و علوم ورزشی, 19(5), 1-16.‎
نادریان جهرمی، مسعود، پورسلطانی زرندی، حسین، و روحانی، الهام. (1392). شناسایی شاخص ها و استانداردهای ایمنی سالن ها و اماکن ورزشی. مدیریت ورزشی (حرکت)، 5(3)، 21-36. SID. https://sid.ir/paper/480337/fa.
شاه منصوری، عزت اله. (1391). تحلیل وضعیت موجود ایمنی مجموعه های ورزشی دانشگاه های آزاد اسلامی منطقه پنج در مقایسه با وضعیت مطلوب. تحقیقات در علوم زیستی ورزشی، 3(9)، 13-22. SID. https://sid.ir/paper/240568/fa.
پهنه بندی خطر زمین لرزه با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی ahp و سامانه اطلاعات جغرافیایی gis مطالعه موردی بخش مرکزی شهرستان سمیرم مجتبی رحیمی شهید-نیما رحیمی
ارزیابی خطر زلزله با استفاده از مدل ترکیبی fuzzy-ahp در امنیت شهری مطالعه موردی منطقه یک کلانشهر تهران. مرتضی کریمی کردآبادی-اسماعیل نجفی
پهبه بندی مناطق زلزله خیز با استفاده ز مدل ahp در محیط gis منطقه مورد مطالعه استان کرمانشاه شهرستان کرمانشاه. محمدرضا ماجدی-محمدرضا حسین زاده
پهنه بندی میزان اسیب پذیری شهرها در مقابل خطر زمین لرزه نمونه موردی شهر تبریز. دکتر ابوالفضل قنبری-محمد علی سالکی ملکی-معصومه قاسمی.
کریمی, جواد, کریمی, سارا, بجانی, ابوالفضل, & رهبری, سمیه. (1400). تدوین الگوی مفهومی مدیریت بحران در رویداد‌های ورزشی بر اساس تحلیل تماتیک. مطالعات مدیریت بحران, 13(4), 99-121.
گل زاده ملیحه، کمانگر محمد. غربالگری مکانی شهرستان تبریز برای شناسایی مکان بهینه احداث اماکن و تاسیسات ورزشی در GIS. فضای جغرافیایی. ۱۳۹۷; ۱۸ (۶۴) :۲۸۷-۳۰۶.
ابراهیم زاده، اشرف (1398). طراحی مفهومی شهر با رویکرد پدافند غیرعامل، پایان نامه ارشد، دانشکده معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز، ص 1-200.
یوسفی. آرش، 1395. مدیریت سبز. دفتر آموزش محیط ‌زیست، معاونت آموزش و پژوهش،‌ سازمان حفاظت محیط‌زیست،‌ تهران، ‌59 ص.
بهمن‌پور، هومن، ۱۳۹۶، جزوه ارزیابی و ممیزی ریسک، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شاهرود، کارشناسی ارشد رشته HSE.

متن کامل:



مجله کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور در برنامه ریزی ، دوره 15، شماره3، (پیاپی 57). پاییز 1403

 

تحلیلی بر ایمنی فضاهای ورزشی در مقابل بحران های طبیعی (زلزله) با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS و بر اساس مدل ترکیبی ANP  و RP 

(باشگاه های شهر کرج)

سید کامیار کیمیایی ¹، محمود شیخ *²،باقر مرسل³، بهرام قدیمی ⁴ 

نوع مقاله پژوهشی

   تعداد صفحات:7-23    

تاریخ دریافت:04/07/1403                                                      تاریخ پذیرش: 01/10/1403

 

چکیده 

هدف از پژوهش حاضر تحلیلی بر ایمنی فضاهای ورزشی در مقابل بحران های طبیعی (زلزله) با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS و بر اساس مدل ترکیبی ANP  و RP (باشگاه های شهر کرج)است. پژوهش حاضر به دو روش پرسشنامه ای و نقشه GIS صورت پذیرفت. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی، بر اساس زمان حال نگر، بر اساس محتوا توصیفی است که به شکل میدانی انجام شد. جامعه تحقیق حاضر اماکن ورزشی موجود در بوستان های باغ فاتح، مجموعه انقلاب کرج و بوستان پامچال شهر کرج بود. در روش اول با استفاده از روش تحلیل شبکه (ANP) اولویت بندی ها انجام شد که این روش با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته بین 200 دانشجوی تربیت بدنی که سابقه تمرین در سالن های ورزشی برای حداقل برای 6 ماه داشتند توزیع و جمع آوری شد و در بخش دوم به بررسی ایمنی و زلزله در اماکن ورزشی مذکور با استفاده از نقشه GIS پرداخته شد. نتایج نقشه های GIS ارزیابی زلزله نشان داد اماکن ورزشی این پژوهش نسبت فاصله از گسل و نزدیکی به جاده دارای وضعیت مطلوب بود اما میزان قدرت زلزله در این اماکن در وضعیت نامطلوب قرار داشت. با انطباق این اماکن با پهنه بندی خطر می توان متوجه شد که بیشتر این امکان در مناطق با خطر متوسط تا زیاد قرار دارند و با توجه به اینکه کرج در منطقه خطرناکی از نظر زلزله قرار دارد، صورتی که زلزله رخ بدهد این مناطق تحت تاثیر قرار می گیرند. همچنین نتایج آزمون های ANP و RP هر شاخص بر اساس مقایسه های زوجی نشان می دهد، وزن تجهیزات 23/0، فضا 16/0، محیط کار 13/0، عدم آموزش  12/0، دسترسی 087/0، بهداشت 078/0 و ایمنی امکانات بهداشتی 070/0 بود. همچنین، نرخ سازگاری برابر با 001/0 بود که کمتر از معیار 1/0 بودند. با توجه به مطالعات میدانی و نقشه های جغرافیایی GIS مشخص شد که اماکن ورزشی انقلاب کرج، بوستان های فاتح و پامچال در مناطق زلزله خیز قرار دارند ولی مدل ایمنی ANP و AR ساختار و تجهیزات ورزشی این اماکن را در وضعیت خوب نشان داد.

 

واژگان کلیدی‌: ایمنی اماکن ورزشی، GIS، زلزله، خطرات طبیعی

 

---

1-       [1] دانشجوی دکتری مدیریت ورزشی، گروه تربیت بدنی، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران

2-       [2] استادیار مدیریت ورزشی، گروه تربیت بدنی، واحد آزادشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، آزادشهر، ایران (نویسنده مسئول)

[3]  - استادیار مدیریت ورزشی، گروه تربیت بدنی، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران

[4] - استادیار جامعه شناسی ورزشی ، گروه تربیت بدنی ، واحد علوم و تحقیقات ، دانشگاه آزاد اسلامی ، ایران 

نویسنده مسئول تلفن : [phone]                     پست الکترونیک : [e-mail]

مقدمه 

 

يكي از مهم‌ترين مواردي كه باعث وقوع آسيب در بين ورزشكاران مي‌شود، رعايت نكردن اصول ايمني در اماكن ورزشي مي‌باشد. اصولاً فضاها و اماكني كه عده زیادی از افراد را در خود جاي مي‌دهند، نمي‌توانند خالي از خطر باشند. اگر اصول ايمني در اين مكان‌ها رعايت نشود، چه‌بسا مي‌تواند حوادث و مشكلات جبران‌ناپذيري را به بار آورد. بنابراين، بايد گفت فراهم كردن محيطي ايمن براي انجام فعاليت‌هاي ورزشي امري اساسي و مهم مي‌باشد. براي فراهم كردن يك محيط ايمن، رعايت اصول ايمني در اماكن و تجهيزات ورزشي، بايد مورد توجه قرار گيرد. به طور كلي، اولين جنبه رعايت اصول ايمني براي وسايل و تجهيزات، توجه به استانداردهاي لازم در طراحی مواد و وسايل مورد استفاده و شكل كلي سالن‌هاي ورزشي با توجه به تعداد استفاده كنندگان مي‌باشد. ایمنی یکی از اصلی‌ترین وجوه عملکرد در کلیه بخش‌های خدماتی همانند ورزش است که به رغم اولویت بسیار بالا تاکنون یک الگوی جامع برای ارزیابی، برنامه‌ریزی، اجرا و نظارت بر آن در داخل کشور مورد قبول و اجرا قرار نگرفته است (حسین‌پور و همکاران، ‌1398). تحلیل و ارزیابی ریسک بخش مهمی از هر برنامه‌ ایمنی در محل کار و فعالیت است. این ارزیابی به کارفرمایان کمک می‌کند تا خطرات بالقوه‌ای را که می‌تواند به کارکنان، اموال یا محیط زیست آسیب برساند، شناسایی کنند. با شناسایی این خطرات، مدیران و برنامه‌ریزان می‌توانند اقداماتی را برای کاهش یا حذف آن‌ها قبل از تبدیل شدن به یک مشکل انجام دهند. ارزیابی ریسک همچنین به کارفرمایان کمک می‌کند تا سیاست‌ها و همچنین رویه‌های ایمنی موثری را توسعه دهند که به محافظت از کارکنان خود در برابر آسیب کمک می‌کند. ارزیابی ریسک به دلایل قانونی نیز مهم است؛ زیرا که مدیران مسئولیت قانونی دارند تا مطمئن شوند که محل کارشان برای کارکنانشان و کاربران ایمن است و ارزیابی ریسک به آن‌ها کمک می‌کند تا با شناسایی خطرات احتمالی و انجام اقداماتی برای کاهش یا حذف آن‌ها، این مسئولیت را انجام دهند.در برخی موارد، حتی ممکن است کارفرمایان طبق قانون ملزم به انجام ارزیابی خطر( ریسک) به منظور رعایت مقررات ایمنی و بهداشت محیط کار شوند (شاه‌منصوری، 1391). فضاها و اماکن ورزشی، به دلیل حضور پرتعداد کاربران و تنوع و تعدد فعالیت‌ها، همواره به عنوان یکی از کانون‌های بالقوه خطر شناسایی شده‌اند. حوادث تکراری و پیش‌بینی نشده بسیاری در این قبیل اماکن رخ داده‌اند. بنابراین، به منظور اجتناب و یا کاهش ریسک حوادث مربوط به ایمنی، انجام مطالعات ارزیابی به عنوان یک ضرورت مطرح است (نادریان جهرمی و همکاران، 1392). امروزه استفاده از روش‌های ارزیابی ریسک در حیطه‌های مختلف رو به گسترش است به طوریکه در حال حاضر بیش از 70 نوع مختلف کیفی و کمی روش ارزیابی ریسک در دنیا وجود دارد. این روش‌ها معمولاً برای شناسایی، کنترل و کاهش پیامدهای خطرات به کار می‌روند. عمده روش‌های موجود ارزیابی ریسک، روش‌های مناسب جهت ارزیابی خطرات بوده و نتایج آنها را می‌توان جهت مدیریت و تصمیم‌گیری در خصوص کنترل و کاهش پیامدهای آن بدون نگرانی به کار برد. این روش‌ها نسبت به یکدیگر دارای مزایا و معایب مختلف می‌باشند. ؛ مساله اصلی تحقیق حاضر، بررسی و تحلیل ریسک‌های ایمنی در اماکن ورزشی شهر کرج در مقابل تهدید زلزله است. در اصل محقق به دنبال آن است تا میزان و نوع ریسک‌های مربوط به ایمنی را در این گونه فضاها مشخص سازد تا بتواند براساس سطح ریسک موجود اقدام به ارایه الگوی مدیریت ریسک نماید. بدین منظور، از روش ترکیبی RP و ANP برای شناسایی و رتبه‌بندی ریسک‌های شناسایی شده و با استفاده از نقشه GIS استفاده شد.

 

 

 

داده ها و روش ها 

 

پژوهش حاضر به دو روش پرسشنامه ای و نقشه GIS صورت پذیرفت. در بخش اول به بررسی روش کمی پژوهش پرداخته می شود. با توجه به اینکه تحقیق حاضر مطالعه وضعیت ایمنی اماکن ورزشی شهر کرج بود که بر حسب هدف کاربردی، بر اساس زمان حال نگر، بر اساس محتوا توصیفی است که به شکل میدانی انجام شد.

الف- روش شناسی

جامعه تحقیق حاضر بوستان های باغ فاتح، مجموعه انقلاب کرج و بوستان پامچال شهر کرج بود. ابزار جمع آوری تحقیق حاضر پرسشنامه محقق ساخته 61 سوالی ارزیابی ایمنی اماکن ورزشی بر اساس شدت خطر و احتمال خطر: این پرسشنامه شامل 10 سوال برای ایمنی امکانات بهداشتی، 5 سوال میزان دسترسی، 9 سوال ایمنی فضا، 9 سوال ایمنی تجهیزات، 9 سوال ایمنی کار، 7 سوال بهداشت، 4 ایمنی مبتنی بر آموزش، 8 سوالی ایمنی تاسیسات می باشد. روش اجرا این در گام نخست، از طریق بررسی ادبیات تحقیق و مبتنی نظری اقدام به تدوین معیارهای مربوط به بایمنی برای اماکن ورزشی شد؛ سپس با تشکیل پنل دلفی شامل 12 نفر از خبرگان در رشته های مهندسی ایمنی، مدیریت امکان ورزشی و HSE) معیاره های تهیه بررسی و تایید قرار گرفتند. در نهایت، روایی صوری و محتوای پرسشنامه با استفاده از CVR توسط 10 استاد دانشگاه تعیین گردید و پرسشنامه بین 200 دانشجوی تربیت بدنی که سابقه تمرین در سالن های ورزشی برای حداقل برای 6 ماه داشتند؛ توزیع و جمع آوری شد؛ در نهایت، با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی ریسک های ایمنی شناسایی و با استفاده از تحلیل عاملی تاییدی روایی سازه آن تایید شد. در مرحله بعد، عوامل خطر با استفاده از مقایسه زوجی توسط 12 خبره مقایسه می شوند و با استفاده از روش تحلیل شبکه (ANP) اولویت بندی ها انجام شد. جهت پیاده سازی و انجام روش ANP گام های زیر به ترتیب اجرا شدند: برای توصیف داده ها از میانگین و انحراف استاندارد؛ برای تعیین روایی صوری و محتوا از CVR؛ برای شناسایی ریسک ها از تحلیل عاملی اکتشافی و برای تعیین روایی سازه و روایی هم گرا از تحلیل عاملی تاییدی و برای تعیین پایایی پرسشنامه از آلفا کرونباخ و پایایی مرکب استفاده در نرم افرار SMRT-PLS استفاده شد.جهت ارزیابی ایمنی یا خطر از RP و برای رتبه بندی معیار ها از ANP در نرم افزار اکسل و Super Decisions استفاده شد.در بخش دوم به بررسی ایمنی و زلزله در اماکن ورزشی با استفاده از نقشه GIS پرداخته می شود. منطقه مورد مطالعه شهر کرج در استان البرز و بوستان های فاتح و پامچال و مجموعه ورزشی انقلاب کرج است و جانمایی آن به  شکل زیر است.

 

 

 

 

 

لایه های معیار:

معیار های در نظر گرفته شده برای پهنه بندی میتواند متفاوت و کم یا زیاد تر باشد اما در اینجا اصلی ترین معیار ها سعی شد تا جمع آوری شود که شامل موارد زیر است:

1-گسل های شهر:

 

جانمایی گسل های شهر به شکل زیر است.این داده ها از سایت usgs قابل دریافت است.

 

 

2-جاده های شهر:

جاده های شهر کرج در شکل زیر نمایان است.این داده ها از osm قابل دریافت است.

3-زلزله های رخ داده در شهر کرج:

 

 

پژوهش حاضر به دو روش پرسشنامه ای و نقشه GIS صورت پذیرفت. در بخش اول به بررسی روش کمی پژوهش پرداخته می شود. با توجه به اینکه تحقیق حاضر مطالعه وضعیت ایمنی اماکن ورزشی شهر کرج بود که بر حسب هدف کاربردی، بر اساس زمان حال نگر، بر اساس محتوا توصیفی است که به شکل میدانی انجام شد.

1399).

ب- مبانی نظری 

یکی از وظایف سیستم‌های ایمنی و بهداشت موجود در هر فعالیت، بررسی کلیه روش‌های ارزیابی ریسک‌ها و خطرات و انتخاب روش مناسب جهت اجرا در صنعت و سازمان مطبوع خود می‌باشد (بایم¹، 2017). ایران به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و سیاسی همواره در معرض انواع خطرات طبیعی (زلزله و سیل) و تهدیدات انسان ساز قرار داشته است و تلفات انسانی و خسارات مالی سنگینی متحمل شده است. در چنین شرایطی و با توجه به آنکه مقدار زیادی از تولید ناخالص ملی اش صرف جبران بلایای طبیعی می شود برنامه ریزی جهت کاهش بلایای طبیعی اهمیت ویژه ای یافته است (عسگری زاده و محمد نیا، 1398).همچنین پرداختن به موضوع پدافند غیرعامل و در تقابل با مدیریت بحران های شهری بخصوص در کاربری های ورزشی که از حیث اهمیت درجه ویژه ای دارند کمک خواهد کرد تا تلفات انسانی در بروز حوادث مختلف از جمله حوادث طبیعی مانند زلزله که بیشترین خسارات را در طول دوران مختلف در کشور ما سبب شده اند کاهش یابد. یکی از موضوعاتی که بیشتر شهرهای بزرگ جهان با آن دست به گریبان هستند موضوع حوادث طبیعی و لزوم اتخاذ سریع و صحیح تصمیم ها و اجرای عملیات مبانی نظری و بنیادی دانشی را تحت عنوان مدیریت بحران به وجود آورده است این دانش به مجموعه فعالیت های اطلاق می شود که قبل و بعد و هنگام وقوع بحران جهت کاهش اثرات این حوادث و کاهش آسیب پذیری انجام گیرد (پهلوانی و همکاران، 1403). گستره جغرافیایی ایران به خصوص شهرهای نزدیک به تهران که پایلوت مراکز زلزله از نظر زمین شناسان است از نظر وقوع حوادث طبیعی به ویژه زلزله همواره تجربه تلخی از بروز این گونه بلایا داشته اند و به نظر می رسد انجام برنامه ریزی خاص جهت مصون سازی هرچه بیشتر فضاهای شهری مانند مجموعه های ورزشی که سالیان متمادی در هنگام سیل و زلزله مکانی امن برای مردم بوده است ضرورت دارد (آزادی و همکاران، 1398). به طور کلی، ایمنی در فضاها و اماکن ورزشی به معنای پیشگیری از صدمات به کاربران است. ریسک گریزی باعث می شود که طراحان زمین های ورزشی، بیشترین تمرکز را بر کاهش احتمال جراحت و یا آسیب در ورزشکاران در این مکان ها بگذارند. از جمله جنبه های عدم رعایت ایمنی در ساخت را هنگام وقوع زلزله می توان مشاهده کرد این امر به خصوص در اماکن ورزشی که به صورت متداول افراد مختلفی در آن مشغول فعالیت هستند 

دارای آسیب های بیشتر و خسارات جبران ناپذیری است (رادفر و همکاران، 1400). ایمنی در فضاها و اماکن ورزشی به معنای پیشگیری از صدمات به کاربران است. ریسک گریزی باعث می شود که طراحان زمین های ورزشی، بیشترینتمرکز را بر کاهش احتمال جراحت و یا آسیب در ورزشکاران در این مکان ها بگذارد. از جمله جنبه های عدم رعایت ایمنی در ورزش که در صورت استفاده از وسایل ورزشی غیراستاندارد، احتمال آسیب دیدگی افراد وجود دارد (بلیواسکا² و همکاران، 2022). همچنین کاکیکی³ و همکاران (2023) در پژوهشی بیان داشتند که آموزش آنلاین پیشگیری از حوادث غیرمترقبه (زلزله) در بین دانشجویان تربیت بدنی باعث بهبود درخواست های تجهیز سالن های ورزشی که دانشجویان مشغول به کار بودند شد. سیستم مدیریت ایمنی، مجموعه ای از خط مشی ها، اهداف، سازماندهی ها و کنترل های مدیریتی است که به صورت سیستماتیک و صریح به همراه فرآیندهای جامع برای مدیریت ایمن خطرات اعمال می شود. از سوی دیگر، برخی سازمان های تخصصی نظیر کمیسیون ورزشی و محیط زیست کمیته ملی المپیک ایران نیز شاخص های زیست محیطی و بهداشتی را برای فضاهای ورزشی در پارک ها و تفرجگاه ها ارائه نموده است (بهمن پور و همکاران، 1399). گبل⁴ و همکاران (2023) با بررسی قابلیت‌های توابع تحلیلی GIS، روش جدیدی را بر اساس آن برای مکان‌یابی اماکن ورزشی پیشنهاد کردند. در ابتدا یک پایگاه داده مطالعاتی شامل کاربردها و عناصر شهری، موقعیت مکانی اماکن ورزشی، تراکم جمعیت منطقه و نقشه ها ارائه می شود. این پایگاه در لایه های مجزا و با کمک GIS تهیه شده است. در مرحله بعد، عوامل تعیین‌کننده فرآیند مکان‌یابی اماکن ورزشی با هم ترکیب می‌شوند تا از طریق همپوشانی مشترک لایه‌ها، نقشه نهایی را تشکیل دهند.

یافته های تحقیق 

در نقشه ذیل ابتدا به بررسی قدرت زلزله های رخ داده در اماکن ورزشی شهر کرج پرداخته شد.

 

 

 

 

 

 

 

 

---

[1]  Baim

[2]  Bralewska

[3]  Cakici

[4]  Gebel

سپس در نهایت باید ارزش گذاری لایه های رستری اولیه انجام شود که با دستور reclassify انجام می شود.طبق جدول زیر از اعداد 1 تا5 می توان برای هر زیر معیار استفاده کرد که 5 بیانگر خطر بیشتر است:

 

جدول 1. فاصله و قدرت مناطق زلزله ای اماکن ورزشی

 

1	2	3	4	5	لایه
>12km	10-12km	8-10km	4-8km	0-4 km	فاصله ز زلزله رخ داده
<2.45	2.35-2.45	2.45-2.55	2.55-2.65	>2.65	قدرت زلزله رخ  داده
0-50m	50-100m	100-250m	250-400m	400-700m	فاصله از جاده
>6km	5-6km	4-5km	2-4km	0-2km	فاصله از گسل

 

 

هرچه فاصله از مناطقی که زلزله رخ داده و فاصله از گسل ها کمتر و هرچه از فاصله از جاده ها دروتر باشد(برای اقدامات درمانی) بیانگر خطر بیشتر منطقه است و مناطقی که قدرت زلزله رخ داده و بزرگی آن زیاد بوده مناطق خطرناک محسوب می شوند.

 

سپس با در نظر گرفتن این ارزش ها هر لایه در ضریب نسبی خود طبق جدول زیر ضرب شد:

 

 

این کار با دستور raster calculator انجام گرفت و در نهایت نقشه نهایی کلاس بندی و سیمبولوژی شد که نتایج به شکل زیر است:

 

در ادامه با انطباق دادن کاربری های ورزشی موجود در شهر کرج می توان مناطقی که در خطر قرار دارند را شناسایی کرد. 

 

 

 

 

جانمای کاربری های  ورزشی 

 

 

 

 

 

 

 

با انطباق این اماکن با پهنه بندی خطر می توان متوجه شد که بیشتر این امکان در مناطق با خطر متوسط تا زیاد قرار دارند و با توجه به اینکه کرج در منطقه خطرناکی از نظر زلزله قرار دارد، صورتی که زلزله رخ بدهد این مناطق تحت تاثیر قرار گرفت.

 

 

جدول 2. شدت، احتمال و اهمیت ریسک

سطح ریسک	اولویت	احتمال	شدت	آیتم
پایین	43/4	3/2	92/1	عرض کم ورودي سرويس بهداشتي و حمام (حداقل 80 سامتی متر)
متوسط	34/8	19/3	61/2	عدم نظافت و خشکی ورودي سرويس بهداشتي و حمام
متوسط	14/8	27/3	49/2	عدم سالم بودن درب وپنجره سرويس بهداشتي
پایین	5/5	5/2	2/2	ارتفاع کم درب هاي سرويس بهداشتي (2 متر و 10 سانتی متر)
متوسط	11/9	73/3	44/2	عملکرد نامناسب سيستم تهويه درسرويس بهداشتي و حمام
پایین	89/4	89/1	59/2	عدم وجود پنجره در سرويس بهداشتي و حمام
پایین	27/5	1/2	51/2	شکستگی یا ترک شيشه پنجره ها در سرويس بهداشتي و حمام
متوسط	24/9	71/3	49/2	نور ناکافی در سرويس بهداشتي و حمام
پایین	49/4	6/1	80/2	وضعیت نامناسب كاشي ها در سرويس بهداشتي و حمام سالم
پایین	28/5	5/2	11/2	نصب نامناسب و ناپایدار امكانات بهداشتي (جامايعي، شيرآب)
متوسط	47/6	67/2	44/2	ایمنی امکانات بهداشتی
متوسط	19/7	5/2	87/2	دسترسی نامناسب به ورودی اصلی برای معلولین
متوسط	80/11	9/3	02/3	عدم دسترسی به خروجی اضطراری
متوسط	43/11	98/3	87/2	دسترسی سخت به راهروها
پایین	85/4	45/2	98/1	عدم دسترسی مناسب به اتاق استراحت
متوسط	18/10	94/3	58/2	دسترسی دشوار به بخش انجام تمرینات با وزنه
متوسط	09/9	35/3	66/2	دسترسی
متوسط	76/13	62/3	8/3	فضای ناکافی برای انجام حرکات بدنی کاربر
متوسط	24/9	51/3	63/2	نامناسب بودن ورودی ها و خروجی
متوسط	91/10	62/3	01/3	عدم وجود مکانی برای استراحت کابرانی که قصد استراحت دارند
متوسط	65/14	98/3	68/3	ناکافی بودن فضای حرکتی بدن برای چرخش و زمان انتظار برای حرکت بعدی
متوسط	39/11	51/3	24/3	فضای نامناسب برای حرکات ورزشکاران بر اساس تقاضاهای آنها
متوسط	03/9	51/3	57/2	فضای ناکافی برای افراد نظارگر تمرین کاربران
متوسط	24/12	62/3	38/3	عدم وجود فضای کافی برای گرم کردن و سرد کردن
متوسط	07/13	89/3	36/3	عدم وجود ضربه گیر برای موانع در سالن
بالا	02/17	01/4	24/4	عدم وجود فاصله کافی بین تجهیزات
متوسط	37/12	69/3	32/3	فضا
بالا	46/15	82/3	04/4	تجهيزات و لوازم بدنسازی معیوب و فرسوده
بالا	96/16	15/4	08/4	عدم سرویس دوره ای تجیهزات و لوازم بدنسازی
متوسط	12	86/3	10/3	عدم وجود لوازم جانبی مانند کمربند برای ورزشکاران در سالن
بالا	96/15	96/3	03/4	ایمنی ناکافی تجهیزات بدنسازی (مانند دمبل ها یا وزنه های بدون لاستیک محافظ)
متوسط	63/14	92/3	73/3	نامتناسب بودن تجهیزات بدنسازی با اندازه عموم کاربران
بالا	32/18	14/4	42/4	ناپایداری و عدم ثبات تجهیزات بدنسازی
بالا	4/15	74/3	12/4	قرار ندادن وزنه های در جای مناسب
بالا	26/18	99/3	57/4	نااستاندارد بودن تجهیزات ار نظر ارگونومی
بالا	72/16	06/4	12/4	رها شدن وزنه ها و دمبل ها در سالن
بالا	97/15	96/3	02/4	تجهیزات
بالا	14/15	27/4	54/3	عدم وجود تجهیزات آتشنشانی و حفاظتی مناسب
پایین	17/4	83/1	28/2	عدم وجود شماره تلفن های ضروری
پایین	40/4	12/2	08/2	عدم وجود علائم راهنمایی و اضطراری
متوسط	85/11	74/3	16/3	نبود انضباط و نظم در سالن
بالا	92/15	03/4	95/3	پوشیدن کفش نامناسب در محیط بدنسازی
متوسط	07/9	73/3	43/2	عدم وجود کمک های اولیه
متوسط	5/13	93/3	43/3	عدم وجود روشنایی کافی در سالن
متوسط	25/11	87/3	90/2	عدم وجود تهویه مناسب در سالن
متوسط	88/13	08/4	40/3	عدم وجود کف پوش های مناسب
متوسط	02/11	08/4	02/3	محیط کار
پایین	94/4	1/2	35/2	میزان نظافت و تمیزی سالن و تجهیزات ورزشی
پایین	11/3	05/2	52/1	نبود هشدارها برای عدم استفاده از وسایل شخصی دیگران مانند حوله
متوسط	69/9	69/3	62/2	عدم وجود هشدارها در مورد عوارض دوپینگ و مصرف مواد نیروزا
متوسط	73/12	89/3	27/3	عدم وجود قوانین برای جلوگیری از شیوع بیماری های واگیردار
متوسط	79/10	58/3	01/3	ضدعفونی نکردن روزانه سرویس بهداشتی و حمام و سالن
پایین	37/3	51/2	34/1	عدم وجود حوله کاغذی و سطل زباله، الکل
پایین	61/5	84/2	97/1	عدم دسترسی به آب سالم مانند آب معدنی یا آب تصفیه شده
متوسط	18/7	95/2	30/2	بهداشت
متوسط	19/12	64/3	34/3	عدم آموزش صحیح حرکات بدنسازی توسط یک مربی حرفه ای
متوسط	85/11	46/3	42/3	عدم آموزش قوانین درباره جمع آوری وزنه ها و دمبل ها بعد از اتمام حرکت بدنسازی
متوسط	31/13	75/3	55/3	نبود آموزش در زمینه رعایت حریم و فاصله مناسب در حین اجرای حرکات بدنسازی
متوسط	01/14	8/3	68/3	نبود آموزش درباره نحوه جابجا کردن وزنه ها جهت جلوگیری از افتادن ناگهانی وزنه ها
متوسط	84/12	66/3	50/3	عدم آموزش  ایمنی در بدنسازی
بالا	73/15	09/4	84/3	عدم ايمني در سيم كشي برق و نصب كليد وپريزها
پایین	38/3	67/1	02/2	ورود جوندگان وحشرات در ساختمان و ديوارها
متوسط	15/10	63/3	79/2	وجود ترك خوردگي وشكاف در آینه ها
پایین	93/4	22/2	23/2	نامناسب بودن جنس ديوارهاي سالن
متوسط	32/10	54/3	91/2	عدم وجود حفاظ برای لامپهاي توسط تورهاي فلزي يا پلاستيكي
متوسط	78/11	85/3	06/3	نداشتن برق اضطراری در سالن
متوسط	69/12	67/3	45/3	میزان ایمنی کمدها در رختکن به اندازه کافی نیست
متوسط	67/13	77/3	62/3	استفاده از وسایل گرمایشی و سرمایشی غیراستاندارد
متوسط	33/10	30/3	99/2	تاسیسات

 

نتایج و بحث 

 

 

در این مطالعه به بررسی تحلیلی بر ایمنی فضاهای ورزشی در مقابل بحران های طبیعی (زلزله) با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS و بر اساس مدل ترکیبی ANP  و RP (باشگاه های شهر کرج) پرداخته شد. نتایج حاصل از ایمنی محیط اماکن ورزشی در مقابل زلزله بدین صورت بود که: نتایج وزن دهی بر اساس روش ANP و RP نشان داد که به ترتیب مهمترین ریسک های اماکن ورزشی شهر کرج شامل تجهیزات نامناسب، فضای نامناسب، عدم توجه به ایمنی محیط کار، عدم آموزش،  عدم دسترسی مناسب، عدم رعایت بهداشت و عدم ایمنی امکانات بهداشتی بود. همچنین نقشه های زلزله سنج GIS نشان داد که با انطباق این اماکن با پهنه بندی خطر می توان متوجه شد که بیشتر این امکان در مناطق با خطر متوسط تا زیاد قرار دارند و با توجه به اینکه کرج در منطقه خطرناکی از نظر زلزله قرار دارد، صورتی که زلزله رخ بدهد این مناطق تحت تاثیر قرار می گیرد. به طور کلی، تحلیل و ارزیابی ریسک بخش مهمی از هر برنامه‌ ایمنی در اماکن ورزشی است. این ارزیابی به مدیران کمک می‌کند تا خطرات بالقوه‌ای را که می‌تواند به کاربران آسیب برساند، شناسایی کنند. با شناسایی این خطرات، مدیران می‌توانند اقداماتی را برای کاهش یا حذف آن‌ها قبل از تبدیل شدن به یک مشکل انجام دهند و سیاست‌ها و همچنین رویه‌های ایمنی موثری را توسعه دهند که به محافظت از کابران در برابر بحران های طبیعی نظیر زلزله کمک می‌کند. بنابراین، بر اساس شدت خطر و احتمال وقوع به سطح های خطر در تحقیق حاضر باید توجه ویژه شود؛ بویژه های ریسک های که در سطح متوسط و بالا هستند؛ زیرا آسیب های حاصل از آنها شدیدتر هستند و ممکن است ایمنی کاربران سالن را با چالش بزرگی مواجهه کنند و در نهایت، به ترتیب به ریسک های تجهیزات نامناسب، فضای نامناسب، عدم توجه به ایمنی محیط کار، عدم آموزش،  عدم دسترسی مناسب، عدم رعایت بهداشت و عدم ایمنی امکانات بهداشتی که در اماکن ورزشی ای که در مناطق زلزله خیز وجود دارد بیشترین توجه شود. نتایج پژوهش حاضر با نتایج پژوهش های ذیل همسو است:

تامبوکان¹ و همکاران (2024) در پژوهش شناسایی و تحلیل راهبردهای کاهش بلایای طبیعی(زلزله) برای سالن ورزشی پرداختند بیان داشتند که ساختمان ورزشی پلی‌تکنیک ایالت Manado به طور کلی با توجه به نوع معماری و متریال ساختمانی و تجهیزات نوآورانه در مقابله با زلزله در شرایط خوبی است، اما برخی از جنبه‌ها نیاز به بهبود در کاهش بلایا دارند. در نتیجه، این مطالعه چندین استراتژی را با هدف بهبود مقاومت ساختمان در برابر بلایای مختلف از جمله زلزله، آتش‌سوزی و سیل توصیه می‌کند. همچنین ستین² و همکاران (2024) در پژوهش ارزیابی آسیب‌پذیری زیرساخت‌های بحرانی ناشی از زلزله در قهرمان‌مراش با استفاده از سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی و فناوری‌های سنجش از دور پرداختند. این مطالعه از فن‌آوری‌های پیشرفته، به‌ویژه سنجش از دور (RS) و سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS)، برای بررسی تأثیر زمین‌لرزه‌ها بر زیرساخت‌های حیاتی در Kahramanmaraş استفاده می‌کند. زیرساخت های حیاتی شامل سیستم های فیزیکی و دیجیتالی می شود که برای امنیت ملی، ثبات اقتصادی و رفاه عمومی حیاتی هستند. اختلال یا شکست این سیستم های وابسته به هم، از جمله انرژی، حمل و نقل، ارتباطات، تامین آب، مراقبت های بهداشتی و خدمات اضطراری می تواند تاثیرات عمیقی بر امنیت منطقه ای و ضرورت های اجتماعی داشته باشد. حفاظت و اولویت‌بندی زیرساخت‌های حیاتی در هنگام واکنش به بلایا برای به حداقل رساندن آسیب و تسریع بهبود حیاتی است. این مطالعه از یک رویکرد نوآورانه با ادغام نتایج ارزیابی آسیب ساختمان با داده‌های نقطه مورد علاقه (POI) برای ارزیابی سریع اثرات زلزله بر زیرساخت‌های حیاتی در قهرمان‌ماراش استفاده می‌کند. آسیب‌پذیری زلزله در زمان واقعی 57 عنصر زیرساخت حیاتی در 15 دسته POI تجزیه و تحلیل می‌شود. نتایج نشان می دهد موسسات مالی و مناطق تجاری به عنوان POI آسیب دیده ترین، در حالی که نقاط جمع آوری کمترین آسیب را نشان می دهد. تأسیسات تاریخی، تأسیسات بهداشتی، مؤسسات دولتی، تأسیسات جاده‌ای و تأسیسات ورزشی نیز درجات مختلفی از آسیب را نشان می‌دهند. به طور کلی، 34 درصد از ساختارهای زیرساختی حیاتی آسیب دیدند. فورد و تتریج (2018) در پژوهشی بیان کردند که بین 50 تا 90 درصد از حوادث و آسیب‌ها ناشی از خطای انسانی یا رفتارهای ناایمن است. کلیسود و همکاران (2012) در پژوهشی بیان کردند که امروزه، تغییر جهت و تمرکز بیشتر بر عامل انسانی رویکردی روان‌شناختی در مطالعات ایمنی است؛ بنابراین، به نظر می رسد این آگاهی از ایمنی  از طریق آموزش به کاربران براحتی کسب خواهد شد. کریمی و همکاران (1400) در پژوهشی با عنوان تدوین الگوی مفهومی مدیریت بحران در رویداد‌های ورزشی بر اساس تحلیل تماتیک پرداختند. در تحلیل تماتیک داده‌های حاصل از مصاحبه‌های ﻋﻤﻴﻖ و نیمه‌ساختاریافته با خبرگان کدگذاری شدند. سپس در دو مرحله نسبت به تولید مفاهیم اولیه اقدام شد که در مرحله اول ۵۶ مفهوم از مصاحبه با خبرگان استخراج گردید. این مفاهیم در مرحله دوم، جهت انسجام بیشتر و تحلیل و تفسیر بهتر در قالب ۱۲ مفهوم انتزاعی‌تر تحت عناوین عوامل اجتماعی - فرهنگی، عوامل مالی، سازمان‌دهی منابع انسانی، آموزش، تجهیزات، امکانات، عوامل مدیریتی، روابط عمومی، روابط عمومی، بهداشت و ایمنی، بهره‌وری و ارتقای منابع انسانی کدگذاری شدند. در مرحله بعد ۱۲ مفهوم تولیدشده در فرایند کدگذاری ثانویه در قالب ۳ مقوله عمده یا تم، شامل پیشایند‌های مدیریت بحران در رویداد‌های ورزشی و پیشایند‌های مدیریت بحران در رویداد‌های ورزشی، طبقه‌بندی شدند. بنابراین در جهت مدیریت بحران باید به این سه عامل کلی و مؤلفه‌های هرکدام از آن‌ها توجه کافی داشت. همچنین گل زاده و همکاران (1397) در پژوهش غربالگری مکانی شهرستان تبریز برای شناسایی مکان بهینه احداث اماکن و تاسیسات ورزشی در GIS پرداختند. فاکتورهای ریخت شناسی، فاصله از مرکز شهر و فاصله از جاده  را با اهمیت بیشتر برای پهنه بندی فضای جغرافیایی شهرستان تبریز برای احداث اماکن و تاسیسات ورزشی  نشان می دهد. در گام پایانی تمامی معیارها با توجه به میزان اهمیت آن ها با روش همپوشانی شاخص با یکدیگر تلفیق شدند. با تقسیم نتایج به چهار کلاس بسیار مناسب، مناسب، نامناسب و بسیار نامناسب، غربالگری مکانی شهرستان تبریز انجام شد. براساس نتایج بدست آمده حدود 27 هکتار از شهرستان تبریز که در محدوده شمال شرقی این شهرستان واقع شده است، دارای وضعیت بسیار مناسبی برای احداث اماکن و تاسیسات ورزشی می باشد.

امروزه، رعایت ملاحظات مربوط به ایمنی در فضاهای ورزشی به امری اجتناب‌ناپذیر بدل گشته است (ایل‌بیگی و همکاران، 1400). شواهد نشان می‌دهد که دست‌کم گرفتن ایمنی یک موضوع گسترده در محیط‌های کاری است. بنابراین، برای بهبود عملکرد ایمنی، درک صحیح عوامل محیط فعالیت (صنعتی، ‌اداری،‌ ورزشی،‌ خدماتی و ...)‌ که بر تشخیص خطر و درک ریسک ایمنی تأثیر می‌گذارند، اساسی است (ابراهیمی و همکاران، 1396). نتایج تحقیق حاضر در مقایسه با مدل ها در زمینه پیشگیری از حوادث در سایر زمینه های (حوادث شغلی) مانند (ام چهار) شامل مولفه های انسان، ماشین آلات، و تجهیزات، عوامل محیطی و مدیریتی یا مدل (ای-سه) شامل آموزش، اقدامات مهندسی و اعمال قوانین ایمنی یا مدل «تی ام ای پی ام» شامل وظایف، تجهیزات، محیط کار، مسائل فردی و مدیریت (حسین پور و همکاران، 1398) همخوان است که نتایج این تحقیق در تعدادی از مولفه ها این مدل ها همخوان است. همچنین، نتایج این تحقیق در برخی از مولفه رویکرد موسسه بین‌المللی استاندارد (ISO) ایمنی در ورزش همخوان است که ایمنی در چهار بخش ایمنی در مکان ورزشی، ایمنی در فعالیت بدنی، ایمنی و بهداشت و ایمنی تجهیزات مطرح کرده است  (بهمن‌پور، 1396). نتایج تحقیق حاضر نشان داد که ایمنی تجهیزات و آموزش از مهمترین ریسک فاکتورهای سالن های بدنسازی هستند؛ تجهیزات ورزشی طیف گسترده‌ای از وسایل را در بر می‌گیرند که در تمرین و مسابقه بکار می‌روند

داشتن خروجی اضطرای و دسترسی راحت به آن در مواقع بحران ایمنی کاربران را افزایش می دهد و وجود راهروها تنگ یا عدم وجود مسیر ورودی و خروجی برای معلولین ممکن است ایمنی کاربران را تحت تاثیر قرار دهد. نتایج تحقیق حاضر در بخش دسترسی و تاسیسات با موارد عمده اصول ایمنی اماکن ورزشی كه در طرح و اجرای سالن‌های ورزشی باید مورد توجه قرار گیرد. همخوان است؛ تدارك راههای خروج اضطرای (دسترس خروج) وجود راههای خروج با عرض و طول مناسب؛  وجود یک سیستم هشدار حریق از موارد عمده اصول ایمنی می باشند (یوسفی، 1395). همچنین، نتایج تحقیق حاضر در برخی از مولفه ها با تحقیق حسین‌پور و همکاران (1398) همخوان است؛ آنها نشان دادند که مدیریت حرفه‌ای و متعهدانه به عنوان مقوله محوری، فرهنگ ایمنی، شایستگی و صلاحیت تخصصی، الزامات قانونی و اخلاقی (وظیفه‌شناسی، اخلاق‌مداری و قانون‌پذیری)، دستورالعمل‌های ایمنی، رعایت اصول بهداشتی، رویکرد مثبت زیست محیطی، وضعیت فیزیکی، روانی و تجهیزات فردی، مهندسی عوامل انسانی (ارگونومی)، فضا، اماکن و تجهیزات استاندارد، اقدامات پزشکی و خدمات اضطراری، فناوری اطلاعات و ارتباطات نیز به عنوان دیگر مقولات ایمنی در محیط‌های ورزشی تعیین شدند.

نتیجه­گیری ­

با توجه به مطالعات میدانی و نقشه های جغرافیایی GIS مشخص شد که اماکن ورزشی انقلاب کرج، بوستان های فاتح و پامچال در مناطق زلزله خیز قرار دارند ولی مدل ایمنی ANP و AR ساختار و تجهیزات ورزشی این اماکن را در وضعیت خوب نشان داد. لذا نتایج پژوهش بیان می دارد که یک مکان ورزشی که دارای سالن اطلاعات، بیلیارد، ایروبیک، استخر، سالن های رزمی، سالن های ورزش های توپی، پیست اسکیت، بدمینتون، سالن تنیس، کافی شاپ، مسیرهای دوچرخه سواری، مسیر پیاده روی و رستوران ها و انبار باشد. لذا ساختارهای ویژه در اماکن ورزشی که با رویکرد پدافند غیر عامل ایجاد شده باشد تشابه هایی که در برخی از انواع خطرات طبیعی و تهدیدات انسان ساز یافت می شود مانند کاهش خسارات ناشی از زلزله، تعامل میان تمهیدات در مقابل تهدیدات طبیعی مانند زلزله و از سوی دیگر به پایداری، کاهش آسیب پذیری، تداوم خدمات ضروری، تسهیل مدیریت بحران، افزایش بازدارندگی ارتقا پایداری ملی منجر شود. لذا جلوگیری از احداث سازه های حیاتی و حساس شهر بدون بکار بردن طرح های استاندارد و تصویب طرح های تشویقی برای فعالان بخش ساخت و ساز جهت پیاده سازی اصول ضد زلزله و نوسازی بر پایه دستورالعمل های وزارت راه و شهرسازی که منوط بر ایمنی در ساختمان ها است می تواند بر توسعه آتی اماکن ورزشی ایمن موثر باشد.

 

 

---

[1]  Tombokan

[2]  Cetin

 

 

منابع ­

 

 

بهمن پور، هومن؛ یوسفی؛ آرش (1399). بسته آموزشی ورزش و محیط زیست، ویژه تسهیلگران و آموزشگران، کمیته ملی المپیک، چاپ دوم، 278 ص.

آزادی, نیلوفر, میر حسینی, سید محمد علی, & ترکفر, احمد. (1398). طراحی مجتمع صنفی ورزشی با رویکرد پدافند غیرعامل جهت تأمین پناهگاه در زمان زلزله در استان کرمان. فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای), 9(37), 1-22.

پهلوانی, پرهام, ربانی, بیگدلی, & اسلامی نژاد. (1403). تعیین مکان‌های بهینه اسکان موقت شهری پس از زلزله به کمک رویکرد ادغام مکانی (منطقه 22 شهر تهران). نشریه جغرافیا و توسعه.‎

رادفر, صانعی, شربت‌زاده, خوشدونی, ‌پیام, & نوری. (2020). طراحی اماکن و تاسیسات ورزشی با توجه به شرایط اقلیمی آب و هوا و پدافند غیر عامل. مطالعات تربیت بدنی و علوم ورزشی, 19(5), 1-16.‎

نادریان جهرمی، مسعود، پورسلطانی زرندی، حسین، و روحانی، الهام. (1392). شناسایی شاخص ها و استانداردهای ایمنی سالن ها و اماکن ورزشی. مدیریت ورزشی (حرکت)، 5(3)، 21-36. SID. https://sid.ir/paper/480337/fa.

شاه منصوری، عزت اله. (1391). تحلیل وضعیت موجود ایمنی مجموعه های ورزشی دانشگاه های آزاد اسلامی منطقه پنج در مقایسه با وضعیت مطلوب. تحقیقات در علوم زیستی ورزشی، 3(9)، 13-22. SID. https://sid.ir/paper/240568/fa.

پهنه بندی خطر زمین لرزه با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی ahp و سامانه اطلاعات جغرافیایی gis مطالعه موردی بخش مرکزی شهرستان سمیرم مجتبی رحیمی شهید-نیما رحیمی

ارزیابی خطر زلزله با استفاده از مدل ترکیبی fuzzy-ahp در امنیت شهری مطالعه موردی منطقه یک کلانشهر تهران. مرتضی کریمی کردآبادی-اسماعیل نجفی

پهبه بندی مناطق زلزله خیز با استفاده ز مدل ahp در محیط gis منطقه مورد مطالعه استان کرمانشاه شهرستان کرمانشاه. محمدرضا ماجدی-محمدرضا حسین زاده

پهنه بندی میزان اسیب پذیری شهرها در مقابل خطر زمین لرزه نمونه موردی شهر تبریز. دکتر ابوالفضل قنبری-محمد علی سالکی ملکی-معصومه قاسمی.

کریمی, جواد, کریمی, سارا, بجانی, ابوالفضل, & رهبری, سمیه. (1400). تدوین الگوی مفهومی مدیریت بحران در رویداد‌های ورزشی بر اساس تحلیل تماتیک. مطالعات مدیریت بحران, 13(4), 99-121.

گل زاده ملیحه، کمانگر محمد. غربالگری مکانی شهرستان تبریز برای شناسایی مکان بهینه احداث اماکن و تاسیسات ورزشی در GIS. فضای جغرافیایی. ۱۳۹۷; ۱۸ (۶۴) :۲۸۷-۳۰۶.

ابراهیم زاده، اشرف (1398). طراحی مفهومی شهر با رویکرد پدافند غیرعامل، پایان نامه ارشد، دانشکده معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز، ص 1-200.

یوسفی. آرش، 1395. مدیریت سبز. دفتر آموزش محیط ‌زیست، معاونت آموزش و پژوهش،‌ سازمان حفاظت محیط‌زیست،‌ تهران، ‌59 ص.

بهمن‌پور، هومن، ۱۳۹۶، جزوه ارزیابی و ممیزی ریسک، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شاهرود، کارشناسی ارشد رشته HSE.

ابراهیمی حسین، برکات سمیرا، حبیبی احسان الله، محمدیان مرضیه. 1396. مقایسه روش ROSA  و RULA  در ارزیابی خطر ابتلا به اختلالات اسکلتی – عضلانی و ارتباط آن با سلامت روان در کاربران رایانه. سلامت كار ايران. ۱۳۹۶; ۱۴ (۵):۱۳۰-۱۳۹

ایل‌بیگی، سعید، ابراهیمی صدر، محسن، افضل‌پور، محمداسماعیل، و موذنی، هادی. (1400). آیا مشخصات ارگونومی دستگاههای ورزشی پارکی زیربغل و هوانورد با ویژگیهای آنتروپومتریک کاربران مرد تناسب دارد؟. ارگونومی، 9 (2)، 17-29.

Bralewska, K., Rogula-Kozłowska, W., & Bralewski, A. (2022). Indoor air quality in sports center: Assessment of gaseous pollutants. Building and Environment, 208, 108589.

Baim, D. (2017). “Olympic-driven urban development. In Olympic Cities: 2012 and the remaking of London”. Routledge. 91- 102.

Cakici, H. A., & Aksoy, Y. (2023). An analysis of online education perception among faculty of sports sciences students following the February 6th Turkey earthquake. Journal of ROL Sport Sciences, 4(3), 945-963.

Tombokan, F. R., Sompie, T. P., Moningka, M. M., Mentang, S., & Pangemanan, N. A. (2024). Identifying and analyzing disaster mitigation strategies for sports hall. World Journal of Advanced Engineering Technology and Sciences, 12(2), 865-871.

Cetin, M., Ozcan Tatar, C., Ozturk, Y., Agacsapan, B., Khoda Karimi, Z., Ozenen Kavlak, M., ... & Cabuk, S. N. (2024). Assessing Earthquake-Induced Vulnerability of Critical Infrastructure in Kahramanmaraş Using Geographic Information Systems and Remote Sensing Technologies. Journal of the Indian Society of Remote Sensing, 1-15.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

An analysis on the safety of sports spaces against natural crises (earthquake) using the geographic information system GIS and based on the combined model of ANP and RP

 (Karaj city clubs)

 

 

 

Abstract

 

The aim of the current research was to analyze the safety of sports spaces against natural disasters (earthquake) using the geographic information system GIS and based on the combined model of ANP and RP (Karaj city clubs). The present research was conducted using two methods: questionnaire and GIS map. In terms of practical purpose, the current research is based on the present tense, based on descriptive content, which was conducted in the field. The current research community was the sports facilities in Bagh Fateh Gardens, Karaj Revolution Complex and Pamchal Park in Karaj city. In the first method, prioritization was done using the network analysis method (ANP), which was distributed and collected using a researcher-made questionnaire among 200 physical education students who had a history of training in gyms for at least 6 months. In the second part, safety and earthquakes were investigated in the mentioned sports places using GIS map. The results of GIS maps of earthquake evaluation showed that the sports places of this research were in a favorable condition in relation to the distance from the fault and proximity to the road, but the earthquake strength in these places was in an unfavorable condition. By adapting these places to risk zoning, it can be seen that most of these possibilities are located in areas with medium to high risk, and considering that Karaj is located in a dangerous area in terms of earthquakes, if an earthquake occurs, these areas will be affected. they take Also, the results of the ANP and RP tests of each index based on pairwise comparisons show, equipment weight 0.23, space 0.16, work environment 0.13, lack of training 0.12, accessibility 0.087, health 0.078 And the safety of health facilities was 0.070. Also, the consistency rate was equal to 0.001, which was less than the criterion of 0.1. According to field studies and GIS geographic maps, it was found that the sports facilities of Karaj Revolution, Fateh and Pamchal Gardens are located in earthquake-prone areas, but the safety model of ANP and AR showed the structure and sports equipment of these places to be in good condition.

Key words: safety of sports facilities, GIS, earthquake, natural hazards.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

7