بررسی حساسیت اکوریجن‌های استان لرستان به بیابانزایی در چارچوب ارزیابی چرخۀ حیات
محورهای موضوعی : توسعه سیستم های مکانیسمیه جیدرنژاد 1 , ابوالفضل رنجبر فردوئی 2 , سید حجت موسوی 3 , روح الله میرزائی 4
1 - دانشجوی دکتری بیابان زدایی، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان
2 - دانشیار دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان
3 - استادیار دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان
4 - استادیار دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان
کلید واژه: چرخۀ حیات, لرستان, فرسایش, اکوریجن, بیابانزایی, خشکی,
چکیده مقاله :
تخریب زمین و بیابان زایی در دهه اخیر تحت اثر متقابل عوامل آب و هوایی، تغییر کاربری اراضی و فشار انسان تشدید شده است. آگاهی از این که بیابان زایی در کدام اکوسیستم ها اتفاق می افتد مهم ترین مرحله کنترل و مقابله با این پدیده است. لذا هدف این پژوهش بررسی حساسیت اکوریجن های استان لرستان به بیابان زایی با استفاده از روش ارزیابی چرخه حیات است. به این منظور محدوده مطالعاتی به شش اکوریجن از نظر شرایط اقلیمی و تیپ غالب پوشش گیاهی طبقه بندی شد. سپس شاخص های خشکی، فرسایش آبی و استحصال مفرط از آب های زیرزمینی به عنوان معیارهای ارزیابی انتخاب شد. لایه های اطلاعاتی مربوط به هر یک از شاخص ها با استفاده از سیستم های اطلاعات جغرافیایی تهیه شد. در نهایت متغیرهای انتخابی با نقشه اکوریجن تلفیق و شاخص توصیف برای هر یک از این متغیرها محاسبه و از مجموع این شاخص ها توصیف، شاخص توصیف کلی به دست آمد. نتایج نشان داد که اکوریجن 5 (اقلیم خشک/گونۀ غالب گون) با مقدار شاخص توصیف 29/1 بیشترین حساسیت و اکوریجن 1 (اقلیم خشک مجاور مرطوب/گونۀ غالب بلوط) مقدار شاخص توصیف 29/0 کمترین حساسیت به بیابان زایی را دارد. همچنین نتایج نشان داد که شاخص خشکی با ارزش 69/2 مؤثرترین شاخص در افزایش حساسیت منطقه به بیابان زایی است و بنابراین در برنامه ریزی، مدیریت و مقابله با بیابانی شدن باید به این مسأله توجه جدی داشت.
Land degradation and desertification has intensified by the interaction of climatic factors, land use change and human pressure in recent decades. Awareness that desertification is taking place in which ecosystems, the most important step to control and deal with this phenomenon. The aim of this study was to determine sensitivity to desertification Lorestan province ecoregions using life cycle assessment. For this purpose, the study area was classified into six ecoregions in terms of climate and dominant type of vegetation. Then selected indicators of drought, water erosion and excessive extraction of groundwater as the evaluation criteria. Indicators were prepared using geographic information systems. Finally, combined with variable selection and ecoregion map. Calculation of the characterization factors for each of these factors using geographic information systems, and characterization factors were obtained from the sum of the factors, a total characterization factor. Results indicated that there is the greatest sensitivity 5 ecoregion (dry/Astragalus adscendens Boiss) with characterization factors 1.29 and the lowest sensitivity to desertification 1 ecoregion (dry sub humid/Quercus brantii) with characterization factors 0.29. The results showed that aridity with 2.69 value, is the most effective factors to increasing the sensitivity of the area to desertification. Therefore, should pay attention serious to this problem in planning, managing and Combating desertification.
1. احمدی، ح.، ع. ا. نظری سامانی، م. ر. اختصاصی، ف. مقیمینژاد و م. حسینآبادی. 1391. بررسی تأثیر توسعه شهری و صنعتی (بیابانزایی تکنوژنیکی) در بیابانزایی مطالعه موردی: (شرق اصفهان). پژوهشهای فرسایش محیطی، (2)1: 63-77.
2. بیات، ر.، ع. جعفری اردکانی و ع. ا. شاهکرمی. 1390. بررسی وضعیت فرسایش در استان لرستان به کمک RS و GIS. اکوسیستمهای طبیعی ایران، (2)2: 37-44.
3. رامشت، م. ح. و س. س. شاهزیدی. 1390. کاربرد ژئومورفولوژی در برنامهریزی ملی، منطقهای، اقتصادی و توریسم. چاپ دوم. ویرایش اول. انتشارات دانشگاه اصفهان، اصفهان. 392 صفحه.
4. رحیمی شهید، م.، ف. کارگران و ن. رحیمی. 1394. تهیه نقشه زونهای لرزهای گستره اصفهان با استفاده از دادههای سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی. سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 6(4): 47-59.
5. رضائیپور باغدر، ع. ح.، ح. بهرامی، ج. رفیع شریفآباد و ح. خسروی. 1394. ارزیابی شدت بیابانزایی با استفاده از مدل IMPA (مطالعه موردی: منطقه باغدر، یزد). نشریه مطالعات جغرافیایی مناطق خشک. 5(19): 42-54.
6. شیروی، م.، ع. سپهر، ا. مساعدی و ن. پرویان. 1395. حساسیتپذیری اکوریژنهای خراسان رضوی به بیابانزایی بر پایة ارزیابی چرخة حیات. پژوهشهای جغرافیای طبیعی، 48(2): 305-320.
7. صبوری راد، س.، ع. ا. نظری سامانی و ع. سپهر. 1391. تعیین مهمترین شاخصهای مؤثر در بیابانزایی بر پایه چارچوب مفهومی DPSIR و روشهای تصمیمگیری چند معیاره (مطالعۀ موردی: میاندهی فیضآباد). پژوهشهای دانش زمین، 3(12): 83-94.
8. نسریننژاد، ن.، ک. رنگزن، ن. کلانتری و ع. صابری. 1393. پهنهبندی پتانسیل سیلخیزی حوزه آبریز باغان با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی فازی (FAHP). سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 5(4): 15-34.
9. هاشمی درهبادامی، س.، ا. نوراییصفت، س. کریمی و س. نظری. 1394. تحلیل روند توسعه جزیره حرارتی شهری در رابطه با تغییر کاربری اراضی/پوشش با استفاده از سری زمانی تصاویر لندست. سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 6(3): 15-28.
10. Adamo SB, Crews-Meyer KA. 2006. Aridity and desertification: exploring environmental hazards in Jáchal, Argentina. Applied Geography, 26(1): 61-85.
11. Alcamo J, Henrichs T, Rösch T. 2000. Global modeling and scenario analysis for the World Commission on Water for the 21st Century. Kassel World Water Series, Report No. 2. 48 pp.
12. Arzoumanidis I, Salomone R, Petti L, Mondello G, Raggi A. 2017. Is there a simplified LCA tool suitable for the agri-food industry? An assessment of selected tools. Journal of Cleaner Production, 149: 406-425.
13. Bailey RG. 1996. Ecosystem geography, Springer, New York. 204 pp.
14. Bailey RG. 2014. Ecoregions, Springer Science, New York.138 pp.
15. Blonk H, Lindeijer E, Broers J. 1997. Towards a methodology for taking physical degradation of ecosystems into account in LCA. The International Journal of Life Cycle Assessment, 2(2): 91-98.
16. FAO/NUEP. 2001. Land Degradation Assessment in Dry land (LAND). United Nations Environment Program. Global Environment Facility (GEF), 67 pp.
17. Klöpffer W. 2014. Background and Future Prospects in Life Cycle Assessment, LCA Compendium – The Complete World of Life Cycle Assessment, Springer Dordrecht Heidelberg, New York, 262 pp.
18. Koellner T, Scholz RW. 2008. Assessment of land use impacts on the natural environment. The International Journal of Life Cycle Assessment, 13(1): 32-48.
19. Ladisa G, Todorovic M, Liuzzi GT. 2012. A GIS-based approach for desertification risk assessment in Apulia region, SE Italy. Physics and Chemistry of the Earth, Parts A/B/C, 49: 103-113.
20. Nitschelm L, Aubin J, Corson MS, Viaud V, Walter C. 2016. Spatial differentiation in Life Cycle Assessment LCA applied to an agricultural territory: current practices and method development. Journal of Cleaner Production, 112: 2472-2484.
21. Núñez M, Civit B, Muñoz P, Arena AP, Rieradevall J, Antón A. 2010. Assessing potential desertification environmental impact in life cycle assessment. The International Journal of Life Cycle Assessment, 15(1): 67-78.
22. Sepehr A, Zucca C. 2012. Ranking desertification indicators using TOPSIS algorithm. Natural Hazards, 62(3): 1137-1153.
23. Stocking M, Chakela Q, Elwell H. 1988. An improved methodology for erosion hazard mapping Part I: The technique. Geografiska Annaler Series A Physical Geography, 70(3): 169-180.
24. Symeonakis E, Calvo-Cases A, Arnau-Rosalen E. 2007. Land use change and land degradation in southeastern Mediterranean Spain. Environmental Management, 40(1): 80-94.
25. Technical Committee ISO/TC 207 EmSS, Life cycle assessment. 2006. Environmental management- Life cycle assessment- Principles and framework. ISO 14040. International Organisation for Standardisation ISO. Geneva, 20 pp.
26. Technical Committee ISO/TC 207 EmSS, Life cycle assessment. 2006. Environmental management-Life cycle assessment-Requirements and guidelines. ISO 14044. International Organisation for Standardisation ISO. Geneva, 20 pp.
27. Thornthwaite CW. 1948. An approach toward a rational classification of climate. Geographical Review, 38(1): 55-94.
28. Transeau EN. 1905. Forest centers of eastern America. The American Naturalist, 39(468): 875-889.
_||_